Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio S. Tho. 1. par. q. 37.art. 2. in solut. vlt. arg. & q. 28. art. 3. in solut. vlt. arg.

CIRCA primum ergo considerandum, quod aliqui distinctionem assignarunt inter gene rationem filij, & processionem spiritus sancti ex hoc, quod generatio filij est ab vno solo, spiratio vero est a duobus, scilicet a patre, & filio, vnde quidam ordo est inter generationem verbi, & processionem amoris, quia non amatur, nisi quod est in intellectu conceptum, & secundum hoc necesse est, generationem a spiratione distin gui. haec autem opinio fulciri potest quinque rationibus superius arguendo primo loco inductis.

Opinio quorundam aliorum.

FVERVNT autem alij opinionem praedictam declarantes, dicendo, quod illa adinuicem realiter distinguuntur in diuinis, quae relatiuam oppositionem includunt: nulla namque est distin ctio in diuinis, nisi per relationes oppositas originis, quod patet: tum quia omnis distinctio, quae est in diuinis includit incompossibilitatem in eodem supposito; vnde omnia distincta realiter pertinent ad diuersa supposita. cum ergo om nis incompossibilitas oriatur ex aliqua oppositione, nulla vero alia oppositio in diuinis sit, nisi tantummodo relatiua, restat nihilominus distinctio in diuinis, quod sumatur ex oppositione relatiua: tum quia Ansel. dicit, quod persona quaeli bet producens in diuinis omnia de necessitate personae productae communicat, in quibus non opponitur sibi. constat autem, quod personae non opponuntur adinuicem, uisi relatiue, & omnis distinctio in diuinis ortum habet ab oppositione relatiua originum, sed generari, & spirari habent op positionem relatiuam originis, quia de ratione for mali spirari est, quod sit a genito, & a generante; vnde habet per se oppositionem relatiuam, & ad generare, & ad generari. non enim accidit filio, quod sit genitus, inquantum spiritus sanctus est ab eo, quemadmodum patri accidit, quod sit spirans, inquantum filius est a patre, sed per se, & ex sua ra tione est a filio, inquantum genitus est. ergo spirari differt realiter a generari, & generare propter relatiuam oppositionem. Ex istis autem appa ret secundum sic dicentes, quare processio filij dicitur per modum intellectus, & processio spiritus per modum voluntatis. hoc enim non est, quia per vnam communi cetur tantum, quod pertinet ad intelle ctum, & aliam, quod pertinet ad voluntatem, sed quia vna est ab vno solo principio, reliqua a duo bus, quae taliter duo sunt, quod vnum est ab alio. in nulla enim alia productione hoc reperitur in creaturis, quod aliquid procedat a duobus, quorum vnum procedat ab alio, nisi in productione, quae est secundum voluntatem, & propter hanc similitu dinem dicitur, quod spiritus sanctus procedit per modum voluntatis. De ratione quidem spirari est, quod procedat a duobus, quorum vnum sit genitum, & quod ambo simul, & vniformiter se habeant in producendo.

Opinio Aegydij, quol. 1.4. 16.

DIXERVNT autem alij, quod huiusmodi productiones distinguuntur propter terminos. sunt enim viae ad aliam, & aliam personam, viae autem realiter distinguuntur propter distinctionem terminorum realem, & ad has opiniones sunt rationes quatuor superius arguendo secundo lo co inductae.

Opinio Alex. de Ales, 1. p. q. 43. memb.4

TJXERVNT quoque alij, quod spiratio, & generatio passiue sumptae, vel possunt accipi, vt sunt idem de relationibus constituentibus personarum, generatio quidem cum filiatione, & spiratio cum relatione, quae spiritum sanctum con stituit, & secundum hoc huiusmodi processiones seipsis formaliter distinguuntur, cum sint personarum principia distinctiua, vel possunt accipi, vt quasi praeuiae ad relationes constitutiuas, eo modo, quo dicimus generationem passiuam esse, velut viam ad filiationem, & spirationem esse viam per relationem innominatam, quae spiritum sanctum constituit, & secundum hoc distinguuntur huiusmodi processiones, penes terminos, viae namque ex terminis habent, quod differant, & di stinguantur.

Opinio Gofredi, quol. 3. q. 3.

DIXERVNT autem alij, quod processiones illae distinguuntur, ideo quod vna inuenitur cum opposito alterius: nam generari inuenitur cum spirare in persona filij, & nisi hoc esset, non appareret aliqua distinctio inter spirari, & generari, nec inter vim spiratiuam, & generaiien ilu tue tue iti peurest tibu-

Opinio Henrici, quolib. 5. q. 1.

DIXERVNT vero alij, quod earum distinctio sumitur, penes principia productiua, quae sunt intellectus, & voluntas. haec enim sunt fundamenta actionum notionalium, propter quod oportet, quod distinguantur in Deo secundum rationem, non quidem per comparationem ad extra, sed ad intra, ad quam quidem distiuctionem secundum rationem in principiis existentem sequitur realis distinctio principiatorum, & emanationum: & haec opinio innititur rationibus quatuor superius arguendo 4. loco inductis.

Opinio S. Bonauenturae I. Sent. dist. 13. q. 3. & Scoti 1. Sent. dist. I3. quaest. vnica. & Varronis 1. Sentent. quol. 52.

DIXERVNT deinde alij, quod huiusmodi processiones, quamuis ex terminis distinguantur arguitiue. potest enim ex distinctione terminorum argui distinctio viarum, quamuis etiam distinguantur ex formalibus principiis productionis, quasi principiatiue, nihilominus distinguuntur formaliter, & quidditatiue, sicut duae relationes disparatae; haec autem opinio innititur rationibus quatuor quinto loco superius inductis, & haec sufficiant de opinionibus Doctorum, in quo primus articulus terminatur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quid dicendum secundum veritatem circa hoc.

JRCA secundum autem considerandum, quod huius quaesiti veritas ex quatuor propositionibus colligi potest, duabus siquidem affirmatiuis, & duabus negatiuis.

Quod processiones huiusmodi formaliter non distinguuntur, penes principia productiua.

PRIMA ergo propositio est, quod huiusmodi processiones non distinguuntur formaliter, penes principia productiua, nec penes formales terminos, nec penes simultatem alterius eorum cum opposito alterius, quae quidem propositio potest insimul declarari quoad sua tria membra, quia nulla res distinguitur formaliter per aliquid extrinsecum ab ea, cum in diuinis res per suam propriam realitatem ab omni re alia distinguatur, sed productiua principia, & termini productiui, & simultas oppositi sunt extrinseca rei. ergo per ista nulla res vltimate, & simpliciter distinguetur. si ergo generatio, & spiratio distinguuntur realiter, earum vltimata, & formalis distinctio erit ex intimis earundem, & non penes aliquod illorum trium, quae sibi extrinseca sunt.

Et si dicatur, quod immo partes ligni distinguuntur per quantitatem, & similiter partes albedinis, & tamen quantitas realiter distinguitur a ligno, & albedine, dicendum, quod multo secus est de quantitate, & de omni alia entitate, quoniam ipsa non est formaliter, nisi partibilitas, seu distinctio, & esse aliquid extra aliud partibiliter, & dimensiuum, vnde nullum mirabile, si per eam capit lignum, vel albedo, quod sit actu partes habens, & multiplicata per partes. ille enim est effectus for malis quantitatis, quae mera partibilitas est, vt vi debitur in secundo, & declaratum extitit in tractatu de principiis philosophicis lib. 3. Nec sic autem est de terminis, seu productiuis principiis, quia ista non sunt formaliter distinctiones, vt per eas formaliter generatio, & spiratio distinguantur.

Potest autem vlterius in speciali, quo ad tria mem bra propositio declarari: quod enim penes intellectum, & voluntatem, tamquam penes productiua principia processiones non distinguantur, ex supradictis apparet. vere enim non est elicitiuum principium, nec productiones elicitae sunt sibi processionum distinctio, ex productiuis principiis ortum ha bere non potest, sed saepe extitit declaratum, quod ista in diuiuis non sunt. ergo ex ipsis non habet ortum distinctio processionum.

