Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opin. S. Tho. 1. par. q. 18. ar. 13. & quorumdam aliorum.

CIRCA primum ergo considerandum, quod licet Philosophus, & Commen. & alij plures Philosophi, vt Seneca, & quidam morales negauerint diuinam praescientiam propter hoc, quod non patet, qualiter stet cum contingentia rerum, vt apparebit in quaestione sequenti, catholice ta men concedere oportet, quod omnia futura, quantumcumque sint contingentia, Deus deter minate praenouit: & hoc demonstratiue potest concludi, quia videtur esse communis animi cō- ceptio facere ad perfectionem diuinam, & vniuersaliter quae supra inducta sunt ad probandum, quod Deus singularia cognoscit, pari ratione possunt induci, quod Deus futura contingentia nouit, & omne cognoscibile, quodcumque sit illud. hoc ergo supposito, restat inquirere, quia difficultas est in modo qualiter futurum, quod in se indeterminatum est, & incertum, possit Deo certitudinaliter esse notum, antequam fiat.

Dixerunt ergo aliqui, quod futurum potest consi derari, vel inquantum futurum est, & sic non habet esse in se, sed tantum in causis, in quibus non habet certitudinem absolutam; quia causae, inquantum huiusmodi, non sunt magis determina tae ad vnum oppositum, quam ad aliud, sunt enim ad vtrumlibet: vel potest considerari, inquantum exhibitum est actualiter, & positum in rerum natura, & tunc habet in se ipso determinatum; & ideo quando est in actu certitudinaliter, sciri potest, vt patet in eo, qui videt Sortem currere; quia Sortem currere, dum currit, necessarium est, & certam cognitionem habere potest. Diuinus ergo intellectus intuetur ab aeterno vnumquodque contingentium, non solum, prout est in causis suis, sed prout est in suo esse determina to, cuius ratio est, quia omnis cognitio es secun dum modum cognoscentis: Deus autem aeternus est, aeternitas vero cum sit tota simul vna, & eadem, & indiuisibilis, praesens est omnibus temporibus: & ideo cognitione sua intuetur omnia temporalia, vt praefentia, quamuis sint sibi mutuo successiua, nec aliquod eorum estt futurum respectu Dei, sed vnum respectu alterius, & haec videtur intentio Boet. 5. de consol.

Opin. Henrici 8. quolib. q. 2. & Scoti. lib. 1. Sent. distin. 38. quaestione vnica.

DIXERVNT vero alij, quod Deus potest co Lgnoscere futurum contingens certitudinaliter propter hoc, quod voluntate sua causa est contingentium futurorum, qui autem nouit cau sam impossibilem impediri certitudinaliter, no uit effectum: nouit autem Deus determinationem voluntatis suae, & omnia per consequens, ad quae determinat se, propterea infallibiliter nouit fu⸗ tura

Opinio Scoti 1. Sent. dist. 38. q. vnica.

DIXERVNT quoque alij, addentes ad praedi cta, quod intellectus diuinus non nouit tantum futura ex determinatione voluntatis suae, ne discursiuus ponatur, sed nouit ea in se, tamen praeuia voluntate, & acceptatione ipsius, vt ille sit ordo, quod intellectus praesentat vtramquepartem contradictionis voluntati; voluntas vero alteram acceptat: & ex hoc illa pars facta est scibilis, tamquam quid determinatum, & certum, & tunc per essentiam suam intellectus diuinus, cognoscit certitudinaliter partem illam: & secum dum hoc voluntas non erit sibi ratio cognoscen di, sed aliquid praeuium, requisitum ex parte cognoscibilis, & dans sibi certitudinem, & rationem scibilitatis.

Opinio aliorum.

DIXERVNT vero alij, quod Deus nouit fuL tura per ideas, quas habet penes se, quae quidem non solum repraesentant simplices termi nos, immo complexiones terminorum cum omnibus circumstantijs temporis, & loci. vnde Deus habet penes se ideas Antichristi, & instantis, & futuri, & sessionis, & templi, & nouit per eas determinate, quod Antichristus in tali nunc sedebit in templo, quasi ipse sit Deus.

Quid dicendum secundum neritatem, & primo, quod Deus non cognoscit futura, cognoscendo determinationem, aut nutum suae voluntatis, contra secundam opin.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur, & primo quidem sub quinque propositionibus negatiuis, quarum

Prima est, quod Deus non cognoscit futura, cognoscendo determinationem, aut nutum suae voluntatis. Deus enim non cognoscit futura per cognitionem illius, quod non est futurorum cau sa, cum omnis cognitio vel sit rei in se, vel rei per suas causas. sed manifestum est, quod determina tio voluntatis diuinae non est causa contingentium futurorum, saltem omnium; quia non est causa actuum, qui eliciuntur a libero arbitrio, & maxime peccatorum, quia Deus non est auctor malorum. ergo non potest dici, quod cogno scat omnia futura contingentia, cognoscendo determinationem, aut nutum suae voluntatis.

Praeterea: Illud non cognoscit Deus per determinationem suae voluntatis. respectu cuius non est determinatio suae voluntatis. sed manifestum est, quod voluntas diuina non determinat creatam voluntatem ad peccandum. ergo dici non potest, quod cognoscendo determinationem suae voluntatis, cognoscat Deus Iudam in tali nunc fuisse peccaturum.

Sed forte dicetur, quod licet Deus non determinet voluntatem ad peccandum, nihilominus permittit, & secundum hoc habet voluntatem permisionis, secundum quam nouit, quod Iudas in tali instanti peccabit, quod ipse permittet.

Sed si ita dicatur, non valet, illud enim, quo posito, adhuc remanet effectus indeterminatus ad vtramque partem contradictionis, quia possibile fieri, vel non fieri, non ducit per certitudinem, & determinate in alteram partem contradictienis, sed voluntate permissionis posita, adhuc remanet voluntas creata indeterminata, & peccatum possibile est fieri, vel non fieri. non enim permissio determinat ad peccandum, sed exigitur vltra hoc determinatio voluntatis creatae, quae penitus remanet indeterminatam, quantumcumque permittatur. ergo Deus non nouit determi nate peccatum futurum in tali nūc ex hoc, quod nouit permissionem suae voluntatis.

Et confirmatur, quia causa, quae non ponit effectum determinate, non ducit certitudinaliter in cognitionem illius.

Vlterius forte dicetur, quod in praedicto semper est aliquid positiuum, videlicet actus substratus deformitati: licet ergo diuina voluntas non determinet ad deformitatem peccati, determinat tamen ad actum substratum, cum sit aliquid positiuum. Quod si ita dicatur, non valet, impossibile est enim, quod aliquid determinet ad actum, quin determinet ad deformitatem inseparabilem ab illo actu, sed deformitas est inseparabilis ab illo actu numerali, in quo est, & omnino ab actu odij diuini deformitas separari non potest. ergo si determinet Deus voluntatem creatam ad actum, determinabit & ad deformitatem, ac peccatum. Et confirmatur, quia nec voluntas creata intendit deformitatem per se, sed delectationem, & id, quod est positiuum in actu, nullus enim ad ma lum aspiciens operatur secundum Diony. immo displicet, quod est actui annexa deformitas, & si posset, vellet peccator perfrui delectatione; & habere quicquid est positiuum in actu, exclusa deformitate; & tamen hoc non obstante dicitur actor peccati, propter quod est causa actus, quem deformitas necessario concomitatur. quare si Deus determinaret voluntatem creatam ad talem actum necessario esset actor peccati, & iterum non deberet peccatori imputari, si deter minaretur ad huiusmodi actum positiuum a voluntate diuina, quae efficax est, & quae semper im pletur.

Vlterius forte dicetur, quod Deus nouit, quibus proposuit gratiam se daturum, & quibus non daturum. cognoscendo ergo hoc propositum, co gnoscet, quis peccabit, quia cui non dabit gratiam, qui vero habebit gratiam, non peccabit. Quod si ita dicatur, non valet, quia contingit habentem gratiam, peccare, & non habentem gratiam, ali quns tolu peccatcctur, quod licet per determinationem voluntatis Deus non possit mala cognoscere, potest tamen alia futura; sed nec etiam istud valet: tum quia remanet nobis difficultas, quomodo nouit actus liberi arbitrij, in quibus contingunt peccata: tum quia difficultas est generalis circa omnia futura, & si aliquod no uit in se absque determinatione velātomm tur, quod omnia possit etiam sic iegisoiu tum quia licet aliquorum futurori bumo ctor per suam voluntatem, non tameni if vnde non idbo, quia Deis praenonita um secundum Magistrum in praesenti distigiu monstratiuo concluditur cuiliber fideis i non nouit futura omnia per cognitiocr ui sua voluntatis, & dereaminations āiui

Quod non nouit per essentiam cum hobipntate poai ptante alteram partem contrudictiu, boutra opinomem tertiam.

QECVNDA pelo propositio est, q uec p O nouit futura per essentiam, voluntape peses ceptante alteram partem coheradictionioniz ficd huiusmodi acceptatiodeuilli parti cognosclla lis rationem. illud enim, superquo non eadicdi uina acceptatio non habet quoit coguesiiie ex diuina acceptatione. sed futura mala upusse ptantur a Deo, nec super ea cadit diuinum beis placitum, immo magis oppositum, secundum illu. psal. Dilexisti iustitiam, & odisti inlquitatd e omala futura non cognoscuntur a Dee, quefi⸗ uina acceptatio det aeis cognoscibilis ipūde s Praeterea: Aut huiusmodi acceptatio tupneplacita, & voluntas inefficax, au eemca mtas, sed non potest dari primum, quia bote u ta essent multa fieri, quae tamen numquani rem cum omnia opera virtuosa sint benepla? i ai

Nec potest dici secundum, quia volumbom - cax semper impletur, & est causa eius quioso Diuina autem voluntas non est causa actusslprocedentium a libero arbitrio, & maximene catorum. ergo poni non potest, quod diuina acceptiuo de futuro contingenti det cognoscibilis tenion-

Praeterea: Essentia nil recipit audoritediuina, alioquin non esset quid necessarium, sed subes set suae voluntati, sicut essentiae creatae. sed si pre⸗ exigeret acceptationem voluntatis ad hoc, quidd esset ratio cognoscendi futurum, sequeretur, quod aliquid reciperet a sua voluntate. quare enimessentia non sit ratio cognoscendi nunc, & posit esse ratio cognoscendi nunc, non potest esse, uis quia facta est in ea aliqua similitudo aut aliquid aliud, per quod sit ratio cognoscendi. ergo llud poni non potest.

Quod Deus non cognoscit futura per ideas simplicis terminorum, contra quartam opinionem.

TTERTIA quoque propositio est, quod per repraesentationem idearum, quas Deus ha bet de omnibus simplicibus terminis, non potest certitudinaliter cognoscere futura. illud enim quod abstrahit ab esse, & non esse in repraesentin do, non ducit determinate in rem, vt existens ase sed ideae simplicium terminorum repraesentant, indeterminate, siue sint, sine non sint, siegt & spe cies rosae repraesentat rosam, siue sit, siuonon sit ergo dici non potest, quod per ideas cognosumtur futura.

