TITULUS XI.

Iudex, qui excommunicat, suspendit vel interdicit, in scriptis hoc faciat, et causam conscribat, et requisitus exemplum sententiae tradat infra mensem. Qui contra fecerit, per mensem ab ingressu ecclesiae et divinis est suspen¬ sus, et relaxabitur illa sententia per superiorem absque difficultate, et condemnabitur lator in expensis et alias poena condigna. Si sic suspensi celebrant, ut prius, sunt irregulares, nec absolvuntur ab alio quam a Papa.

H. d. Ioann. Andr.

Innocentius IV. in concilio Lugdunensi.

Quum medicinalis sit excommunicatio, non mortalis, disciplinans, non eradicans, dum tamen is, in quem lata fuerit, non contemnat: caute provideat iudex ecclesiasticus, ut in ea ferenda ostendat se prosequi quod corrigentis fuerit et medentis. Quisquis igitur excommunicat, excommunica¬ tionem in scriptis proferat, et causam excommunicationis expresse conscribat, propter quam excommunicatio profera¬ tur. Exemplum vero huiusmodi scripturae teneatur excom¬ municato tradere infra mensem, si fuerit requisitus; super qua requisitione fieri volumus publicum instrumentum vel literas testimoniales confici sigillo authentico consignatas.

Si quis autem iudicum huiusmodi constitutionis temerarius exstiterit violator: per mensem unum ab ingressu ecclesiae et divinis officiis noverit se suspensum. Superior vero, ad quem recurritur, sententiam ipsam sine difficultate relaxans, latorem excommunicato ad expensas et omne interesse condemnet, et alias puniat animadversione cont digna, ut poena docente discant iudices, quam grave sit ex¬ communicationum sententias sine maturitate debita fulmi¬ nare. Et haec eadem in suspensionis et interdicti sententiis volumus observari. Caveant autem ecclesiarum praelati et; iudices universi, ne praedictam poenam suspensionis incur¬ rant; quoniam, si contingeret eos sic suspensos divina officia exsequi sicut prius, irregularitatem non effugient iuxta canonicas sanctiones, super qua non nisi per summum Pontificem poterit dispensari.

Qui petit absolvi ad cautelam, docens, excommunicationis sententiam in se latam esse nullam, absolvetur cuiuscunque contradictione non obstante^ nisi dicatur et probetur infra octo dies excommunicatus pro manifesta offensa. Qui probat, se excommunicatum post appellationem, probatione! pendente in iudiciis evitabitur, extra iudicium vero non. H. d. Ioann. Andr,

Idem in eodem.

Solet a nonnullis in dubium revocari, an, quum aliquis per superiorem absolvi postulat ad cautelam, dum in se latam excommunicationis sententiam asserit esse nullam, sine contradictionis obstaculo munus ei debeat absolutionis impendi, et an ante absolutionem huiusmodi is, qui se offert in iudicio probaturum, se post appellationem legitimam excommunicatione innodatum , vel intolerabilem errorem in sententia fuisse patenter expressum, sit in ceteris, ex-' cepto probationis illius articulo, evitandus? In prima igitur dubitatione sic statuimus observandum, ut petenti absolutio non negetur, quamvis in hoc excommunicator vel adver¬ sarius se opponat; nisi eum excommunicatum pro manifesta dicat offensa. In quo casu terminus octo dierum indulgebi- tur sic dicenti, ut, si probaverit quod opponit, non relaxetur sententia; nisi prius sufficiens praestetur emenda, vel com¬ petens cautio de parendo iuri, si offensa dubia proponatur. In secunda vero quaestione statuimus, ut is, qui ad proban¬ dum admittitur, pendente probationis articulo in ceteris; quae ut actor in iudiciis attentaverit, interim evitetur. Extra iudicium vero in officiis, postulationibus, et electionibus ac aliis legitimis actibus nihilominus admittatur.

,. .. .. 'i

cap. m.

Excommunicatio, lata in participantes excommunicatis in locutione et similibus, canonica monitione non praemissa non tenet. Ioann. Andr.

Idem in eodem.

Statuimus, ut nullus iudicum participantes cum excom¬ municatis ab eo in locutione et aliis, quibus ligatur partici¬ pans excommunicatione minori, ante monitionem canoni¬ cam excommunicare maiori excommunicatione praesumat, salvis constitutionibus eontra illos legitime promulgatis, qui in crimine praesumunt participare damnato. Quodsi ex locutione et aliis, quibus participans labitur in minorem, ex¬ communicatus fortius indurescat: poterit iudex post monitio¬ nem canonicam huiusmodiparticipantes consimili damnare censura. Aliter autem in participantes excommunicatio prolata non teneat, et proferentes poenam legitimam poterunt formidare.

Episcopi nullam interdicti vel suspensionis incurrunt sententiam, nisi in sententia sint expressi. H. d. Ioann. Andr.

Idem in eodem.