Praeterea: Ex illis non oritur distinctio, quae pe nitus sunt idem & re, & ratione, sed supra proba tum est, quod intellectus, & voluntas coincidunt in idem penitus secundum rem, & rationem, quia in ratione Deitatis ergo ex ipsis processionum distinctio sumi non potest.

Praeterea: Processionum distinctio ortum non habet ex iis, quorum distinctio attenditur, penes ip sasmet processiones; sed declaratum est supra, quod intellectus, & voluntas distinguuntur, penes con notata, vnum autem ex connotatis per intellectum, potest esse dictio verbi, seu generatio, & ex conno tatis per voluntatem emissio spiritus, seu spiratio flatus, saltem eo modo, quo intellectus, & volun tas actiua sunt. ergo productiones non distinguun tur, penes intellectum, & voluntatem, sed magis econuerso, intellectus, & voluntas, penes productiones connotatiue distingui possunt.

Quod vero penes terminos processiones non distinguantur, satis etiam patet. vbi enim produ ctiones non distinguuntur ex terminis, ibi improprie dicuntur productiones ex terminis, vel penes terminos distingui, nisi idem distingueretur, penes se, sed constat, quod generatio passiua non est aliud, quam filiatio ipsa, nec vmquam filiatio est terminus, in quem sit via generatio, alias idem esset via ad seipsum, & idem patet de spiratione respectu relationis spiritus sancti constitutiuae. ergo nil est dictu, quod illae productiones, penes terminos distinguantur.

Praeterea: Vbi non sunt formales termini per productiones acquisiti, sed sunt ipsemet productiones illatae, absque hoc, quod aliquis formalis terminus capiat esse per eas, ibi productionum distinctio sumi non potest, penes formales termi nos, sed ita est in diuinis, vt supra probatum est. ergo illud, quod prius.

Praeterea: Nullum prius distinguitur per poste rius, nec causa distinguitur per effectum, sed dato, quod in diuinis essent formales termini esse capientes per huiusmodi productiones, termini es sent quodammodo posteriores productionibus, & productiones essent quodammodo causae formalium terminorum, eo modo, quo ratio causalitatis possibilis est in diuinis. ergo dato, quod ista locum haberent in diuinis, adhuc penes terminos non distinguerentur productiones, nisi forte innotescenter, & arguitiue.

Quod vero non distinguantur propter coë xistentiam vnius cum opposito alterius, satis patet. manente enim eadem ratione, videtur idem manere, sed spirare simul stat cum generare in patre, sicut generari in filio. ergo si hoc sufficit ad distinguendum realiter generari a spirari, sufficiet ad distinguendum realiter generare a spirare, ex quo eius oppositum, quod est generare, coexistit cum spirare in patre.

Praeterea: Deitas coexistit cum spirare in patre, & filio, sed non ex hoc distinguitur realiter a spirari, immo est idem realiter cum eo. ergo nec ge nerari distinguitur realiter a spirari, pro eo, quod in filio simul stat cum spiratione actiua.

Praeterea: Ad hoc, quod aliquid simul stat cum nigredine, non habet, quod nigredini opponatur. quantitas enim simul stare potest cum nigredine, & albedine, & similiter color, & alia multa, sed hoc non esset, si omne, quod simul stat cum vno oppo sitorum, alteri opponeretur. ergo non est verum, quod generari distinguatur a spirari, quod simul stat cum spirare in filio.

Quod processiones non distinguuntur ex hoc, quod vna sit a solo Patre, reliqua vero a Patre, & Filio contra primam opinionem.

QEcvxnA vero propositio negatiua, est haec, quod generatio, & spiratio nullatenus distinguuntur simpliciter, & vltimate ex hoc, quod generatio est in principio improducto. spiratio vero a principio improducto simul, & a principio producto per actum dicendi. aut enim ex ista varietate se tenente ex parte principij delinquitur in productionibus formalis varietas rationis, vt sint intrinsece, & formaliter alterius rationis, aut nulla talis formalis diuersitas delinquitur in produ ctionibus ipsis, sed non potest dari, quod nulla talis delinquatur, quia secundum hoc non sunt productiones formaliter alterius rationis in se, hoc est autem contra veritatem, & dicta Sanctorum. tunc enim filius non habebit magis rationem verbi, quam spiritus sancti, nec econuerso. restat ergo, vt det primum, videlicet, quod vltra illam diuersitatem, quae se tenet ex parte principij, delinquatur in ipsis productionibus intrinseca alietas, & formalis, & per consequens suis formalibus rationibus distinguentur.

Praeterea: Quando aliquid participat proprietatem extrinsecam alicuius, & non eius rationem intrinsecam, & formalem, non dicitur esse illud principaliter, & per prius, vnde participans figuram hominis, vt simia, vel picura, non dicuntur simpliciter esse homo, sed magis secundum quid, & diminute, pro eo, quod carent rationalitate, quae est formalis ratio hominis, sed in verbo, & in spiritu se habent, tamquam extrinseca, quod ver bum sit ab vno, spiritus a duobus: tãquam autem intrinseca sunt, quod verbum constituatur in esse relucenti, & spiritus in esse reducenti; esse namque ab vno, vel a duobus potest reperiri in aliis, quam in verbo, vel spiritu, & in aliis, quam in na tura intellectuali, esse autem verbum, & spiritum competit soli naturae intellectuali. ergo si verbum, & spiritus in diuinis solum participent esse ab vno, & esse a duobus, non participabunt, nisi proprietatem extrinsecam verbi, & spiritus, non intrin secam, aut formalem, & per consequens non erit in eis ratio verbi, & spiritus principaliter, cuius oppositum Damascenus dicit lib. 1. & Aug. 15. de Trin. verbum nostrum, qui dicit esse diminutum, & verbum Dei, principaliter dici.

Praeterea: A quo habent generatio, & spiratio esse secundum suas completas rationes, ab eo ha bent, & in ordine ad ipsum suam completam distin ctionem. constat enim, quod distinctio generationis a spiratione prosequitur, & consequitur eorum rationes completas, sed generatio, & spiratio sunt secundum suas completas rationes sufficienter, & perfecte, & a solo patre. aeque enim perfecte solus pater spirat, sicut simul pater, & filius, & similiter pater perfecte generat. ergo generatio, & spi ratio perfece distinguuntur in ordine ad solum patrem, & per consequens non habet spiratio, quod a generatione distinguatur, per hoc, quod est a filio, cum distinguatur ab ea, etiam secundum quod est a patre.

Praeterea: Quod generatio distinguatur a spi- ratione, hoc est secundum Aug. quia est a patre dis similiter, est namque generatio per modum natiui tatis, & spiratio per modum donationis, vt dicit 5. de Trin. & similiter Damasce. idem testatur, dicens, quod filius ex patre est generabiliter, spiritus sam ctus autem & ipse ex patre est, sed non generabiliter, sed processionaliter. Ansel. quoque dicit, quod spiritus sanctus qui existit de patre procedendo, non est ille, qui est de patre nascendo, ex quibus col ligitur, quod in hoc generatio, & spiratio distinguuntur in ordine ad patrem, quia sunt a patre dissimiliter, sed non sunt a patre dissimiliter ex hoc, quod vnum est a patre solo, reliquum vero a patre, & filio; illam namque dissimilitudinem non habent in ordine ad solum patrem. ergo generatio, & spira tio non distinguuntur, quia spiratio est a genito.

