Titulus 6

CAP. I.

Innocentius IV. in concilio generaliLugdunensi. Statuimus, ut, si quis electionem, postulationem vel provisionem factam impugnat, in formam obiiciens aliquid vel personam, et propter hoc ad nos appellari contigerit, tam is, qui opponit, quam qui defendit, et generaliter omnes, quorum interest, et quos causa contingit, per se vel per procuratores ad causam instructos ad sedem apostolicam a die obiectionis iter arripiant infra mensem.

§. i. Sed si pars alia non venerit, per viginti dies post adventum alterius exspectata, in electionis negotio, non obstante cuiusquam absentia, sicut de iure fuerit, procedatur. Haec autem in dignitatibus, personatibus et canoniiss observari volumus et mandamus.

§. 2. Adicientes, ut, qui plene non probaverit quod in formam opponit, ad expensas, quas propter hoc pars altera se fecisse docuerit, condemnetur. Qui vero in probatione defecerit eius, quod obiicit in personam, a beneficiis ecclesiasticis triennio noverit se suspensum. Ad quae, si infra illud tempus propria temeritate se ingesserit, eis ipso iure perpetuo sit privatus, nullam super hoc de misericordia spem aut fiduciam habiturus, nisi manifestissimis constiterit documentis, quod ipsum a calumniae vitio causa probabilis et sufficiens excusaret.

CAP. II

Idem. In electionibus et postulationibus, ac scrutiniis, ex quibus ius oritur eligendi, vota conditionalia, alternativa vel incerta penitus reprobamus, statuentes, ut, huiusmodi votis pro non adiectis habitis, ex puris consensibus celebretur electio, voce illorum, qui non pure consenserint, ea vice in alios residente.

CAP. III.

Gregorius X. in generali concilio Lugdunensi. Ubi periculum maius intenditur, ibi procul dubio est plenius consulendum. Quam gravibus autem sit onusta dispendiis, quot et quantis sit plena periculis ecclesiae Romanae prolixa vocatio, exacti consideratio temporis edocet, et considerata prudenter illius temporis discrimina manifestant. Hinc nos evidens evocat ratio, ut, dum reformandis etiam minoribus nostra sollerter vacat intentio, ea, quae periculosiora sunt, nequaquam absque remedio reformationis accommode relinquamus. Ideoque omnia, quae pro vitanda discordia in electione Romani Pontificis a nostris sunt praedecessoribus, et praecipue a felicis recordationis Alexandro Papa III. salubriter instituta, omnino immota in sua firmitate manere censentes, (nihil enim detrahere illis intendimus, sed quod experientia deesse probavit praesenti constitutione supplere).

§. 1. Hoc sacro concilio approbante statuimus, ut, si eundem Pontificem in civitate, in qua cum sua curia residebat, diem claudere contingat extremum, cardinales, qui fuerint in civitate ipsa praesentes, absentes exspectare decem diebus tantummodo teneantur. Quibus elapsis, sive absentes venerint sive non, extunc omnes conveniant in palatio, in quo idem Pontifex habitabat, contenti singuli singulis tantummodo servientibus clericis vel laicis, prout duxerint eligendum. Illis tamen, quibus patens necessitas id suggerit indulgeri, duos habere permittimus, eisdem electionis arbitrio reservato. In eodem autem palatio unum conclave, nullo intermedio pariete seu alio velamine, omnes inhabitent in communi, quod, reservato libero ad secretam cameram aditu, ita claudatur undique, ut nullus illud intrare valeat vel exire. Nulli ad eosdem cardinales aditus pateat, vel facultas secrete loquendi cum eis, nec ipsi aliquos ad se venientes admittant, nisi eos, qui de voluntate omnium cardinalium inibi praesentium pro his tantum, quae ad electionis instantis negotium pertinent, vocarentur. Nulli etiam fas sit, ipsis cardinalibus vel eorum alicui nuncium mittere vel scripturam; qui vero contra fecerit, scripturam mittendo vel nuncium, aut cum aliquo ipsorum secrete loquendo, ipso facto sententiam excommunicationis incurrat. In conclavi tamen praedicto aliqua fenestra competens dimittatur, per quam eisdem cardinalibus ad victum commode necessaria ministrentur; sed per eam nulli ad ipsos patere possit iningressus. Verum si, (quod absit,) infra tres dies, postquam, ut praedicitur, conclave praefatum & iidem cardinales intraverint, non fuerit ipsi ecclesiae de pastore provisum, per spatium quinque dierum immediate sequentium singulis diebus tam in prandio quam in coena uno solo ferculo sint contenti; quibus provisione non facta decursis, extunc tantummodo panis, vinum et aqua ministrentur eisdem, donec eadem provisio subsequatur. Provisionis quoque huiusmodi pendente negotio, dicti cardinales nihil de camera Papae recipiant, nec de aliis eidem ecclesiae tempore vacationis obvenientibus undecunque; sed ea omnia ipsa vacatione durante sub eius, cuius fidei et diligentiae camera eadem est commissa, custodia maneant, per eum dispositioni futuri Pontificis reservanda. Qui autem aliquid receperint, teneantur extunc a receptione quorumlibet redituum ad eos spectantium abstinere, donec de receptis taliter plenariam satisfactionem impendant. Iidem quoque cardinales accelerandae provisioni sic vacent attentius, quod se nequaquam de alio negotio intromittant, nisi forsan necessitas adeo urgens incideret, quod eos oporteret de terra ipsius ecclesiae defendenda vel eius parte aliqua providere, vel nisi aliquod tam grande et tam evidens periculum immineret, quod omnibus et singulis cardinalibus praesentibus concorditer videretur illi celeriter occurrendum. £>ane, si aliquis ex praedictis cardinalibus conclave praedictum, ut supra exprimitur, non intraverit, aut intrans absque manifesta causa infirmitatis exierit: ipso minime requisito, nec in eiusdem electionis negotio ulterius admittendo, per alios ad eligendum summum Pontificem libere procedatur. Si vero infirmitate superveniente idem conclave ex eis aliquem exire contingat, ipsa etiam infirmitate durante poterit, eius suffragio non requisito, ad electionem procedi. Sed si ad alios post sanitatem sibi redditam seu ante redire voluerit, vel etiam si alii absentes, quos per decem dies diximus exspectandos, supervenerint re integra, videlicet antequam eidem ecclesiae sit de pastore provisum: in eodem negotio in illo statu, in quo ipsum invenerint, admittantur, praemissa tam de clausura, quam de servientibus, cibo ac potu et reliquis cum aliis servaturi.

§. 2. Porro, si quando Romanum Pontificem extra civitatem praedictam, in qua erat cum sua curia residens, contigerit ab hac luce migrare, teneantur cardinales in civitate, in cuius territorio seu districtu idem Pontifex obiit, convenire, nisi sit forsitan interdicta, vel contra ecclesiam Romanam in aperta rebellione persistat. Quo casu in alia viciniori conveniant, quae similiter nec interdicto subiaceat, nec sit, ut praedicitur, aperte rebellis. In hac etiam civitate tam quoad exspectationem absentium, quam quoad habitationem communem, clausuram et cetera omnia in domo episcopali, vel alia qualibet eisdem cardinalibus deputanda, eadem observentur, quae superius, obeunte dicto Pontifice in ea, in qua cum sua curia residebat, sunt expressa.

§. 3. Praeterea, quia parum est iura condere, nisi sit, qui eadem tueatur, adiiciendo sancimus, ut domini aliique rectores et officiales civitatis illius, in qua Romani Pontificis electio fuerit celebranda, auctoritate nostra, et° eiusdem adprobatione concilii potestate sibi tradita, praemissa omnia et singula plene ac inviolabiliter sine fraude ac dolo aliquo faciant observari, nec cardinales ultra, quam praemittitur, arctare praesumant. Super his autem taliter observandis statim, audito summi Pontificis obitu, coram clero et populo universo p civitatis ipsius, ad hoc specialiter convocandis, praestent corporaliter iuramentum. Quodsiq praemissa diligenter non observaverint, aut fraudem in eis vel circa ea commiserint, cuiuscunque sint praeeminendae, conditionis aut status, omni cessante privilegio eo ipso sententiam excommunicationis incurrant, et perpetuo sint infames, nec unquam eis portae dignitatis pateant, nec ad aliquod publicum officium admittantur. Ipsos insuper feudis et bonis ceteris, quae ab eadem Romana ecclesia vel quibuslibet aliis ecclesiis obtinent, ipso facto decernimus esse privatos, ita, quod ad ecclesias ipsas plene ac libere revertantur, administratorum earundem ecclesiarum arbitrio sine contradictione aliqua disponenda. Civitas vero praedicta non solum sit interdicto supposita, sed et pontificali dignitate privata.