Quia periculosum est episcopis et eorum superioribus propter exsecutionem pontificalis officii, quod frequenter

•. . ^. ... 3

incumbit, ut in aliquo casu interdicti vel suspensionis incur¬ rant sententiam ipso facto, nos deliberatione provida duxi¬ mus statuendum, ut episcopi et alii superiores praelati nullius constitutionis occasione, sententiae sive mandati, praedictam incurrant sententiam ullatenus ipso iure, nisi in ipsis de episcopis expressa mentio habeatur.

Huius decretalis quinque sunt dicta: primum, quod archiepiscopus senten¬ tias, latas a subditis suorum suffraganeorum, nisi hoc habeat de consue¬ tudine, non relaxet. Secundum, quod generalis sententia archiepiscopi ligat tantum subditos. Tertium, quod pro praeteritis vel praesentibus culpis, monitione non praemissa, ab eis lata sententia est iniusta. Quartum, quod pro futuris culpis vel iam commissis, scilicet nisi satisfaciant, excom¬ municare non debent, nisi mora, culpa, vel offensa vel alia iusta causa subsit. Quintum, quod in universitatem vel collegium non feratur excom¬ municationis sententia, sed in illos, qui culpabiles exstiterunt. Ioann. Andr.

Idem.

Romana ecclesia (Et infra:) Ceterum interdicti, suspen¬ sionis vel excommunicationis sententias,latas ab officialibus archidiaconorum, seu quibuslibet aliis iurisdictionem haben¬ tibus, suffraganeorum Remensis ecclesiae subditis, Remensis archiepiscopus et eius officiales omissis ipsis excommuni- catoribus non relaxent, salva contraria super hoc consuetu¬ dine, si quam habent. Porro excommunicationum sententiae, a Remensi archiepiscopo suisque officialibus generaliter promulgatae, subiectos eiusdem iurisdictioni archiepiscopi tantum ligant. Sed nec in specie nec in genere pro culpis et offensis praeteritis vel praesentibus excommunicationum sententias absque competenti monitione praemissa pro¬ mulgent, et, si contra praesumpserint, iniustas noverint esse illas. Caveant etiam, ne tales sententias excommunica¬ tionis sive specialiter sive generaliter in aliquos pro futuris culpis, videlicet si tale quid fecerint, vel etiam pro iam commissis sub hac forma: „ si de illis infra tale tempus minime satisfecerint,“ proferre praesumant, nisi mora in exhibenda satisfactione, vel culpa seu offensa praecesserit , quibus merito ad iniungendam satisfactionem huiusmodi et taliter prohibenda similia inducantur, aut alia rationabilis, quam in ipsis sententiis exprimant, causa subsit. In uni¬ versitatem vel collegium proferri excommunicationis sen¬ tentiam penitus prohibemus, volentes animarum periculum vitare, quod exinde sequi posset, quum nonnumquam con¬ tingeret innoxios huiusmodi sententia irretiri; sed in illos duntaxat de collegio vel universitate, quos culpabiles esse constiterit, promulgetur.

Praelatus contra potentiam temporalem etiam spirituali gladio, scilicet ecclesiastica censura, se tueri potest. H. d. Ioann. Andr.

Idem in eodem.

Dilecto filio decano Aurelianensi (Et infra:) Praeterea quum omnes leges omniaque iura vim vi repellere, cunctis- que sese defensare permittant: licuit utique ipsi decano, si praedictus ballivus eum bonis suis mundanis iniuriose spoliare, vel ea violenter occupare praesumpserit, ut superius est expressum, contra illius violentiam iniuriam- que se tueri. Et quoniam adversus eius nimiam poten¬ tiam sufficiens temporalis defensio sibi forte non aderat: potuit se etiam spiritualiter, gladio videlicet utendo eccle¬ siastico, defensare, ac recurrere propter hoc ad arma spiri¬ tualia, quae sunt ecclesiae propria, et pro suo munime illis uti; praesertim quum dictus ballivus post latas in eum ab eodem decano ex aliis causis excommunicationis sen¬ tentias, sicut idem decanus asseruit, ipsum tanquam exinde provocatus, sententiis ipsis contemptis, bonis spoliasset eisdem, et propter hoc postmodum ipse decanus sententiam tulerit interdicti, tanquam spirituali se mucrone defendens contra illius iniuriam et violentiam, sibi ab eodem occasione praedictarum sententiarum et in ipsarum contemptum illa¬ tam. Et quidem quum liceat cuilibet suo vicino vel proximo pro repellenda ipsius iniuria suum impertiri auxilium, immo, si potest et negligit, videatur iniuriantem fovere, ac esse particeps eius culpae: licuit profecto ipsi decano proprio sibimet subvenire subsidio, et suammet temporalem in¬ iuriam sua propria spirituali defensione tueri, sicque utrum¬ que quodammodo gladium, et temporalem et ecclesiasti¬ cum, alterum videlicet altero adiuvare, maxime quia hi duo gladii consueverunt exigente necessitate sibi ad invicem suffragari, et in iuvamen alterius subventione mutua frequen¬ tius exerceri.