Nec valet, si dicatur, quod in ordine ad patrem distinguuntur ex hoc, quod sunt ab eo sub quodam ordine. est enim verbi generatio primo, & deinde spiratio, saltem secundum nostrum modum intelligem di, siquidem hoc non valet: tum quia ponentes oppositum huius conclusionis, dicunt, quod generatio, & spiratio distinguuntur ex hoc solo, quod generatio est a patre solo, spiratio vero a patre, & filio: tum quia ille ordo non est in re, sed tantum secundum nostrum modum intelligendi; distinctio vero gene rationis, & spirationis in ordine ad patrem, est secundum rem, non secundum nostrum modum tantum. loquimur enim hic de generatione, & spira tione passiua: tum quia a sole, ordine quodam procedit radius, & calor, nec tamen generatio radij dicitur dictio verbi, nec productio caloris, processio spiritus sancti, aut spiratio. restat ergo, vt generatio, & spiratio, prout sunt a patre, diffimi litudinem quandam habeant, & difformitatem, qua intrinsece distinguantur.

Praeterea: Si de ratione spirationis sit per se, & essentialiter, quod sit a generare, & a genito, aut de ratione eius est, quod sit ab vtroque copulatim, aut quod sit ab vtroque diuisim, sed non quod sint ab vtroque copulatim, quia tunc perfecte non esset a quolibet diuisim, si de ratione eius esset, quod aspiceret vtrumque coniunctim. est ergo de ratione eius esse, a quolibet perfecte, & complete diuisim, & secundum hoc in ordi ne ad quemlibet perfecte distinguetur a generatione. non solum ergo ab ea perfecte distinguitur, inquantum est a filio, immo etiam filio circumscripto, inquantum est a patre.

Praeterea: Illud non causat distinctionem spira tionis, quod accidit spirationi ipsi, & est extra rationem ipsius, sed extra rationem filij, inquantum spirat, est esse genitū; vnde generari accidit sibi. spirator enim, inquantum spira tor non est ge nitus, alioquin pater non esset spirator, & iterum sicut filius non eo, quo genitus, est creator, sic nec eo, quo genitus est spirator: generare insuper & generari accidunt principio spiratiuo, vnde nec pater spirat, inquantum generans, nec filius, inquantum generatus. ergo esse a genito, hoc distinguit spirationem a generatione.

Praeterea: si ratio spiritus, & voluntariae proces sionis pro eo saluari dicitur in diuinis, quod ista reperiuntur in processione voluntaria repertain creaturis, esse videlicet a duobus, quia a verbo, & a voluntate, oportebit consimilemmodum procedendi a duobus hic, & ibi reperi- ri; sed hoc non reperitur. Amor enim ille est a. voluntate elicitiue, & a verbo tantum transitiue, & tamquam a causa sine qua non, secundum quod aliqui volunt, vel a verbo, quantum ad specificationem actus, & a voluntate, quantum ad exercitium, & determinationem eiusdem actus, vt dicunt alij. nullum autem istorum saluatur in Diuinis. ergo processio per modum voluntatis non est in diuinis propter consimilem modum essendi a duobus.

Praeterea: Si spiratio includit in sua ratione, vt sit per se ab aliquo genito, aut illud genitum habet tantum rationem producti in generali, aut rationem talis producti in speciali, videlicet per generationem; sed non potest poni, quod sufficiat primum, quia secundum hoc, caloris productio erit spiratio, cum sit a radio producto, & generato a sole: si vero detur secundum, habetur propositum. sicut enim in diuinis est vera generatio secundum propriam rationem, non quia sit ab vno solo, sic ibi erit spiratio secundum propriam, & formalem rationem, non quia sit tantummodo productio a duobus.

Praeterea: Dualitas, quae ponit distinctionem in aliqua pruductione, debet pertinere per se ad rationem principij illius productionis, sed non est respectu spirationis, quia pater, & filius non spirant, inquantum duo principia, nec sicut duo spiratores, nec per duas virtutes, sed quasi omnino vnum. ergo haec condualitas nil facit. aeque enim spiratio est ab vno principio, sicut & generatio.

Praeterea: Secundum eos, qui negant hanc propo sitionem, Processio amoris in diuinis non debet di ci generatio, quia res intellecta in intellectu est secundum suam similitudinem, quae similitudo potest dici verbum, cuius similitudinis productio potest appellari generatio, cum omne generans generet sibi simile, processio autem, quae attenditur secundum rationem voluntatis, non conside ratur secundum rationem similitudinis, sed magis secundum rationem impellentis, & mouentis aliquid, quia voluntas ex hoc fit in actu, quia habet inclinationem in rem volitam, vnde haec sunt verba eorum in quaestione, qui quaerunt, vtrum processio amoris in diuinis sit generatio, & est summa solutionis eorum in hoc, quod productio verbi est generatio cuiusdam similitudinis. processio vero est per modum cuiusdam inclinationis, & motionis, ac cuiusdam impulsus. Sed isti modi saluari possunt in ordine ad solum patrem, nec enim ratio similitudinis consistit in esse ab vno solo, nec ratio inclinationis, & motionis in esse a duobus. non ergo, penes illa spiratio, & generatio distinguuntur.

Praeterea: Illud non inducit in productionibus rationis diuersitatem, quod potest indifferenter competere productionibus eiusdem rationis, & alterius, sed esse ab vno, & a duobus, potest indifferenter competere productionibus eiusdem rationis, & alterius, vnde tractus nauis potest esse ab vno solo, & a pluribus, & similiter generatio caloris potest esse ab vno solo, sicut ab igne, & a duobus sicut a ferro, & lapide, ex quorum collisione generatur flamma in aere. ergo illud non potest esse ratio, quod generatio, & spiratio sint productiones alterius rationis.

Quod actiones, & passiones, & vniuersaliter praedicata importantia formas non absolutas seipsis formaliter distinguuntur, sic & aasoluta praedicamenta.

TERTIA quoque propositio, quae procedit affirmatiue, haec est, quod non solum formae absolutae, cuiusmodi sunt substantia, quantitas, qualitas, immo formae non absolutae, quas auctor sex principiorum vocat extrinsecus aduenientes pro eo, quod earum entitas non consideratur intra subiectum, sed penes aliquid extrinsecum, sicut per oppositum tota entitas absolutorum intra subiectum consistit, vt patet de albedine, & in om ni quantitate, & qualitate; vnde Boetius nominat praedicamenta absoluta entia; praedicamenta vero importantia formas extrinsecus aduenien tes appellat circunstantias: sunt autem huiusmodi formae septem praedicamenta, relatio videlicet, & sex principia, & de omnibus istis currit haec propositio, quod non solum albedo, & calor, & humiditas seipsis formaliter distinguuntur, immo paternitas, & denigratio, & dealbatio, dealbari, & denigrari, esse ibi, & hic, & sic de caeteris praedicamentis. Huic tamen obuiare videtur, quod simi litudo, & aequalitas solum penes fundamenta. vnitas enim, prout est in quantitate, est aequalitas, & vt est in qualitate appellatur similitudo, vnitate in seipsa non existente alterius rationis, sed hoc non est, nisi quia relationes distinguuntur, penes fundamenta, & non penes rationes proprias. ergo relationes seipsis formaliter non distinguuntur.

Praeterea: Quando aliquid est vniforme, caracte rizatur tamen, & determinatur per multa subiecta, illud seipso formaliter non distinguitur, vt est in multis, sed magis per illa multa, sicut patet de concauitate, quae prout determinatur per nasum, & caracterizatur dicitur symitas, prout vero per ti biam, & crus dicitur ritinum, concauitas quidem in istis eiusdem rationis est, & tota distinctio est, penes materias, & subiecta, sed relatio est eiusdem rationis vbique, cum non sit, nisi pura habitudo; vnde est aliquid secundae intentionis, nisi determinatur, & characterizetur per fundamenta diuersa, ita quod ha bitudo inter qualitates sit similitudo, in quantitatibus aequalitas, insuper positis, dominium, & in productis principium, & principiatum. ergo non possunt seipsis formaliter distingui relationes.

