Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Quomodo Deus possit nominari.

CIRCA primum ergo considerandum, quod Deo potest imponi nomen proprium, & significatiuum, quia quicquid contingit intelligendo, contingit significando vt Philosophus dicit primo Perierm. contingit autem Deum ex creaturis intelligere, & per viam recollectionis omnium imperfectionum, quae in creatural reperiuntur, & quod est incorruptibilis, immutabilis, & immensus, per viam eminentiae, vt quod est omnipotens, & aeternus, & per viam causalitatis, vt quod est creator omnium, & gubernator, & Rector. ergo Deum secundum intellecta contingit proportionalibus nominibus appellari.

Praeterea: Omne, quod habet distinctam naturam a rebus alijs, potest habere nomen, quod nomen significat qualitatem, hoc est propriam aliquam rationem distinctiuam, & secundariam. non enim sumitur hic qualitas principalis, nec substantia, quae est primum praedicamentum, sed substantia accipitur pro supposito, & qualitas pro aliqua natura, sed manifestum est, quod Deo maxime competit esse suppositum, & habere naturam. ergo maxime sibi congruit posse significari per nomen.

Praeterea: Omne, quod potest habere sermonem longum sibi appropriatum, potest habere vnicam sibi dictionem propriam. dicit enim Philosophus 6. Metaphysicae, quod huic sermoni homo albus potest imponi vna dictio, vt vocetur tunica, vel vestis, & similiter historiae Troianae imponi vnum vocabulum, & appellatur Ilias, & vniuersaliter rei relatiuae potest imponi vna dictio, & vox simplex illam rem fignificans, sed manifestum est, quod Deus potest habere sermonem longum sibi appropriatum, haec quidem dictio actus primus conuenit foli Deo, & similiter omnipotens, & essentia infinita, & sic de multis alijs. ergo potest vna dictio ad placitum sibi imponi.

Praeterea: Habens aliquem concaptum penes se, & habens aliquam vocem primo relationem significari ad placitum fundamentale su per ipsam vocem in ordine ad conceptum, quem habet, sed manifestum est, quod genus humanum habet in potestate sua varietatem sonorum, di ctionum, secundum quem diuersimode potest lit teras, & elementa miscere: habet etiam penes se aliquem proprium conceptum de Deo. ergo potuit imponere alicui sono relationem signifi cationis, & signi in ordine ad Deum, vel saltem angelus hoc potuit, vel ipsemet Deus, & sonum illum hominibus reuelare.

Quomodo grammatica est scientia, & quomodo non.

SED his, quae dicta sunt in propositione, vtrum Dad significandum secundum placitum imponentis obuiare videtur, quod secundum hoc grammatica non videtur scientia, scientia namque est de necessariis, sed grammatica est de his, quae sunt ad placitum, & per consequens de summe mutabilibus, cum humana volunt as maxime varietur. ergo grammatica non erit scientia.

Praeterea: Voluntas imponentis dictionem ad significandum, aut mouetur aliqua ratione, aut nulla, si aliqua, non ad placitum imponit; si vero nulla irrationalis erit. ergo non videtur, quod vocum impositio sit ad placitum.

Praeterea: Quod homo sit dictio significans talem naturam ex hoc est, quod natura illa fuit plasmata ex humo secundum grammaticos. ergo nominum impositio videtur sequi naturam rei, & non esse ad placitum solius imponentis.

His tamen non obstantibus dicendum est, sicut prius, vbi considerandum, quod grammati ca dupliciter accipi poreit.

Primo quidem in ordine ad voces, & secundum hoc non est scientia, nec est eadem apud omnes, alias namque voces habet Crecus, & alias Latinus, & Hebraeus, vnde casuum inslexiones & terminationes sunt omnino ad placitum, & quantum ad hoc grammatica est pure positiua, nil habens de processu scientifico, verumta nen orthogra phia, quae est de mixtione litterarum, & sonorum ad inuicem componibilium videtur sequi naturam, inquantum instrumenta hominis non sunt apta ad proferendum quamcumque mixtionem sonorum. in aliquibus enim intentionibus est Euphonia in proferendo, in aliquibus disionantia, & in aliquibus difficultas, & in aliquibus impossibilitas.

Secundo vero potest referri grammatica ad modos significandi, qui sequuntur modos intelli gendi Metaphysicos, & immobiles, & in hoc scientia proprie dicta, & eadem apud omnes, & talis est grammatica, quae respicit congruum, & incongruum, quae causantur ex modis significandi secundum hoc. ergo patet, quod nominum impositio, & vocum inslexio, & declinatio est penitus ad placitum.