Et si dicatur, quod immo per ideas, non sobuti repraesentantes terminos, sed complexionum tum minorum in tali nunc, vel tali, non yale, quia adhuc talis repraesentatio possibilis est, sia eueniat, siue non eueniat; & per consequens nescietur determinate per ideas repraesentantes futurum in tali nunc, vtrum sic erit, vel non erit. Praeterea: Sicut Deus abstrahit a modo situali in repraesentando, non enim repraesentat vt hic, vel ibi, alioquin esset materialis, vt supra dictum est; sic abstrahit a linea temporali, & successionis; vnde non repraesentat, vt ante, vel post, aut nunc vel tunc, alioquin esset infra lineam successionis, respectu cuius esset aliquid prius, & aliquid posterius. sed si Deus haberet ideam repraesentantem talem rem futuram in tali nũc, sequeretur, quod repraesentaret secundum lineam temporalem, nec abstraheret a nunc, vel tunc in repraesen tando. ergo non poni potest, quod repraesentet huiusmodi complexionem terminorum in tali nunc futuram.

Praeterea: Complexio illa in tali nunc posita, vel ponenda non potest repraesentari per aliquam similitudinem, quae adhuc non maneat, dato quod non sit ponenda, alioquin non possent habere similitudinem falsam; sed talis similitudo non ducet certitudinaliter in complexionem illam, cum possit esse falsa, vt dictum est. ergo non cognoscit Deus futura per ideas repraesentantes complexionem aliquam terminorum, in tali instanti ponendam.

Est autem sciendum, quod processus aliquorum in ista conclusione non valet, arguunt enim, quod per ideas non possit Deus cognoscere futura, quia rationes, siue ideae terminorum non causant sufficientem notitiam, nisi illam, quae est nata ex terminis haberi. notitia autem contingentium non est nata haberi ex terminis, cum complexio terminorum non oriatur ex ipsis in materia cō- tingenti, immo termini sunt indifferentes ad vtramque partem contradictionis, & ita per ideas non possunt futura certitudinaliter cognosci: Dicerent tamen alij, quod complexio terminorum futura est aliquid aliud a terminis, propter quod habent ideam in Deo vltra ideas simplicium terminorum, & sic per ideam huiusmodi, illa futura complexio certitudinaliter cognoscetur.

Iterum arguunt, quod ideae quicquid repraesentantnat uraliter repraesentant, cum sint in diuino intellectu ante omnem actum voluntatis. aut ergo duae ideae, vtpote hominis, & albi repraesentant complexionem hominis, & alibi, aut diuisionem, aut vtrumque; si compositionem, ergo necessaria est propositio: homo erit albus: quia naturaliter, & non libere est repraesentata, & per consequens non est futurum contingens; si vero diuisionem, impossibilis est propositio: Homo erit albus, quia ex terminis naturaliter praesentatis, oritur oppositum illius propositionis, & ita non est futurum contingens; si vero vtrumque, sequitur, quod Deus neutram partem nouit determinate; dicerent tamen illi, quod i leae terminorum repraesentant vtrumque sub quadam indifferentia, sed idea complexionis repraesentat alterum tantum, nec tamen propter hoc est futurum necessarium, immo remenet contingens, sicut manet contingentia, dato quod actus diuinae intellectionis attingens ea, immutabilis sit.

Arguunt iterum sic: Deus aeque perfectas ideas habet respectu posibilium fieri, quae non fient, sicut respectu fiendorum. sed non habet respectu non fiendorum ideas, quae repraesentent ipsas aliquando futuras; quia tunc Deus falleretur, ergo nec habet respectu fiendorum ideas repraesentantes, quod sint futura.

Dicerent tamen isti, quod quia fienda futura sunt, idcirco in Deo est idea, repraesentans complexionem pro illo tunc, pro quo fient.

Sic ergo non est via ad impugnandum, & tollendum huiusmodi ideas, nisi quae supra tacta est, videlicet quod si in Deo esset idea, repraesentans complexionem futuram in tali nunc, vel ta li; sequeretur, quod Deus in repraesentando esset materialis; esset enim infra lineam successionis, cum repraesentaret complexionem terminorum, vt ponendam in tali nunc.

Quod Deus non nouit futura, quatenus sunt in suae exi stentia, posita in rerum natura, praesentia aeternitati, contra primam opin. & interpretationem Dur.

QVARTA autem propositio est, quod non ideo Deus futura cognoscit, quia eorum exi stentia, exhibita in rerum natura, praesens est aeternitati sic, quod diuinus intuitus feratur super eas in sua existentia actuali, hoc enim verum non est, vt supra visum fuit, quod scilicet res futurae actualiter sint praesentes aeternitati, & da to quod sic essent, adhuc diuinus intuitus non fer retur in eas, vt sic, nec haberet earum certam co gnitionem, quod fic essent praesentes. constat enim, quod diuinus intuitus nullo modo termina tur ad aliquid extra se, sed tantum ad essentiam suam, vt Augustinus dicit 83. quaestionum: ait enim, quod Deus nil extra se positum intuetur: sed existentia futurorum est aliquid realiter positum extra Deum; ergo quantumcumque praesentialiter existeret ab aeterno, non ex hoc Deus haberet certam notitiam de futuro contingenti.

Praeterea: Non magis tribuit diuino intellectui existentia futuri contingentis, vt praesens aeternitati, quam cum est praesens, etiam cum hoc indiuiduo tempore. sed futurum contingens iam positum in actu in certo tempore, ex hoc quod est sic praesens, & positum, non dat diuino intellectui, vt certitudinaliter ipsum cognoscat; immo habet hoc intellectus a se, alias vilesceret di uinus intellectus, & mensuraretur a rebus, cum traheret certitudinem ab ipsis. ergo nec futurum praesens aeternitati tribuit diuino intellectui, quod certitudinaliter cognoscatur ab eo.

Praeterea: Quantumcumque res futurae sint praesentes aeternitati, adhuc restat quaerere ex parte diuini intellectus, quid est sibi ratio attingendi actualitatem futuri, positi in sua praesentialitate: & oportet dicere, quod essentia, vt idea, vel vo luntas, vel aliquid aliud. sed iste modus dicendi non ponit ad propositũ: ergo nil scire nos facit. Ex quo etiam patet, quod vana est interpretatio aliquorum, qui dicunt, non intellexisse positores istius modi, quod res in sua existentia actuali praesentes, es sent aeternitati realiter, sed tantum secundum esse cognitum, ita quod intellectus diuinus intuetur praesentialiter existentiam actualem contin gentis futuri; cum enim non intueatur, immediate, oporteret eos dedisse, per quid Deus intuetur, an scilicet cognoscendo determinationem suae voluntatis, aut ideas. quod enim dixerunt, quod per essentiam, ut est causa, cognoscuntur determinate futura, quia sicut ex causa necessaria sequitur effectus infallibiliter, sic ex causa impedi bili, si non impediatur, sequitur infallibiliter suus proprius effectus, quare cognita causa impedibi li, & omnibus, quae eam impedire possunt, & insu per eis, quae eam impedient, vel non impedient, certitudinaliter potest cognosci, quis effectus eueniet, vel quis non eueniet: nunc autem Deus cognoscit causas omnium contingentium futurorum, & omnia, quae determinare eis possunt, & quae determinabunt, & insuper cognoscit, quae impedire possunt, & quae impedient, vel non impedient. ergo cognoscit certitudinaliter futura contingentia; cognoscendo enim suam essentiam, cognoscit causas futurorum contingentium, & si impedientur, vel non impedientur: Quod vtique si dixerunt, non valet, quia dato quod per essentiam cognoscat causas contingentium, & quae impedire possunt, vel non impedire, non tamen potest scire, quid impediet actu, vel non im pediet, quia in actibus liberi arbitrij potest contingere vtraque pars contradictionis, ex sola de terminatione voluntatis. huius autem determinationis Deus causa non est effectiue, & determi natiue immediate, sed tantum mediante volunta te. voluntas autem penitus indeterminata est, & potest ad vtramque partem, & sic ea, cognita a Deo, nescitur, ad quam partem contradictionis determinabitur, nisi aliquid aliud ponatur ex parte Dei, ratione cuius illam determinationem cognoscat.

Quod non est quaerenda aliqua ratio, quare Deus futura contingentia cognoscat, quae sit medium cognoscendi, contra omnes praedictas opiniones: sed tantum quaerendum est, quare cognita diuina essentia a suo intellectu, omnia futura contingentia cognita sunt aequipollenter, & denominatiue.

QVINTA vero propositio est, quod nulla ratio, tamquam medium cognoscendi posita est, quare Deus futura contingentia infallibiliter nouit. illud enim medium, aut poneretur inter potentiam, & actum, aut inter actum, & obie ctum, tamquam obiectum primariarum, per quod actus transiret in futura contingentia, vt in obiecta secunda, sicut videntur imaginari po nentes, quod vel ideae, vel determinatio voluntatis sit ratio cognoscendi futura. sed constat, quod horum neutrum poni potest.

Primum siquidem non, quia in Deo non est intellectus potentia, nec intelligere elicitum etiam secundum rationem, sed purus actus, subsistens, vt alias dictum fuit. nec etiam secundum, quoniam supradictum est, quod in diuino prospectu est sola sua essentia, & non aliqua creatura etiam, vt obiectum secundum. ergo non est quaerenda talis ratio, tamquam medium cognoscendi.

Sed quia supra dictum est, quod Deitas esi militudo amnium eminens, & exemplar, & estis tantum omnia eminenter, quod ea cognita, cun cta sunt cognita aequipollenter, & amplius, quam si cognosceretur in se ipsis: idcirco dubium estt quomodo sit similitudo futurorum, quae fieim quo ad eorum existentias, in aliquo nunc deter minato ponendas, & tamen non sit similitdo mutorum possibilium, quae non fient, quantumu existentias eorum. videtur enim, quod vnisemiter sit similitudo omnium possibilium fieri, siue fiant, siue non fiant; alioquin aliqua ride⸗ rentur habere praerogatiuam aliquam apud di⸗ uinam essentiam: & per confequens sequeretu, quod impossibile esset ista non fieri, & impussibi le illa fieri. vnde in hoc confistit punctus qu stionis, & difficultas istius inquisitionis.

Quod actualitas futuri contingentis exemplatura Deitate, ita quod Deitas est eminens similitudo ipsius.

Prima quidem, quod actualitas futuri contin gentis exemplatur a Deitate, ita quod Deitas est eminens similitudo illius: hoc autems potest multipliciter, declarari. constat enim, quod nulius est Deitas similitudo ex tempore, quinsit ab aeterno, & immutabiliter illius similitudo ralias esset apud Deum vicissitudo, & variatio ed manifestum est, quod dum actua litas futuri contingentis ponitur, & exhibetur in tempore, Deitas de necessitate est similitudo, & exemplar illim. certum est enim, quod Deus cognoscit contingens esse, quando actu est, non cognoscit autem, nisi vel per essentiam suam, vel per voluntatem, vel per similitudinem aliam: per voluntatem autem non, quia determinatio voluntatis non extendit se ad actualitatem omnis contingentis, vudepeccatum Iudae, actualiter positum, non potut Deus cognoscere, intuendo determinationem suae voluntatis: & iterum sequeretur, quod Deus non cognosceret actualitatem directe, sed quasi arguitiue ex sua voluntate, sicut effectus argui tiue cognoscitur ex causa. vnde cognosceret, sicut Astrologus eclipsim cognoscit, anteqnam sit, notitia quasi absenti, quae videtur imperfoctionem importare. nec potest dici, quod per similitudinem aliam ab essentia cognoscat actuali⸗ tatem futuri, exhibiti iam in actu, & ideo relinqui tur, quod per essentiam illam cognoscat; & ita deitas est exemplar, & eminens similitudo illius actualitatis. ergo ab aeterno, & immutabiliter erat illa similitudo.