Praeterea: Per inductionem patet, quod in praedicamento relationis accipiuntur species, & differentiae, penes terminos, & fundamenta, & similiter in praedicamento actionis, & passionis, illuminatio nãque, & calefactio differunt, penes lumem, & calorem, intantum, quod ipsa praedicamenta secundum conceptus generalissimos, etiam distin guuntur, penes varia fundamenta, vt vbi, & quan do, penes locum, & tempus, hoc autem non esset, si seipsis haberent, vnde distinguerentur formaliter, secundum species, & genera, ac differentias. er go seipsis formaliter non distinguuntur. Sed istis non obstantibus dicendum est, sicut prius.

Est namque considerandum, quod sicut in absolutis formae propriae determinant sibi proprias materias, sicut Commen. dicit 2. Metaph. contra Auicennam. non enim forma leonis inuenitur in ferro, vel lapide, sed in carnibus, & ollibus reperitur leonis anima, sic est de formis respectiuis: nam in diuersis inueniuntur, habitudines alterius rationis, non quidem quod alteritas causetur ex ipsis fundamentis, sed reperitur in ipsis, sicut nec ita anima leonis differt ab anima cerui, sed magis econuerso, membra leonis differunt a membris cerui, quia anima differt ab anima, vt Commentator dicit primo de anima. sic ergo relationes sunt alterius rationis seipsis formaliter, quamuis ista alietas reperiatur in diuersis fundamentis, sicut & simitas est figura alterius rationis, quae reperiri non potest, nisi in naso, vel vero, vel effigiato.

Quod igitur relationes, & actiones, ac passiones, & cetera praedicamenta, quae dicunt rerum circumstantias, seu formas extrinsecus aduenientes, seipsis formaliter sint alterius rationis, & non per fundamenta, quamuis in fundamentis multipliciter possit declarari. si enim relationes essent alterius rationis, propter fundamenta, & terminos, non possent esse rationis alterius, manentibus eisdem terminis, & eisdé fundamentis, sed cum ignis generat ignem sibi simillimum in calore, calor existens in igne generante, & ille, qui existit in igne genito sunt fun damenta, & termini duarum relationum alterius rationis, videlicet similitudinis, quae est relatio de primo modo, & relatio principij, quae est de secundo modo. constat enim, quod vnus calor est principium alterius, & secundum eos assimilatur genitum generanti. ergo relationes sunt alterius rationis seipsis formaliter, & in eisdem fundamentis, & terminis.

Praeterea: Philosophus dicit in ante praedicamentis, quod diuersorum generum, & non subalternatim positorum diuersae sunt species, & dif ferentiae, & in primo Poster. ait, quod praedicamentorum coordinationes sunt impermixtae. & septimo Metaphysicae probat, quod differentiae diuidentes genus debent esse essentiales, & per se pertinentes ad rationem generis, sicut bipedali tas per se pertinet ad pedalitatem, non autem per accidens, sicut alatum per accidens respicit pedes habens, sed si relationes, & alia praedicamenta, quae important circumstantias, siue formas extrinsecas non habeant per se genera, species, & differentias, nullum istorum saluatur. nec enim diuersorum generum erunt diuer sae species, & differentiae, non praedicabiles coor dinationes impermixtae erunt, nec differentiae erunt per se pertinentes ad rationem generis, si praedicamenta huiusmodi non habeant seipsis formaliter diferentias distinctiuas, quious sint alterius rationis, sed omnis eorum alteritas sit ex terminis, & fundamentis. ergo impossibile est illud poni.

Praeterea: Cui competit, quod maius est, potest competere id, quod minus, sed alteritas rationis, quam habent conceptus generalissimi, est maxima diuersitas. conceptus enim generalissimi sunt primo diuersi, & prima intellecta, & prime imagines rerum omnino alterius naturae, nullam habentes communem naturam, vt Commentator expresse dicit tertio Metaphysicae, & octauo. ergo cum relatio, & praedicamenta, circumstantias importatas seipsis formaliter habeant, quod sint quidem conceptus generalissimi alterius rationis, & primo diuersi, multo fortius seip sis formaliter habebunt speci- ficas differentias constitutiuas, & diuisiuas, quae minorem alteritatem important.

Praeterea: Philosophus dicit decimo Metaph. quod differentia materialis non diuersificat spe ciem, masculinum, & foemininum non variant speciem hominis; sed praedicamentum relationis habet in se diuersas species, & similiter praedicamentum actionis, & sic de aliis, alias non essent per se praedicamenta, si species non haberent. ergo specifica distinctio, quae reperitur in ipsis non est materialis, & per consequens non est solum per fundamenta, vel terminos, quamuis non sit, nisi in ipsis.

Praeterea: In nulla natura inuenitur, quod est natura le distinctum, & proprium illi naturae, quin reperiatur, quod est formale, vt Comment. dicit in 2. de anima. ait enim, quod melius est aestimare, quod diuersitas formarum sit causa in diuersitate materiae, quam quod diuersitas materiae sit causa diuersitatis formarum, sed conceptus generis generalissimi est, quasi materialis, & poten tialis, conceptus vero differentiarum formales sunt, & qui extrahuntur de potentia conceptus generaliiimi. ergo si in relationibus reperitur per se, & proprie conceptus generalissimus, qui est materialis, multo fortius reperientur conceptus differentiarum, & specierum, qui actuales sunt & formales.

Praeterea: Inductiue patet, quod licet ista sint in distinctis fundamentis, nihilominus seipsis for maliter distinguuntur, sicut formae alterius rationis reperiri habent in materiis alterius rationis: hoc autem apparet in similitudine, & aequalitate, i commensuratio namque, quae est aequalitas, alterius rationis est a conformitate, quae est similitudo, vnde intellectus praecise sumens rationem conformitatis, & commensurationis, & principij, & dominij, statim apprehendit, quod seipsis differunt formaliter, & sunt alterius rationis, eoque modo patet de actione, & passione, & ceteris praedicamentis. ergo illud, quod prius.

Nec instantiae suppositae debent vllum mouere, non quidem prima, quia iam patuit, quomodo similitudo, & aequalitas, etiam seipsis formaliter distinguuntur, & sunt formae alterius rationis in proportionalibus fundamentis.

Nec etiam secunda, quia licet conceptus generalissimus, quem relatio, seu habitudo importat omnibus relationibus sit communis, nihilominus relationes specifice distinguuntur, & sunt habitudines specifice diuersae, sicut conceptus generalis substantiae, qui est concipi per modum quale quid, specificatur per hominem, & leonem, qui significant quale quid alterius rationis.

Nec etiam tertia mouere debet, inductio namque solum ducit ad hoc, quod relationes, & praedicamenta circumstantias importantia reperiuntur diuersificari in fundamentis alterius rationis, sed ex hoc non concluditur, quin seipsis formaliter diuersentur in illis, immo magis illud concluditur, cum formae, & materiae debeant mutuo proportionari, & sibi coaptari.

Colligitur itaque ex praedictis, quod falsum sit principium aliquorum, qui dicere voluerunt, quod genus relationis non habet genera subalterna, nec species specialissimas, nec specificas differentias, & similiter, quam sit friuolum, & voluntarium fundamentum aliquorum dicentium, quod relationes disparatae, aut productiones non possint esse seipsis alterius rationis, & realiter differentes.

Quod definitio generari, & spirari seipsis formaliter distinguuntur in Deo.

QVARTA deinde propositio est etiam affir matiue procedens, quod generatio, & spiratio sumptae, quasi passiue in diuinis distinguun tur formaliter in seipsis. quandocumque enim aliqua sunt alterius rationis, etiam vbi habent diminutum esse, & quasi fictitium, & intentionale, multo fortius seipsis distinguentur, vbi habent secundum proprias rationes verum esse, & reale. Res quidem sic se videntur habere ad distingui, sicut se habent ad esse, sed spiritus & verbum, dictio, & spiratio in nobis seipsis formaliter distinguuntur, per suas proprias rationes, in quibus tamen non habent, nisi esse diminutum, & intentionale, & quasi fictitium, mens quidem coram se posita in esse conspicuo, & formato seipsa differt ab eadem mente extra se lata, & in esse dato, & elargito posita per vim, & vo tum amoris, & patet, quod illae positiones sunt alterius rationis poni coram se, & poni extra se, & similiter poni in esse conspicuo, & poni in esse motiuo, & poni in esse formato, ac poni in esse lato, & condonato, vnde qui libet experitur ista esse alterius rationis a generari, quod nihil aliud est, quam poni in esse conspicuo, & obiectiue formari. ergo cum in diuinis non sint ista fictitie, & intentionaliter, sicut in nobis, sed realiter, & vere, non debet mens ambigere, quin suis formalibus rationibus distinguantur.