Nec procedunt instantiae. Prima siquidem non, quia grammatica, prout est vera scientia est de impossibilibus aliter se habere, vt dictum est. Et si dicatur quod maior pars ipsius videtur esse de vocibus, nec tractatus de declinationibus nominum, & coniugationibus, in mensurando ipsum, an breue, vel longum, & de accidentibus dictionum est, magna pars grammaticae detruncatur, ne sit scientia, dicendum quod po test dici scientia large, inquantum scientia ap pellatur tenere memoritur res impositas secun dum hominum institutum.

Nec procedit secunda, quia voluntas non di citur irrationalis ex hoc, quod est praeter rationem, sed ex hoc, quod est contra rationem, immo irrationale fore debet quaerere rationem; vbi ratio non est, discipuli ad naturam hominis est tantum certitudinis quaerere in vnoquoque, quantum natura rei patitur, vt Philosophus dicit in 1. Ethic. sic ergo cum nulla sit ratio, quare vnus sonus magis imponatur vni rei, quam alteri. sonus enim quilibet est indifferens, nec ex natura sua est magis aptus ad significandam vnam rem, quam aliam, ob hoc necesse est, quod sonus ad placitum determinetur ad rem istam, vel illam significandam.

Voluerunt tamen aliqui dicere, quod sicut rerum, quaedam sunt delectabiles, quaedam autem horribiles, personarum, quaedam suauiter, quaedam horribiliter proferuntur, & ita rebus delectabilibus sunt impositae voces suaues; hor ribilibus vero voces stridentes. Sed dictum illud veritatem non continet; mors namque est vltimum terribilium, & tamen dicitur parca; quae vox non est magis horrenda, quam marta, quae imponitur satis placabili rei.

Non procedit etiam tertia, quia in dictionibus deriuatiuis, cuiusmodi est homo, potest aliqua ratio impositionis nominum assignari; in primitiuis vero nullo modo, sed nec est ratio, ni si placitum, quare alicui rei impositum est no men primitiuum, & alteri deriuatiuum. posset enim quaelibet res appellari nomine primitiuo, si placuisset imponenti, quamuis res innotescant nobis ex suis operationibus, propter quod ex suis nominibus operationum, deriuantur nomina rerum. vnde serpens dicitur a serpendo, & sic de similibus.

Patet ergo quomodo omnis sonus est indiffe rens ad significandum omnem rem conceptibilem, & rem infinitam, quae Deus est, propter quod potest proprio nomine designari, & ita est de facto, quia quandocumque datur aliquod praeceptum proprium alicuius, quod nullo modo conuenit alteri, necesse est, quod illud, de quo datur praeceptum proprio nomine appelletur, sed in lege praeceptum est: Dominum Deum tuum ado rabis, & illi soli seruies. ergo necesse est quod Deus habeat nomen proprium, & discretum, in quo primus articulus terminetur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Vbi ponuntur septem definitiones circa nomina diuina, & primo an signij cent priuatiuum, nel positiuum conceptum circa Deum.

CIRCA secundum vero considerandum, quod nomina diuina definitiue differunt quo ad sex inquisitiones.

Prima siquidem si exprimant conceptum po sitiuum, vel priuatiuum.

Secunda vero an conceptum simplicem, vel compositum.

Tertia quoque an conceptum vniuocum, vel analogum, quantum ad nomina quidditatiua qualia sunt ens, substantia, aliquid, & huiusmodi.

Quarta autem de qualitatiuis nominibus, qualia sunt bonus, sapiens, iustus, & huiusmodi, an sint vniuocum, & analogum Deo, & creatura.

Quinta vero an talia nomina in diuinis sint synonima.

Sexta quoque an sit aliquod nomen, quod proprie exprimat diuinam essentiam

In primo ergo difficultate dixerunt aliqui, quod nomina, quae dicuntur de Deo, exprimunt meram negationem circa ipsum, & non aliquid po sitiuum, ita vt cum dicitur Deus bonus, non intelligatur, quod sit in Deo formaliter bonitas, sed aliud per hoc, quod remoueaturab eo oppositum bonitatis, sic namque Dionys. secundo suo caelest. hierarch. quod negationes de Deo sunt verae, affirmationes vero incompacte; hoc est indebitae, sed hoc non esset verum, si huiusmodi nomina significarent circa Deum aliquid positiuum. ergo non significant, nisi negationem omnium imperfectionum.

Praeterea: Rabi Moyses dicit, quod pernomina diuina non importatur quid Deus sit, sed magis quid non sit, sed si signi ficarent aliquid positiuum, per ea posset sciri de Deo quid est. ergo id, quod prius.