Excommunicatos a subditis suffraganeorum archiepiscopi non possunt absolvere, sed excommunicatos a suffraganeis vel officialibus bene, si ad eos appellatum fuerit. H. d. Ioann. Andr. — §. 1. Archiepiscopus in casibus, in quibus iurisdictionem habet, ante cognitionem causae absolvit excom¬ municatum ad petitionem partis, vel ex officio, nisi dicatur excommunicatus pro manifesta offensa vel contumacia; et contumaciae praesumptae et manifestae ponit exempla. H. d. Ioann. Andr. — §. 2. Excommunicatio, lata post appellationem interpositam ex causa probabili, non statim pronun¬ ciate nulla; sed fieri potest relaxatio ad cautelam,etiam antequam incipiat de veritate causae cognoscere. Idem, si dicatur lata per intolerabilem erro¬ rem, et in contrarium error ille probabiliter defendatur. Ioann. Andr. — §. 3. Si certum est, excommunicationem esse iustam, fit remissio; si certum est eam iniustam, non fit. Si est dubium, fieri potest relaxatio, sed honestius est remittere; tenet tamen relaxatio, ubi archiepiscopus est iudex, licet non fiat remissio. H. d. Ioann. Andr. — §. 4. Archiepiscopus in casibus, iri quibus excommunicare potest, si consuetudo habet, emendas pecuniarias exigere potest. H. d. Ioann. Andr. — §.5. Summatur supra in §. Sed si ex causa, ibi videas. — §. 6. Summarium habet supra in §. Sed si ex causa,

ibi vide.

Idem.

