TITULUS XIV.

Conservator a manifestis defendit iniuriis, et iudicialem indaginem non

exercet.

Innocentius IV.

Statuimus, ut conservatores, quos plerumque concedi¬ mus, a manifestis iniuriis et violentiis defendere possint quos eis committimus defendendos. Nec ad alia, quae iudicialem indaginem exigunt, suam possint extendere potestatem.

In coactionibus et poenis pontificali dignitati defertur.

Alexander IV.

Quia pontificali dignitate praeditis ob reverentiam sacri officii, quod exercent, plurimum deferri convenit, et eos plus aliis honorari decet, ut, quum a iudicibus vel con¬ servatoribus a sede apostolica deputatis contra eos ad coactiones aliquas sive poenas fuerit procedendum, gradus

et modestia in huiusmodi processu servetur ita, quod, eis quadam condigna reverentia supportatis, ingressus primo ipsis ecclesiae vel sacerdotale interdicatur ministerium, ac deinde ab officio suspendantur, et subsequenter aggrave- turs censura ecclesiastica contra eos; nisi forte aliter fieri suaserit nimia contumaciae protervitas sive culpa.

Delegato procedente cum duobus subdelegatis non in totum, ad Papam, non ad condelegatos, appellari debet. H. d. Ioann. Andr.

Bonifacius VIII.

Si duo ex tribus, a sede apostolica delegatis, duobus aliis non in totum subdelegaverint vices suas, ipsique sub- delegati cum delegato tertio in causa processerint delegata, si appellatur ab ipsis, non ad condelegatos, sed ad primum delegantem tantummodo appellari debebit.

Tres casus ponit, in quibus suspicionis causa coram arbitris non tractatur. Primus, quum recusatur unus ex delegatis, datis cum clausula: „Quod si non omnes.“ Secundus, quum recusatur delegatus episcopi. Tertius, quum recusatur officialis. Ioann. Andr.

Idem.

Si contra unum ex duobus iudicibus, cum illa clausula: ,, quod si ambo interesse non possunt, alter eorum in causa procedat,“ a sede apostolica delegatis, suspicionis causa legitima proponatur: causa ipsa suspicionis coram non re¬ cusato coniudice, ad quem ex vi praedictae clausulae debet ipsius causae cognitio pertinere, probari et ab eo expediri debebit. Ubi vero non est dicta clausula in rescripto, debet super hoc ad arbitros recursus haberi. Quum autem ipse delegatus episcopi recusatur, recusationis causa coram episcopo est probanda. Idem est, si officialis recusetur eiusdem, licet ad ipsum ab eodem officiali nequeat ap¬ pellari.

Distinguit tria tempora ad sciendum, an iudex suspectus committere possit; quia aut non est proposita recusatio: et tunc in totum per eum facta com¬ missio tenet; aut est proposita, sed nondum pronunciatum super ea; et tunc volente recusatore committere potest, alias non; aut iam pronunciatum est, illum esse suspectum; et tunc,etiam volente recusatore, committere nequit.

Ioann. Andr.

Idem.

Iudex ab apostolica sede datus, quamvis legitime re¬ cusari valeat ut suspectus, potest licite vices suas committere, antequam recusatio contra ipsum proponatur. Et si in totum commiserit, recusari ulterius, aut facta per eum commissio impugnari nequibit; quod posset, si sibi de iurisdictione aliquid reservasset. Post recusationem quoque propositam committere, nisi de recusatoris procedat assensu, non potest; sed eo volente hoc potest, etiamsi iam recusatio eadem sit probata, dummodo pronunciatum non fuerit super ea. Extunc enim, quum omnino iudex esse desierit, nulla etiam cum illius assensu potest fieri commissio per eundem.

Delegatus subdelegans, etiam in totum, re integra causam reassumere poterit. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Quamvis alicui vices tuas in causa tibi a sede apostolica delegata in totum commisisse noscaris: si tamen, antequam ille iurisdictione usus fuerit, commissio huiusmodi per te revocetur ab ipso, vel eum rebus eximi contingat humanis, causam ipsam resumere poteris, quum iurisdictio, ex quo ipsa usus non exstitit, non censeatur in eum efficaciter transivisse.

cap. vn.