Praeterea: Damasc. dicit lib. 1. quod oportet singulum eorum, quae de Deo dicuntur, non quidem secundum substantiam significare, sed quod non est ostendere, aut habitudinem quan dam, aut aliquid eorum, a quibus distinguitur, aut aliquid eorum, quae assequuntur naturam, vel operationem, sed si nomina ista significarent aliquid positiuum existens formaliter circa Deum, non esset verum hoc dictum Damasceni. ergo id, quod prius.

Praeterea: Nil, quod viator concipiat, potest esse in Deo formaliter, cum omnis conceptus viatoris assumatur a phantasmatibus formalium creaturarum; nil autem existens formaliter creatum potest esse formaliter in Deo, quia omne, quod est in creatura imperfectum est, & creatum aequiuoce a Deo. vnde manifestum est, quod nullus conceptus viatoris est in Deo formaliter, sed constat, quod omne nomen, quo vtitur viator exprimit conceptus, qui habentur in via. ergo nullum tale nomen significat aliquid positiuum, & proprie dictum de Deo.

Vnde dixerunt isti, quod Deus proprie non est nec substantia, nec bonus, nec sapiens, sed aliquid excellentius istis, sed attributio istorum nominum non est ad aliquid affirmandum, sed potius ad tollendam insipientiam, malitiam, & ceteras imperfectiones.

Sed hic modus dicendi est impossibilis, hoc quippe nomen Deus non potest meram negationem importare, nulla namque meranegatio est adoranda adoratione latriae, sed aliquid, q concipimus prolato hoc nomine Deus, adoratione latriae praecipimur adorare. ergo hoc uu mine audito non concipimus meram negationem.

Praeterea: Nulla negatio est trina in personis, sed hoc, quod a nobis concipitur audito nomine Dei vere trinum est in personis. ergo id, quod prius.

Praeterea: Nulli purae negationi potest attribui, quod sit actus purus, aut quod sit omnipotens, aut quod sit immensa & infinita, sed totum hoc attribuitur ei, quod concipimus audito nomine Dei. ergo concipimus aliquid positiuum.

Praeterea: Puram negationem non summe praecipimur diligere, nec in pura negatione sperare; diligimus autem, & speramus in eo, quod concipimus, cum profertur hoc nomen Deus. ergo id, quod prius.

Praeterea: Augustinus expresse quaerit 5. de Trin. quis magis est, quam ille, qui dixit famulo suo Moysi. ego sum, qui sum, & qui est, misit me ad vos, sed manifestum est, quod creaturae positiuae sunt ei. ergo multo fortius, & magis proprie Deus est.

Nec valent motiua inducta in oppositum. primum siquidem nō, quia Dionysius intendit innuere difficultatem diuinae comprehensionis, & imperfectionem nostri modi intelligendi, non autem intendit, quin de Deo aliquid possimus apprehendere, quamuis valde confuse, & imperfecte. Et per idem patet ad dictum Rabbi Moysi, & Damasceni,

Nec valet etiam quartum, quoniam ex creaturis potest assumi aliquis conceptus confusus, qui proprie Deo potest attribui, quamuis non conceptus determinatus, & verus, sicut de bono dicit Augustinus bonum hoc, & bonum illud, tolle hoc, & tolle illud, & considera bonum sim pliciter si potes, & habes Deum, qualis autem sit ille conceptus confusus, magis inferius apparebit.

Opin. S. Tho. 1. par. q. 12. art 4.

IN secunda vero difficultate dixerunt aliqui, quod de Deo non possumus habere conceptum simpliciter simplicem, sed quasi compositum ex duobus. vnde possumus ex effectibus ad hoc perduci, vt cognoscamus de Deo, an est, & habi tudmem ipsius ad creaturas, & quod omnium prima causa est, sed quod eius formam simplicem cognoscamus, sciendo quid est, impossibile est. Pro hac autem opinione posset adduci ratio, quia omnis conceptus, qui habetur de Deo ab intellectu viatoris, continetur in creatura formaliter, aut virtualiter, sed nullus conceptus simplex proprius Deo potest in creatura virtualiter contineri, quia tunc conceptus ille esset imperfectior conceptu creaturae, in quo virtualiter continetur, cum effectus aequiuocus sit imperfectior sua causa, sed nec perfectior formaliter, ita quod sit proprius Deo. aeque enim esset communis creaturae, ex quo formaliter reperiretur in eo. relinquitur ergo, quod nullum conceptum simplicem Deo proprium possumus ex creaturis habere, & ita hoc nomen, Deus, non exprimit vnum simplex, sed aliquos duos conceptus, qui ex conuentione vnius cum altero appropriatur Deo, vtpote causam primam, vel actum purum, aut aliquid simile.