Venerabilibus (Et infra:) Ceterum Rothomagensi archi¬ episcopo vel eius officiali non licet excommunicatis ab archi¬ diaconis vel aliis subditis suffraganeorum ipsius archiepi¬ scopi, (quum nec excommunicantium, nec excommunicatorum sint iudices,) absolutionis beneficium impertiri; excommuni¬ catos autem ab ipsis suffraganeis vel eorum officialibus possunt absolvere, si ab ipsis litigantibus ad eos fuerit pro¬ vocatum. Neutra vero partium appellante, si qua ipsarum per archiepiscopum vel eius officialem ab excommunicatione contra eam lata pro reliqua postulet se absolvi, vel alias coram eis de parte adversa querimoniam sine appellationis interpositione deponat: non est in hoc ab ipsis, (quum sui non sint iudices,) audienda. Sed si excommunicatus de¬ ponat apud eos de suffraganeo, ut imponatur ei poena, et pro suo interesse super iniusta excommunicatione querelam: audire utique debent eum. Secus autem, si conqueratur de ipso, ut relaxetur huiusmodi sententia, contra se ab eo pro alio promulgata: quoniam tueri hanc causam non ad ipsum suffraganeum, sed eum , pro quo est sententia lata, spectat. Attamen si suffraganeus vel extra iudicium pro suorum defensione iurium, vel etiam in iudicio ex suo procedens officio, inquirendo videlicet vel simile quid agendo, aliquem excommunicet: in hoc casu conveniendus est ipse suffra¬ ganeus coram archiepiscopo vel eius officiali, quia ipsius interest defendere causam suam. §. i. Porro archiepiscopus vel eius officiales excommunicatos a suffraganeis semper, antequam audire causam incipiant, in casibus, in quibus eis iurisdictio competit, iuxta ecclesiae formam debent absol¬ vere, utpote si post diffinitivam fuerit excommunicationis sententia promulgata, et ad eos fuerit appellatum s exceptis casibus, in quibus iura prohibent post sententiam appellare. Similiter, si suffraganeus extra iudicium excom¬ municet aliquem pro eius offensa, vel pro sui defensione iuris, et super hoc querimoniam ille proponat; est ille primitus iuxta formam ecclesiae absolvendus, nisi suf¬ fraganeus probaturum se offerat, quod pro manifesta offensa excommunicationis eum vinculo innodavit. Idem est etiam, si quem quam pro praesumpta contumacia, videlicet quia citatus praefixo sibi termino non comparuit, excommunica¬ tione constringat: quia, si sic ligatus proposita querimonia petat ab archiepiscopo se absolvi, sive quando suffraganeus ex suo processit officio, sive quando est ad ipsum archi¬ episcopum ante sententiam diffinitivam appellatum, et ab adversario proponatur, quod absolvendus non sit, nec pandi ei debeat iudicii aditus, nisi prius expensas restituat, et iudicio sisti exhibeat cautionem, ipseque respondeat, quod recte contumax reputari non debet pro eo, quod in itinere captus vel etiam alio impedimento detentus in termino comparere nequivit, tunc protinus sibi iuxta formam ecclesiae beneficium debet absolutionis impendi. Secus autem, si se contumacem confiteatur, vel alias de contumacia sua constet, quia forte praedixerat in iudicio, quod minime compareret. Tunc enim, quum manifesta sit contumacia, et manifesta reputetur offensa, non est ei, nisi primo expensarum satis¬ factione ac de stando iudicio cautione praestita, absolutio impendenda. Et hoc ipsum est in similibus observandum, sicut si aliquis ad certum locum citetur, et ille proponat, ipsum non esse sibi tutum, et iudex postea in eum, quia non probavit hoc, nec comparuit, sententiam excommunica¬ tionis promulget. Nam tunc, si excommunicatus ipse ad superiorem appellet, et ante omnia se ab eo petat absolvi quum probare coram eo velit, ipsum locum non exsistere sibi tutum, in hoc est procul dubio audiendus, quum prae¬ sumpta solummodo eius contumacia videatur. Sed si iudex pronunciasset, locum illum esse idoneum et securum, et ille non comparuisset, ac ideo excommunicasset eundem: ipse postmodum super hoc, nisi post latam interlocutoriam infra decendium provocasset, nullatenus audiri debet . §. 2. Sed si ex causa legitima seu probabili quis appellet, puta quia locus non est tutus, et post appellationem huius modi excommunicatione ligetur, ac deinde constet superiori, quod ad ipsum ex tali causa exstitit provocatum: non tamen illico pronunciare debet excommunicationis sententiam fore nullam, sed potest euin ° ad cautelam iuxta formam ecclesiae relaxare. §. 3. Sane, si certum estP, excommunicationis sententiam esse iustam, velut quum propter manifestum excessum est in aliquem promulgata: superior iudex, nisi<i periculum sit in mora, excommunicatum ad excommunica- torem prorsus remittere debet, nec debet eum absolvere, nisi excommunicator requisitus malitiose illi absolutionis beneficium deneget exhibere. Si vero constet, huiusmodi sententiam esse iniustam: nequaquam remittendus est ad suum excommunicatorem excommunicatus, sed debet sine difficultate aliqua mox absolvi. Quodsi dubitetur, utrum iusta sit vel iniusta: superior, nisi excommunicatori deferat, relaxare iuxta formam ecclesiae potest illam, quamquam honestius et convenientius agat, si ei deferat in hoc casu. Ubi autem superiori competit de excommunicatione cog¬ noscere: absolutio seu relaxatio, quam ipse fecerit, tenet, licet forsitan sit iniusta, quoniam, etsi contra ius litigatoris, non tamen contra ius constitutionis absolvit. §. 4. Denique a subditis suffraganei emendas pecuniarias potest archi¬ episcopus secundum consuetudinem regionis exigere in casibus, in quibus ei licet eos excommunicationis vinculo innodare. §. 5. Potest quoque archiepiscopus beneficium absolutionis iuxta formam ecclesiae nonnunquam impendere ad cautelam, utpote si asseritur, in excommunicationis sen¬ tentia intolerabilem errorem fuisse patenter expressum, id est, aliquid sub vi praecepti vel mandati aperte in ea con¬ tineri, quod communiter vel in suo genere est peccatum, veluti si dicat forte aliquis, se a suffraganeo excommunica¬ tum fuisse pro eo, quod eleemosynam pauperi tribuebat, vel quia faciebat aliquid aliud, quod in se bonum est, aut quia non operabatur id, quod suo actu illicitum est et pravum, et suffraganeus ipse asserat, quod pro digna et rationabili causa, vel pro conservanda vel exsequenda iustitia hoc illi prohibuisset vel etiam iniunxisset. Nam tunc archiepiscopus ad cautelam absolvere potest eum. §. 6. Similiter, si aliquisy proponat se ante diffinitivam senten¬ tiam in iudicio vel extra post appellationem ex causa legitima interpositam vinculo excommunicationis adstric- tum: potest archiepiscopus^ postquam sibi de hoc con¬ stiterit, etiam priusquam incipiat de veritate causae appella¬ tionis cognoscere, absolutionis illi beneficium ad cautelam iuxta formam ecclesiae impertiri.

Iudex ecclesiasticus compellit iudicem laicum, repellere excommunicatos ab actibus iudiciariis sibi prohibitis. H. d. Ioann. Andr.

Alexander IV.

Decernimus, ut iudices saeculares per censuram eccle¬ siasticam ab ecclesiasticis iudicibus, canonica monitione praemissa, repellere excommunicatos ab agendo, patro¬ cinando et testificando in suis curiis et iudiciis compel¬ lantur.

Non valet excommunicatio lata in participantes, nisi fuerint moniti nomi¬ natim. Et canonica monitio dicitur, quae habet dierum intervalla, nisi necessitas facti aliud suadeat. H. d. Ioann. Andr.

Gregorius X. in generali concilio Lugdunensi.