§. 4. Ceterum quia, quum arbitrium vel inordinatus captivat affectus, vel ad certum aliquem obligationis cuiusque necessitas adigit, cessat electio, dum libertas adimitur eligendi: cardinales eosdem obsecrantes per viscera misericordiae Dei nostri, per adspersionem sui pretiosi sanguinis obtestamur, ut pensantes attentius, quid eis imminet, quum agitur de creatione vicarii Iesu Christi, successoris Petri, rectoris universalis ecclesiae, gregis dominici directoris, omni privatae affectionis inordinatione deposita, et cuiuslibet pactionis, conventionis, obligationis necessitate, nec non condicti et intendimenti contemplatione cessantibus, non in se reciprocent considerationis intuitum vel in suos, non quae sua sunt quaerant, non commodis privatis intendant, sed, nullo arctante ipsorum in eligendo iudicium nisi Deo, puris et liberis mentibus, nuda electionis conscientia, utilitatem publicam libere prosequantur, omni conatu et sollicitudine, prout possibilitas patitur, id acturi tantummodo, ut eorum ministerio acceleretur utilis et pernecessaria totius mundi provisio, idoneo celeriter eidem ecclesiae sponso dato. Qui autem secus egerint, divinae subiaceant ultioni, eorum culpa, nisi gravi propter hoc peracta poenitentia, nullatenus abolenda. Et nos nihilominus pactiones, conventiones, obligationes, condicta et intendimenta omnia, sive iuramenti sive cuiuslibet alterius fuerint vinculo firmitatis annexa, cassamus, irritamus et viribus decernimus omnino carere ita, quod, nullus ad illa observanda quomodolibet sit adstrictus, nec quisquam ex eorum transgressione notam vereatur fidei non servatae, sed non indignae laudis titulum potius mereatur, quum lex etiam humana testetur, Deo magis transgressiones huiusmodi, quam iurisiurandi observationes acceptas.

§. 5. Quia vero fidelibus non est tam de sollicita quantumcunque inventione fidendum, quam de instantia orationis humilis et devotae sperandum: huic adiicimus sanctioni, ut in omnibus civitatibus ceterisque locis insignibus, ubi primum de memorati Pontificis obitu certitudo claruerit, a clero et populo, solennibus pro eo exsequiis celebratis, singulis diebus, donec de ipsius ecclesiae provisione indubitanter rumor pertulerit veritatem, humiles preces fundantur ad Dominum, apud eum devotis orationibus insistatur, ut ipse, ui concordiam facit in sublimibus suis, sic efficiat eorunem cardinalium corda in eligendo concordia, quod provisio celer, concors et utilis, prout animarum salus exigit et totius orbis requirit utilitas, ex ipsorum unanimitate sequatur. Et ne tam salubre praesentis sanctionis edictum ignorantiae negligi praetextu contingat: districte praecipimus, ut patriarchae, archiepiscopi, episcopi et alii ecclesiarum praelati, ceterique, quibus concessum est proponere verbum Dei, clerum et populum, propter hoc specialiter frequentius congregandos, in suis sermonibus ad supplicum precum suffragia pro celeri, et felici exitu tanti negotii frequentandasollerter hortentur, et ipsis eadem auctoritate non solum orationum frequentiam, sed observantiam, prout circumstantiae pensandae suaserint, ieiuniorum indicant.

CAP. IV.

Idem in eodem. Ut circa electiones, postulationes et provisiones ecclesiasticas viam malitiis, prout est possibile, praecludamus, ne diutius periculose vacent ecclesiae, vel personatuum, dignitatum et aliorum ecclesiasticorum beneficiorum provisio differatur: edicto perpetuo providemus, ut, si quando aliqui electionibus, postulationibus vel provisionibus se opponunt, proponendo aliqua contra electionis, postulationis seu provisionis formam, aut personas eligentium vel electi, sive illius, cui erat provisio facienda sive facta, et propter hoc contigerit appellari: appellantes in instrumento publico seu literis super appellatione confectis omnia et singula exprimant, quae in formam intendunt obiicere vel personas, coram personis authenticis aut persona, quae super hoc testimonium perhibeant veritati, corporali praestito iuramento, quod credunt ea, quae sic exprimunt esse vera, et se posse probare. Alioquin tam opponentes, quam tempore appellationis interpositae vel postmodum adhaerentes eisdem, obiiciendi aliqua, quae non fuerint in huiusmodi literis vel instrumentis expressa, potestatem sibi noverint interdictam; nisi aliquid postea forsan emerserit, vel super antiquis supervenerit probandi facultas, aut aliqua antiqua in opponentium notitiam de novo pervenerint, quae appellantes appellationis tempore emissae verisimiliter ignorare potuerint, et etiam ignorarint. Super huiusmodi autem ignorantia et superveniente facultate probandi fidem per proprium praestandum corporaliter faciant iuramentum, hoc adiiciendo in iuramento eodem, quod ad ea probanda credunt se sufficientes probationes habere. Illa sane, quae felicis recordationis Innocentius Papa IV. contra non plene probantes ea, quae in formam vel personam obiecerant, statuit, in suo volumus robore permanere.

CAP. V.

Idem in eodem. Avaritiae caecitas et damnandae ambitionis improbitas aliquorum animos occupantes, eos in illam temeritatem impellunt, ut quae sibi a iure interdicta noverint exquisitis fraudibus usurpare conentur. Nonnulli siquidem ad regimen ecclesiarum electi, quia eis iure prohibente non licet se ante confirmationem electionis, celebratae de ipsis, administrationi ecclesiarum, ad quas vocantur, ingerere, ipsam sibi tanquam procuratoribus seu oeconomis committi procurant. Quum itaque non sit malitiis hominum indulgendum, nos, latius providere volentes, hac generali constitutione sancimus, ut nullus de cetero administrationem dignitatis, ad quam electus est, priusquam celebrata de ipso electio confirmetur, sub oeconomatus vel procurationis nomine, aut alio de novo quaesito colore, in spiritualibus vel temporalibus, per se vel per alium, pro parte vel in totum, gerere vel recipere, aut illis se immmiscere praesumat, omnes illos, qui secus fecerint, iure, si quod eis per electionem quaesitum fuerit, decernentes eo ipso privatos.

CAP. VI.

Idem in eodem. Quam sit ecclesiis ipsarum dispendiosa vacatio, quam periculosa etiam esse soleat animabus, non solum iura testantur, sed etiam magistra rerum efficax experientia manifestat. Cupientes itaque competentibus remediis vacationum diuturnitatibus obviare, hoc perpetuo decreto statuimus, ut, si quando fuerit electio in aliqua ecclesia celebrata, electores electionem ipsam, quam citius commode poterunt, electo praesentare, ac petere consensum ipsius procurent, electus vero illum adhibere infra mensem a tempore praesentationis huiusmodi teneatur. Quem si electus ipse ultra praestare distulerit: iure, si quod ei ex sua electione fuerat acquisitum, ex tunc se noverit eo ipso privatum; nisi forsan ea sit electae personae conditio, ut electioni de se celebratae absque superioris sui licentia ex prohibitione seu quavis provisione sedis apostolicae consentire non possit. Quo casu idem electus seu electores ipsius consentiendi licentiam ab eius superiore cum ea celeritate, quam superioris ipsius praesentia vel absentia permiserit, petere studeant et habere; alioquin,si,lapso tempore, pro eiusdem superioris praesentia vel absentia, ut praemittitur, moderando, huiusmodi licentiam eos nequaquam obtinere contingat, electores extunc ad electionem aliam procedendi liberam habeant facultatem. Ceterum quivis electus infra tres menses post consensum, electioni de se celebratae praestitum, confirmationem electionis ipsius petere non omittat. Quodsi iusto impedimento cessante infra huiusmodi trimestre tempus omiserit: electio eadem eo ipso viribus vacuetur.

CAP. VII.

Idem in eodem. Perpetuo sanctionis oraculo declaramus, quod scienter in electionibus nominantes indignum, propter suffragium in scrutinio praestitum, nisi adeo in eo perstiterint, quod ex votis eorum communis electio subsequatur, nequaquam eligendi potestate priventur; licet pro eo, quod indignum nominando scienter contra conscientias suas agunt, et divinam vindictam et apostolicae ultionis metum, quem qualitas facti suaserit, possint non immerito formidare.

CAP. VIII.

Idem in eodem. Nulli licere decernimus, postquam in scrutinio nominaverit aliquem, et electio fuerit subsecuta, vel postquam praestiterit electioni de ipso ab aliis celebratae consensum, illum super electione ipsa, nisi ex causis postea emergentibus, impugnare, vel nisi ei morum ipsius antea celata de novo pandatur improbitas, seu alicuius alterius latentis vitii vel defectus, quae verisimiliter ignorare potuerit, veritas reveletur. De huiusmodi autem ignorantia fidem faciat proprio iuramento.

CAP. IX.

Idem in eodem. Si quando contigerit, duabus electionibus celebratis partem alteram eligentium duplo maiorem numero inveniri, contra electores, qui partem reliquam sic excedunt, ad extenuationem zeli, meriti vel auctoritatis ipsorum, reliquis vel electo ab eis aliquid opponendi omnem praesenti decreto interdicimus facultatem. Si quid autem opponere voluerint, quod votum illius, cui opponitur, nullum redderet ipso iure: id eis non intelligimus interdictum.

CAP. X.