Sed iste modus stare non potest. quandocum que enim per aliquas duas dictiones idem exprimitur non est rationalis quaestio de inhaerentia vnius ad alterum. non enim realiter quaeritur, vtrum lapis sit petra, quia in simplicibus non est quaestio vt Philos. dicit 7. Metaph. vnde quaerens idem de eodem, nihil omnino quaerit, sed manifestum est, quod Deus dictiones exprimentes conceptum circa Deum, enunciantur, & inquiruntur de conceptu significato per illud nomen Deus: quaeritur namque, vtrum Deus sit ens infinitum, vel actus purus, vel causa prima, & sic de aliis. ergo necesse est, quod hoc nomen Deus exprimat intellectum viatoris aliquem conceptum simplicem de Deo.

Nec valet ratio, quia conceptus ille simplex confusus est, nec quaeritur, nisi indiuiduum entis particulatum, & indiuiduatum, qualis potest haberi ex creaturis, vt magis apparebit in sexta difficultate. vnde dicendum est, quod ali quod nomen diuinum significat conceptum sim plicissimum impositum.

An nomina quidditatiua, cuiusmodi sunt ens, aliquid, & substantia sint vniuoca Deo, et creatura, vel analoga Opin. S. Thom. I. par. q. 13. ar. 5.

TN tertia vero difficultate dixerunt aliqui, quod nomina quidditatiua, per quae respondetur ad interrogationem factam per quid, vtpote ens, vel aliquid. quaerenti enim quid est Deus, respondetur aliquid, vel ens; huiusmodi inquam nomina exprimunt vnam aliquam rationem communem Deo, & creaturis in ipsis formaliter existentem. Quae quidem opinio osten sum est alias, quod stare non potest. quandocumque enim aliquod nomen dicitur de duobus, de vno quidem, tamquam de exemplari; de reliquo vero, tamquam de exemplato, impossibile est, quod vniuoce dicatur de illis, vt conceptus lapidis de lapideitate reali, & specie lapidis non dicitur vniuoce, & sic domus extra, & domus in mente artificis, loquendo de specie domus non sunt vniuoce domus, sed probatum est supra, q Deus est tota entitas existentiae subsistens per modum exemplaris; creatura vero omnis est entitas diminuta, & exemplata. ergo impossibi le est, quod dicantur omnes secundum vnam rationem. vnde sicut species albedinis, quae est albedo diminuta, non dicitur secundum candem rationem albedo, secundum quam vera res albedinis existit extra, sicut nec entitas diminute, cuiusmodi est entitas creaturae dici potest secundum eandem rationem, secundum quam dicitur tota entitas subsistens, quae Deus est, & si dicatur, quod ratio entis, quae est ratio diminuta, & exemplata sit eadem cum ratione, ex qua re non potest abstrahi ratio communis, quae formaliter existat in creatura, & formaliter in Deo, vt patet.

Praeterea: Quod nullam rationem vnam dicit in se, tunc nullum aliud praedicat vnam rationem, sed declaratum est supra, quod conceptus entis non dicit aliquam rationem in actu, sed dicit omnes in potentia, & confuse. vnde aggregat omnes rationes indistincte, & nullam habet distincte. ergo cum praedicatur de Deo, & de creatura, non dicitur secundum vnam aliquam rationem.

Est ergo considerandum, quod ens, & aliquid sic dicuntur de Deo, & creatura, quod dum explicantur secundum rationem creaturae, aut ra tionem Dei, totaliter coincidunt in eorum proprias rationes nullo addito. non est enim ratio entitatis in lapide aliud, quam mera ratio lapideitatis, nec in Deo, nisi pura ratio Deitatis, nullo penitus addito; a Deo autem duo habent, sicut tota entitas exemplaris eminenter subsistens, & quaedam entitas partialis, & exem plata, & secundum hoc patet, quod dicuntur aequiuoce ens, sicut species albedinis dicitur aequiuoce albedo, vel similitudo lapidis aequiuo ce dicitur lapis, nihilominus hoc non obstante entitas creaturae, & tota entitas subsistens, quae Deus est clauduntur infra vnum conceptum indistinctum, non quidem per aliquam vnam rationem, quam participāt, sed per rationes proprias simul, & confuse sub indistinctione conce ptus, sicut supra, dum ageretur de ente extitit declaratum.