Praeterea: Deitas est similitudo omnis necessariae entitatis, cum omnis necessitas exempletur ab ea; est enim vna de conditionibus entitai tatis, necessitas perfectionem importans. sed manifestum est, quod actualitas futuri contis: gentis, dum est exhibita, est quaedam necessaria entitas, quia esse, quod est, quando est, necesseesse secundum Philosophum primo Pemiermenias. ergo Deitas est exemplar aeternale auum litatis futuri contingentis. sub triplici propositione.

TVNO ereo procedendum est affirmatiue Praeterea: Omnis entitas diminuta, & omnis veritas causatur a prima entitate, & veritate, causalitate exemplaritatis, vt Philosophus dicit 2. Metaphys. illa enim propositio primum in entitate, & veritate est causa omnium aliorum, quae sunt istius dispositionis, quae scilicet sunt vere entia; intelligi debet non de causalitate efficientiae, sed exemplaritatis, secundum mentem Philosophi: quod patet in exemplo, quod ponit. non enim ignis est causa efficiens omnium calidorum, cum calor generetur a sole, & alijs stellis, & quandoque a motu; est tamen ignis exemplar omnium calidorum propter excessum caloris. sed manifestum est, quod actualitas futuri contingen tis, dum est exhibita, est quaedam determinata entitas, & pro tunc est quaedam determinata veritas in ipso contingenti. ergo Deus est aeternale exemplar, & similitudo immobilis illius actualitatis, quam dicit futurum contingens, dum exhibetur in actu.

Quod actualitas futuri contingentis potest habere similitudinem, infallibi liter praesentantem, si talis similitudo sit vel existens, & simultanea, vel si fuerint non distans secundum successionis lineam.

SECVNDA vero propositio estt, quod actualitas futuri contingentis potest habere similitudinem, certitudinaliter praesentantem, si vel ta lis similitudo sit coexistens simultanee cum illa actualitate, vel dato etiam quod non sit existens simultanee, cum tamen existat indistanter secundum succes sionem, ita quod similitudo ista non repraesentet actuali tatem, vt distantem in posterius, sed vel per modum simul coexistentis, vel saltem non distantis. & quod similitudo, existens simultanea, actualitatem futuri contin gentis certitudinaliter repraesentet, apparet in notitia sensitiua: Sortes enim, quando sedet, cer titudinaliter iudicatur per visum sedere, imprimit enim similitudinem coexistentem ipsi sessio ni, nec praecedentem in visu, nec subsequentem, seu remanentem pos sessionem, alioquin si praecederet, vel remaneret, falso & fallibiliter reprae sentaret sessionem. similitudo ergo, quae manet praecise, dum actualitas contingentis praesentialiter exhibetur, nec fuit ante, nec manet post; illa est, quae infallibiliter, & veraciter ducit in notitiam existentiae actualis futuri contingentis.

Quod autem similitudo, quae abstrahit ab ante, & post, & a simultate, ita quod actualitatem contingentis non respicit, vt distantem, sed vt penitus indistantem, non tamen simultanee: quod talis, inquam, similitudo ducat certitudinaliter, & infallibiliter in existentiam futuri contingen tis, & actualitatem, potest multipliciter declarari. remota enim causa, remouetur effectus, sed tota causa, & ratio, quare aliqua similitudo repraesentans futuri contingentis existentiam actua lem, fallax esse potest, consurgit ex hoc, quia exi stentia futuri distat ab existentia similitudinis il lius, quadam distantia duratiua, & e conuerso similitudo distat ab existentia. si enim detur oppositum, quod impossibile sit distare, vtpote quia in essendo, mutuo sunt connexa, tunc similitudo non. praecedet existentiam, & per con se- quens non fallet, quando non repraesentabit, nisi dum erit, & tunc similiter existentia repraesentata erit: si autem distat, necessario fallax est; quia pro illo tunc, non erit actualitas, pro quo illa similitudo existentiam praesentabit. Nunc autem oppositum distantiae est, vt non solum simultas sit coexistentia duratiua, quae opponit contrarie; immo & negatio distantiae, vel indistantia, quae opponitur priuatiue, & contradictorie. ergo similitudo indistans ab actuali existentia futuri contingentis, dato quod non sit coexistens, & simultanea, sed tantummodo non distans, habere non poterit, vnde fallat in praesentando.

Praeterea: Illa similitudo, quae sic se habet ad existentiam actualem futuri contingentis, quod eam non exhibet, vt praesentem, ante quam sit; quia supponitur, quod similitudo non sit ante, alioquin distaret, vt prius distat a posteriori: vnde si non existit similitudo illa per modum prio ris, & distantis ab existentia; manifestum est, quod non praesentabit illam, antequam sit; iterum nec praesentabit eam, postquam non est, quia nec similitudo illa distat in post, cum sit positum, quod omnino non distet; nec praesentabit existentiam illam, vt simul cum similitudine ipsa, quia suppo nitur, quod abstrahat a simultate, & a priori, & posteriori, & a tota linea successiua; & quod sic se habeat ad existentiam, quod non distet ab ea, non tamen sit simul cum ea; praesentabit existentiam non ante, nec post, nec simul, sed indistanter, dum erit. ergo talis similitudo vera erit, & certa, & impossibilis ad fallendum.

Praeterea: Similitudo simultanea, & connexa in existendo cum actualitate contingentis futuri, aliquid habet, vnde similitudo, & aliquid, vnde opposi ta priori, & posteriori; & aliquid, vnde similitudo simultanea. nam vnde similitudo, habet, quod repraesentet existentiam actualem futuri contingentis; vnde vero opponitur priori, ita quod non praecedit existentiam, habet, quod repraesentet illam, sed non antequam sit: vnde vero opponitur posteriori, non se habet, quod repraesentet existentiam contingentis futuri, sed non, postquam non est: vnde autem simultanca, illud habet, quod repraesentet existentiam actua lem, vt simultaneam secum, atque praesentem. sed manifestum, quod similitudo, si ponatur indistans negatiue, nec tamen simultanea positiue, retinet positionem ad prius, & posterius, & similiter rationem similitudinis, & abstrahit a simultate. ergo, inquantum similitudo, repraesentabit existen eiam actualem futuri contingentis, inquantum vero abstrahit a priori, non repraesentabit eam, antequam sit; inquantum vero a posteriori, non repraesentabit eam, vt coexistentem; & per consequens, cum sit indistans ab actualitate futuri contingentis, praesentabit eam pro illo tunc, pro quo est, quia supponitur, quod ab illo tunc sit indistans negatiue, licet non simul po sitiue. talis ergo similitudo non poterit esse fallax, sed cum omni certitudine infallibiliter repraesentans.

Quod secundum hoc sola Deitas potest esse similitudo, sine fallacia, repraesentans actualitatem su turi contingentis.

TERTIA quoque propositio est, quod Deitas sola potest esse similitudo, sine fallacia, repraesentans actualitatem contingentis futuri. declaratum est enim supra, quod Deitas abstrahit in essendo ab omni tempore, & ab omni duratione formali, ita quod terminare non potest aliquam habitudinem, pertinentem ad tempus, seu successionem. vnde nil est sibi praeteritum, nilque futurum, nilque simultaneum, seu coexistens positiue, ex hoc tamen, quod non distat ab aliquo secundum prius, quia non est sibi quidquam futurum: nec secundum posterius; quia non est sibi quidquam praeteritum; necessario concipitur, vt indistans ab omni tempore, non tamen vt simul, aut praesentialiter coexistens, vt fingebat pri ma opinio, superius impugnata. sed dictum est sta tim, quod actualitas futuri contingentis potest habere similitudinem, fallere non potentem, si talis ponatur, quod nullo modo distet secundum prius, & posterius; sed vel simultanee coexistat, vel indistanter existat. ergo Deitas, quae existit indistanter omnimode ab actualitate futuri cō- tingentis, ipsam poterit infallibiliter, & certitudinaliter praesentare, & exemplare. Nulla autem similitudo creata existens in intellectu angelico, vel humano, abstrahit totaliter a linea successionis, immo intellectus acquirit speciem in aliquo instanti temporis; mora vero speciei in intel lectu tempore mensuratur, sicut ceterae quietes formarum acquisitarum. vnde omne abstrahens simpliciter a tempore, & indistans de necessitate a tempore, oportet, quod sit aeternum. quare nulla creata species potest per indistantiam attingere actualitatem alicuius futuri. qua ratione enim indistaret ab vno instāti futuri temporis, indistaret a quolibet instanti; & ita esset necesse esse, & quoddam aeternum, quod soli Deitati cō- petit secundum fidei veritatem, & ideo ipsa sola, quae ex vi suae aeternitatis ab omni nunc futuri temporis est indistans, ita quod nec prior, nec poste rior, nec simul, habet, quod possit esse similitudo eminens, & exemplar actualitatis cuiuscumque futuri: & per consequens diuinus intellectus terminatus ad essentiam, dicitur eminenter terminatus fuisse ad actualitatem contingentis futuri, quia ad aliquid aequipollens, & plusquam aequipollens, vt saepe dictum est: & per hunc modum praescius est omnium contingentium futurorum. & in hoc primus articulus terminetur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

An notitia, quam Deus habet de futuro contingenti, sit intuitiua, & expectatiua, vel abstrahens ab vtraque. opinio aliquorum.

CIRCA secundum vero considerandum, quod aliqui dixerunt, quod notitia, quam Deus habet de futuro contingenti, est omnino intuitiua, & attingens actualitatem futuri, exhibitam in effectu. illo enim modo attingit Deus futurum contingens, sub quo natura eius compatitur, vt infallibiliter cognoscatur. sed manifestum est,  hoc non patitur, nisi prout actualiter exhibetur in rerum natura. cum enim res habeat esse, & in se, & in suis causis, si causae sint necessariae, tunc effectus cognoscibilis est per hoc solum, quod habet esse in causis, dato quod non sit in se. cum vero causae sunt contingentes ad vtrumque, tunc esse ctus sciri non potest per entitatem, per esse illud, quod habet in suis causis; sed tamen prout es exhibitus, & positus in natura, quale est omne fu turum contingens. ergo Deus cognoscit futurum, vt exhibitum in se praesentialiter, & in natura es fectum. talis autem notitia est intuitiua, ergo no titia futurorum, quam Deus habet, est intuitiua.

Praeterea: Nullus potest negare, quin Deus, re existente, ipsam rem videat, prout in esse suo determinata est. sed manifestum est, quod omnem illam notitiam habuit ab aeterno, quam habet, re existente, alioquin cognosceret rem aliter, postquam est, quam antequam fiat, & sic ex euentibus rerum aliquid accresceret suae cognitioni. ergo intellectus diuinus ab aeterno rem videt, & intue tur, prout est in sua existentia, & ita habet notitiam intuitiuam.