Idem in eodem. Quamvis constitutio felicis recordationis Alexandri Papae IV. praedecessoris nostri causas electionum episcopalium, seu super electionibus episcoporum exortas, non immerito maioribus causis adnumerans, cognitiones ipsarum per appellationes quaslibet devolvi asserat ad apostolicae sedis examen; nos tamen, et temerariam appellantium audaciam et effrenatam appellationum frequentiam refrenare volentes, hac generali constitutione duximus providendum, ut, si extra iudicium in praedictis electionibus, vel in aliis dignitatibus episcopatu maioribus celebratis, expressa causa manifeste frivola contigerit appellari, per appellationem huiusmodi nequaquam ad sedem eandem negotium devolvatur. Sed quum in electionum earundem negotiis in iudicio vel extra iudicium appellatur in scriptis ex causa probabili, quae probata deberet legitima reputari: ad sedem ipsam huiusmodi negotia deferantur. Ceterum in praemissis omnibus casibus liceat partibus ab huiusmodi appellationibus, nulla tamen interveniente pravitate, recedere, antequam praefatae sedi fuerint praesentatae. Inferiores autem iudices, quorum erat ipsarum causarum cognitio appellatione cessante, an in hoc pravitas intercesserit ante omnia diligenter inquirant, et, si eam intercessisse repererint, se de causis ipsis nullatenus intromittant, sed praefigant dictis partibus terminum peremptorium competentem, in quo cum omnibus actis et munimentis suis apostolico se conspectui repraesentent.

CAP. XI.

Idem in eodem. Si forte inter cetera, quae obiiciuntur electo aut postulato, seu alias promovendo ad aliquam dignitatem, evidentem scientiae vel alium personae defectum opponi contingat: in discussione obiectorum illum statuimus ordinem incommutabiliter observandum, ut promovendus super defectu ipso ante omnia subiiciatur examini, cuius eventus examinandis aliis aut dabit initium, aut negabit. Ceterum si praemissi examinis exitus huiusmodi oppositiones docuerit veritate destitui: opponentes omnino a prosecutione causae, in qua talia obiecerunt, excludimus, et perinde puniri decernimus, ac si penitus in probatione omnium, quae obiecerant, defecissent.

CAP. XII.

Idem in eodem. Sciant cuncti, qui clericos vel quaslibet alias personas ecclesiasticas, ad quos in aliquibus ecclesiis, monasteriis aut aliis piis locis spectat electio, pro eo, quod rogati seu alias inducti eum, pro quo rogabantur sive inducebantur, eligere noluerint, vel consanguineos eorum, aut ipsas ecclesias, monasteria, seu loca cetera, beneficiis sive aliis bonis suis per se vel per alios spoliando seu alias iniuste persequendo gravare praesumpserint, se ipso facto excommunicationis sententia innodatos.

CAP. XIII.

Idem in eodem. Generali constitutione sancimus, universos et singulos, qui, regalia, custodiam sive guardiam, advocationis seu defensionis titulum in ecclesiis, monasteriis seu quibuslibet aliis piis locis de novo usurpare conantes, bona ecclesiarum, monasteriorum aut locorum ipsorum vacantium occupare praesumunt, quantaecunque dignitatis honore praefulgeant, clericos etiam ecclesiarum, monachos monasteriorum, et personas ceteras locorum eorundem, qui hoc fieri procurant, eo ipso excommunicationis sententiae decernimus subiacere. Illos vero.clericos, qui se, ut deberent, talia facientibus non opponunt, de proventibus ecclesiarum seu locorum ipsorum pro tempore, quo praemissa sine debita contradictione permiserint, aliquid percipere districtius inhibemus. Qui autem ab ipsarum ecclesiarum ceterorumque locorum fundatione, vel ex antiqua consuetudine iura sibi huiusmodi vendicant, ab illorum abusu sic prudenter abstineant, et suos ministros in eis sollicite faciant abstinere, quod ea, quae non pertinent ad fructus sive reditus, provenientes vacationis tempore, non usurpent, nec bona cetera, quorum se asserunt habere custodiam, dilabi permittant, sed in bono statu conservent.

CAP. XIV.

Idem in eodem. Licet canon, a felicis recordationis Alexandro Papa III. praedecessore nostro editus inter cetera statuerit, ut nullus regimen ecclesiae parochialis suscipiat, nisi XXV. annum aetatis attigerit, ac scientia et moribus commendandus exsistat, quodque talis ad regimen assumptus huiusmodi, si monitus non fuerit praefixo a canonibus tempore in presbyterum ordinatus, a regiminis eiusdem amoveatur officio, et alii conferatur; quia tamen in observatione canonis memorati se multi exhibent negligentes: nos, periculosam illorum negligentiam volentes iuris exsecutione suppleri, praesenti decreto statuimus, ut nullus ad regimen parochialis ecclesiae assumatur, nisi sit idoneus moribus, scientia et aetate, decernentes, collationes de parochialibus ecclesiis his, qui non attigerint XXV. annum, de cetero faciendas viribus omnino carere. Is etiam, qui ad huiusmodi regimen assumetur, ut gregis sibi crediti diligentius curam gerere possit, in parochiali ecclesia, cuius rector exstiterit, residere personaliter teneatur, et infra annum, a sibi commissi regiminis tempore numerandum, se faciat ad sacerdotium promoveri. Quodsi infra idem tempus promotus non fuerit, ecclesia sibi commissa, nulla etiam praemissa monitione, sit praesentis constitutionis auctoritate privatus. Super residentia vero, ut praemittitur facienda, possit ordinarius gratiam dispensationis ad tempus facere, prout causa rationabilis id exposcit.

CAP. XV.

Idem in eodem. Nemo deinceps parochialem ecclesiam alicui, non constituto in aetate legitima et sacerdotio, commendare praesumat, nec tali etiam nisi unam, et evidenti necessitate vel utilitate ipsius ecclesiae suadente. Huiusmodi autem commendam, ut praemittitur, rite factam, declaramus ultra semestris temporis spatium non durare, statuentes, quicquid secus de commendis ecclesiarum parochialium actum fuerit, esse irritum ipso iure.

CAP. XVI.

Nicolaus III. Cupientes ecclesiarum vacationibus periculosis occur- rere, ac malignantium subterfugiis obviare, iam provisis remediis alia, quae patenter ipsa rerum experientia ad earum expeditionem indicavit utilia, remedia experta subiungimus, et, quod felicis recordationis Gregorius Papa X. praedecessor noster de electionibus praesentandis electis, etipsorum electorum petendo ac adhibendo consensu salubriter statuit, in suo robore cum infra scripti temporis moderatione in praesentandis electionibus permanere volentes; sed, quod de trimestri tempore post consensum ad petendas confirmationes instituit, quoad illas, quae petuntur vel peti debent a sede apostolica, temperantes, quum interdum aliquorum locorum vicinitas minus exigat, aliquorum distantia prolixius tempus exposcat: hac generali et in perpetuuip valitura constitutione sancimus, ut omnes electi cathedralium vel regularium ecclesiarum, quorum electionum confirmationes vel infirmationes ad ipsius sedis examen deducit immediata subiectio, vel appellatio interiecta devolvit, infra unum mensem post consensum vel post obtentam de ipsorum electione notitiam, si eam debito tempore non contigerit praesentari, ad sedem ipsam iter arripiant, et extunc, sive infra praescriptum tempus iter arripuerint sive non, absque fraude, quam cito poterunt commode, locorum considerata distantia, petituri suarum electionum confirmationes vel prosecuturi electiones suas, quibus poterunt modis licitis, comparere cum omnibus actis, iuribus et munimentis suis, et processus suos contingentibus coram nobis personaliter teneantur. Quodsi per viginti dies post lapsum ex qualitate locorum moderandi temporis exspectati, sive eligentes sive opponentes venerint sive non, personaliter comparere, et suarum electionum confirmationem, vel persecutionem seu exsecutionem petere nulla iusta causa interveniente contempserint, de qua infra praedictos viginti dies proposita infra quindecim dies post tempus huiusmodi coram nobis vel alio seu aliis deputando vel deputandis a nobis, si admittenda videbitur, teneantur apud sedem ipsam facere plenam fidem, nisi vel infra eosdem viginti dies, seu praedictos quindecim, eo casu tantum, quum ad praedictam causam propositam, ut praedicitur, et admissam probandam concessi fuerint, talia et tam verisimilia proponi contingeret, quae iudicio praesidentis electos ipsos ab infra scripta poena merito excusarent, et propter quae forsitan videretur eidem ad praedictam comparitionem tempus prolixius indulgendum. Insuper etiam eo casu, quo ad personalem electorum comparitionem excusandam aliquam iustam causam proponi contigerit vel admitti, nisi tunc infra idem tempus, iusto impedimento cessante, per procuratorem ad praemissa omnia sufficienter instructum, et nihilominus, ipsa causa cessante, ut praemittitur, se personaliter praesentaverint: electiones de ipsis factas eo ipso viribus vacuantes, ipsos omni iure, si quod eis per electionem huiusmodi quaesitum esset, decernimus esse privatos. Electos vero, qui se sine actis, iuribus et munimentis suis, et processus suos contingentibus personaliter vel per procuratorem, ut praemittitur, praesentaverint, ea volumus ex contemptu constitutionis huiusmodi eo casu poena percelli, ut pro exhibendis illis alibi, quam apud sedem ipsam, nisi ex iusta causa, non possint dilationem aliam obtinere. Ad haec, ut diligens inquisitio super electionibus, et eligentibus, et electis ac aliis praemissa contingentibus, plena informatio possit haberi, (quam informationem per procuratores, qui ut plurimum constituuntur absentes et processus ignari, cursus causarum non sentit de facili provenire, de ipsis electoribus duae personae ad minus, super negotio ipso, ut de electis praemittitur, sufficienter instructae, quando electionem concordem esse contigerit, infra idem tempus per capitulum expensis bonorum ad praelatum ipsius ecclesiae, de cuius electione agitur, pertinentium, si sint discreta, alioquin communium vel per ipsum capitulum aliunde provisorum, si de ipsis discretis vel communibus tunc haberi non possint, ad omnia instructae plenarie transmittantur. Si vero in discordia electio vel electiones ipsae processerint: tunc e duae personae ad minus de parte qualibet, (quum sint plures,) vel de parte electi, (quum electio una processerit,) et necessariis et moderatis expensis electorum. Quas si electi exhibere contempserint, nisi forsan ipsos facultatum impotentia pro qualitate negotii excusaret, omni iure ipsis ex tali electione quaesito priventur. Et quando unicus est electus, cui aliquis vel aliqui se opponunt: eo casu tam opponens quam opponentes huiusmodi, si duo tantum, vel si plures, duo ad minus ex ipsis opponentibus, expensis ipsorum opponentium propriis, plene (ut dictum est,) cum actis et munimentis instructae compareant, ut per praemissas personas vel negotium plenarie instrui, vel sedes eadem valeat informari, an, ecclesiarum utilitate pensata et aliis inspectis circumstantiis, super habendis aliquibus probationibus seu quibuscunque aliis sit alibi facienda commissio, vel aequitate suadente partes potius apud sedem ipsam in probationibus et aliis sint arctandae. Ceterum si eligentes electiones ipsas, concorditer vel in discordia celebratas, infra octo dies, postquam commode poterunt, electis praesentare distulerint: ipsos, qui culpabiles in hoc exstiterint, quoad se a processus prosecutione totaliter excludentes, omnibus beneficiis suis quae in ipsa ecclesia, de cuius electione agitur, obtinent, per triennium continuum extunc inchoandum volumus eo ipso fore suspensos; ad quae si infra illud tempus se propria temeritate vel alio quaesito colore ingesserint, illis ipso iure perpetuo sint privati. Vel si personas instructas, ut praemittitur, (etiamsi opponentes vel electi mittere vel venire, seu expensas ministrare contemnant, destinare neglexerint, (nisi eos capituli vel contradicentium paucitas, seu alia iusta et probabilis causa evidenter excuset, in quo casu procuratorem sufficienter instructum mittere, et nihilominus cessante causa dictas personas dirigere teneantur,) et a totali quoad se prosecutione processus, et a proventuum beneficiorum, quae in ecclesia ipsa obtinent, per triennium continuum perceptione priventur; opponentis vel opponentium, quum unicus est electus, contumacia simili poena plectenda. Nihilominus tamen in praemissis casibus, quibus eligentes vel opponentes quoad se processus prosecutione privantur, electis super hoc in prosecutione sui iuris nullum praeiudicium generetur. Denique, quum ad postulationem concordem vel discordem procedi contigerit, et aliqui, patientes in ordinibus vel aetate defectum, vel his similes postulentur, (non qui, aliis ecclesiis alligati, liberum non habent sine nostra permissione volatum, circa quos taliter alligatos nihil de veteris iuris observantia immutamus,) postulatos huiusmodi et postulantes eosdem ea moderata districtione perstringimus, ut, (eo salvo, quod postulati huiusmodi nec suis postulationibus praestare consensum, nec, ut de electis dictum est, exhibere expensas aliquibus teneantur, sed postulantes ipsi concorditer vel discorditer expensas ipsas personis talibus subministrent,) postulatos in veniendo, si non dissenserint, et postulantes in mittendo personas instructas, ut in concordi vel discordi electione, per omnia, ut supra praemittitur, moderatio praemissa constringat, et negligentes statuta ibidem similis poena percellat; nec per hoc, quod de postulatis pro celeri ecclesiarum expeditione statuitur, postulationes ipsae minus dependere intelligantur a gratia, quam antea dependebant. Porro in singulis casibus supra dictis, in recuperandis vel reddendis expensis eligentium, electorum, postulantium et etiam postulati, illud servari decernimus, quod iustum fuerit seu aequitas canonum iudicabit.