Constitutionem felicis recordationis Innocentii Papae IV. praedecessoris nostri, quae prohibet, participantes excom¬ municatis ea participatione, quae solam minorem excom¬ municationem inducit, monitione canonica non praemissa maiori excommunicatione ligari, decernens, promulgatam aliter excommunicationis sententiam non tenere, ad tollen¬ dum omnem ambiguitatis scrupulum declarantes, decerni¬ mus, ita demum esse monitionem canonicam in hoc casu, si aliis rite servatis eos, qui monentur, exprimat nominatim. Statuimus quoque, ut inter monitiones, quas, ut canonice promulgetur excommunicationis sententia, statuunt iura praemitti, iudices, sive monitionibus tribus utantur sive una pro omnibus, observent aliquorum dierum competentia intervalla, nisi facti necessitas aliter ea suaserit moderanda.

Relaxatio ad cautelam in generali interdicto non habet locum. H. d. Domin.

Idem in eodem.

Praesenti generali declaramus edicto, beneficium relaxa¬ tionis ad cautelam, quoad interdicti sententias, in civitates, castra vel quaelibet alia loca sive terras aliquas generaliter promulgatas, locum aliquatenus non habere.

Primo excommunicat certis limitationibus dantes licentiam offendendi in personis vel rebus suis vel suorum, exercentes contra aliquos ecclesiasticam censuram, vel exerceri facientes, vel illam servantes. Secundo ibi: Eadem, poenam prorogat ad utentem, vel motu proprio id agentem. Tertio ibi: Qui autem, poenam aggravat. H. d. Ioann. Andr.

Idem in eodem.

Quicunque pro eo, quod in reges, principes, barones, nobiles, ballivos vel quoslibet ministros eorum, aut quoscun¬ que alios excommunicationis, suspensionis seu interdicti sententia fuerit promulgata, licentiam alicui dederint occi¬ dendi, capiendi, seu alias in personis aut bonis suis vel suorum gravandi eos, qui tales sententias protulerunt, sive quorum sint occasione prolatae, vel easdem sententias observantes, seu taliter excommunicatis communicare nolen¬ tes, (nisi licentiam ipsam re integra revocaverint, vel si ad bonorum captionem occasione ipsius licentiae sit proces¬ sum, nisi bona in ipsa fuerint infra octo dierum spatium restituta, aut satisfactio pro ipsis impensa,) eo ipso sen¬ tentiam excommunicationis incurrant. Eadem quoque sen¬ tentia sint innodati omnes, qui ausi fuerint praedicta licentia data uti, vel aliquod praemissorum, ad quae committenda dari licentiam prohibuimus, alias committere suo motu. Qui autem in eadem sententia permanserint duorum men¬ sium spatio, extunc ab ea non possint nisi per easdem apo¬ stolicam absolutionis beneficium obtinere.

Si malefactor, captus a iudice laico, dicit se clericum: huius rei cognitio ad iudicem ecclesiasticum spectat. Et si notorie, vel publica fama vel com¬ muni aestimatione habetur pro clerico: statim fit remissio. Idem, si prius se gerebat pro clerico, et modo deprehensus fuit in habitu clericali. Si autem prius se gerebat pro laico, licet modo in clericali habitu deprehensus fuerit, non fiet remissio, donec fuerit de clericatu probatum; sed interim contra eum iudex in nullo procedet. H. d. Ioann. Andr.

Bonifacius VIII.

Si iudex laicus malefactorem captum detineat, et is, se clericum dicens, ad curiam ecclesiasticam petat remitti, vel curia ipsa, eum tanquam suum clericum repetat, iudice illum inficiante clericum, ac ob hoc minime remittendum: dubitationis huiusmodi, an scilicet sit qui repetitur clericus, ad iudicem ecclesiasticum, quia de re ecclesiastica et spiri¬ tuali, vocato tamen iudice saeculari, vel alio, cuius interest, cognitio pertinebit. Et si notorium fuerit, quod idem male¬ factor sit clericus, qui huiusmodi privilegio gaudere debeat, statim absque alia cognitione, vel fama publica de hoc exstiterit, aut ipse pro clerico communiter habebatur: in continenti etiam ante cognitionem de clericatu ecclesi¬ asticae curiae debet reddi. Idem esse censemus, si reus

ipse, ante deprehensionem pro laico publice se non gerens, deprehensus fuit in habitu clericali, tonsuram videlicet et vestes deferens clericales. Nam talem debemus clericum, donec constet de contrario, reputare; sicut de illo, qui in possessione ingenuitatis exsistit, si dicatur ab alio libertinus, legalis sanxit auctoritas, ut probandi necessitate non ipse, sed adversarius adstringatur. Iustum est enim, ut ipse talis quem gestat ex habitu, quousque appareat aliud, praesuma¬ tur, qualis is esse, cuius fert habitum, comprobatur. Ex stigmate namque, consueto fabricensibus imprimi, latitans fabricensis agnoscitur, et custodes aquarum, quos hydro- phylacas nominant, quae eis infigi solet adnotatione signati, manifesti sunt omnibus, et angariarum nomine non tenentur. Isque status alicuius esse videtur, in quo ipse deprehenditur, donec contrarium doceatur. Non sic autem volumus obser¬ vari, si ante deprehensionem pro laico publice se gerebat, ac pro tali communiter habebatur; quamvis deprehensionis tempore repertus fuerit in habitu clericali. Tunc enim restituendus non est, quousque fidem de titulo fecerit clericali, cuius eidem probationis onus incumbat propter praesumptionem, quae adversus ipsum orta est ex delatione laicalis habitus procedenti; contra eum tamen interim qui¬ vis processus iudicis penitus conquiescat.