Praeterea: Boetius dicit 5. de consolat. quod melius dicitur Dei prouidentia, quam praeuiden tia, quia non quasi futura, sed omnia, vt praesentia vno intuitu porro videt. sed hoc non esset ve rum, nisi ista notitia esset intuitiua; ergo id, quod prius.

Praeterea: Si ponerentur quinque homines, qui successiue in quinque horis quinque contin gentia facta videant, non dubium, quod isti viderent haec quinque contingentia praesentialiter, quae tamen essent successiua sibi ipsis: si autem poneretur, quod isti quinque actus cognoscen⸗ tium, esset vnus actus, posset dici, quod vna cognitio esset praesentialiter de omnibus cognitis successi uis, & sio est de Deo, quod vno aeterno intuitu non successiuo, omnia temporalia praesentialiter videt. sed talis praesentialis notitia intuitiua estt ergo id, quod prius.

Sic ergo dicunt isti, quod Deus habet notitiam visionis de futuris contingentibus, quae aliquando fient, de rebus vero possibilibus fieri, quae non fient, habet tantum notitiam simplicis intelligentiae, vt illa sit intuitiua, & ista non

Opinio Henrici, & Scoti, in i.dist. 39. q. 1.

DIXERVNT vero alij, quod Deus habet no titiam de futuro contingenti, non quidem, inquantum praesens est, sed inquantum futurum est, quia non cognoscit futurum infallibiliter, & de necessi tate, nisi Dei voluntas est causa immutabilis, & non impedibilis eorumdem, sicut si aliquis videret determinationem voluntatis, respectu alicuius ope rahilis, nec posse impediri propter suam omnipotentiã; sciret vtique operabile illud producendum fore determinate a voluntate creata. secundum hoc ergo habent isti dicere consequenter, cum voluntas non sit actu causa futuri, sed tantum erit, quod Deus non cognoscit futurum, vt praesens, vel cos xistens, sed potius, vt futurum, quia effectus non est actu coniunctus omnipotentiae causatiuae, & ita notitia Dei non erit intuitiuas sed potius su turi, vt distantis, & posterius fiendi.

Opinio quorumdam aliorum.

IXERVNT deinde alij, quod quantumQcumque res futurae absentes sint; tamen realis earum existentia repraesentatur a diuina essentia per modum existentis, quia per omnem modum cognoscibilitatis, quae potest esse in rebus illis, propter quod Deus, quasi medio modo inter notitiam intuitiuam, & abstractiuam, co gnoscit futura. non enim plene intuitiue; quia res praesentes non sunt; nec plene abstractiue, quia per modum praesentialem repraesentantur.

Quid dicendum secundum veritatem; & primo, quod notititia memoratiua, expectatiua, & intuitiua, ex opposito distinguuntur.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur sub quadruplici propositione.

Prima quidem, quod hae tres notitiae ex opposito distinguuntur, memoratiua, expectatiua, & intuitiua, secundum August. 11. confess. ait enim, quod longa expectatio futuri, est longa memoria praeteriti; attentio vero, praesentis est, & sic mens expectat, attendit, & meminit, vt id, quod expectat per id, quod attendit, tran seat in id, quod meminit: & dicit ibidem, quod intenditur mens visus in memoriam, propter id, quod dixi, & in expectationem, propter quod di cturus sum; praesens tamen est actio mea, per quam traiiciatur, quod erat futurum, vt fiat praeteritum. sic ergo patet secundum August. quod, dum aliquid apprehenditur, vt praeteritum, & per mo dum memoriae, necesse est, vt in modo cognoscem di interueniat quaedam linea successiua inter co gnoscentem, & cognitum, incipiens a cognoscen te, & procedens in anterius, & prius, scilicet in rem cognitam, quae praeteriit, & vt praeteriit; e conuerso vero, dum aliquis cognoscit suturum, vt sibi futurum, cognitio sua quasi linea intendit in posterius: quando vero apprehenditur praesens cognitio, procedit in ipsum, non quasi in anterius, aut posterius, sed per modum cuiusdam fimultanei, & coniuncti duratiue.

Est tamen considerandum, quod huiusmodi notitia est quodammodo materialis, non quidem quantum ad situm, qui debetur continuae quantitati, sed quantum ad ordinem prioris, & posterioris, & duratiuam distensionem, propter quod si intellectus angelicus, vel humanus subiicitur in operando tempori eo modo, quo quietes, vel res quiescentes, generabiles, & cor rupribiles subiiciuntur, & mensurantur tempo re, vt patet 4. physic. possibile erit in intellectu hriusmodi cognitiones distinguere; quia cum fit infra lineam successionis; impossibile est, quod aspiciat praeterita, nisi cognitione, quae est posterior ad illa, & ita non attingit, nisi extendatur fua cognitio modo lineari in ante, quasi in distans, & fimiliter in prius per modum expe ctationis respectu futuri, & in praesens per modum simul tane ae intuitionis, & secundum hoc notitia intuitiua claudit nunc in suo modo coguoscendi, ita quod dicitur notitia praesentialis, & actua riua, quia statuit cognitum in esse aiuali pro illo uunc praesenti.

Sed forsan dicetur, quod secundum hoc Deus non potest cognosci cognitione intuitiua; cum non sit praesens aliqua simultate positiua, cum intellectione intuentis. abstrahit enim ab omni nunc, & ab omni duratione, vt dicebatur supra. dicendum tamen ad hoc, quod intuitio, qua beatus videt Dei essentiam, est actuatiua, & praesentialis, non quia statuat actualitatem diuinam in aliquo nunc, aut in aliqua praesentialitate positiua, & simultanea; sed quia statuit illam per negationem omnis prioris, & posterioris, & ita vt in distantem duratiue ab ipsomet cognoscente, & per consequens quafi praesens praesentialitate negatiua.

Quod Deus cognoscit non sic intuitiue creaturas, quod atingat eas, vt sibi praesentes, contra primam opinionem.

SECVNDA vero propositio est; quod Deus non cognoscit futura, vt praesentia, aut coexistentia suae aerernitati; ita quod eius intuitus ad futurorum existentias terminetur. visum est enim supra, quod nulla creatura est in diuino prospectu terminatiue, sed existentiae futurorum contingentium sunt creaturae. ergo suus intuitus non fertur in eas, nec terminat ad earum praesentialitatem.

Praeterea: Cogitationes hominum succedent sibi in infinitum, & similiter eiulatus damna torum. si ergo Deus istorum existentias intuetur, quasi praesentes, aut ipsae, vt existentes in diuino intuitu, sunt secundum multitudinem finitam, aut in multitudine infinita. sed non potest dari secundum, quia infinitas, & praesentialitas, vel actualitas muruo sibi repugnant, vt infra dicetur, & iam apparuit supra.

Nec potest dari primum, quia illa multiplicatio cogitationum, aut eiulatuum finitare sequeretur, & consumeretur in tem pore finito, vltra quod adhuc eiulatus, & cogitationes adhuc sibi succederent. ergo poni non potest, quod diuinus intuitus feratur in res futuras, tamquam in praesentialiter existentes.

Praeterea: Ille intuitus, qui fertur praesentialiter in aliquid existens, necessario coexistit, & est simultaneus cum illo, in quod fertur; sed ma nifestum est, quod diuinus intuitus, cum sit idem, quod essentia sua, non coexistit, nec habet aliquam simultatem cum existentiis rerum futurarum, quia nec existentiae illae praesentes sunt aeternitati, quando futurae sunt in se, immo nec quando sunt actu, adhuc habent aliquam simultatem cum diuina essentia; quia ipsa penitus est abstracta, nec est praesens, nisi solummodo negatiue; quia nec praeterita, nec futura. ergo nullo modo diuinus intellectus fertur in existentias contingentium futurorum per modum intuitionis.

Nec valent motiua primae opinionis. Primum siquidem non: quia licet non sit determinate cognoscibile futurum contingens, nisi pro ut est actu exhibitum in natura; nihilominus non fertur diuinus intuitus immediate in ipsum, sic positum in actu, sed fertur in ipsam essentiam Deitatis, quae quidem non exemplat huiusmodi ẽxistentiam per modum coexistentis sibi, aut si- multanei; immo nullatenus coexistit, sed extra eam per modum non distantis inpraeteritum, vel fututum, nec tamen per modum simul existentis, sed penitus non distantis, & hoc appellatur praesentia negatiua, quia negatio praesentiae.

Non valet etiam secundum; quia non est verum, quod cum res est actu exhibita in tempo re, diuinus intuitus feratur in ipsam, vt praesentem, siue coexistentem, sed eo modo, quo dictum est. Et per idem patet ad tertium; non enim debet dici praeuidentia, quia non intuetur futurum, vt distans.

Nec valet etiam quartum; non est enim simile de illis quinque visionibus, & de diuino intuitu aeterno; quia quaelibet illorum coexisteret actualitati in se per modum cuiusdam simultanei, & eodem nunc mensurati.

Quod nec Deus habet rememoratiuam de praeterito, nec expectatiuam notitiam de futuro, contra secundam opinionem.

TERTIA quoque propositio est, quod Deus non habet rememoratiuam de praeterito, nec expectatiuam notitiam de futuro; talis enim est diuina notitia de praesenti, praeterito, & futuro, qualem modum habet similitudo eminens, & exemplar, quod est Deitas in exemplando futura; sed declaratum est, quod in praesentando actualitatem futuri, non se habet secundum aliquam lineam successiuam; vnde nec repraesentat eam, vt futuram, nec vt praeteritam, nec vt simultaneam; sed ex hoc, quod nec distantem in praeteritum, nec in futurum, sequitur necessario, quod repraesentet, vt indistantem. habet autem hoc Deitas ex hoc, quod abstrahit a tota linea successiua in essendo. nulla enim res respectu eius futura est, aut praeterita, aut simultanea; sed tota successionis linea est infra Deitatem, tamquam quoddam subiectum, nec intercidit in hac linea Deitas, quasi diuidat eam in antea, & post. ergo similiter abstrahit in cognoscendo, vt scilicet nihil aspiciat, vt futurum, nec vt praeteritum, nec vt simultaneum; sed abstrahendo ab omnibus, aspiciat, vt in distans, & ita cognoscit Deus sibi inuicem suc cedentia, cognoscendo, quod vnum, re spectu alterius, est praeteritum; alterum vero futurum, & tamen sibi nullum est praeteritum, nec futurum. Haec autem est intentio Scripturae, vbi dicit, quod nouit ea, quae non sunt, tamquam ea, quae sunt. & iterum Augustinus, cum dicit, quod non aliter nouit res, postquam factae sunt, quam antequam fierent. propter hoc etiam dicit Boetius, quod non est in Deo praeuidentia, sed prouiden tia, siue procul videntia. Propter hoc etiam dicit Damasc. lib. 2. quod solus Deus semper ens; magis autem super, & semper, non sub tempore est, sed super tempore: propter hoc etiam dicunt vbique Sancti, quod Deo nil praeteriit, nilque fu turum est, sed totum praesens est, accipiendo per praesentialita tem non simultatem aliquam posi tinam, sed indistantiam solam, vt saepe dictum est.