CAP. XVII.

Idem. Fundamenta militantis ecclesiae in montibus sanctis Propheta rememorans, per montes Apostolos et praedicatores patenter insinuat, quibus tota huiusmodi aedificii fabrica confidenter innititur. Qui firmae bases ecclesiae super fundamento, praeter quod nemo aliud ponere potest, quod est Christus Iesus, veluti summo angulari lapide solidantur, ut veritas, quae antea legis et Prophetarum praeconio vehebatur, per apostolicam tubam in salutem universitatis exiret, sicut scriptum est: ,,In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum.“ Huius autem muneris sacramentum ita Dominus ad omnium Apostolorum voluit officium pertinere, ut in beato Petro Apostolorum omnium summo principaliter collocaret, ut ab ipso, quasi quodam capite, dona sua velut in corpus omne diffunderet. Hunc enim, in consortium individuae unitatis assumptum, id, quod ipse erat, Dominus voluit nominari, dicendo: ,,Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam,“ ut aeterni templi structura, Deo aedificante constructa, mirabili munere gratiae Dei in Petri consisteret firmitate, cui Salvatoris nostri miranda provisio beatum Paulum in apostolatu gentium per dexteras societatis adiunxit. Isti sunt, per quos evangelium Romae resplenduit. Isti sunt eis patres verique pastores. Isti sunt, qui una die pro merito, uno loco pro gloria sub uno persecutore pro parili virtute compassi, Urbem ipsam glorioso cruore martyrii Christo Domino consecrarunt. Isti sunt, qui illam in hanc gloriam provexerunt, ut sit gens sancta, populus electus, civitas sacerdotalis et regia, per sacram beati Petri sedem caput totius orbis effecta. Ne autem ipsa mater ecclesia in congregatione et pastura fidelium temporalibus careret auxiliis, quin potius ipsis adiuta spiritualibus semper proficeret incrementis: non absque miraculo factum esse concipitur, ut occasionaliter Constantini monarchae a Deo provisa, sed curata baptismalibus fomentis infirmitas, quandam quasi adiiceret ipsi ecclesiae firmitatem, qui quarto die sui baptismatis una cum omnibus satrapis et universo senatu, optimatibus etiam et cuncto populo, in persona beati Silvestri, sibi Romanam concedendo urbem relinquens, ab eo et successoribus eius per pragmaticum constitutum disponendam esse, decernens in ipsa Urbe utriusque potestatis monarchiam Romanis Pontificibus, declararet, non iustum arbitrans, ut, ubi sacerdotii principatum et Christianae religionis caput imperator coelestis instituit, illic imperator terrenus habeat potestatem; quin magis ipsa Petri sedes, in Romano iam proprio solio collocata, libertate plena in suis agendis per omnia potiretur, nec ulli subesset homini,quae oves divino cunctis dignoscitur esse praelata. Decet namque ipsi Romano Pontifici per fratres suos, sacrosanctae Romanae ecclesiae cardinales, qui sibi in exsecutione officii sacerdotalis coadiutores assistunt, libera provenire consilia. Decet ipsius nullo modo vacillare iudicia, ut fratres ipsos nullus saecularis potestatis metus exterreat, nullus temporalis favor absorbeat, nullus eis terror immineat, nihil eos a veri consilii soliditate removeat, quin, quum per ipsum Romanum Pontificem in quibuscunque negotiis contingeret eorum peti consilia in consulendo, per omnia liberi eidem Romano Pontifici in omnibus, quae pro tempore imminent, libere consulant et assistant, ipsaque Romani Pontificis vicarii Dei quae suis temporis occurrerit electio, et eorundem cardinalium, quum expedierit, facienda promotio, in omni libertate procedant. Digne itaque ad Urbem ipsam eiusque regimen aciem nostrae considerationis extendimus, ut felici ducto regimine praeservetur a noxiis, et optatis semper proficiat incrementis. Numquid obduxit oblivio, quae Urbi, quae incolis nota dispendia intulerunt hactenus peregrina regimina? Numquid non haec destructio moenium, deformatio proveniens ex ruinis luce clarius manifestant? Numquid non haec fidelium contrectata deposita? Numquid non haec ipsa veneranda Dei templa praesidentis manu sacrilega diebus nostris nefarie violata proclamant? Quid plura? Nonne ipsius Urbis retroactis temporibus incorrupta constantia sub regentis eo tempore nefando subversa est regimine, ipsamque Urbem, speculum fidei, tanta respersit infamia, ut a matre sua Romana ecclesia filia praedilecta deviare compulsa, quondam Conradinum, qui de venenosa radice Frederici quondam Romani imperatoris, colubri tortuosi, iusto ipsius ecclesiae iudicio reprobati, prodiisse videbatur in regulum, quique ad exterminium Romanae matris ecclesiae manifestis indiciis una cum suis fautoribus adspirabat, et in contemptum Dei et suae matris, ac ipsius Urbis opprobrium patenter reciperet, recepto faveret, constituens se per haec tam patentis hostis suae matris ecclesiae filiam adiutricem? Hoc ipsi Romanae praestiterunt senatores incogniti, hoc praesides improvisi, ut gloriosa civitas redderetur ingloria, sua stabilitas vocaretur instabilis, suaeque constantiae antiquata soliditas linguis hominum vocaretur infirma. Proinde officii nostri debitum circa huiusmodi tam periculosos eventus ad libram moderaminis erigentes, tantae subversionis occasiones ita salubris remedii appositione praecidimus, ne illorum, qui ipsam rempublicam laudabiliter hactenus gubernaverunt, videamur gloriam sugillare vel merita, quae illis apud infallibilem et scientem omnia retributorem de iam perlatis quaesita laboribus salva persistunt. Ut ergo circa regimen ipsum talis adhibeatur in omnibus cum discretione sollertia, per quam ipsi Romanae ecclesiae plena libertas, quae in omnibus et per omnia sibi debetur, optata proveniat, vitentur iam experta pericula, et Romanus populus ab opprimentium protectus incursibus sedeat, sedendo quiescat in pulchritudinem pacis, in tabernaculis fiduciae et temporalium requie opulenta: de fratrum nostrorum consilio hac irrefragabili et in perpetuum valitura constitutione sancimus, ut, quandocunque et quotiescunque senatoris electio vel alterius, quocunque nomine censeatur, qui quocunque modo vel quocunque titulo ipsius Urbis debeat praeesse regimini, in posterum imminebit, nullus imperator seu rex Romanorum, aut alius imperator, vel rex, princeps, marchio, dux, comes aut baro, vel quicunque alterius notabilis praeeminendae, potentiae seu potestatis, excellentiae vel dignitatis exsistat, frater, filius vel nepos eorum ad tempus vel in perpetuum, seu quivis alius ultra annale spatium quovis modo, colore vel causa, per se vel aliam personam quomodolibet submittendam, in senatorem, capitaneum, patricium aut rectorem, vel ad eiusdem Urbis regimen seu officium nominetur, eligatur seu alias etiam assumatur absque licentia sedis apostolicae speciali, per ipsius sedis literas concessionem licentiae huiusmodi specialiter exprimentes. Quodsi secus factum fuerit, nominationem, electionem et assumptionem huiusmodi decernimus esse nullas ac carere omni robore firmitatis, et non solum nominatores, electores et assumptores, verum etiam nominati, electi et assumpti, si huiusmodi nominationi, electioni seu assumptioni consenserint, aut se de ipsis quolibet modo intromiserint, intendentes et obedientes eisdem, et in hoc omnes, dantes ipsis nominatoribus, electoribus, assumptoribus, aut nominatis, electis vel assumptis auxilium, consilium vel favorem publice vel occulte, cuiuscunque dignitatis vel praeeminentiae, conditionis aut status exstiterint, eo ipso sententiam excommunicationis incurrant, ac nihilominus ipsos nominatos, electos seu assumptos, si contra constitutionem praesentem praedictis nominationi, electioni vel assumptioni consenserint, aut se quoquo modo illis ingesserint, et eorum posteros in perpetuum omnibus feudis, privilegiis, libertatibus, immunitatibus, gratiis et honoribus, quae in praedicta seu aliis tenent ecclesiis, censemus esse privatos ita, quod illi, ad quos eorum collatio, concessio seu dispositio pertinet, resumendi ea aut retinendi, copcedendi seu conferendi aliis, seu de ipsis etiam disponendi, prout ad eos pertinet, liberam habeant potestatem. Et ne taliter nominati, electi vel assumpti de sua pertinacia vel contemptu valeant gloriari: nos quaelibet mandata, praecepta, ordinationes et statuta, quae fecerint, omnesque sententias, quas tulerint, et quicquid penitus in contractibus et obligationibus seu quibuscunque aliis Urbis nomine vel tanquam senatores, capitanei, patricii aut rectores vel officiales ipsius egerint, irrita prorsus exnunc et vacua nunciamus. Iudices vero et tabelliones, qui super his aut eorum aliquibus contra praesentis constitutionis edictum patrocinari vel instrumenta conficere forte praesumpserint, iudicatus et tabellionatus officiis se noverint esse privatos. Contemptores quoque seu violatores praemissorum, vel aliquorum vel alicuius eorum, ab huiusmodi excommunicationis sententia, praeterquam in mortis articulo, absolvi non possint, nisi per Romanum Pontificem, vel de ipsius petita et obtenta licentia speciali, non obstantibus aliquibus privilegiis, indulgentiis, concessionibus, constitutionibus, consuetudinibus et statutis quacunque firmitate vallatis, quae in praemissis omnibus nolumus aliquibus vel alicui suffragari, sed omnia quoad illa decernimus non tenere. Ut autem cives Romanorum, qui ex ipsa Urbe naturalem duxisse noscuntur originem, aut quivis alii, qui in ipsa eiusve territorio non advenae, sed continui habitatores exstiterant, quoad honores ipsius Urbis aut regimen gratiosis functionibus potiantur: non intendimus, quod praesens constitutio tales excludat, quin ad unum annum duntaxat, vel ad aliud tempus brevius nominari ad ipsius regimen et officium eligi valeant ac assumi, etiamsi praedictorum principum et aliorum fratres, filii vel nepotes exsistant, aut etiamsi extra Urbem et ipsius territorium sub nomine comitatus, baroniae seu cuiuscunque alterius tituli in hominibus vel locis aliquibus iurisdictionem seu potestatem aliquam temporalem vel perpetuam obtinerent; dummodo praedicta iurisdictio vel potestas, extra Urbem et territorium praefata consistens, non tantae praeeminendae vel notabilis potentatus exsistat, quod eam obtinentes eius occasione vel causa cum aliis, exclusis a dicto Urbis regimine, ut praemittitur, praesentis constitutionis oraculo rationabiliter includantur.