Si delegatus subdelegavit; „ quoties abesset, “ vel ,, donec revocaret,“ et mortuus sit re non integra, subdelegatus procedit. Et semper de subdelegato ad delegatum, qui sibi aliquid iurisdictionis reservavit, appellari debet, etiam post sententiam. H. d. Io. Andr.

Idem.

Si delegatus, quoties eum abesse contigerit, tibi com¬ miserit vices suas, poteris, eo rebus humanis exempto, uum et tunc censeatur abesse, commissum tibi negotium, um tamen illo vivente iurisdictione uti coeperis, libere diffinire. Idem poteris, quando tibi vices etiam sub ea forma commisit: „donec eas duceret revocandas.^ Nam talis commissio, per quam censetur etiam sententiae pro¬ latio, nisi antea fuerit revocata, committi, nequaquam morte committentis exspirat, ex quo res integra non exsistit. Ad eum quoque, qui vices suas committit, donec revocet, vel qui exsecutionem sententiae tantum, aut quicquid aliud de iurisdictione sibi reservat, non ad delegantem primum ap¬ pellari debebit, etiamsi post sententiam fuerit appellandum.

Plurium delegatorum in solidum quilibet cognoscit. Et uno cognoscente alii, nisi ex causa, se non intromittunt. Et perpetuatio unius perpetuat quoad omnes. H. d. Zenz.

Idem.

Quum plures sub illa forma: ,,ut omnes, aut duo, vel unus eorum mandatum apostolicum exsequantur,“ aut alia consimili iudices vel exsecutores a sede apostolica de¬ putari contingit: ipsorum quilibet iniunctum potest libere adimplere mandatum. Porro, uno eorum negotium in¬ choante commissum, alii nequibunt se ulterius intromittere de eodem, nisi vel infirmitate vel alia iusta causa illum con¬ tingeret impediri, aut si nollet, vel malitiose in eo procedere recusaret. Iurisdictione vero perpetuata mandatore vivente, per unum, eo casu, quo potest, ex iudicibus delegatis per¬ petuata intelligitur quod omnes.

Exsecutor, super gratia facta datus a Papa, mortuo Papa etiam re integra gratiam exsequitur. Ioann. Andr.

Idem.

Si super gratia, cuiquam ab apostolica sede facta, ex¬ secutores fuerint deputati, aequum esse censemus, ut, sicut ipsa gratia, licet nondum sit in eius exsecutione processum, morte non perimitur concedentis, sic nec etiam re integra perimatur exsecutoribus data potestas, quam, veluti gratiae praedictae accessoriam, naturam sequi congruit principalis; ne gratiam eandem vel reddi quandoque omnino inutilem, vel ipsius effectum in tempus longius cum illius dispendio, cui facta exstitit, differri contingat.

Duos casus ponit, quibus de subdelegato non in totum appellatur ad primum delegatum, scilicet quum delegatus excommunicatus vel mortuus est. Alios casus ponit infra eod. c. Si a subdelegato. Ioann. Andr.

Idem.

Si is, cui causa, licet proprio nomine non expresso, a sede fuerat apostolica delegata, subdelegaverit non in totum vices suas alicui: a subdelegato huiusmodi, si delega¬ tum ipsum excommunicari aut de medio tolli contingat, im¬ pedimento tali durante ad sedem ipsam, ne absolutionem vel successorem exspectando illius praeiudicari litigantibus vel causa plus debito prorogari valeat, volumus appellari.

Ab arbitris iuris appellatur ad Papam. Ioann. Andr.

Idem.

Ab arbitris, qui secundum formam iuris, ut de proposita contra iudicem suspicionis causa cognoscant, vel qui, quum de revocatione ambigitur literarum, iudicibus nequeuntibus in unam sententiam concordare, ad concertationem huius¬ modi sopiendam a partibus eliguntur, est, si gravaverint, ad sedem apostolicam appellandum.

Exsecutor datus a Papa, ut provideat personae, subdelegat, si detur, ut provideat ecclesiae; non expressa persona, non subdelegat, nisi habeat speciale mandatum. H. d. et causam reddit. Ioann. Andr.

Idem.

Is, cui ab apostolica sede committitur certae personae

provisio de beneficio in certa ecclesia, dioecesi vel provincia facienda, potest alii committere licite vices suas. Sed si non expressa certa persona committatur eidem, ut alicui per¬ sonae idoneae de certa ecclesia vel beneficio debeat provi¬ dere, quia circa eligendam personam eius industria tunc videtur electa, provisionem sibi commissam alteri deman¬ dare non potest, nisi forma commissionis habeat, ut per se vel per alium id valeat expedire.