Quod notitia futuorum dicitur praescientia, non quis scientia praecedat scitum, sed quia vnum scitum praecedat aliud.

QVARTA demum propositio est, aua licet notitia futurorum, quam soae habet, possit dici intuitiua in qu usss ad obiectum intuitum, & terminaus aspestum in ordine vero ad obiectum, denoimipp uue, gnitum, quae sunt existentiae futurotupi, lide non possit dici proprie futuri expectatip ner multanea intuitio, dicitur tamen praescipiuii quia scitum subsequitur, non quidem scituti; cum omnino sit indistans, sed quia sequiturq liud in proprio genere. Est enim stumrum iugm dine ad praesens nunc, quod est in tempon autem in ordine ad intuitum diuinum. :-

His tamen, quae dicta sunt, videntur aliquis obuiare, indistantia namque cum siy rolaie⸗ negatio, videtur praeexigere existentiam termsta rum, sed actualitates futurorum contiupe d non existunt. ergo non videtur, quod Deiunis similitudo indistans ab actualitatibus copss gentium futurorum. vndo uidetur eade que cultas de indistantia, & de simultato posiu pp⸗ quare sieut Deiras non potest per modum aim tatis attingore actualitatos fupurorum, fam detur, quod non possit eas contingere pep am dum indistantis.

Praeterea: Inter contraria immediata aut inter contraria, habentia medium positimn am reperitur medium per abnegationem pupiu tam medij, quam extremorum, immo abuassy tio extremorum de necessitato ponit iludaue dium positiuum, sicut nec album, nec niuum ponit aliquem colorem medium. sed ditaat ri prius ab aliquo, & distare, tamquam posteriu sunt opposita; esse vero simul est medium inat illa: ergo cum negatur distantia prioris, &ue sterioris ab aliquo respectu alicuius, poniturds necessitate simultas respectu illius & ita dim do, quod Deus est indistans ab actua litatibu turorum, necessario ponitur, quod sit coexises & simultanee attingens, & redit opinio prima,

Praeterea: Non se habet difformiter Deitas ad possibilia, quae non fient, & ad possibilia, quae fient; sed non est indistans similitudo actualita tis possibilium, quae non fient. ergo nec est exe plar indistanter repraesentans actualitates possibilium, quae euenient.

Praeterea: Si repraesentat actualitatem iso rum, & non illorum, causa illius diuersitatis vel est ex parte Deitatis, vel ex parte creatura rum; non est ex parte Dei, quia aeque esi au sa exemplaris, & vniformis respectu ompiusas nec ex parte creaturarum, quia aequaliterni sunt in actu, & aequaliter possibilia sunt. eagg id nil est dictu.

Vbi considerandum, quod actualitates, quana sunt, possunt fundare, aut etiam terminargmes gationem relatiuam, importatam per indisa tiam, & tamen non relationem pofitinamyi porta tam per simultatem, chimaera euim m distat a tragelapho, non tamen porest ese spgms Sic ergo Deus non distat, nec est propis M Sed istis non obstantibus, dicendum est aba cut prius. simul cum existentiis futurorum; & idcirco si eas repraesentat, repraesentabit, vt non distantes, nec simul existentes.

Et per hoc patet, quod prima instantia non procedit, nec etiam secunda; quia negatio extremorum ponit medium positiuum in subiecto apto nato; sed in subiecto abstrahente a toto genere negatio extremorum non ponit medium, immo tollit totum. non sequitur enim, si angelus sit nec albus, nec niger, quod colore medio coloretur. Deus autem abstrahit a priori, & posteriori, & coexisteutia simultatis. quare non sequitur, si ponitur indistans ab actualitatibus fut urorum, quod propter hoc ponatur simul coexistere illis, vt opinio prima dicebat.

Non procedit etiam tertia: licet enim vnifor miter repraesenter Deus creaturas, inquantum possibiles sunt; non tamen similiter repraesentat existentias, quia rem, quae hodie existit, reprae sentat, vt existenté, & tamen rem, quae numquam exi stet, non repraesentat, vein aliquo nunc existen tem. res ergo, quae hodie existit, habet in Deo similitudinem suae actualitatis etiam ab aeterno; ea vero, quae numquam fient, non habent talem similitudinem ab aeterno.

Nec procedit etiam quarta, quia difformitas ista oritur ex parte existentiarum; licet enim res aequaliter sint possibiles, & aequaliter nihil in actu; actualitas tamen rei, dum existit, dat sibi, quod possit habere similitudinem, immutabilem tamen indistantem, quia vt sic, existentia immutabilis est, quae tamen vt futura mutabilis erat, propter quod res, vt futurae, aeque repraesentantur; sed tamen, vt indistanter existenres, non aeque repraesentantur, & tota non consistit in hoc, quod res positae in actu habeant ex suis actualitatibus, quod possint habere similitudinem infallibilem, & hoc vel coexistentem, vel aeternam, aeternitate non ponente praecessionem, aut distantiam, vel simultatem, sed non distanan solam. Et in hoc articulus secundus ter-

ARTJCVLVS TERTJVS.

An propositio singularis de futuro contingenti sit determinate vera, vel falsa in vtraque parte contradictionis. opin. Scoti in 1. Sen. dist. 39. q. 5.

CIRCA tertium autem considerandum est quod aliqui dixerunt, quod de futuris contingentibus est determinata veritas, non quidem in sui natura, sed in ordine ad diuinam notitiam. vbi considerandum, quod non eodem modo veritas determinata est in futuris, sicut in praesen tibus, & praeteritis; quia in istis est causata determinatio, quod non est in potestate causae pos se in oppositum illius effectus; in illis vero pro instanti, quo ponitur figura, potest poni oppositum illorum; quia non necessario ponitur in effectu ab aliqua caufa, aliqua pars contradictionis contingentis futuri. sed non propter hoc sequitur, fi veritas contingentis futuri sit deter minata, quantum ad esse, quin cognitio illius determinata sit, immo est determinata, pro eo qnod non est de se posita in esse, sed ponenda: nec Deus habet aliquid pro obiecto futuro,qquii iblud habeat pro obiecto cognito. sicergo firmiter concedi potest; quod Deus scit Antichristum futurum, & quod haec propositio est determina te vera: Antichristus erit: nec propter hoc tollitur consilium, immo tolleretur, si alterapars non esset futura. si enim neutra, vel vtra⸗ que esset futura, non oporteret consiliari; sed quia altera, non tamen de necessitate, futura est, ideo consiliari.

Opinlo Philosophi s perierm. cap. 1.

FVIT vero mens Aristotelis opposita, sicut patet 1. perierm. & arguit ad hoc, quia si sis gularis de futuro contingenti erit vera determinate, iam non determinatum quid fiet; & ita impossibile est non fieri, & per consequens tollitur omnis sollicitudo, quia siue sollicitemur, siue consiliemur, siue negociemur, vel non, id, quod determinatum est, fiet.

Quid dicendum secundum veritatem; & primo, quod nulla propositio singularis de futuro contingenti est determinate vera, nec affirmatiua, nec negatiua, sed penitus indeterminata: vnde nulla potest formari, de qua possit concedi, quod sit vera, vel falsa, contra opinionem communem.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur sub triplici propositione.

Prima quidem, quod sententia Philosophi est penitus conclusio demonstrata, ita quod nulla propositio singularis formari potest de futuro contingenti, de qua concedi possit, quod sit vera, & eius opposita falsa, vel e conuerso, sed quaelibet est nec vera, nec falsa; vnde quamuis verum sit, quod Sortes erit, vel non erit, formando propositionem disiunctiuam: tamen categorice dicendo: Sortes currit; propositio nec ve ra, nec falsa est, similiter nec opposita: Sortes non currit. & tota ratio est, quia sequitur demonstratiue, quod omne contingens ineuitabiliter eueniret: ineuitabilitas autem tollit omnem sollicitudinem, negotium, & consultationem, quod negare, est negare per se notum, & ponere oppositum principiorum moralis philo sophiae, & humanae naturae experientiam, cui inditum est, quod negocietur, & consilietur cir ca futura.

Quod ergo sequatur immutabilitas futuroaum, si concedatur, quod propositio de futuro illud exprimens, sit vera, vel falsa, potest euiden ter demonstrari ex duabus propositionibus.

Prima quidem, quod si talis propositio vera est, illa immutabiliter, & ineuitabiliter erit vera.

Secunda vero, quod ex illa ineuitabiliter, & necessario sequitur, quod tale futurum ponetur in esse.

Primum ergo assumptum patet ex multis, scilicet quod si haec propositio vera est: Antichristus erit; immutabiliter, & ineuitabiliter est vera: si enim mutari potest, ne sit vera, aut mutabitur in illo instanti, quo vera est, aut in instanti praecedenti, aut in instanti subsequenti, vsque ad instans, quo res fiet, aut in iustanti, quo res non fiet. sed mani- festum est, quod loa potest mutari in illo instan ti, quo est vera, quia proeodem instanti esset ve ra, & non vera: quod impossibile est, nec in instanti praecedenti: tum quia, si in instanti dato, est vera, & in omni praecedenti fuit vera, quia si hodie verum est, quod Sortes erit cras, & heriverum fuit, quod Sortes esset cras, & ita si tunc poterat mutari in falsitatem, mutaretur in illo eodem tunc, quo esset vera, & per consequens simul esset vera, & non vera: tum quia si in instan ti praecedenti suam veritatem mutaret, sequere tur, quod ante am irteret veritatem, quam haberet, quod nihil est dictu. Nec potest dici, quod mutari possit in aliquo instamti subsequenti in. tempore signabili inter instans propositionis, & instans, quo res fiet; quia si in aliquo instanti, vtpote cras, falsa sit haec propositio: Sortes erit; impossibile est, quod fuit heri vera; detur enim oppositum, scilicet quod fuit heri vera, & hodie falsa, hoc erit propter aliquam mutationem factam in re; nulla autem mutatio facta est, quia nondum res est, nec subest alicui po tentiae actu, & per conseqnens cum nil mutetur circa rem; nihil mutabitur circa propositionem; nec potest dici, quod in illo instanti, in quo res fiet, vel non fiet, mutabitur illa veritas: tum quia veritas illa transit in praeteritum; nam vsque ad illud instans verum fuit, quod Sortes erit. quod autem transit in praeteritum, immutabile est secundum Philosophum 6. Ethic. Agathonis sententiam approbantis, qui dixit, quod hoc solo priuatur Deus, ingenita facere, cum facta sunt: tum quia si mutetur in instanti factionis rei, aut hoc erit, quia fignificatum eius ponetur in esse, & tunc non mutabitur, sed potius confir mabitur in sua veritate; aut oppositum sui significati ponetur, & tunc non mutabitur; quia numquam fuit vera, sed semper falsa ergo cum non inueniatur instans, in quo possit mutari propositio de futuro a veritate in falsitatem, necaessario immutabiliter erit vera, si aliquo modo ponatur vera.