De substantia vero, vtrum dicatur secundum vnam rationem de Deo, & creatura, sicut patet ex praecedentibus. supra dictum est enim in quaestione de simplicitate Dei, & conceptu substantiae praedicamentalis, quae non est aliud, quam quoddam qualequid. est enim conceptus communis, & similitudinarius, nullo modo competit Deo, quocirca substantia praedicatur de Deo, aut hoc est, inquantum significat idem, quod essentia, & secundum hoc non dicetur secundum vnam aliquam rationem, sicut nec aliquis, aut inquantum significat idem, quod suppositum, sicut accipit grammaticus substantiam, & sic primae substantiae dicuntur substantia, & secundum hoc idem est substantia, quod persona, seu existens per se, & idcirco supersedendum est vsque ad materiam de persona, quae tractabitur infra.

An nomina qualitatiua, seu attributalia dicantur vniuoce de Deo, & creatura Opinio Sco ti. I. sent. dist. 3. q. 2.

IN quarta quoque difficultate dixerunt aliLqui, quod sapientia, & iustitia, & cetera attri buta dicuntur de Deo, & creatura secundum vnum conceptum, & secundum vnicam rationem. omnis nam que conceptus, a quo potest remoueri quaelibet im perfectio, non dicens perfectionem simpliciter, in Deo poni debet, quod cum perfectio simplex est in Deo secundum regulam Ansel. monol. 15. positam, sed in creatura reperitur aliqua perfectio simplex, vtpote bonitas, vel iustitia, a qua quidem potest remoueri quaelibet imperfectio, etiam secreta, sicut Aug. docet a ratione boni tolle hoc, & illud, vt habeatur ratio boni simpliciter. ergo aliqua ron est formaliter in creaturaperfectionem dicens, imperfectioni tamen coninctam, quae remota om ni imperfectione. formaliter reperitur in Deo.

Praeterea: Ratio veri videtur consistere in posse mouere intellectum, & ratio boni in posse a fficere affectum, sed isti dicuntur de Deo, & creatura secundum eandem rationem. ergo perfectiones attributales dicuntur secundum eandem rationem de Deo, & creatura formaliter, vt videtur.

Opinio Varronis quolib. I. q. 1.

DIXERVNT vero aliqui, quod attributalia nomina non dicuntur vniuoce de Deo, & creatura; causa namque per se, & causatum per se non vniuocantur, quia qua ratione vnum vniuocorum esset causa, eadem ratione, & aliud, sed sapientia Dei est causa per se effectina, vel exemplaris totius sapientiae creatae, angelicae, & humanae, & haec causalitas pertinet ad rationalem formalem sapientiae, quia eo formaliter est aliquid causabile in se, & causatiuum similis in alio. ergo ratio diuinae sapientiae, & ratio sapientiae angelicae, vel humanae non sunt vniuocae.

Praeterea: Vniuoca ad inuicem plurificantur, sicut patet, quod ignis aequatur igni in calore, sed manifestum est, quod sapientia creaturae parificari non potest sapientiae increatae. ergo id, quod prius.

Praeterea: Quandocumque aliqua sunt vnum, & idem re, si vnum potest cognosci ex creaturis in speciali. videtur, quod reliquum cognosci possit, alias non esset idem, sed constat quod sa pientia, & deitas sunt idem realiter in Deo: constat etiam quod si sapientia creata vniuoca tur illi, quod ex cognitione creatae sapientiae po terit deueniri in specificam rationem sapientiae increatae, quoniam haec vniuocatio est secundum rationem speciei specialissimae, non generis, aut alicuius. conueniens est enim secundum rationem formalem indiuisibilem per alias rationes formales. ergo si sapientia creata, & increata sunt vniuocae, & eiusdem rationis, poterit diuina essentia in speciali per suam realitatem ex creaturis cognosci, quod erroneum est.

Praeterea: Impossibile est, quod omnia, quae sunt in Deo vniuocentur creaturae, cum unum sit finitum, reliquum infinitum, & vnum sit defectiuum, atque adnihilabile: reliquum vero necessarium, & aeternum; talia autem videntur aequiuocationem inducere, sicut Philos.dicit 10. Metaphys. quod corruptibili, & incorruptibili nihil est vniuocum, sed secundum istum modum dicendi omnia, quae sunt in Deo videntur vniuocari creaturis, quia & perfectiones attributales, & relationes reales. quamuis enim perfectionem non dicant, sunt tamen respectus formaliter, sicut & relationes creatae, & iterum substantia, quia secundum suam formalem rationem perfectionem importat. ergo impossibile est, quod perfectiones attributales sint eiusdem rationis in Deo, & in creatura.

Praeterea: Ratio sapientiae, quae communis est Deo, & creaturis, vel est per se, vel in alio, vel ad aliquid, vel commune istis, sed non potest poni primum, quia secundum hoc non conueniet creaturae, cum sapientia creata non sit subsistens personae. Nec secundum, quia non competeret diuinae sapientiae, quae non est ens inhaerens, aut in allo existens. Nec tertium, quia tunc nec creatae, nec increatae sapientiae competeret illa ratio, cum neutra sit for maliter relatiua, nec potest poni quartum, quia istis tribus nihil est commune vniuocum, nisi contingat, quod omnia vniuocentur. ergo creata, & increata sapientia non sunt eiusdem rationis.