Non tenet suspensio vel interdictum, lata in participantes non praemissa monitione canonica. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Statutum Gregorii Papae X. factum ad declarationem constitutionis Innocentianae, quae prohibet, participantes excommunicatis ea participatione, quae solum minorem inducit, maiore excommunicatione ligari monitione canonica non praemissa, in suspensionis et interdicti sententiis, quae pro huiusmodi participatione plerumque ab ordinariis vel delegatis iudicibus promulgantur, praecipimus inviolabiliter observari, decernentes, easdem sententias non tenere aliter promulgatas.

Per negligentiam non prosequentis debito tempore appellationem excom¬ municatio post eam lata non convalescit; sed poterit tunc denunciari, et debebit vitari, donec de sententiae nullitate docuerit. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Licet excommunicationis sententia, post appellationem legitimam promulgata, per negligentiam appellantis, appel¬ lationem suam minime prosequentis, non ratificetur nec etiam convalescat: excommunicatus tamen nominatim, vel specialiter et expresse, qui post appellationem legitimam excommunicationis sententiam asserit in se latam, si appella¬ tionem eandem infra tempus, ad ipsam prosequendam ab homine vel a iure statutum, non fuerit, ut debuit, prosecutus, lapso eodem tempore excommunicatus publice nunciari, et nedum in iudicialibus, sed etiam in extraiudicialibus evitari, ac a legitimis actibus removeri debebit, quousque, quod post appellationem legitimam excommunicatus fuerit, vel alias de ipsius sententiae docuerit nullitate.

Praelatus, capi faciens et includens, etiam per laicos, clericum nondum in- corrigibilem, excommunicatus non est, nec etiam ipsi capientes. Secundo dicitur, si talis dat fideiussores de parendo iuri: detineri non debet, nisi iusta causa id suadeat. H. d. Ioann. Andr.

Idem Bonifacius VIII.

Si clericos tuae iurisdictioni subiectos propter com¬ missos excessus etiam per laicos capi facias, et eos, ne fugiant, in carcere poena debita postea castigandos in¬ cludas: te vel capientes eosdem, licet nondum appareat incorrigibiles illos esse, nulla credimus excommunicatione nodari, quum in his, nisi alias ex proposito excedatur in ipsis, temeritas vel iniuria nequeat deprehendi. Eosdem quoque clericos, si de parendo iuri tibi fideiussoriam de¬ derint cautionem, detinere non debes, nisi excessus enormi¬ tas vel alia causa rationabilis eos suaserit detinendos.

Interdicto clero non est interdictus populus, nec e converso. Interdicta civitate propter delictum domini cives non interdicti extra ipsam audiunt divina. Interdicto populo singulares de populo intelliguntur interdicti.

H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Si sententia interdicti proferatur in clerum: non in¬ telligitur, nisi aliud sit expressum in ea, interdictus populus, nec etiam e converso. Unde uno interdicto ipsorum alius licite admittitur ad divina. Ceterum quum propter delictum domini vel rectoris est civitas interdicta, cives eiusdem, qui culpabiles non exsistunt, (dummodo et ipsi propter dominum vel rectorem puniendum in eis non fuerint interdicti,) pos¬ sunt extra ipsam licite interesse divinis. Quum vero, ali¬ cuius terrae populus interdicto notatur: singulares ex eo personae, quas interdictas esse constat, ne sententia effectu careat, quum divinorum auditio et sacramentorum perceptio populo ut universis non competant, non debent alicubi, (casibus expressis a iure duntaxat exceptis,) audire divina vel ecclesiastica recipere sacramenta.

Interdicta civitate suburbia et continentia aedificia dicuntur interdicta. Et interdicta ecclesia capella contigua et coemeterium contiguum dicitur interdictum. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Si civitas castrum aut villa subiiciantur ecclesiastico interdicto: illorum suburbia et continentia aedificia eo ipso intelligi volumus interdicta. Nam, licet praedicta videantur alias murorum ambitu terminari: hoc tamen casu, ne vilipendi valeat sententia interdicti, (quod fieret, si posset in ipsorum suburbiis vel continentibus aedificiis licite celebrari ut prius,) expedit interpretationem fieri latiorem. Ratione quoque simili, si sit ecclesia interdicto supposita vel subiecta, nec in capella eius celebrari, nec in coemeterio ipsius eidem ecclesiae contiguis poterit sepeliri; secus, si ei contigua non exsistant.