CAP. XVIII.

Bonifacius VIII. Quanquam in casu negligentiae sit statutum a iure, ut ecclesia cathedrali vacante, si per eos, ad quos spectat, non fuerit electio de praelato infra tempus debitum celebrata, eligendi potestas ad superiorem proximum devolvatur: hoc tamen non est ad casum alium extendendum. Igitur si electores in huiusmodi ecclesia vel ipso iure, quum eligunt scienter indignum, vel per sententiam, quum formam traditam in generali concilio non observant, eligendi potestate priventur: non ad dictum superiorem, sed ad Romanum Pontificem potestas eadem devolvetur. Secus autem in inferioribus ecclesiis est censendum.

CAP. XIX.

Idem. Is, qui contra electionis formam vel electi personam aliqua obiiciens ad sedem apostolicam appellavit, corporali a se praestito iuramento, quod illa, quae in appellatione sua expresserat, vel ea, quae de ipsis deberent sufficere, vera esse credebat, et se posse probare, non est super obiectis vel expressis huiusmodi audiendus, quum non simpliciter, sicuti tenebatur iuxta constitutionem felicis recordationis Gregorii Papae X. praedecessoris nostri, editam in concilio generali Lugdunensi, iuraverit, expressa eadem seu obiecta se credere vera esse, et se posse probare, sed indeterminate illa, vel ea, quae deberent sufficere de eisdem.

CAP. XX.

Idem. Qui contra certam et nominatam personam, ne ab aliis eligatur, ad sedem apostolicam, antequam fiat electio, duxerit appellandum, debet per omnia in appellando servare formam constitutionis felicis recordationis Gregorii Papae X. praedecessoris nostri: Ut circa, editae in concilio Lugdunensi, ac si electione iam facta eum contingeret appellare; alioquin non observans poenae constitutionis eiusdem se noverit subiacere.

CAP. XXI.

Idem. Sicut, quum per formam scrutinii ad electionem proceditur, est per unum pronuncianda et facienda communis electio secundum canonica instituta: sic et per unum debet fieri, quum per formam proceditur compromissi; quamvis in arbitris compromissariis lex humana innuat, quod ab eis omnibus sit pronuntiatio facienda. Alioquin a pluribus compromissariis facta simul electio eo ipso viribus non subsistat.

CAP. XXII.

Idem. Statutum felicis recordationis Gregorii Papae X. praedecessoris nostri de his, qui ad parochialium ecclesiarum regimen assumuntur, promovendis ad sacerdotium infra annum, alioquin eisdem ecclesiis sint privati, quod, quum sit poenale, restringi potius convenit quam laxari, declaramus ad collegiatas ecclesias, etiamsi alias parochiales exstiterint, et assumptos ad earum regimen non extendi, sed antiqua iura servari debere potius in eisdem.

CAP. XXIII.

Idem. Si cui eligendi potestas data fuerit sub hac forma, ut ipse, secreto et sigillatim votis singulorum de capitulo exquisitis et in scriptis redactis, illum eligat, in quem plures de capitulo partium comparatione minorum consenserint, licet consentientes maiorem partem totius capituli non attingant, ipseque, facto huiusmodi scrutinio et in scriptis redacto, iuxta traditam sibi formam eum, in quem non maior pars, sed plures de dicto capitulo, quam in quemquam alium direxerant vota sua, duxerit eligendum: talis electio, quum praeter formas, quas generale concilium servari statuit in electionibus celebrandis decernens eas, si aliter fierent, non valere, fuerit attentata, robur non obtinet firmitatis.

CAP. XXIV.