Praeterea: Illud, quo posito pro aliquo nunc in esse, de necessitate ponitur pro semper in esse, & immutabiliter ponitur esse, & hoc patet, quia praedicatum clauditur in subiecto. quod enim determinat sibi sempiternitatem in essendo, in nullo tempore mutari potest; vnde immutabilitatem sibi determinat. sed manifestum est, quod si propositio singularis de futuro pro aliquo instanti ponitur vera de necessitate, pro omni instanti ponitur vera, donec veritas illa transeat in praesens, & a praesenti in praeteritum, quia si illa vera est hodie: Sortes erit, & heri fuit vera, & in millesimum diem ante fuit vera, & quandocunque formaretur, etiam ab aeterno fuit vera vsque ad illud instans, quo Sortes ponetur, & tunc mutabitur veritas a futuritione in praesentialitatem, & erit verum, quod Sortes est, & postmodum in praeteritionem, & erit verum deinceps in aeternum, quod Sortes fuit. ergo si veritas ponatur in propositione de futuro pro aliquo instanti, veritas illa ponitur aeternaliter permanere, quia & pro toto tempore futuritionis, quod potest imaginari infinitum in ante, permanebit veritas illa in propositione de futuro, deinde in propositione de praesenti, & dein ceps in illa de praeterito in insisfet a parte post.

Sic ergo paret, quod si propositio de iutt contingenti vera est, immutabiliter vera el, & tota ratio sumitur ex hoc, quod sunio non subest potentiae, immu tari potentis quia quu futurum est, nihil est. quando vero res posititurgactu, si ponitur oppositum propositionis, i an⸗ lo instanti fuit vera illa propositio de futurta sic non erit mutata: si vero ponitur sguificrtm eius: tunc etiam non erit mutata, vnde sscut impus bile est, quin praesens sit praesens, & quin pordes ritum sit praeteritum, im impossibile estam laquid est futurum, & hoc sit verum, quod unquid sit futurum, quod immutabiliter &e oaurum; praedicatur enim in omnibus propeftio nibus idem de se.

Secundum vero assumptum etiam petet, qua si scilicet immutabiliter sequatur, s prophuin de futuro si vera, quod eius significamuipemm tur. illa namque consequentia necessaria esttit cuius opposito conseosentis, sequitur upsppoua antecedentis, vt pateë 1. prior. sed ex opposus istius significatum propositionis eueniet, opo netur in esse, sequitur oppositum propositinim formatae de futuro. vnde si dicatur: Soeborim ergo illud eueniet, & ponetur in esse detur oppa situm, non eueniet, nec ponetur ergo sequimia quod Sortes non erit. haec autem opponitur A Sortes erit, quae ponebatur vera. ergononiquentia immutabilis fuit, & necessaria p Praeterea: Quando per duas propositionur - gnificatur idem sub aliis terminis, ex vna lusertur alia de necefsitate. sequitur enim, si Matem disputat, quod Tullius disputet, quia Marcuia Tullius synonyma sunt, & significant idom, sed futurum, & venturum idem significant; ergod necessitate sequitur, si Sortem esse est futurum quod hoc eueniet; & si haec vera est. Sortes erim de necessitate illud est verum, quod sic eueniere

Ex his ergo demonstratiue se quitur, quod omnia futura immutabiliter euenient, si pmpe sitio de futuro determinate sit vera. in omniis nim consequentia necessaria, & immutabis, si antecedens est contingens, consequens potest remanere contingens, sicut patet, cum dicitur: Sor res currit, ergo mouetur. consequentia enituest ne cessaria, fed antecedens, & consequens sunt con tingentia. si vero antecedens est necessarium, con sequens erit necessarium; si vero antecedens sit immutabile, & ineuitabile, consequens erit ineuitabile, & immutabile, sed propositione illae Sortes erit, vel Antichristus, existente vera, sequi tur de necessitate; ergo ita eueniet, vt patetes secundo assumpto.

Ex primo autem apparet, quod antecedens est immutabile, & ineuitabile, scilicet veritarib lius propositionis: Antichristus erit, si aliqua modo sit vera, ergo consequens erit ineuitabile vnde immutabiliter ita eueniet, & idem pote concludi de omni futuro, ergo omnia futurclm mutabilia sunt, & euitari non possunt. hoonum dicere dementissimum est, ergo & illud, vndese quitur, scilicet quod aliqua propositio de fure ro sit vera. vnde ista non est vera: Antichrista erit: nec etiam ista: Antichristus non nrimsserus ne disiunctiua: Antichristus eritaui non euuse

His tamen, quae dicta sunt, aliuia ubm bi videntur. nam primum principium de quolibet esse, vel non esse, falsum esse non potest. assumpta ergo propositione singulari, aut est vera, aut non vera, si vera, habetur propositum; si non vera, ergo est falsa, quia verum, & falsum sunt contraria immediata, ex negatione autem vnius contrarij immediati sequitur positio alterius in subiecto apto nato. sequitur enim, linea non est recta, ergo est curua. sed constat, quod omnis propositio est subiectum aptum natum recipere veritatem, vel falsitatem, ergo sequitur, si singularis propositio de futuro non est vera, quod omnino sit falsa. Praeterea: Lex contradictoriarum est, quod si vna sit vera, reliqua sit falsa, & quod de necessita te vna sit vera, reliqua sit falsa. ergo necessario vel ista est vera: Antichristus erit, & reliqua falsa, scilicet: Antichristus non erit, vel e conuerso, cum contradictorie opponantur.

Praeterea: Illa propositio est vera, ex qua sequitur propositio vera, quia verum non sequitur, nisi ex vero, saltem in consequentia non syllogistica. vnde si consequens est verum, antecedens est verum. sed haec propositio vera: Antichristum esse est possibile, sequitur autem ex ista: Antichristus erit. bene enim infertur: Antichristus erit, er go Antichristum esse possibile est. ergo illa propositio fuit vera: Antichristus erit.

Praeterea: Dato, quod propositio de futuro sit vera, determinate tamen, non necessario, non sequitur, quod effectus ponatur necessario, sed ponetur determinate, non necessario; hoc autem sufficit ad saluandum consilium. ergo non tollitur consilium, quamuis propositio sit vera.

Praeterea: Assumpto instanti futuro per intel lectum, in virtute primi principij, verum est, quod in illo instanti Sortes erit, vel non erit; quia de quolibet pro quolibet instanti dicitur esse affirmatio, vel negatio, & de nullo simul. sed si vere dicitur, quod erit, propositio hoc affirmans, erit vera; si vero non erit, propositio negatiua erit vera; ergo semper vel affirmatiua de futuro contingenti est vera, vel negatiua.

Sed his non obstantibus dicendum est, sicut prius vbi considerandum, quod veritas propositionis sumitur ex entitate rei, quia veritas signi sumitur ex conditione signati. vnde ab eo, quod res est, vel non est dicitur oratio vera, vel falsa, vt patet in praedicamentis. constat autem, quod contin gens ad vtrumlibet nullam determinationem habet ad alterum ex ordine ad suas causas. causae namque illud respiciunt sub omnimoda indif ferentia. tunc ergo primo determinatur contingens ad vtrumque, quando actualiter ponitur, & existit. actualitas autem, quae dat contingenti determinationem, potest referri ad omne instans praecedens, & distans in ante, vel ad omne instans succedens, & distans per posterius ab ista actualitate. dat ergo actualitas determinationem cō- tingenti in quolibet instanti, sequente actualitatem, quamuis non sit in illis instantibus. vnde semper est determinate verum, quod talis actua litas fuit; non dat autem sibi determinationem pro aliquo instanti praecedente. vnde numquam est determinate verum, quod ait; trahitur enim determinatio, quam dat actualitas contingenti ad instantia subsequentia; non autem ad instan- tia praecedentia, cuius ratio, quia actualitas respectu futurorum sequentium ponit contingens extra suas causas. vnde non remanet infra causalitatem alicuius, nec cadere potest super ipsum actiua potentia. e conuerso autem in omnibus instantibus, quae praecedunt, relinquit actualitas contingens infra causalitatem, & potentiam suorum principiorum. illa autem sunt ad vtrumlibet, & indetetminata: & per consequens determi natio, ortum habens ab actualitate, trahi non potest ad instantia, quae praecedunt. Potest etiam alia ratio assignari magis immediata, quia quando aliquid oritur ex aliquo, sequitur ipsum, & non praecedit. determinatio autem contingentis oritur ex actualitate, vt dictum est; ergo non potest determinatio illa poni pro instantibus praecedentibus actualitatem, sed pro sequentibus. sic ergo cum natura contingentis omnino indeterminata sit pro quolibet instanti, praecedente suam existentiam actualem, necessario vtraque pars contradictionis absque vlla determina tione sibi debetur pro tunc; & ideo nulla propositio est vera: nisi quae claudit vtramque partem contradictiouis sub indifferentia, & disiunctim; quae vero determinate alteram partem exprimit, non est vera, nec etiam falsa; quia si falsa esset, pars opposita esset determinata; & hinc est, quod haec propositio vera est: Sortes erit, vel non erit; & ista falsa: Sortes erit, & non erit; & ista vera, aliquod istorum indeterminate eueniet, quia sci licet Sortes erit, vel non erit, & illa falsa, scilicet quod neutrum determinate eueniet haec tamen: Sortes erit, nec vera, nec falsa, similiter nec illa: Sortes non erit. statim enim dum hoc concederetur, poneretur determinatio in ipso contingente, quae possibilis non est, immo repugnat suae naturae. Non procedunt ergo instantiae.

Prima siquidem non, quia propositio de futuro contingenti sumpta praecise sub altera parte contradictionis, non potest esse subiectum veritatis, vel falsitatis, alioquin res contingens esset determinata

Non valet ergo secunda; quia licet lex contradictoriarum sit, quod vna est vera, reliqua sit fal sa; non tamen est lex, quod vna sit vera, & reliqua falsa semper: immo excipit Philosophus propositionem de futuro contingenti, primo Periermenias.

Non valet etiam tertia; quia haec propositio: Antichristum esse est possibile, loquendo de possibi litate ad vtrumlibet, non sequitur ex ista: Antichristus erit; immo veritas istius tollit illam. si enim verum sit, quod Antichristus erit, immutabiliter eueniet, ita quod ipsum esse pro illo tunc, non est possibile ad vtrumque, immopenitus necessarium, sicut Sortem esse, dum est, neces sarium est, & haec patent ex praedictis. vnde Antichristum esse possibile contingenter, aequipollet isti: Antichristus erit, vel non erit. haec autem: Antichristus erit, vel non erit, non sequitur ad istam: Antichristus erit, & per consequens nec illa: Antichristum esse est possibile, ad vtrumque sequitur ex illa

Non valet etiam quarta, impossibile enim est, quod aliquid determinate eueniat, quin immutabiliter eueniat. vnde existente determi na- tione veritatis isius propositionis: Antichristus erit, necessiio ponitur immutabilitas euem tus. immutabimus enim & necessitas idem sunt, vt inferius apparebit.

Non valet etiam quinta, quia pro nunc futuro non est vera affirmatio determinate, vel negatio determinate, non autem vtrumque simul, vel negatio vtriusque.

Quod notitia diuina, quam de actualitatibus futurorum contingentium habet, non dat, vt propositio affirmatiua, vel negatiua praecise, & formata de futuro, sit vera, vel falsa.