Celebrans scienter in ecclesia polluta, vel praesente excommunicato maiori excommunicatione, irregularitatem non contrahit. Domin. — §.l. Scienter celebrans in loco interdicto in casibus non permissis, irregularis et in- eligibilis est. H. d. Domin.

Idem.

Is, qui in ecclesia sanguinis aut seminis effusione polluta, vel qui praesentibus maiori excommunicatione nodatis scienter celebrare praesumit, licet in hoc temerarie agat, irregularitatis tamen, (quum id non sit expressum in iure), laqueum non incurrit. §. i. Is vero, qui scienter in loco celebrat supposito interdicto, (nisi super hoc privi- legiatus exsistat, aut a iure sit concessum eidem,) irregulari¬ tatem incurrit, a qua nequit per alium, quam per Romanum Pontificem liberari, et adeo efficitur ineligibilis, quod nec ad eligendum cum aliis debebit admitti.

Tempore interdicti chrisma die coenae Domini confici potest. Hoc dicit.

Idem.

Quoniam in baptismo et confirmatione, quae nedum pueris, sed et adultis propter morae periculum exhiberi possunt licite tempore interdicti, chrismatis utimur unctione: posse, licet terra interdicta exsistat, chrisma die coenae Domini confici, dubium non exsistit.

Suspensus ab ingressu ecclesiae, in ea divina celebrans, est irregularis, et moriens impoenitens suspensione illa durante, caret ecclesiastica sepultura. Et suspensio ab ingressu ecclesiae vel officio per appellationem sequentem non suspenditur. H. d. Dom.

Idem.

Is, cui est ecclesiae interdictus ingressus, quum sibi per consequens censeatur in ipsa divinorum celebratio inter¬ dicta, irregularis efficitur, si contra interdictum huiusmodi

divinis in ea se ingerat, in suo agens officio sicut prius. Talis quoque, si hoc interdicto durante decedat, non debet in ecclesia vel coemeterio ecclesiastico, nisi poenituerit, sepeliri. Sane, sicut excommunicatio, sic ab officio vel ab ingressu ecclesiae lata suspensio aut ipsius effectus per appellationem sequentem minime suspenduntur.

Religiosum clericum verberantem absolvit episcopus eo casu, quo ab¬ solveret clericum. H. d. Domin. — §. 1. Verberans novitium religionis ex¬ communicationem incurrit.

Idem.

Religioso, qui manus violentas in clericum saecularem iniecit, (ne hoc praetextu habeat materiam evagandi,) poterit ab episcopo eo casu absolutionis beneficium ex¬ hiberi, quo saeculari clerico posset, si alium clericum per¬ cussisset. §. i. Quamvis autem is, qui religionem ingredi¬ tur, religiosus censeri cum effectu non possit, donec sit tacite vel expresse professus: si quis tamen violentas manus in eum iniiciat, excommunicationis latae a canone vinculum non evadit.

Absolutus propter mortis periculum vel aliud impedimentum ab eo, a quo alias non poterat, si cessante impedimento se non praesentat, quum com¬ mode potest, ei, a quo alias absolvi debebat, recidit in eandem sententiam. Idem in absoluto, qui se debet alicuius conspectui praesentare, si hoc non faciat. Ioann. Andr.

Idem.

Eos, qui a sententia canonis vel hominis, quum ad illum, a quo alias de iure fuerant absolvendi, nequeunt propter imminentis mortis articulum aut aliud impedimen¬ tum legitimum pro absolutionis beneficio habere recursum, ab alio absolvuntur, si, cessante postea periculo vel im¬ pedimento huiusmodi, se illi, a quo his cessantibus absolvi debebant, quam cito commode poterunt, contempserint praesentare, mandatum ipsius super illis, pro quibus excom¬ municati fuerant, humiliter recepturi et satisfacturi, prout iustitia suadebit, decernimus, (ne sic censurae illudant ecclesiasticae,) in eandem sententiam recidere ipso iure. Idem statuimus de his, quibus, quum a sede apostolica vel a legatis ipsius absolutionis beneficium a quibusvis sen¬ tentiis consequuntur, iniungitur, ut ordinariorum suorum vel aliorum quorumlibet, suscepturi poenitentiam ab eisdem, se conspectui repraesentent, et passis iniuriam, seu his, quibus propter hoc obligati exsistunt, satisfactionem exhibeant competentem, si haec, quum primum commode poterunt, non curaverint adimplere.

Si percussionem, in clericum sine meo mandato, tamen nomine meo factam, ratam habeam: excommunicatus sum; secus, si meo nomine non sit facta.

Ioann. Andr.

Idem.

Quum quis absque tuo mandato manus iniicit in clericum tuo nomine violentas, si hoc ratum habueris: ex¬ communicationem latam a canone incunctanter incurris, quum ratihabitio retrotrahatur, et mandato debeat com¬ parari. Si vero iniectio eadem tuo nomine non sit facta: tunc, licet pecces ratam habendo eandem, non tamen propter hoc excommunicationis ullius vinculo innodaris, quum quis ratum habere nequeat quod eius nomine non est gestum.