Is, cui aliquid certo loco expediendum committitur, ex iusta causa illud expedire poterit extra locum. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Statuimus, ut is, per quem ab apostolica sede certo loco inquisitio fieri, vel quicquid aliud expediri mandatur, si propter potentiam vel malitiam illius, contra quem inquiri debet sive procedi, seu fautorum eiusdem non possit hoc exsequi eo loco secure, ne ipse commodum ex dolo vel fraude reportet, ad id exsequendum locum alium eligat idoneum et securum. Idem faciat, si alia rationabilis causa subsit, propter quam in loco decreto perfici nequeat commode quod mandatur, ne tali praetextu impediri contingat mandatum apostolicum vel differri..

Quando a subdelegato non in totum appellatur, quia non admittit exceptio¬ nem, per quam denegatur etiam delegatum habere iurisdictionem: ad primum delegantem appellabitur. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Si a subdelegato, cui delegatus non in totum commiseratvices suas, ex eo fuerit appellandum, quia exceptionem coram se propositam, quod, antequam per eum vel per ipsum dele¬ gatum in aliquo processum fuisset, delegans viam fuerat uni¬ versae carnis ingressus, admittere recusavit: non ad delega¬ tum, quum iurisdictionem negetur habere, sed ad delegantem potius appellari debebit. Idem fiet in aliis casibus, in quibus delegatus iurisdictionem habere negatur; alias, si appellari deberet ad ipsum, esset appellans, qui sic fateri videretur, eundem iurisdictionem habere, quod ante negaverat, con¬ trarius sibi ipsi.

Ponit hic, qui possint esse conservatores, et ubi cognoscere, et an et quibus possint delegare, et quantum duret eorum potestas, et de expensis talium.

H. d. Zenz.

Idem.

Hac constitutione perpetuo valitura sancimus, ut con-

servatores, qui aliquibus, ut a manifestis iniuriis et violentiis tueantur eosdem, plerumque a sede apostolica conceduntur, de cetero deputari non possint, nisi episcopi vel eorum superiores, aut abbates, seu dignitates vel personatus in Cathedralibus vel collegiatis ecclesiis obtinentes, nullusque deputati sibi conservatoris esse valeat conservator. Nec aliquis, (regibus et reginis, qui, sicut dignitatis altitudine praeeminent, sic praerogativa gratiae ipsos convenit ante¬ ferri, duntaxat exceptis,) deinceps conservatorem habeat eum, qui sub ipsius iurisdictione, dominio vel districtu ec¬ clesiastico vel temporali consistat. Conservatores autem huiusmodi extra civitates seu dioeceses, in quibus fuerint deputati, contra quoscunque procedere, aut aliquos ultra unam diaetam a fine dioecesum eorundem trahere non prae¬ sumant. Vices quoque suas, (citationibus et sententiarum denunciationibus duntaxat exceptis, quas per alios valeant exercere,) nulli committere possint, nisi hoc eis competierit ex beneficio literarum; sea nec tunc, nisi intra civitates seu dioeceses, in quibus deputati fuerint, et personis tantum, quae superius sunt expressae. Ut autem conservatores limites sibi traditae potestatis, quos frequenter excedunt, metu poenae diligenter observent: decernimus,ut, si de aliis quam de manifestis iniuriis et violentiis scienter se intro¬ miserint, seu ad alia, quae iudicialem indaginem exigunt, suam extenderint potestatem, eo ipso per unum annum ab officio sint suspensi. Pars vero, quae hoc fieri procurabit, sententiam excommunicationis incurrat, a qua non possit ab¬ solvi, nisi ei, quem sic fatigavit indebite, primo satisfaciat integraliter de expensis. Officium autem quorumcunque conservatorum ipso iure quoad non coepta negotia per obitum concedentis volumus exspirare. Circa munera vero et expensas, assessores ac notarios, et personas testimonii causa vocandas, illa praecipimus in huiusmodi conservato¬ ribus per omnia observari, quae in delegatis iudicibus con¬ stitutio a nobis super his edita observanda decrevit. Quic- quid autem contra praemissa vel eorum aliquod attentari contigerit, omnino decernimus irritum et inane.