Quid dicendum secundum veritatem.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur, vbi considerandum, quod nomina attributalia, quae sunt quasi qualitatiua possunt accipi pro conceptu, quem exprimunt principaliter, & in recto, qui quidem totaliter indeterminatus est totus conceptus entis, sicut patet de iustitia, quae exprimit, quod quis reddit vnicuique, quod suum est. illud enim, quod importatur per illud, quod non est aliquo modo determinatum, nec re, nec ratione, sed coincidere potest in omnem rem, & rationem, sicut supra probatum est, cum ageretur de attributis, vel possunt referri ad aliquem, quem exprimunt in obliquo, qui quidem est circa aliquod connotatum, vtpote reddere vnicuique, quod suum est, importatur oblique per attributum iustitiae, & subuenire alienae miseriae per nomen misericordiae. si ergo attributa primo modo accipiantur, verum dicit secunda opinio, quod non dicuntur secundum vnam ra tionem de Deo, & creatura, pro eo, quod nullam determinatam rationem important, sed omnes rationes implicite, & ideo ratio sapientiae coincidit in deitatem, & re, & ratione, dum applicatur ad Deum, & in qualitatem existentem in animo sapientis, dum applicatur ad creationem, & secundum hoc procedit motiua opinio nostra, quod sapientia Dei est causa, sapientia vero creaturae causata, illa exemplaris, & ista exemplata, illa subsistens, ista inhaerens, illa deitas formaliter, nullo addito realiter, aut rationis intrinsece, ista qualitas etiam nullo addito realiter, aut rationis intrinsece, ista qualitas etiam nullo addito. Si vero attributalia nomina referantur ad certum connotatum, quod exprimunt in obliquo, sic verum dicit opinio prima, quod connotata de diuina iustitia, vel sapientia eiusdem rationis sunt cum connotatis a iustitia, vel sapientia creaturae, redditio namque huiusmodi quod suum est, vel releuatio miseriae alienae vnius rationis est, pro ut est a Deo, & prout est ab homine misericordi, vel iusto, quamuis multo excellentius fiant ista a Deo. vnde secundum hoc procedunt motiua opinionis primae. non est enim aliqua ratio in creatura, quae appellatur honitas, vel iustitia, a quo possit omnis imperfectio remoueri, sic quod illa remota sit perfectio pura communis Deo, & creaturae, sed id, quod est commune est conceptus indeterminatus nullam rationem explicite importans principaliter, & in recto, sed tantum certum connotatum, sicut dictum est saepe.

Nec obuiat, si quaeratur de nomine attributali, vtrum significet vtrumque conceptum, aut alterum tantum; si vero vtrumque, non significabit vnum, sed tantum alterum, si vero alterum, vel erit connotatum, & tunc habet intentum opinio prima, vel illud erit quod concipitur principaliter, & in recto, & tunc habebit intentum opinio secunda: hoc siquidem non obsistit, quia dicendum est, quod vtrumque importat vnum in recto, & reliquum in obliquo, nec est aceruus pro eo, quod vnico actu intellectus concipit totum significatum vnius attributi. cadit namque vnus, & idem actus simplicis intellectionis super conceptum, & deficiunt directe; super connotatum vero indirecte absque relatione media reali, vel rationis, sicut cum dicitur caro hominis, cadit apprehensio intellectus super hominem in recto, & super hominem in obliquo absque respecu medio, vt Philosophus sumit in praedicamentis, cum loquitur de relatiuis secundum dici nullo modo sunt relatiua in esse, cuiusmodi sunt substantiae partes, & multa alia absoluta. vnde conceptus connotatiuus exprimitur per nomina relatiua secundum dici, & nullo modo secundum essse.

An nomina dicta de Deo sint synonima.