SECVNDA vero propositio est, quod no titia diuina, quam de actualitatibus futurorum contingentium habet, non dat, vt propositio affirmatiua praecise, vel negatiua praecise formata de futuro, sit vera, vel falsa, immo relinquit vtramque nec veram, nec falsam: nulla enim notitia dat propositioni de futuro veritatem, vel falsitatem, nisi illa, quae tendit in futurum, vt distans per modum notitiae expectatiuae. & ratio huius est, quia notitia, quae dat determinationem alicui pro aliquo instan ti, debet coexistere illi instanti. si ergo dat determinationem pro instantibus praecedentibus actualitatem, necessario debet illa notitia praecedere actualitatem, & eam aspicere, vt potiorem, & distantem, & per consequens notitia ex pectatiua. Sed declaratum est supra, quod notitia Dei non est expectatiua futuri, nec tendit in ipsum, tanquam in distans; vnde non praecedit actualitatem futuri; ergo non dabit determinationem illi actualitati pro aliquo instanti praecedenti, & per consequens nec propositio formanda, habebit a diuina notitia, quod sit vera, vel falsa.

Praeterea: Si diuina notitia dat huiusmodi propositionibus, quod sint verae, vel falsae, aut hoc habet ipsa notitia ratione obiecti cogniti, aut propter modum cognoscendi; sed non potest dici, quod hoc sit propter obiectum cognitum. nam declaratum est in praecedenti proposi tione, quod actualitas contingentis non dat deter minationem instantibus praecedentibus, immo relinquit contingens indeterminatum ad partem vtramque contradictionis, & neutram posse determinate exprimi vere, vel false; & ista notitia non trahit ab ista actualitate cognita quod propositio pro praecedentibus instantibus sit vera, vel falsa.

Nec etiam potest dici, quod hoc habeat notitia in modo cognoscendi, quia non est illa notitia in praecedentibus instantibus, alioquin Dei notitia esset expectatiua; nec etiam notitia illa coexi stit illis instantibus, vel est simul cum eis, vt supra declaratum fuit. sed est totaliter indistans ab actualitate contingentis ab illo instanti, in quo existit, & ita non plus largitur determinationem contingenti pro praecedenti tempore, quam largiatur ipsamet actualitas, a qua penitus est indistans. ergo necesse est, quod proposi tionem de futuro formandam, relinquat Dei no titia nec veram, nec falsam.

His tamen videntur aliqua obulare; certum est enim, quod prophetiae non potest subesse falsum. propositiones ergo propheticae sunt determinate verae, sed propositiones huiusmodi sunt de futuro contingenti, vt illa Isaiae: Ecce Virgo concipiet, & pariet filium, & illa Christii Non cantabit gallus, donec ter abneges nosseme, & illa. Scitis, quia post biduum Pascha fiet, & filius hominis tradetur; & sic de omnibus prophetijs. ergo videtur, quod ex infallibilitate diuinae praescientiae propositiones de futuro contingenti habeant, quod sint verae.

Praeterea: Si propositiones tales non essentre rae, nullus praedicens futura, esset mendax, & per consequens non esset differentia inter prophetas ve ridicos & sanctos, & prophetas mendaces, quia neuter dicit verum, vel falsum. sed scriptura sacra repraehendit Prophetas falsos, & commendas veros Ezech. 13. dicens: De Prophetis insipientibus, qui nihil vident, & diuinant mendacium & Deuter. 18. Moyses definiens, quid sit falsus Propheta, dicit, quod hoc habebis signum, quod in nomine Domini Propheta ille praedixerit, & non euenerit: haec Dominus non est locutus. ergo dici non potest, quin propositiones de futuro ex diuina praescientia habeant, quod sint verae aliquae, & earum oppositae falsae: alioquin tan tum valuisset Isaiae dixisse: Ecce virgo non concipiet; sicut dicere: Ecce virgo concipiet: Praeterea: Omnis praepositio credita est determinate vera, quia fidei non potest subesse falsum, immo obiectum fidei est infallibile verum, sed aliquae praepositiones de futuro sunt creditae, vt patet, quod carnis resurrectio erit, & quod generale iudicium est futurum. ergo id, quod prius.

Praeterea: Omne scitum est verum; quia scientia verorum. sed Deus scit Antichristum futurum, & propositiones alias de futuro; alias non praediceret, nec reuelaret eas, & accresceret fibi noua notitia, dum futura ponerentur in actu, si prius non sciuisset. ergo id, quod prius.

Praeterea: Illa notitia dat determinationem propositioni illi, cuius opposita, illa notitia stare non potest. sed cum illa notitia, quam Deus habebat de trina negatione Petri, non poterat stare ueritas istius propositionis: Petrus non negabit ter Christum; ergo praedicta notitia da bat determinatam veritatem propositioni oppositae.

Praeterea: Illa notitia dat propositioni de futuro, quod sit determinate vera, in qua notitia est veritas determinata. sed veritas futuri contingentis determinata est in diuina notitia: quomodocumque hoc sit, siue per modum futu ritionis, siue per modum non futuritionisrergo veritas sic determinata dat propositioni de futuro, quod sit vera.

Praeterea: Si id, quod minus dicitur inesse, inest, & id, quod magis; sed scientia expectatina quae tendit in rem, vt futuram, si esset certa, da ret, quod propositio de futuro esset determinate ve ra; ergo multo fortius notitia Dei, quae tendic in actualitatem futuri, vt in praesenté, vel salté, ut in non distantem, dabit, quod propositiosiore⸗ ra, cum praesentialitas sit potior, quam suturitio

Praeterea: Illa notitia, quam Deus habet de futuro, etsi non sit simultanea, & coexistens isti nunc; est tamen ind istans ab illo nũc, sed prout est indistans ab isto nunc, aspicit futurum contingens sub ratione futuri, & distantis; vnde scit Deus, quod actualitas illa est futura, etsi non sibi, tamen isti rei, quae existit in praesenti instanti; non enim solum nouit actualitatem Antichristus, immo nouit, quod est futura saltem nobis, alioquin nesciret, quando res praeterijt, vel futura est, aut praesentialiter existit: ergo scit Antichri stum futurum per comparationem ad illud nunc, & per consequens propositio ista vera est: Antichristus est futurus.

Praeterea: Omnis veritas posita determinate in aliqua notitia, exprimi potest per aliquam propositionem, sed veritas futuri contingentis determinata est in diuina notitia, vtpote sessio Antichisti; non potest autem exprimi vere per propositionem de praeterito, dicendo: Antichri stus fuit, vel sedit; nec etiam de praesenti: Antichristus est, vel sedet. ergo vere exprimitur di cendo de futuro, quod sedebit, vel erit.

Praeterea: Deus habet notitiam de sessione Antichristi, indistante ab ea, vt iam conceditur; sed veritatem cognitam indistanter impossibi le est non poni, & per consequens non euenire. ergo si dicatur, quod eueniet terminate, verum dicetur, vel si non dicitur, verum hoc est, quia non euenire, etsi potest non euenire, iam cognoscebatur notitia indistanti.

Sed istis non obstantibus, dicendum est, sicut prius, nulla enim notitia dat alicui propositioni, quod sit vera, nisi quatenus significatum illud est in ipsa notitia obictiue. Sed significatum istius propositionis: Antichristus erit, non cadit in diuina notitia. qui enim dicit in mente sua, quod Antichristus erit, necessario respicit ipsum, vt futurum; hoc enim habet copula de fu turo importata per ly, erit, quod esse copuletur cum subiecto, vt in futurum. declaratum est au tem saepe, quod diuina notitia uon tendit in rem, vt in post distantem, vel futurum. ergo ex diuina noti tia nullo modo potest propositio ista verificari; vnde nec Deus istam propositionem apprehendit ex suo modo intelligendi, sed quatenus apprehen dit omnes propositiones, quas nos formamus: & ideo haec propositio: Antichristus erit, cum non cadat immediate in diuina notitia, quasi Deus eam formet, sed mediate, scilicet quia nos formamus; omnis enim notitia ipsam immediate formans, est expectatiua; vtique cum sit ita, non recipiet a diuina notitia, quod sit vera, vel falsa; sed relinquitur indeterminata, quia nec vera, nec falsa.

Est tamen hic attendendum, quod intellectus noster semper decipitur in apprehendendo; quo veritas futuri contingentis est determinata, in diuina notitia; si enim comparetur actualitas contingentis ad notitiam praecedentem, nullo mo do potest esse determinata, nec veritatem, aut falsitatem dare illi notitiae, sicut nec propositioni; si vero comparetur ad notitiam simpliciter abstractam, quae nec praecedat, nec subsequatur, nec coexistat, talis notitia potest habere determina tionem, per eo quod non distat secundum praece- dentiam, & prioritatam, vnde perinde est ac si se queretur, vel coexisteret, & saqundum hoc pateo quod nulla notitia, quam nos habeamus de futus ro, cum praecedat actualitatem sucuri, est vera, vel falsa, sicut nec propositio de futuro; adhuc nec aliqua notitia, secundum quam apprehendamus Deum cognoscere futura, est plenevera: opor teret enim, quod apprehendens Deum cognoscere ista, abstraheret illa futura a futuritione, praesentialitate, & praeteritione, sicut & notitia Dei abstrahit. Intellectus autem noster, dum apprehen dit Deum cognoscere actualitatem futuram, quantuncumque dicat, quod notitia Dei non tendit in illa, tanquam in futura, immo sicut in non distantia, nihilominus ipse intellectus noster cointelligit illa, tanquam distantia, & futura; & ex hoc oriuntur omnes difficultates, & comitantur non causam, vt causã; putatur enim, quod diuina noti tia inferat, quod infert ex pectatio illa, quae de necessitate concomitatur nostrum modum intelligendi: & hinc est, quod Deus habet notitiam futuri contingentis, quodam modo a nobis incomprehensibili, & ineffabili, non tantum arguitiue, per abstractionem scilicet ab omni notitia, vel ex pectatiua, vel memoratiua, vel intuitiua: quamuis cum hoc dicimus, vtamur semper expectatiua: & ob hoc videtur nobis, quod nostra expectatiua sit vera, quia sua abstractiua ab omni expectatione, est determinate vera. Non procedunt ergo instantiae.

Prima siquidem non, quia propheticae propositiones de futuro, non magis sunt verae, quam suae oppositae. vnde nec istae, nec illae sunt verae, vel falsae; quod patet ex hoc, quod frequen ter ponuntur de praeterito etiam, quae possunt dici de futuro, vt illa Isa. 9. Paruulus natus est nobis, & filius datus est nobis. vnde non magis fuit vera ista pro illo nunc, quo illam protulit Isa. Ecce Virgo concipiet; quam ista: Paruulus natus est. & tamen vtraque erat de Christo, vna de futuro, & alia de praeterito.