Idem. Quorundam oculos sic vitium ambitionis excaecat, quod quasi suae professionis immemores, qua, contemptis honoribus, abiectis divitiis spretisque deliciis arbitrium proprium subiugarunt alterius ditioni, retro respiciunt ad aratrum manu missa, dum praecipitanter ruunt in litigiorum anfractus, et causarum strepitibus se involvunt, et extra administrationes proprii ordinis solium praelaturae conscendere moliuntur, electionibus, postulationibus seu provisionibus de se in discordia celebratis improvide praestando consensum, praebendi assensum a suo superiore nonnunquam extorta licentia potius, quam obtenta, ex quo animarum et ecclesiarum dispendia noscimus provenisse, et proventura maiora in antea verisimiliter formidamus. Volentes igitur huic pesti salubri remedio obviare, praesenti constitutione sancimus, ut nulli religioso Praedicatorum, Minorum, Eremitarum sancti Augustini, aut quorumlibet mendicantium ordinum ex electione, postulatione, provisione seu vocatione ad aliquam extra administrationem sui ordinis praelaturam, in discordia de se facta, ius de cetero acquiratur; nec eorum aliquis tali electioni, postulationi, provisioni aut vocationi quoquo modo valeat consentire, etiamsi magistri aut ministri vel prioris generalium eorundem ad id accesserit licentia vel consensus. Circa religiosos quoque alios, cuiuscunque conditionis vel status exsistant, volumus hoc servari, ut nec ipsi electionibus, provisionibus aut vocationibus, a minori parte numero ad praelationes quaslibet de se factis, (quae hoc ipso, quod a minori parte processerint, nullum prorsus tribuant ius eisdem,) suum audeant praestare consensum, etiamsi super hoc assensus vel licentia suorum intervenerit praelatorum. Nos enim, quicquid contra praemissa vel eorum aliquod a quoquam contigerit attentari, omnino decernimus irritum et inane.

CAP. XXV

Idem. Ut quis duas electiones, de se in aliqua ecclesia celebratas, prosequatur insimul, et confirmationem petat ex eis, quum non nisi ex una ipsarum valeat ius habere, rationi consonum non putamus, etiamsi se contentum esse velle altera, per quam suae intentionis consequi possit effectum, in initio protestetur. Oportet ergo eum, ne cum ipsius ecclesiae vel sui adversarii, si quem habet, discrimine in incerto vagetur, eligere, quam prosequi velit ex illis, et confirmationem petere tantummodo ex eadem, regressum ad aliam, cui per electionem alterius renunciare, sibique ius ex ea non competere profiteri videtur, nullatenus habiturum.

CAP. XXVI.

Idem. Si electio ex eo non sortiatur effectum, quia electus consentire recusat, vel post consensum renunciat iuri suo, aut forte diem claudit extremum, seu propter occultum eius vitium irritatur: electores, qui iam fecerant quod spectabat ad ipsos, infra iuris terminum eligendo, habebunt a dissensu, renunciatione, morte vel irritatione praedictis, ac si vacatio nova esset, tempus integrum ad electionem aliam celebrandam, dummodo nil fraudulenter egerint in praemissis.

CAP. xxvii.

Idem. Si religiosus, cuius arbitrium non ex sua, quum velle vel nolle non habeat, sed ex illius, quem vice Dei supra caput suum posuit et cuius imperio se subiecit, voluntate dependet, electioni, de se ad praelationem aliquam extra suum monasterium vel suam ecclesiam celebratae, sui superioris, qui dare ipsam valeat, non petita licentia et obtenta, praesumpserit consentire: consensus sic praestitus non teneat, et in poenam praesumptionis illius electio eadem ipso facto viribus vacuetur omnino.

§. i. Quia vero, utrum religiosis consentiendi electionibus de se factis, et ad praelationes, ad quas electi fuerint, transeundi a suis superioribus sine fratrum consilio licentia dari possit, quum iura super hoc sint varia, dubitatur interdum: nos ad huiusmodi dubitationem tollendam, et ut ordinationes ecclesiarum ac monasteriorum, in quibus tales electi exstiterint, celerius et facilius valeant expediri, decernimus, ut iidem superiores, suis irrequisitis conventibus, electis huiusmodi consentiendi et transeundi liberam dare valeant facultatem.

CAP. XXVIII.

Idem. Nullus religiosus ad abbatiam seu praelaturam suae vel alterius religionis de cetero eligatur, nisi antea fuerit ordinem regularem expresse professus. Quodsi secus actum fuerit, eo ipso irritum habeatur. Ad dignitatem vero episcopalem, ad quam novitii eliguntur interdum, talem in saecularibus vel regularibus ecclesiis eligi minime prohibemus.

CAP. XXIX.

Idem. Quum expediat concordare iura iuribus, et eorum correctiones, si sustineri valeant, evitari: decretalem felicis recordationis Innocentii Papae III. praedecessoris nostri, quae innuit sub ea forma posse in electionibus licite compromitti, ut compromissarii, secreto et sigillatim voluntatibus omnium inquisitis, illum, in quem maior et sanior pars capituli consenserit, eligere teneantur, declaramus abrogatam non esse per subsecutum concilium generale; immo potest in ipsis electionibus ut prius procedi licite per eandem.

CAP. XXX.

Idem. Quum non deceat alicui suum officium esse damnosum, statuimus, ut ii, qui iuxta constitutionem felicis recordationis Nicolai Papae tertii praedecessoris nostri super hoc editam ad apostolicam sedem venerint, eam circa imminentium electionum negotia instructuri, quum tales, ecclesiarum suarum prosequentes utilitatem, censeri debeant residentes, fructus beneficiorum suorum, quae obtinent in illis ecclesiis, quarum negotia prosequuntur, et etiam aliorum, quos reciperent vel possent recipere in ipsis ecclesiis residendo, integre, quotidianis distributionibus duntaxat exceptis, recipiant, ad sedem propterea veniendo eandem, ibidem hac de causa morando, et ad ipsas ecclesias redeundo, ac si personaliter in eisdem ecclesiis residerent, non obstantibus quibuslibet consuetudinibus vel statutis ecclesiarum suarum contrariis, seu privilegiis quibuscunque, per quae praemissorum effectus posset quomodolibet impediri.

CAP. XXXI.

Idem. Ab eo, qui contra electum vel postulatum seu promovendum ad aliquam dignitatem inter cetera, quae obiicit, evidentem, notorium seu manifestum scientiae vel alium personae defectum opponit, ipsius defectus oppositio vel eius qualitas nequeunt postea revocari. Quum enim opponens, si quod de defectu opposuit huiusmodi destitui veritate contingat, a prosecutione causae debeat omnino excludi, et puniri perinde, ac si in probatione omnium, quae obiecerat, defecisset, iustum est, ut, postquam ad oppositionem eandem procedit, nequeat in praeiudicium eius, contra quem opposuit, ulterius poenitere.

CAP. XXXII.

Idem. Ex eo, quod ad electionem episcopi, quae, te in pupillari constituto aetate, in tua ecclesia exstitit, celebrata, cum ceteris eiusdem ecclesiae canonicis non fuisti admissus, de contemptu conqueri aut electionem eandem impugnare non potes, quum tam iuris quam rationis exsistat, ut tales, quum discretione careant, ad praestandum in electione suffragium nullatenus admittantur. §. i. In ecclesiis quoque regularibus vel monasteriis hi, qui non sunt tacite vel expresse professi, non debent cum professis, vel conversi laici cum clericis electionibus interesse.

CAP. XXXIII.

Idem. Si, postquam ab electione in cathedrali vel regulari ecclesia celebrata fuerit in scriptis ex causa probabili, quae probata deberet legitima reputari, ad sedem apostolicam appellatum, electionem ipsam per ordinarium confirmari contingat: huiusmodi confirmatio, nisi prius fuerit canonice ab appellatione ipsa recessum, quum sit ab eo, qui non potuit, de facto praesumpta, nullam obtinebit roboris firmitatem. Si vero electus, qui iuxta constitutionem felicis recordationis Nicolai Papae tertii praedecessoris nostri ad dictam sedem venerat pro electionis suae negotio prosequendo, de Romana curia sine licentia recesserit, antequam huiusmodi negotium sit finitum: eius electio auctoritate constitutionis ipsius, quae non solum ut quis veniat, sed etiam ex sui mente exigit, quod usque ad finem negotium prosequatur, eo ipso viribus evacuatur omnino. Quum autem ab electionis confirmatione vel facta provisione per eum, ad quem propter inferiorum negligentiam fuerat devoluta eligendi potestas, ad sedem appellatur eandem: constitutionem praedictam in veniendo et mittendo et aliis, quae perstringuntur in ea, convenit observari.

CAP. xxxiv.

Idem. Quum ex eo, quod felicis recordationis Gregorius Papa X. praedecessor noster statuit in concilio Lugdunensi, ut ad regimen parochialium ecclesiarum assumpti se ad sacerdotium promoveri faciant infra annum a sibi commissi regiminis tempore connumerandum, et personaliter resideant in eisdem, alioquin, si infra idem tempus promoti non fuerint, huiusmodi ecclesiis absque monitione alia sint privati, nonnullis ex tunc parochiales ecclesias recusantibus acceptare, legendi et proficiendi, quum eis facultates non suppetant, nec ab ecclesiarum praelatis de aliis beneficiis in plerisque mundi partibus interdum provideatur eisdem, opportunitas sit sublata in grande universalis ecclesiae, quae ad sui regimen viris literatis permaxime noscitur indigere, dispendium et iacturam: nos, super hoc multorum instantia excitati frequenter, volentes cupientibus in scientia proficere, ut fructum in Dei ecclesia suo tempore afferre valeant opportunum, utiliter providere, praesenti constitutione sancimus, ut episcopi eorumque superiores cum his, qui huiusmodi subiectas sibi ecclesias obtinent vel obtinuerint, in futurum dispensare possint libere, quod usque ad septennium literarum studio insistentes promoveri minime teneantur, nisi ad ordinem subdiaconatus duntaxat, ad quem infra praedictum annum recipiendum, (ne, sicut £ multis de Christi patrimonio sublimatis olim factum esse dignoscitur, a statu retrocedere valeant clericali,) omnino adstringi volumus, et, nisi receperint, poena contenta in dicto concilio eo ipso percelli. Porro septennio praedicto durante iidem episcopi et superiores sollicite providere procurent, ut per bonos et sufficientes vicarios, ab eis in huiusmodi ecclesiis deputandos, animarum cura diligenter exerceatur, et deserviatur laudabiliter in divinis, quibus de ipsarum ecclesiarum proventibus necessaria congrue ministrentur. Elapso vero dicto septennio hi, cum quibus fuerit ut praemittitur, dispensatum, ad diaconatus et presbyteratus ordines infra annum se faciant promoveri, alioquin extunc dictam poenam, nisi iusta de causa id omiserint, ipso iure se noverint incursuros.