IN quinta autem difficultate diuersimode ni tuntur tollere, ne sint synonima nomina di uina. qui enim posuerunt attributa distingui ratione propter diuersas conceptiones, quas intellectus noster format de Deo ex proportiona libus perfectionibus procedentibus ab ipso in creaturis, quae quidem perfectiones in Deo praeexistunt vnite; & simpliciter, dixerunt consequenter, quod nomina Deo attributalia significent vnam rem, tamen quod significant eam sub rationibus diuersis, & multis, non sunt synonima; qui vero posuerunt ipsa distingui per respectum ad intellectum dixerunt ipsa non esse synonima, pro eo quod eandem rem significant sub diuersis rationibus respectiuis; qui vero posuerunt ea distingui ex natura rei formaliter, consequenter dixerunt, nomina non esse synonima pro eo, quod exprimunt diuersa formaliter, quamuis idem realiter. Sed quia nullum istorum stare potest, vt declaratum est supra, dicendum est, quod nomina diuina, ideo non sunt synonima, quia diuersa significant connotatiue, tum in obliquo, & quia conceptus indeterminatus, quem dicunt formaliter, & in recto aptus natus est per diuersas rationes specificari, & coincidere in aliud, & aliud ratione, vbi considerandum, quod nomen potest imponi ad aliquid significandum ab alio dupliciter. Vno modo vt illud aliud nullo modo significetur, si sit ratio impositionis, vt Petra, & lapis imponuntur ad significandum vnum & idem, sed petra a firmitate, lapis vero a laesione pedis, & talis alietas non tollit, quin sint nomina synonima. Alio modo sic nomina impo nuntur ab aliquo alio, quod illud aliud clauditur in significato, saltem indirecte, & in obliquo, & illud tollit, ne nomina sint synonima.

Est tamen vlterius distinguendum, quia vel talia significant vnum, & idem in recto in speciali, & expresse ex sua impositione, quamuis plura significent in obliquo, vt intellectus, & voluntas, & potentiae animae significant idem re, & ratione in recto, quia esse in anima, quamuis intellectus connotet intelligere in obliquo, & voluntas exprimat velle, vel talia non imponuntur ad significandum in recto aliquod vnum re, vel aliquam vnam rationem in speciali, vt rationes speciales, in quas totaliter coincidere potest. Et adhuc hoc contingit dupliciter, vno modo, quia tales conceptus semper coincidunt in eandem rationem, & specificantur per idem, sicut bonitas, & vnitas coiocidunt in eandem rem, & rationem, pro tanto omnis res, & omnis ratio est vera, & bona. Alio modo quia tales conceptus non semper coincidunt, vt sapientia, & iustitia non coin cidunt, dum adaptantur ad verum. sic ergo patet, quod nomina diuina non sunt Synonima propter rationem iam dictam.

Sed his, quae dicta sunt obuiare videtur, quod nomina connotatiua non videntur proprie dici, & secundum hoc Deus non est proprie sapiens, aut proprie iustus, sed tantum erit iustus, aut sapiens in habitudine ad creaturas, & redibit illa opinio, quae ponebat Synonima ista esse imposita ad significandum habitudinem Dei ad creaturas, sed haec opinio dimissa est communiter a Doctoribus, tamquam omnino irrationalis. ergo & illa irrationalis est de nominibus connotatis,

Praeterea: Secundum istum modum dicendi conceptus entis clauditur in quolibet attributo secundum totum ambitum suum. ergo videtur, quod conceptus boni, & entis saltem erunt Synonima cum ente.

Praeterea: Illa dicuntur distingui, de quibus contradictoria verificari possunt, sed de attributis verificantur contradictoria, inquantum vnum connotat, quod aliud non connotat. iustitia enim connotat reddere alteri, quod suum est; misericordia vero non connotat illud, sed alterius miseriam releuare. ergo vt videtur at tributalia nomina exprimunt distinctas rationes in se ex parte Dei formaliter, & intrinsece se tenentes, & non solum connotata diuersa, his ta men non obstantibus, dicendum est, sicut prius.

Nec valet prima instantia, quia non ponentes haec nomina importare habitudinem Dei ad creaturas, intellexerunt huiusmodi habitudinem in ordine ad creatas perfectiones similes, & proportionales, vt quod Deus diceretur bonus, quia ab eo profluit bonitas creaturae, & sapiens, quia est causa sapientiae, hoc autem stare non potest: tum quia aeque diceretur corporeus, quia est causa corporis, vel calidus, quia est causa caloris: tnm quia non esset differentia inter nomina propria, perfectionem importan tia, qualia sunt bonus, & iustus, & nomina translatiua, cuiusmodi sunt leo, & lapis. vnde dicen dum est, quod huiusmodi nomina important habitudinem, sed sunt vere connotatiua in Deo, sicut, & creatura. propter hoc enim illa qualitas, quae est in mente iusti, iustitia appellatur. quia per eam reddit iustus vnicuique, quod iuum est, & per rationem eandem veritas est in Deo iustitia, nullo autem addito, cum per eam reddat vnicuique iuxta opera sua.

Non valet etiam secunda. dicendum est enim quod conceptus boni claudit in se conceptum entis, & addit determinatum connotatum, ratione cuius non est idem conceptus cum illo, quia aliqua connexio aggregans vnum in recto, & aliud in obliquo non est omnino idem omni conceptu simplici; & absoluto.