Sciendum est ergo, quod, cum voces sint notae earum passionum, quae sunt in anima, vt dicitur primo periermen. significant enim propositiones res, vt conceptas, impossibile est, quod aliqua propositio exprimat veritatem futuri contingen tis, prout est in diuina notitia. omnis enim propositio, vel est de praesenti, vel de ptaeterito, vel de futuro; illa vero abstrahit a quolibet illorũ: & ideo non plus dicebat verum propheta, dicen do: Ecce Virgo concipiet, quam si diceret, conci pit, vel concepit. propositiones ergo propheticae aliud significant ex institutione, & ex natura pro positionum; aliud vero dant intelligere ex intentione prophetae. secundum enim propriam naturam, & significationem, quam exhibent, nec. sunt verae, nec falsae: secundum autem intentionem prophetae, verae sunt: quia dant intelligere, quod in diuina notitia est quaedam veritas ineffabilis, & quaedam determinatio illius materiae, de qua formantur: qnae quidem determinatio non plus dat propositioni futurae, quod sit vera, quam illi de praeterito, cum abstrahat simpliciter ab omni tali: & hoc est, quod nititur gestiendo vtrumque exprimere propheta.

Non valet etiam secunda, quia propheta verax, & meudax non differunt penes veritatem pro positionum, alioquin mendax fuisset Isaias, dicendo: Paruulus natus est nobis; quia non erat tunc natus. Et Ionas cum dixit: Adhuc quadragin ta dies, et Niniue subuertetur. hoc enim non euenit; quia misertus est dominus super malitia, quam locutus est, vt faceret, & non fecit, vt dicitur Ionae 3. est ergo differentia prophetae veri a mendace ex hoc, quod intendunt exprimere, scilicet determinationem quandam in di uina notitia, respectu illius materiae, de qua lo quuntur. vnus enim mouetur a Deo, alius vero a vanitate cordis sui, sicut Ezechiel dicit: Propter quod vnus est somniator, & alius verax. Quod ergo dicitur: Si euenerit, quod est prophe ta Domini; si vero non, quod est propheta falsus; dicendum. quod siue euenerit, siue non, prophe ta non dixit falsum; quia propositio de futuro nec est vera, nec est falsa. vnde Christus non dixisset falsum, dato, quod Petrus non abnegasset ter ipsum, imo potuit non negare. loquitur ergo Moyses de eo, qd' accidit, vt in pluribus; quia quod a Deo praedicitur, vt in pluribus euenit, quamuis dato quod non eneniret, propositio non fuisset falsa, sicut nec fuit vera propter actualitatem, dum exhibetur, vt superius dicebatur.

Non valet etiam tertia; quia propositiones aliquae futurae cadunt quidem sub fide, quantum ad id, quod exprimunt ex intentione credentis, videlicet. quod determinatio quaedam est de illa materia in diuina notitia ineffabilis, & inexpressibilis per quamcumque propositionem, & sic sunt verae, non autem, vt rem respiciunt in proprio genere; vel dicendum, quod carnis resurrectio, & generale iudicium non sunt futura contingentia ad vtrumlibet; quia Deus determinauit omnino, quod sic fiat: & sic forte fuit de multis propositionibus propheticis, ad quas de terminauit se Deus: melius tamen dicitur primo modo, si tamen debeat saluari contingentia ad vtrumlibet, & euentus necessitas euitari.

Non valet etiam quarta: non est enim conceden dum, quod sciat Antichristum futurum, vel aliquam propositionem de futuro, quasi expectet eam, & apprehendat. vt distantem a se, immo non aliter nouit, quam ipsum cognoscat, dum in actu est: & ita illa notitia non cadit super Antichristum fu turum. illae ergo propositiones concedendae non sunt, quantum ad id, quod de sui natura significant, sed quatenus intenditur per ipsas exprimere, quod non minus nouit Deus futura, quam praesentia, & quod eodem modo cognoscit, sicut co gnoscet, dum erunt in actu. certum est autem, quod ex notitia indistante ab actu, non licet inferre de huiusmodi actu, quod erit.

Non valet etiam quinta; quia cum notitia, quam Deus habet de actualitate contingentis, stat, quod actualitas illa eueniat, vel non eueniat; euenire enim respicit rem, vt de futuro, sicut & caetera, quae exprimuntur per, erit, vel non erit. quemadmodum ergo actualitas Pauli legentis hodie, stat cum euentu, vel non euentu pro die hesterna, quia hesterna die non erat verum, quod eue niret, nec quod non eueniret, ita quod ista actualitas nullam repugnantiam habet cum negatiua de futuro, immo stat simul; sic nec cum diuina notitia de huiusmodi actualitate nullam repugnantiam habet non euentus.

Non valet & sexta; quia licet veritas conda gentis determinata sit in diuitia notitia, nonti men dat determinationem contingenti pro ali quo instanti praecedenti, sicut nec actualitus to dierna determinationem dedit contingentiris die hesterna; quia si notitia Dei determinutionem det pro die hesterna, aut dat eam ratiom obiecti cogniti, & patet, quod nou, quia actualtas non dat: aut ratione modi cognosedau quod etiam non facit, cum non notitia ex ms cognoscendi nullam habitudinem habeads diem hesternam, quia nec mensuratur per i nec coexistit sibi, vt sic actualitatem respuei vt sequentem; sed eam respicit, vt penitus indistantem; indistans autem notitia non infert propositionem de futuro, non enim fequitur, vi deo Petrum sedentem, ergo sedebit, & si ua non sequitur, Deus scit actualitatem contiuggm tis, ergo contingens erit. vnde haec est ille eu ptio, de qua superius dicebatur, quod eum api prehendimus Deum scire actualitatem contingetis nos apprehendimus illam actualitatem, ve feumium & vt futuram copulamus eam cum scientia Dei, & ex hoc concludimus, cum scientia falli non possti quod actualitas illa erit. patet autem, quod si copularemus eam, vt praeteritam; sequeretur, q fuit, et si vt praesentem, sequeretur, quod esti sed si nec vt praesentem, nec vt praeteritam, nec. vt futuram, sed vt abstrahentem, non sequitur, quod sit, vel fuerit, vel quod erit: & qui&meus nostra non potest illam actualitatem sic abstra here, quin capiat eam, vt futuram, vel preterftam, vel praesentem; ideo non potest eam copulare modo abstracto cum scientia Dei: & indes infert, quod erit, aut quod eueniet, & connectit non causam, vt causam, quia non sequitur hoc ex diuina notitia, sed ex nostro modo intelligendi, qui nihil facit ad diuinam notitiam, nec ad rem ipsam.

Non valet etiam septima, quia notitia expe ctatiua, si certa sit, dat vtique, quod propositio exprimens eam, sit vera determinate: propositio autem de futuro exprimit eam, & propter hoc dat sibi veritatem. non est autem sic de notitia intuitiua, vel etiam indistanti; quia illa non exprimitur per propositionem de futuro; & ideo non sequitur, si video album, quod album erit, immo posset adnihilari. Dei autem notitia non est expectatiua, vt dictum est saepe, sed omnimo de indistans, & propter hoc non dat propositioni alicui, nec de futuro, nec etiam de praeterito, vel praesenti, quod vera sit, cum abstrahat ab istis.

Non valeat etiam octaua; quia res etsi futura sit in se, & per comparationem ad nunc praesens, non tamen vt sic est determinata, immo est ad vtrumlibet pro isto nunc, propter quod diuina notitia comparans actualitatem ad illud nunc, non nouitdeterminate, si erit, vel non erit, quia vt sic; ad vtrumlibet est: sed prout apprehendit eammodo abstracto a futuritione, nouit determinato actualitatem praedictam: & ita verum est, quod actualitas, vt cognita, non est. vnde Deus habet cognitionem de huiusmodi actualitate dupliciter. Primo quidem, vt abstracta est a fumu ritione in sui notitia, & illa est determinata: sucundo vero, vt futura est, non quidem sibi, sul isti nunc praesenti, & ita indeterminata est & ad vtrumlibet, quia & natura rei sic habet. Non valet etiam nona, quia non est verum, quod actualitas contingentis, prout est in diuina noti tia, exprimi possit per aliquam propositionem alicuius temporis, nam abstrahit ab omni duratione Non valet etiam vltima, quia veritas, & actua litas contingentis pro tanto dicitur indistare; quia non est futura, nec praeterita, nec tamen est simultanaea, vel praesens, propter quod huiusmodi indistantia non eam arguit, vt futuram, proplas quod non est necesse ipsam poni.

Quod pro regula generali sit tenendum in hac materia, quod non plus diuina notitia dat contingenti in futurum, quam ipsamet actualitas posita dederit praecedentibus saeculis, eam respicientibus in futurum.

TERTIA quoque propositio est tenenda in hac materia pro regula generali, quod diuina notitia non dat aliquid futuro contingenti in futurum, nisi quantum actualitas posita dedit toti tempori praecedenti. hoc autem sequitur ex praedictis, quia noritia Dei non aspicit praete rita tempora, nec futura, vt ex suo modo possit inferri praeteritum, vel futurum, nec determi nationem aliquam rei, sed illam habet de re, cognita Deitate, quam ipsamet res habet in se ex sua actuali positione.

Ex ista ergo regula patet, quod nulla proposi tio de futuro est vera propter diuinam notitiam; quia nec actualitas lectionis hodiernae dedit praecedentibus saeculis, quod haec esset vera: Lectio erit. & ex eodem patet, quod nec ista est ve ra: Deus scit, quod lectio erit; nec ista: Deus scit actualitatem futuram, & in omnibus qui tenet istam regulam, vt recurrat ad actualitatem, operando eam ad saecula in aeternum, facillime potest omnem instantiam vitare, quae procedit ex diuina notitia aeterna de illa actualitate, & per hunc modum saluatur contingentia ad vtrũ- libet futuri, & tollitur euentus immutabilis, vt magis apparebit in q. seq. & in hoc 3. art. finitur.

Responsio ad obiecta.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod proprie accipiendo praescientiam, non est in Deo; quia non aspicit actualitates contingentium, vt futuras, sed large dicitur praescientia, quia in con paratione ad nos, nondum sunt, quae Deus nouit. Ad secundum dicendum, quod licet futura non sint, nec in se, nec in suis causis efficientibus determinate, sed tantum ad vtrumlibet, sunt tamen in sui similitudine eminenti, scilicet in Deitate, non quidem vt futura sunt, sed potius, vt abstra cta a praegritione, & futuritione, & etiam praesentialitate: & per idem patet ad tertium, & quar tum, quiam futura, inquantum futura, sunt possibilia aliter se habere, nec habent determinatam veri tatem, sed prout abstracta sunt, determinata sunt. huiusmodi autem abstractianem non habent in proprio genere, nisi in intellectu diuino.

Ad quintum dicendum, quod uon propter diuinam notitiam determinata est in sua veritate propositio singularis de futuro contingenti, sicut patuit in corpore quaest. nec etiam propositio haec concedenda est: Deus scit Antichristum venturum sub ista futuritione. & per hoc patet ad septimum, & octauum.

Ad vltimum dicendum, quod Hieron. non loquitur de praescientia, sed de prouidentia; absur dum est autem credere, quod Deus sic prouideat, & sollicitetur, & curet de pulicibus, & talibus vilibus, sicut sollicitus est de humanis; propter quod inte rrogat Apostolus: Numquid Domino cura est de bobus? quamuis alibi dicat Scriptura, Sap. 12. quod Deo cura est de omnibus; non tamen talis, & tanta, qualis est de hominibus.