Huic tamen obuiare videtur, quod quia est alicubi fictitium, non potest esse alibi verum, sed in mente nostra rei conceptae apparitio fictitia est, insuper & amantis latio extra se, & egressus est quid fictitium. ergo non poterit in Deo esse verum.

Praeterea: De ratione verbi non dicitur esse, quod sit aliquid latum, aut egrediens amatiue. ergo ista attribuere Deo, est omnino poëticum, I & parabolicum, quia in nobis secundum veritatem amans dicitur procedere in amatum, non secundum metaphoram quandam.

Sed istis non obstantibus dicendum est, sicut prius. nullum enim votum diuinum remanet non impletum, sed quantum est ex voto cuiuslibet amantis, sua vita, & suus animus, & quidquid est transfertur in amatum, & datur, ac procedit in amatum; & licet ista non fiant secundum rem, fiunt tamen secundum votum; vnde amans realiter est in se, & secundum votum procedit extra se. ergo in Deo, cuius votum frustratorium esse non potest, de necessitate est talis processio secundum rem; & similiter probari potest de verbo. omnis enim intellectus satagit rem intellectam ponere coram se, & fingit rem, quantum po test. ergo in Deo necesse est, vt res vere in esse formato ponatur, & hoc est, quod August. verbo attribuit esse lucens 15. de Trin. cum dicit, quod verbum foris sonans est signum verbi, quod intus lucet, & iterum esse apparens eodem 15. cunt ait, quod verbum intimum quod nullius linguae est intelligentia, quae apparet in cogitatione, & iterum esse conspicuum 13. de trin. cum ait, quod mens quasi geminatur, dum se intelligit, vt in se conspi ciens, & ante se conspicua, & similiter esse positum in conceptu in eodem capite, vbi dicit, quod tanta vis est cogitationis, vt nec ipsa mens in quodam suo conceptu se ponat, nisi quando se cogitat. Nec procedunt instantiae, non est enim verum, quod aliqua fictitia modo possint esse alicubi, quae tamen alibi realiter sint & vere. colores enim sunt in collo columbae, tamen fictitiae, & secundum esse apparens, cum similes colores possint alibi vere realiter reperiri. Non est etiam haec adaptatio poetica, vel fabulosa, cum procedat ex praedictis Aug. & ex experientia mentis nostrae, secundum quam possumus conspicere illam trinitatem, & sicut dicit August. 15. de trinit. quod qui vident suam mentem, videre possunt & in ea trinitatem istam, de qua multis modis, vt potui, disputaui, speculum quidem vident, sed vique adeo non vident, per speculum eum, qui est, nunc videmus, vt nec ipsum speculum, quod vident, sciant esse speculum, & imaginem. Hoc August. & loquitur contra illos, qui ex iis, qui conspiciunt in tanta imagine mentis nostrae, nequeunt conscendere ad trinitatem increatam, omni imperfectione semota.

Ex praedictis inquam, quatuor propositionibus colligi potest, quid veritatis sit in praesenti quaesito, quoniam distinguuntur verbum, & spiritus, generatio, & spiratio suis formalibus rationibus, & sunt propriisimae in Deo: patet etiam quare spiritus non potest dici filius, quia non procedit, quomodo formatus, & in esse conspicuo positus, quod est esse similitudinarium, & esse natum, ac conceptum, sed procedit quomodo datus, & in esse egresso positus, secundum vim amoris, & votum, apparet etiam, quare spiratio, processio appelletur: accipitur namque processio quandoque quidem pro egressu producti a producente, eo modo, quo dicimus, quod radius procedit a sole, & sic processio com munis est generationi, & spirationi. procedunt enim filius, & spiritus sanctus a patre, sicut productum a producente, & iuxta istam intelligentiam dicit Saluator: Ego ex Deo processi, & veni in mundum. quandoque vero sumitur pro motu progressiuo locali, & secundum hoc non habet locum in diuinis, vbi motus localis non est. quandoque vero sumitur pro egressu amantis ad amatum, in quodam esse nociuo, & condonato, inquantum amans, quidquid est, & quidquid habet nititur in amatum transferre, & quasi emittit, & exufflat in ipsum, retenta solum personali distinctione, & secundum hoc procedere est proprietas constitutiua spiritus sancti, & sibi propriissima, inquantum non est aliud, quam Deus, vt egressus per vim amoris; vnde quod aliqui dicunt de processione, quod non est propria spiritui sancto, apparet, quod ex aequiuocatione decipiuntur. Et in hoc secundus Articulus ter minatur

ARTJCVLVS TERTJVS.

Vtrum generatio actiua, & spiratio actiua realiter distinguantur in patre, & spiratio actiua, & generari in filio. Opinio Scoti 1. Sent. d. 13. q. vnica. Alex. in J. par, sum. q. 43. mem. 1.art. I. Dur. 1. Sent. d. 13. q.2.

CIRCA tertium autem considerandum, quod aliqui dixerunt, spirationem actiuam realiter in patre distingui ab actiua generatione, & in filio a generatione passiua, multis motitiuis, & multiplici ratione inducti. relationes enim penes terminos distinguuntur, vnde illa, quibus realiter aliquid comparatur ad diuersa, videntur realiter differre, sed pater per generare comparatur ad filium, & per spirare ad spiritum sanctum, qui realiter sunt distincti. ergo spirare, & generare realiter distinguuntur.

Praeterea: Impossibile est, duas passiones distinctas realiter profluere ab vna, & eadem actione secundum rem. videntur enim actiones multiplicari secundum numerum passionum; sed spi rari, & generari sunt passiuae productiones realiter distinctae, cum constituant spiritum sanctum, & filium. ergo generare, & spirare realiter distinguentur.

Praeterea: Sicut se habet generare ad generari, sic spirare ad spirari. ergo permutatim, sicut se habet generare ad spirare, sic spirari ad generari, & econuerso. Sed constat, quod generari, & spirari realiter distinguuntur. ergo generare, & spirare realiter distinguentur.

Praeterea: Quaecumque vni, & eidem sunt eadem, inter se sunt eadem: sed generari, & generare nullo modo inter se sunt realiter idem. ergo nec generare erit idem in patre cum spirare, nec generari erit idem cum eo, vt in filio.

Praeterea: Multiplicato vno correlatiuorum, multiplicatur & reliquum, & maxime si secundum speciem fiat multiplicatio, non solum secundum numerum, sed generari, & spirari, quae realiter distinguuntur, & non solum secundum numerum, immo quasi secundum speciem, cum sint alterius rationis. ergo generare, & spirare, quae sunt correlatiua eorum, realiter distinguentur.

Praeterea: Si generatio, & spiratio non distinguerentur realiter, non essent quatuor relationes reales in diuinis. communis enim spiratio non poneret in numerum cum paternitate, & filiatione, sed hoc est contra dicta Doctorum. ergo illud, quod prius.

Praeterea: Relatio producentis, & producti impossibile est, quod sint idem, & similiter productio actiua, & passiua non potest eadem esse, sed generari, est passiua productio, spirare vero actiua. ergo realiter non sunt idem.

Praeterea: Actiones illae, quae habent distinctos modos realiter, & extra intellectum; illae quidem realiter distinguuntur, sed ita est de generatione, & spiratione: pater namque generat naturaliter, & spirat liberaliter, & alio modo secundum omnes, quam generet. ergo generatio, & spiratio realiter distinguentur.