CAP. xxxv.

Idem. Commissa tibi parochialis ecclesia, quanquam tantum de anno transiverit, quod infra ipsum nequeas iuxta statutum generalis concilii Lugdunensis ad sacerdotium promoveri, non est, nisi tunc demum, quum ex toto fuerit ipse annus elapsus, censenda vacare, nec potest alteri antea te nolente conferri. Annus autem huiusmodi, qui a tempore illo incepit, quo ipsius ecclesiae regimen commissum tibi exstitit, et possessionem eius pacificam habuisti, vel per te stetit, quo minus haberes eandem, tibi non currit, si promoveri iusto impedimento detentus infra tempus huiusmodi nequivisti. Porro si infra dictum tempus non fueris rationabili causa cessante promotus, tibi ecclesia ipsa, qua dicti statuti auctoritate iam privatus exsistis, ne statutum ipsum fiat ludibrio debitoque frustretur effectu, et non rebus, sed verbis, quum sit potius contrarium faciendum, lex imposita videatur, nullatenus ea vice poterit iterato conferri. Ceterum si promoveri ad sacerdotium non intendens, parochialem receperis ecclesiam, ut fructus ex ea per annum percipias ipsam postmodum dimissurus, nisi voluntate mutata promotus fueris: teneberis ad restitutionem fructuum eorundem, quum eos receperis fraudulenter. Illum autem, qui eam tibi contulit, quum te non crederet ad huiusmodi ordinem promovendum, praeter divinam, quam exinde incurrit, offensam ad servandam indemnem eandem ecclesiam decernimus obligari.

CAP. XXXVI.

Idem. Si abbatem ecclesiae Romanae immediate subiectum in vestrum episcopum elegistis, reprehendi exinde nulla ratione potestis; ei tamen ab alio, quam a nobis vel ab apostolicae sedis legato, si sit in provincia de latere nostro missus, dari non potest licentia suum deserendi monasterium, et ad vestram ecclesiam transeundi.

§. i. Huiusmodi vero legatus, qui maius omnibus post Romanum Pontificem in provincia sibi decreta imperium censetur habere, archiepiscoporum, episcoporum et exemptorum electiones potest ex officio confirmare. Alii autem legati hoc nequeunt, nisi id eis a sede ipsa specialiter sit commissum.

CAP. XXXVII.

Idem. Si compromissarius, in quem defuncto episcopo transfertur eligendi potestas, negligenter infra tempus a iure statutum eligere praetermittat, ad superiorem proximum potestas devolvitur providendi, sibique compromittentes imputent, qui in talem potestatem huiusmodi transtulerunt. Si vero eligat, sed indignum: tunc, sive scienter id fecerit, (quum dolus ipsius eis, qui non sunt in culpa, non debeat imputari,) sive etiam ignoranter, (quum suo sit functus officio,) eligendi potestas, nisi et scienter electionem talem ratam habuerint, libere revertitur ad eosdem. Idem fit, quum eligit idoneum, sed electus renuit consentire. Porro eo casu, quum scilicet indignus eligitur ab eodem, compromittentes, quos illius odio non convenit praegravari, nequaquam, nisi, sicut praemittitur, ratum habuerint, puniuntur; sed ipse, (ut poena suum auctorem teneat,) a beneficiis ecclesiasticis triennio iuxta Lateranense concilium suspenditur ipso iure. Huiusmodi quoque poena nec in episcopo, si ad eligendum fiat compromissarius, sic peccante, (quum de iure nullam sententiam suspensionis incurrat, nisi de ipso expressa mentio habeatur,) nec in aliorum quam episcoporum et superiorum ipsorum electionibus, quum peccatur in ipsis, vendicat sibi locum. Restringitur etiam dicta poena solum ad ea beneficia, quae sic peccans in illa obtinet ecclesia, quam taliter eligendo specialiter noscitur offendisse. Et idem in illius beneficiis est censendum, qui, alicuius electionem, postulationem aut provisionem impugnans, in probatione deficit eius, quod obiicit in personam.

CAP. XXXVIII.

Idem. Procurator ad appellandum contra electionem, postulationem aut provisionem alicuius non aliter idoneus de cetero reputetur, quam si omnia, quae in formam obiicere vel personas, et propter quae appellare intendit, singulariter et clare in eius procuratorio sint expressa, habeatque speciale mandatum iurandi corporaliter in eorum animas, quorum procurator exsistit, quod ipsi credunt expressa huiusmodi vera esse, et se posse probare.

CAP. XXXIX.

Idem. Si confirmationem electionis propter debitam iuris solennitatem, in confirmatione ipsa omissam, vel ex eo, quia ipse, qui confirmavit, confirmandi non habuit potestatem, cassari seu cassam et irritam nunciari contingat: non propter hoc praecedens electio, si alias sit canonica, intelligitur infirmari.

CAP. XL.

Idem. Quia saepe contingit, quod, Cathedralibus et regularibus ac collegiatis ecclesiis vacantibus, capitula, conventus, collegia et singulares earundem personae bona, a praelatis ipsarum dimissa, vel vacationis tempore obvenientia, quae in utilitatem dictarum ecclesiarum expendi vel futuris deberent successoribus fideliter reservari, occupant, inter se dividunt, surripiunt, dilapidant, dissipant et consumunt in earum grave dispendium et iacturam: nos, ipsorum ausus reprimere, ac ecclesiarum indemnitatibus praecavere volentes, decernimus, ut hi, qui praemissa de cetero praesumpserint, eo ipso sint et tamdiu maneant ab officio et beneficiis quibuscunque suspensi, donec plene restituerint quicquid de bonis perceperint supra dictis, non obstantibus quibuslibet privilegiis vel indulgentiis, aut contrariis consuetudinibus, constitutionibus vel statutis, iuramento, confirmatione sedis apostolicae aut alia quacunque firmitate vallatis, quae omnia quoad hoc auctoritate apostolica revocamus, cassamus et irritamus, ac nullius deinceps volumus esse firmitatis.

CAP. XLI.

Idem. Constitutio felicis recordationis Gregorii Papae praedecessoris nostri edita in concilio Lugdunensi, formam exprimens, secundum quam ab iis, qui in electionibus, postulationibus aut provisionibus se opponunt, debeat appellari, locum sibi non vendicat, nisi solum, quum in eis extra iudicium appellatur. Quando vero in iudiciis in huiusmodi negotiis appellari contingit, anteriora iura, quum per eam immutata non fuerint, observari oportet.

CAP. XLII.

Idem. Is, cui procuratio seu administratio Cathedralis ecclesiae plena et libera in spiritualibus et temporalibus a sede apostolica, cui soli hoc competit, est commissa, potest, alienatione bonorum immobilium duntaxat excepta, omnia, quae iurisdictionis episcopalis exsistunt, et quae potest electus exsequi confirmatus, libere exercere. Illa quippe, quae ministerium consecrationis exposcunt, nisi fuerit episcopus, per alios faciat episcopos expediri.

CAP. XLHI.

Idem. Indemnitatibus monasteriorum monialium, quae frequenter propter electiones in discordia celebratas in ipsis grandia in spiritualibus et temporalibus dispendia patiuntur, occurrere desiderabiliter affectantes, statuimus, ut, quum in eis fuerit electio facienda, nulla monialis, nisi duodecimum annum peregerit, et professa fuerit tacite vel expresse, ad eligendum cum aliis admittatur. Nec in abbatissam aut priorissam, ubi per priorissam monasterium gubernatur, de cetero eligatur aliqua, nisi tricesimum annum compleverit, et expresse professa fuerit ordinem regularem.