Tempore interdicti etiam sani ad poenitentiam admittuntur, nisi sint ex¬ communicati, qui non nisi in mortis articulo admittentur, vel nisi causam dederint interdicto, qui non admittentur, nisi satisfaciant vel caveant, prout possunt. Item illo tempore missae et alia divina officia sub poena distribu¬ tionum sicut prius in ecclesiis celebrantur ianuis clausis, plane sine excom¬ municatis et interdictis, et sonitu Campanarum. Et quater in anno alte cum campanis et ianuis apertis celebrare possunt, et exclusis excommunicatis interdictos admittere, ita tamen, quod hi, propter quorum excessum latum est, non appropinquent altari. In ceteris servandum est interdictum. Et revocata sunt privilegia ultra id quibuscunque concessa. H. d. Ioann. Andr.

Idem.

Alma mater ecclesia plerumque nonnulla rationabiliter ordinat et consulte, quae suadente subiectorum utilitate postmodum consultius ac rationabilius revocat in meliusve commutat. Sane a nostris dudum fuit praedecessoribus constitutum, ut in terris seu locis, ecclesiastico suppositis interdicto, nulla, certis casibus et sacramentis exceptis, divina celebrentur officia, vel ministrentur ecclesiastica sacramenta. Quia vero ex districtione huiusmodi statu¬ torum excrescit indevotio populi, pullulant haereses, et infinita pericula animarum insurgunt, ac ecclesiis sine culpa earum debita obsequia subtrahuntur: cum fratribus nostris deliberatione habita super his diligenti concedimus, quod tempore interdicti, ab homine vel a iure prolati, non tantum¬ modo morientes, sed etiam viventes, tam sani etiam quam infirmi, ad poenitentiam, (quae propter pronitatem et facilitatem hominum ad peccandum summe necessaria est,) licite admittantur; dum tamen excommunicati non fuerint, quos admitti, praeterquam in mortis articulo, nolumus ad eandem. Illis etiam, propter quorum culpam, dolum vel fraudem lata est sententia interdicti, vel qui ad perpetran¬ dum delictum, cuius occasione ipsum interdictum est latum, praebuerunt auxilium, consilium vel favorem, nisi de ipso delicto, (si sint tales, quod id facere valeant), prius satis¬ fecerint, vel de satisfaciendo idoneam dederint cautionem, aut si satisfacere nequeunt, vel huiusmodi cautionem prae¬ stare iuraverint, quod, quum poterunt, satisfacient, et ad satisfactionem huiusmodi per eum vel per eos, qui facere ipsam debent et possunt, praestandam, dabunt consilium et auxilium, ac iuxta posse suum fideliter laborabunt, non est poenitentiae beneficium aliquatenus concedendum. Nec tunc etiam quoad istos vel alios, qui circa hoc minime de¬ liquerunt, (ubi civitas vel locus alius, seu universitas inter¬ dicti exsistunt,) facienda est relaxatio interdicti, sed est eis solummodo iniungenda poenitentia salutaris. Adiicimus praeterea, quod singulis diebus in ecclesiis et monasteriis missae celebrentur, et alia dicantur divina officia sicut prius, submissa tamen voce et ianuis clausis, excommunicatis ac interdictis exclusis, et campanis etiam non pulsatis. Et tam canonici quam clerici ecclesiarum, in quibus distributiones quotidianae illis, qui horis intersunt canonicis, tribuuntur, si ad officia non venerint supra dicta, distributiones easdem amittant, sicut interdicto perderent non exstante, si divinis officiis non adessent. In festivitatibus vero Natalis Domini, Paschae, ac Pentecostes et Assumptionis Virginis gloriosae campanae pulsentur, et ianuis apertis alta voce divina officia solenniter celebrentur, excommunicatis prorsus exclusis, sed interdictis admissis; quibus ob reverentiam dictarum solennitatum, et ut ipsi ad humilitatis gratiam et reconcilia¬ tionis affectum facilius inclinentur, praefatis diebus parti¬ cipationem permittimus divinorum, sic tamen, quod illi, propter quorum excessum interdictum huiusmodi est pro¬ latum, altari nullatenus appropinquent. Ceteris, quae circa observationem interdictorum a nostris sunt praedecessoribus instituta, in suo robore duraturis, non obstantibus quibus¬ vis privilegiis, ecclesiis, monasteriis, ordinibus, religioni¬ bus, seu personis ecclesiasticis, saecularibus vel regularibus, exemptis et non exemptis, sub quavis forma vel expressione verborum ab apostolica sede concessis, quae contra tenorem praesentis constitutionis nullis volumus suffragari, quum quibuslibet tam saecularibus quam regularibus sufficere debeat, ut tempore interdicti modo praemisso diebus celebrent supra dictis.