Opinio Heruei quol. 6. q. 7.

DIXERVNT vero alij totum oppositum huius dicti, quod videlicet impossibile est ge- nerare distingui realiter a spirare in patre, & filio generari a spirare, quamuis spirari, & generari realiter distinguantur: hoc autem potest multipliciter declarari. si enim spirare distinguatur realiter a generare, aut erit res inhaerens, aut subsistens, inhaerens esse non potest, quia nullum est accidens in diuinis, sed nec subsistens, quia secundum hoc spirare, & generare erunt duae res subsistentes, & per consequens duo supposita, vnde pater erit duae personae, quod erroneum est. ergo spirare, & generare non sunt duae res distinctae.

Praeterea: Quae in diuinis de se inuicem praedicantur in abstracto, non possunt realiter distingui, sed haec est vera, spiratio est generatio, quia quidquid est in patre, est pater. ergo spiratio, & generatio idem sunt, praesertim cum omnia, quae praedicantur in diuinis de se inuicem in con creto, praedicentur etiam in abstracto; vnde etiam pater est Deus, & paternitas est Deitas, a simili ergo, sicut pater est spirans, ita paternitas erit spiratio.

Praeterea: Sicut se habet essentia ad tres personas, quibus communis est, sic se habet spiratio ad personas, quibus commnnis est, sed essentia non ponit in numerum realem cum personis. quibus communis est, nec cum earum relationibus. ergo nec spiratio communis ponit in numerum cum patre, & filio, nec cum proprietatibus eorumdem.

Praeterea: Omnis distinctio realis in diuinis ortum habet a relatiua oppositione originis, sed generare, & spirare non habent oppositionemrelatiuam secundum originem, sed tantummodo sunt relationes disparatae. non ergo distinguentur realiter, per oppositum autem, quia spiratum ha bet ex sua propria ratione, quod sit a genito, necesse est, quod generari, & spirari realiter distinguantur, tamquam opposita secundum originem.

Praeterea: Illa actio, quae nullam repugnantiam habet ad generantem, & genitum, non videtur realiter distingui a generare, & generari, quia omnis distinctio fit propter aliquam repugnantiam, sed spirare ad generantem & genitum nullam repugnantiam habet; spirare quidem est actio, qua producitur spiritus; de ratione autem spirati est, quod producatur a genito, & per consequens a generante saltem mediate. relinquitur ergo, quod generare, & generari non distinguantur realiter a spirare.

Est vtique aduertendum secundum istos, quod generatio, & spiratio in patre, & si forsitan distinguantur secundum rationem, & possint importare intrinsece aliquam diuersitatem realem. generare enim respicit generari, & spirare, spirare autem, & spirari realiter distinguuntur, nihilominus ipsa inter se sunt realiter idem, & vniuersaliter quaecumqne realis distinctio in auioit getitetiut tiute fu tostes ioute gudem res, & quaecumque sunt res diuersae pertinent ad diuersa supposita, secundum sic ponentes. Et in hoc Articulus tertius finitur.

ARTJCVLVS QVARTVS.

Quid dicendum secundum veritatem.

CIRCA quartum autem considerandum, quod ex determinatis superius patere potest, quid secundum veritatem dicendum est in hoc puncto. declaratum est enim, quod identitas, quaedam est aliquorum, qui idem sunt per repetitionem, inquantum vnum est aliud sub alio conceptu, aut alia ratione, eo modo, quo Sor tes, & animal, & homo sunt idem: quaedam vero est identitas per indistinctionem omnimodam quorum neutrum est ratio, aut habens aliquid ab opere inteliectus, immo quodlibet res est, sed non fundant eandem vnitatem, vel posset explicari, quod eorum, quae sunt eadem realiter, quaedam sunt, quorum vtrumque extremum est vera res, nil habens de opere intellectus; quaedam autem sunt, quorum vtrumque, vel saltem alterum habet aliquid de opere rationis, & secundum hoc possunt duae propositiones formari.

Quod generare, & spirare fundant in patre penitus eandem vnitatem, & similiter spirare, & generari in filio, contra primam opinionem.

PRIMA quidem, quod spirare est idem per A omnimodam indistinctionem in generare, vt est in patre, & cum generari, vt est in filio. quaecumque enim concurrunt intrinsece ad vnam simplicissimam personalitatem, necesse est, vt fundent penitus eandem indistinctionem, alioquin si habent distinctiones proprias, & proprias vnitates, personalitas illa, in qua erunt plu ra distincta, & plures vnitates, nullomodo simplicissima erit, sed personalitas patris simplicissima est, & re, & ratione, sicut & Deus, vt supra probatum fuit. intra istam autem personalitatem claudatur essentia, & spiratio, & generatio actu, vt etiam extitit declaratum, alioquin personalitas patris subiiceretur spirationi, & spiratio esset accidens eius. ergo tam essentia, quam generatio, & spiratio sunt penitus indistin cta in patre carente omni prorsus distinctione reali, vel rationis, & idem probari potest de passiua generatione, ac spiratione in filio.

Praeterea: Si in patre generare, & spirare essent distincta realiter, nec fundantes eandem vnitatem, tunc in patre essent duae realitates, aut ergo pater erit vna ex illis essentialiter, & altera accidentaliter, & subiectiue, aut erit constitutum ex vtraque realiter, aut erit vtraque realiter, sic quod sit simul duae res distinctae.

Primum quidem dari non potest, ne cogamur subiectum, & accidens ponere in diuinis, nec etiam secundum, ne ponere cogamur realem com positionem in patre, & multo minus tertium, quia tunc pater esset plures res distinctae, & inconnexae. restat ergo, vt inter spirare, & generare nulla distinctio poni potest.

Quod hoc non obstante generari, & spirari sunt res distinctae, non potentes eandem omnimodam indistinctionem fundare.

SED nec ex isto sequitur, quod sit simile de generari, & spirari, immo ex realitatibus eo- rum est impossibile, quod fundent eandem indistinctionem, aut omnimodam vnitatem. quemadmodum enim experimur in nobis de spirari, & generari, quantum ad esse intentionale, sic concludendum est in diuinis, quantum ad esse reale: sicut autem experimur, quod generari, & spi rari non concurrunt ad eandem perseitatem, & idem intentionale suppositum. mens enim posita in esse apparenti, concipitur, vt aliud suppositum a mente posita in esse lato, & egredienti: non enim concipiuntur, vt mutuo indistincta, im mo, vt distincta supposita, & habentia suas perseitates, & tamen ex altera parte mens, vt formans, & constituens seipsam ante se, & vt procedens extra se, non intelligitur, vt duo supposita, immo vt vnum simplex. ergo multo fortius generari, & spirari, pertinebunt ad duo supposita in diuinis, & per consequeus erit incompossibile, vt ad eandem vnitatem, & omnimodam indistinctionem conueniant, & tamen erit possibile de spirare, & generare actiue sumptis.

Praeterea: Quamuis duae producttiones passiuae possent concurrere ad fundandam penitus eandem vnitatem, non tamen vmquam illae possunt concurrere, per quas productum capit esse simpliciter, & subsistens. in quocumque enim tales duae productiones ponentur, ipsum produceretur bis simpliciter, & eius subsistentia esset bis producta, quod impossibile est, sed generari semper est productio, per quam res genita capit esse subsistens. loquendo enim de generatione verbi, quidquid obiicitur menti nostrae, apparet tamquam quoddam subsistens, vnde si formo rosam in mente, eam conspicio per modum subsistentis, nec est instantia, nisi in acci dentibus, quae non habent verbum praecisum, sicut nec praecise concipiuntur, similiter etiam per spirari capit amans esse subsistens, inquantum totus egreditur ad amatum, quantum est ex conatu, & ex voto amoris. ergo ex natura spirationis passiuae, & generationis, apparet, quod non possunt concurrere ad eandem perseitatem, & simplicem personalitatem, & per consequens nec ad fundandum penitus eandem vnitatem.