§. i. Sane, si ad electionem per formam scrutinii procedatur, et, votis in diversa divisis, electiones per plures in discordia celebrari contingat, ea, quae a duabus partibus numero fuerit celebrata, exceptione seu contradictione aut appellatione quacunque partis alterius non obstante, per superiorem, prius tamen ex officio, prout spectat ad ipsum, diligenti examinatione praemissa, si alias inventa fuerit canonica, confirmetur, et confirmatae electae, si abbatissa exstiterit, benedictio impendatur. Si autem nulla earundem electionum a partibus fuerit celebrata duabus: tunc, non obstante, quod sit publicatum scrutinium et ad electionem processum, possint moniales, quae in aliam vel in alias direxerant vota sua, licite per consensum, antequam ad actus divertant extraneos, omni pravitate cessante ad illam accedere, quae ab aliis maiorem partem conventus numero facientibus est electa. Et si per accessum huiusmodi ad duas partes perveniri poterit: illis, quae antea in eam consenserant, computatis, confirmetur et benedicatur, ac si duas partes ab initio habuisset, ut in casu proximo est praemissum. Verum si quae fuerint moniales, quae, postquam in praemissis casibus talis confirmata et benedicta exstiterit ac possessionem suae administrationis fuerit assecuta, voluerint in modum denunciationis vel accusationis, ut a dignitate deficiatur adepta, proponere aliquid contra ipsam: eis per praedicta proponendi minime sit sublata facultas. Si vero ad illam, quae a maiori parte, ut praemittitur, est electa, noluerint aliae accedere moniales, vel si accesserint, non tot tamen, quod cum aliis prius in eam consentientibus faciant duas partes: tunc super obiectibus partis alterius, si qui fuerint, et super aliis, quae in tali negotio sunt ex officio inquirenda, plene sine strepitu iudicii et figura per superiorem inquiratur primitus, antequam confirmetur eadem electio vel etiam infirmetur. Sed interim praesentis constitutionis auctoritate in spiritualibus et temporalibus libere administret, sic tamen, quod de rebus monasterii nil penitus alienet, nec aliquam in monialem recipiat quoquo modo. Si qua vero a minori parte conventus numero nominata fuerit vel electa, ex nominatione vel electione huiusmodi, quas eo ipso, quod pars minor eas fecerit, vires aliquas nolumus obtinere, ipsi ius aliquod quomodolibet non quaeratur, nec ad eam ab aliis per consensum in hoc casu valeat accessus haberi. Ut autem, quum per praedictam formam proceditur, facilius in huiusmodi monialium electionibus ad concordiam veniatur: decernimus, ut non zeli ad zelum, nec meriti ad meritum, sed solum numeri ad numerum fiat collatio in eisdem.

§. 2. Ceterum si per formam compromissi fuerit in electione processum, et electae pars aliqua se opponat: si minor, ipsius, ut in forma scrutinii statuitur, confirmetur electio, et eidem benedictio impendatur, partis eiusdem contradictione vel exceptione aut appellatione qualibet non obstante; sed per hoc denunciandi vel accusandi eam postmodum sibi via minime sit praeclusa. Si maior: eius, donec de obiectis et aliis, ut in eadem forma scrutinii praemittitur, fuerit inquisitum, confirmatio vel infirmatio differatur; sed interim, ut praedicitur, libere administret, nisi forsan pars opponentium exstiterit duplo maior. Tunc enim administrare ipsam nolumus, sed litis eventum potius exspectare.

§. 3. Porro si in huiusmodi electionum negotiis contigerit, in illis duntaxat casibus, in quibus oppositiones iuxta praemissa fuerint admittendae, ad sedem apostolicam appellari: appellantes formam constitutionis felicis recordationis Gregorii Papae praedecessoris nostri editae in concilio Lugdunensi diligentius servare teneantur. Sed quum eas propter sexus verecundiam suaeque conditionis statum non deceat, nec ipsis expediat publico coetui demonstrari aut extra sua monasteria evagari: nolumus, quod electae vel etiam eligentes aut appellantes, seu hae, contra quas appellatum fuerit, ad eandem sedem personaliter veniant quoquo modo; sed procuratores sufficienter instructos iuxta constitutionem piae memoriae Nicolai Papae tertii praedecessoris nostri ad sedem ipsam transmittant, per eos electionum ac appellationum et postulationum suarum prosecuturae negotia, prout iustitia suadebit, poenam in dicta constitutione contentam ipso iure, si hoc non fecerint, incursurae.

§. 4. Postremo hi, quos ad dirigendas in huiusmodi electionibus moniales easdem deinceps contigerit evocari, ab his prorsus abstineant, per quae inter eas super faciendis ipsis electionibus oriri possit discordia vel exorta nutriri; alias eo ipso excommunicationis sententiae se noverint subiacere.

§. 5. Supra dicta siquidem nedum in monasteriis, in quibus sunt moniales, viventes sub aliqua de religionibus approbatis, sed etiam in illis, ubi sunt iuxta quarundam provinciarum consuetudinem mulieres, quae nec propriis renunciant, nec professionem faciunt regularem, sed vivunt ut in saecularibus ecclesiis canonici saeculares, volumus per omnia observari, eo, quod supra dicitur, duntaxat excepto, ut non eligantur nec eligant non professae, quum in ipsis hoc locum sibi nequeat vindicare; per hoc tamen earum statum, ordinem seu regulam nolumus nec intendimus approbare.

§. 6. Ad haec licet praemissa, quae in multis a iure communi discrepare noscuntur, circa electiones in quibuslibet mulierum monasteriis faciendas ex certis causis rationabilibus specialiter duxerimus statuenda, intentionis tamen nostrae nequaquam exstitit, ut per illa quoad electiones in aliis virorum monasteriis vel quibusvis ecclesiis celebrandas aliquid immutetur; sed iura praecedentia in sua omnino remaneant firmitate.

CAP. XLIV.

Idem. Provida consideratione generale concilium Lugdunense concessit, ut ab appellationibus, in iudicio vel extra iudicium ad sedem apostolicam in electionum episcoporum et eorum superiorum negotiis interiectis, per quas ad sedem ipsam eadem negotia deferuntur, partes nulla interveniente pravitate recedere valeant, antequam ipsi sedi apostolicae appellationes eaedem fuerint repraesentatae, sed inferiores iudices, quorum est appellatione cessante negotiorum cognitio eorundem, si in hoc pravitas intercesserit, ante omnia diligenter inquirant, et, si eam intercessisse repererint, se non intromittant ullatenus de eisdem, sed praefigant ipsis partibus peremptorium terminum competentem, quo cum actis et munimentis suis apostolico se conspectui repraesentent. Verum quum nonnulli, concessione huiusmodi abutentes, suam, inquisitione praefata omissa, cognitionem in eisdem negotiis interponant, ad confirmandas electiones et consecrandos electos temere procedendo: nos, super hoc expressius providere volentes, confirmationes et consecrationes huiusmodi, et quoscunque processus alios, quos inquisitione praemissa non habita contigerit de cetero in talibus negotiis attentari, decernimus nullius penitus exsistere firmitatis, et confirmantes et consecrantes eosdem, (ut in eo, in quo peccaverint, puniantur,) ab episcoporum confirmatione ac consecratione per annum continuum ipso iure fore suspensos.

CAP. XLV.

Idem. Si eo tempore, quo provisionem alicuius ecclesiae Cathedralis ex quavis causa dispositioni seu ordinationi sedis apostolicae reservamus, inhibentes, ne ad electionem vel provisionem faciendam in ea quomodolibet procedatur, et decernentes, si secus super hoc a quoquam scienter vel ignoranter attentatum exstiterit, irritum et inane, iam ad electionem forsitan sit processum in ipsa: praesenti constitutione sancimus, quod, licet reservatio, inhibitio et decretum huiusmodi non afficiant electionem vel alia, quae praecedunt, afficiunt tamen, ut effectu careant ea, quae postmodum subsequuntur.

CAP. XLVI.

Idem. Si quis iusto impedimento detentus in electionis negotio nequeat commode interesse, potest nedum uni, prout dicitur in concilio generali, sed et pluribus committere vices suas, dum tamen eorum cuilibet det in solidum potestatem; et erit tunc melior conditio occupantis. Verum si ambo concurrant insimul et postulent se admitti, audiri eos non expedit, quia possent vota sua dirigere in diversos, sicque res non haberet exitum, et quod ab eis hoc casu fieret non valeret. Sed is admittatur duntaxat, quem capitulum vel pars maior elegerit, vel, si concordare nequeant, is, qui primo in instrumento vel literis procurationis exstiterit nominatus.

§. i. Si autem nullus ipsorum in solidum fuerit deputatus, tunc propter rationem eandem ipsorum aliquis non debebit admitti, sibique imputet, qui sic eos constituit indiscrete.

§. 2. Porro, quum unus est procurator simpliciter constitutus, si is unum suo, et alium domini sui nomine in scrutinio nominandum duxerit, nihil agit, nisi de certa eligenda persona sibi dominus dederit speciale mandatum. Tunc enim in illam eius, et in aliam suo nomine licite poterit consentire.

§. 3. Absens quoque, licet nullus de collegio velit esse procurator eiusdem, nec ipso nolente capitulo extraneum valeat deputare, non poterit aliquatenus per literas exprimere votum suum, quod non est ante scrutinium, sed in ipso scrutinio secrete et sigillatim tantummodo exprimendum.

CAP. xlvii.

Idem. Quoniam, electione non in concordia celebrata, superior, ad quem electionis ipsius confirmatio pertinet, consuevit interdum suae confirmationis celeritate, praeferens cupiditatem propriam iuri et inordinatum effectum etiam aequitati, competitorem aliquando, ubi alius, vel eos, qui se volunt opponere, quando electus est unicus, supplantare, dum, nullis vocatis et non discusso negotio, per repentinam confirmationem cito contra doctrinam Apostoli imponit manus electo: nos, volentes huic morbo et fraudibus obviare, praesenti constitutione sancimus, confirmationes tales viribus omnino carere, ipsasque decernimus irritas et inanes. Vocationem autem huiusmodi nominatim, ubi est coelectus vel apparet oppositor, alias generaliter in ecclesia, in qua electio facta est, ut, si qui sint, qui se velint opponere, compareant assignato peremptorio termino competenti, faciendam esse censemus, quae, etiamsi electio in concordia celebrata fuerit, volumus observari.