Nec motiua primae opinionis contra ista procedunt.

Primum siquidem non: quia & ad filium, & ad spiritum sanctum comparatur pater per generare, & spirare, & termini quidem non fundant eandem vnitatem; generare autem, & spirare fundare possunt, sicut filius refertur ad patrem, & matrem in creaturis, nec tamen habet distinctas filiationes, sed illud, quod habet esse a patre, & illud, quod habet esse a matre, concurrunt in eadem filiatione per modum eorum, quae fundant eandem vnitatem, quidquid tamen sit de exemplo, non oportet, vt sic tantum sint distinctti, quod relationes conuenire non possint ad omnimodam vnitatem, & indistinctionem.

Nec etiam secundum procedit propter eandem rationem: productiones enim passiuae mutuo sibi repugnant, vt non possint eandem vnitatem fundare, praesertim cum per eas capiunt termini esse simpliciter, & subsistens; productiones autem actiuae numquam habent incomposiibilitatem huius potissime spirare, & generare, vt experimur in nobis.

Nec procedit tertium, quia commutata proportio non tenet demonstratiue, nisi in quantitatibus, vbi est proportio, & proportionalitas; in qualitatibus autem, & aliis habitudinibus, & si tenet gratia materiae, non tamen gratia formae, vnde spirare se habet ad spirari, vt actio ad propriam passionem illatam, & eodem modo se habet generare ad generari: quod autem vltra infertur de distinctione, aut indistinctione ex vi rationis efficaciam nullam habet.

Nec procedit etiam quartum, quia illud prin cipium, quaecumque vni, & eidem sunt eadem declaratum est supra, quod non tenet in iis, quorum quodlibet extremorum est res, quamuis fundent penitus eandem vnitatem, sed tenet in his, quorum alterum habet aliquid de opere intellectus, & quae sunt idem per repetitionem, qualia non sunt generare, & spirare, vt infra dicetur.

Nec procedit etiam quintum: quia licet multiplicato vno correlatiuorum, oporteat in altero correlatiuo aliquid proportionaliter respondere; non tamen necesse est, quod correspondeat diuersum, & distinctum, nam paternitas, & maternitas sunt in patre, & matre, respectu filij, & existunt in diuersis suppositis, & tamen ex parte filij non est sic.

Nec etiam procedit sextum, quia verum est, quod non sunt quatuor relationes ponentes in numerum in diuinis. in Deo enim nulla est rerum quaternitas aliquo modo.

Nec procedit etiam septimum: verum est quidem, quod relatio producentis, & productis non potest esse idem per repetitionem, sed quin possit eandem vnitatem fundare, & vniri per omnimodam indistinctionem, non est maius inconueniens, quam de essentia, quae est penitus improducta, & de generatione passiua, quae infertur, & esse capit ab actiua, & tamen constat, quod essentia, & generatio passiua in filio fundant penitus eandem vnitatem, & pari ratione hoc pos sunt facere actiua spiratio, & generatio passiua.

Nec etiam procedit vltimum. non enim naturale, & liberum ponunt distinctionem aliquam inter spirare, & generare, sed arguunt, quod quodlibet est res, & quod non habent identitatem repetitionis, qualis estt inter illa, quorum alterum est ab opere intellectus.

Quod generare, & spirare in Patre non sunt idem per repetitionem, sic quod sint distincta ratione, immo quodlibet est res, contra secundam opinionem.

SECVNDA vero propositio est, quod generare, & spirare non sunt de numero eorum, quae sunt idem re, & ratione distinguuntur, quasi eadem res repetatur sub alio, & alio conceptu, cum dicitur generare, & spirare. impossibile est enim, quod contradictoria de praedicamento reali verificentur de his, quae dicunt eandem rem sub alio, & alio conceptu. praedicatum enim reale respicit rem, non quatenus concepta est, sed quatenus res est, propter quod si affirmetur, & negetur sub diuersis conceptibus de eadem re simpliciter, affirmatur, & negatur de eodem. accidit enim conceptuum pluralitas, sed de generare, & spirare possunt enunciari contradictoria de praedicamento reali: nam generare non communicatur filio, spirare vero secundum rem sibi communicatur, & iterum pater generat filium, & non spirat ipsum, & sic de multis aliis, vt quod generare realiter opponitur generari, cui secun dum rem spirare non opponitur, & quod generare non est vere realiter, nisi in vno supposito, spirare vero secundum rem est in duobus. ergo impossibile est, quod sint de his, quae distinguuntur per repetitionem, quorum distinctionem perficit operatio intellectus.

Praeterea: Rationes primae opinionis, licet non concludant aliquam distinctionem realem, aut rationis, probant tamen euidenter, quod non sit inter spirare, & generare identitas, qualis est illa, quorum alterum habet aliquid de opere intellectus in se, vnde probant, quod totum illud, quod de spirare, & generare concipimus, est vera res existens in Deo, licet non concludant, quin illae res fundent penitus eandem vnitatem. relin quitur ergo, quod sint de numero eorum, quae sunt vnum per omnimodam indistinctionem.

Nec motiua valent secundae opinionis.

Primum siquidem non; quia nec generare est inhaerens, nec subsistens, & similiter nec spirare, sed vtrumque est personalitatem patris constituens, inquantum quaedam per se vnitas ex ipsis resultat, vt dicebatur supra.

Nec valet etiam secundum, quia spiratio de generatione praedicatur in abstracto, propter identitatem indistinctionis, non quod alterumeorum distinguatur ab altero per actum intellectus, sicut illa, quae habent identitatem repetitionis.

Ex eodem deficit tertium, quia essentia eo mo do habet identitatem indistinctionis cum proprietatibus personalibus.

Non valet quartum, quia non omnis realis repugnantia, & incompossibilitas oritur in diuinis ex oppositione relatiua. originationes enim passiuae incompossibiles sunt, quia dant esse subsistens, sicut duae formae substantiales incompossibiles sunt in eadem partae materiae, quamuis non opponantur, vnde generari, & spirari seipsis formaliter incompossibiles sunt, nec contrahunt incompossibilitatem ex hoc, quod spirari originetur aliquo modo a generari, immo accidit eo modo, quo est accidens in diuinis. quod ergo dicitur, quod generare, & spirare non habent oppositionem relatiuam, vtique verum est: sed ista non est causa, quare non distinguantur, sed earum propriae rationes causae sunt huius, vt dictum est in corpore quaestionis. Et ex eodem patet ad quintum. Recolligendo ergo ea, quae dicta sunt, apparet, quod passiua generatio, & passiua spiratio distinguuntur realiter, & sunt alterius rationis, inquantum generare est actiua productio, & generari passiua: eodem autem modo distinguuntur spirare, & spirari: generare autem, & spirare nullo modo realiter distinguun tur, nec sunt etiam alterius rationis praecisibilis, & distinctae intelligibilis, quamuis sint alterius rationis, indistinctae tamen, & quomodo hoc sit possibile, patet ex Deitate, & ex proprietatibus. Deitas enim, quae est quidditas infinita, & absoluta non obstante hoc fundat eandem vnitatem, cum proprietatibus relatiuis, idcirco multo for tius duae proprietates relatiuae poterunt conuenire ad fundandum eandem indistinctionem, vn de spirare, quae productio impulsiua, & posi tiua rei in esse lato, tamquam emanatio egressiua cō- currunt ad fundandum eandem vnitatem cum generatione, quae est productio formatiua, & positiua termini in esse apparenti, & conspicuo, & secundum hoc datur intelligi, quod generare, & spirare sunt productiones alterius rationis, non tamen alterius praescissibilis, & seorsum sumptibilis per intellectum, sed sicut ratio Deitatis respe ctu paternitatis. & in hoc 4. art. terminatur.

Responsio ad primo obiecta.

AD ea vero, quae superius primitus inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod non est verum, omnem distinctionem in diuinis reduci ad oppositionem relatiuam naturae ad diuersitatem originis, nisi accipiatur per oppositionem quaecumque originum, & relationum possibilitas: declaratum est autem, quod duae pas siuae origines, quibus principietur suppositum incompossibiles sunt, non autem duae origines, quibus suppositum principiet, & ideo generatio, & spiratio seipsis potuerunt distingui, nonquia sit vna a duobus principiis: reliqua vero ab vno solo, & per idem patet ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod generatio dicitur modus principalis procedendi, non quidem principalitate perfectionis, sed cuiusdam paternitatis. praesupponit enim spiratio generationem verbi, eo modo, qua supra dictum est, nec solum ex hoc differunt generatio, & spiratio, immo ex suis intrinsecis rationibus, quamuis ista sit differentia, quasi extrinseca, qua possunt adinuicem distingui.

Ad quartum dicendum, quod licet haec sit vna ratio, qua possunt extrinsece personae distingui, videlicet, quod vna est a nulla alia, sicut pater, & vna est ab alia, sicut filius, & tertia est a duobus, sicut spiritus sanctus, nobiscum non sunt illae rationes intrinsecus distinctiue. non enim innascibilitas, siue non esse ab alio constituit proprie patrem, sed paternitas: & similiter nec esse in duobus distinguit intrinsece spiritum sanctum a filio, sed esse per spirationem, & processionem, quae est alterius rationis productio.

Ad quintum dicendum, quod procedit ab insufficienti, quoniam possibile est imaginari, & vere concipi generationem, & spirationem distingui seipsis formaliter, tãquam origines alterius rationis. Riccardus dicit, quod inueniuntur secundum originem personae differre, si vna originem habet, & altera origine caret, vel si originem habentium differt origo vnius, ab origine alterius.

Ad secundo obiectta.

AD ea vero, quae secundario inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod motus, & productiones, qui sunt ad diuersos terminos sunt alterius rationis, seipsis quidem formaliter: ex terminis autem coẽxigenter, termini namque alterius rationis exigunt, vt motus, qui terminantur ad ipsos, alterius rationis sint, ista tamen in diuinis locum non habent, tum quia ibi motus non est, nec actio, quae fundetur in mo- tu: tum quia ibi termini non sunt esse capientes per productiones eo modo, quo superius extitit declaratum, quod filius produci dicitur, sicut ge nitus dicitur generari in creaturis, non sicut sor tes. & per idem patet ad secundum, & tertium argumentum.

Ad quartum dicendum, quod relationes seipsis distinguuntur formaliter, quamuis earum distinctio innotescat ex terminis, seu coexigat, quod termini distinguantur.

Ad tertio obiecta.

AD ea vero, quae tertio inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod relationes disparatae, etsi distinguantur infundamem tis, non tamen per fundamenta, sicut nec duae for mae sunt alterius rationis propter materias, quamuis exigant materias diuersas.

Ad secundum dicendum, quod relationes disparatae in diuinis, ad suppositum idem concurrunt, sicut patet de generare, & spirare concurrunt ad personalitatem patris, &spirare, & gene rari ad personalitatem filij, non tamen sic disparatae sunt, quod sint diuersae, & fundantes plures vnitates, immo penitus concurrunt ad eandem perseitatem, & vnitatem, & quod dicitur, quod in creaturis relationes disparatae sunt in eodem supposito, dicendum, quod verum est, nec propter hoc sequitur, quin esse possit etiam in diuinis

Ad tertium dicendum, quod non ex hoc distin guitur spiratio passiua a generatione passiua, quia spirare stat insimul cum generatione passiua, sed tamen ex hoc potest concludi, & arguitiue cognosci, quod distinguitur.

Ad quarto obiecta.

AD ea vero, quoque, quae quarto inducuntur dicendum est. Ad primum quidem, quod spiratio est productio habens motum liberum, & rationem libertatis ex seipsis formaliter, cum sit quaedam conditio libera, & generatio habet modum naturae, cum sit productio similitudinis, & formatio conceptus, & partus mentalis, vnde non oportet, vt propter hoc spiratio procedat a voluntate, tamquam a principio elicitiuo, nec generatio a menioria, actus quidem isti non sunt eliciti, nec ibi sunt aliqua principia productiua, quibus actus eliciantur, nihilominus tamen actus spirationis retinet libertatem, & actus generationis naturalem proprietatem, vnde spiratio li bera est, non libertate potentiae, sed eo modo, quo actus voluntarius formaliter dicitur liber, vt superius dictum fuit. & per idem patet ad 2. & 3. quia generatio vere terminabitur ad verbum, & erit assimilatiua productio, dato, quod non sit eli cita a memoria, & spiratio similiter ad spiritum sanctum, & erit inclinatiua processio, esto quod a voluntate non sit elicita.

Ad quartum dicendum, quod non est verum, quod verbum diuinum sit subsistens cognitio tantum, nec spiritus subsistens amor. non enim emanat verbum, vt intellectio actualis, sed vt notitia obiectiua, quae non est aliud, quam res posita in esse for mato, spiritus etiam non procedit, vt amor formaliter, sed vt donum amoris, virtute quidem & impulsu amoris non procedit quidquid est in amante, & datur, ac emittitur ad amatum, quantum est ex voto ipsius amantis, vnde amorem vis conduplicans amantem, inquantum ipsum retinet intra se, & cum hoc emittit ipsum ad amatum: haec autem in nobis intentionaliter fiunt, in Deo vero realiter, vt dictum est saepe.

Ad quinto obiecta.

AD ea vero, quae quinto inducuntur, dicendum est, quod veritatem concludunt. generatio namque passiua, & spiratio passiua, & realiter, & formaliter, siue quidditatiue distinguuntur seipsis; generatio vero, & actiua spiratio non distinguuntur realiter, nec formaliter, quia concurrunt penitus in omnimodam vnitatem, si tamen accipiatur ratio, & quidditas careus propria vnitate, eo modo, quo paternitas, & caeterae proprietates dicuntur rationem habe re, & similiter Deitas, secundum hunc quidem modum dici potest, quod actiua generatio, & actiua spiratio sunt alterius rationis.

Ad obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod diuina essentia non est formaliter terminus productionum, cum sit formaliter symbolice communi cata, cuius quidem communicatio fit per productiones alterius rationis.

Ad secundum dicendum, quod natura intellectualis habet duplicem modum communicandi, & seipsam conduplicandi. mens enim per intellectionem seipsam conduplicat, per quam seip- sam constituit ante se in esse conspicuo, & similiter per amorem, per quem egreditur extra se in esse condonato. Commentator autem, cum dicit vnius naturae non esse duos modos commu nicandi, vel loquitur de naturis non intellectualibus, vel potius refert istam dualitatem ad modum naturalem, & modum causalem. est enim sua intentio, quod vna species non habet, nisi vnum modum, quo generetur. aliqua enim sunt, quae habent causas terminatas actiuas, & passiuas, sic quae generantur ex putrefactione: quod autem eadem species habeat causas terminatas, sed causales, impossibile dicit esse. patet autem, quod ista locum non habent in Deo, propter quod non est ad propositum verbum Commentatoris.

Ad vltimum dicendum, quod productiones passiuae non se habent ad producta supposita, tamquam ad terminum, sed tamquam ad formaliter constitutum. non enim filius generationepassiua elicitur, sed formaliter constituitur. supposita ergo producta, & habent in se, vnde sunt eiusdem rationis, videlicet Deitatem, & habent proprietates, quae sunt productiones passiuae, vn de sunt alterius rationis, sed quoniam Deitas habet rationem formae, quidditatis, & dantis esse quidditatiuum, ideo supposita sunt eiusdem rationis, proprietates vero non dant esse quidditatiuum. non enim per filiationem, filius est quid, sed ad aliquid, quia ad interrogationem factam per quid de filio; respondetur, quod est Deus, non quod sit filius, sed de hoc inferius prolixior erit sermo, cum inquiretur de personis diuinis, an habeant modum specierum sub genere, vel indiuiduorum sub specie.