Nec valet etiam tertia, quia connotare, & non connotare non est aliud, quam connectere aliquid in obliquo, & non connectere. vnde iustitia Dei est Deitas, prout sibi conuectitur in obliquo reddere vnicuique, quod suum est, & misericordia Dei est Deitas eadem, prout releuatio miseriae sibi connectitur in obliquo. ista ergo connexio non arguit distinctionem intrinsecam, & formalem, sed tantummodo exttrinsecam & connotatorum, vt patet. Sic ergo patet, quod attributalia nomina synonima non sunt, & posset ratio sic formari, quandocumque aliqui conceptus sic se habent, quod accidit vni, quod coincidat in eandem rationem cum alio, illi non sunt synonimi, nec nomina illos exprementia debent reputari synonima, sed conceptui generali indeterminato sapientiae accidit, quod coincidat in idem cum conceptu iustitiae, alias si non accideret, sed coincideret per se, & ex propria ratione, sequeretur, quod eadem qualitas esset sapientia, & iustitia in creatura. vnde quamuis in Deo coincidant in rationem deitatis, nihilominus hoc non est ex ratione sapientiae, & iustitiae in communi; totum autem hoc faciunt connotata diuersa, quia accidit eis, quod abeodem connotentur. ergo ratione connotatorum tollitur, ne conceptus sint synonimi, & ne nomina sint synonima, & per idem etiam tollitur, ne praedicatio vnius de altero sit per se. & formaliter in primo modo.

An sit aliquod nomen significans propriam Dei essentiam absque aliqua operatione Opinio Hen rici in summa & quolib. 5.4. 1.

IN sexta deinde difficultate dixerunt aliqui, quod nullum nomen significat Dei essentiam propriam, & distinctam absque omni extrinseco, si aliquid nomen significaret Dei essentiam propriam, & distinctam absque omni operatione, maxime videretur de hoc nomine Deus, sed secundum Damascenum libro. 3. theos Grecae, quod est Deus Latine, vno modo dicitur a πογr, quod est fouere, quia omnia fouet, alio modo a πoοir, quod est ardere, quia Deus noster ignis consumens, consumens inquam omnem malitiam, & alio modo a Surri quod est videre, vel considerare, quoniam ipsi nulla latent, & omnium ipse est contemplator. Ex quibus patet, quod hoc nomen Deus imponitur ad significandum diuinasoperationes. ergo nullum nomen significat Dei essentiam di stinctam, & praecisam.

Praeterea: Nulla res est a nobis nominabilis, nisi inquantum est cognoscibilis. voces enim sunt notae eorum, quae sunt in anima passionum vt dicit Philosophus primo Perierm. & verbum quod foris sonat signum est verbi, quod intus lucet secundum Augustinum 15. de Trinitate, sed manifestum est, quod Deus secundum essentiam propriam, & distinctam non est conceptibilis ab intellectu viatoris. vnde Chrysostomus expones illud Ioannis 1. Deum nemo vidit vmquam, dicit quod non solum Prophetae, immo nec angeli vident Deum, nisi intellectus cognitione. ergo Dei essentia propria, & distin cta non est a nobis nominabilis, sed tantum secundum operationes, quae nobis notae sunt nomina imponuntur.

Praeterea: Dionys. dicit de diuinis nominibus, quod omnia, quae Theologi laudant de Deo, distinguuntur secundum processus diuinos in creaturas, sed Deus in creaturas procedit ad operationes. ergo omnes diuinae nominationes operationem significant, vt videtur.

Praeterea: Damasc. dicit lib. 1. quod singulum eorum, quae dicuntur de Deo, oportet non quod est significare, sed quod non est, ostendere, aut habitudinem quandam, aut aliquid eorum, quae assequuntur naturam, vel operationem, sed si esset aliquod nomen significans Dei essen tiam propriam, & distinctam, illud significaret, quid est Deus secundum substantiam. ergo id, quod prius.

Opinio Scoti 1, sent. dist. 22. quaest. vnica.

DIXERVNT autem alijs primo quidem, quod aliquod nomen est significans Dei substantiam propriam, aut distinctam, quod pa tet ex dicto Ambros. in prologo lib. de Trinit. qui dicit, quod quaedam nomina perspicuam diuinae maiestatis exprimunt veritatem, & iterum patet auctoritate August. 15. de Trin. qui dicit, quod cum dicitur Deus sapiens, potens, speciosus, iustus, beatus, spiritus, horum omnium nouissimum, quod primo sui, quasi tantummodo videtur significare substantiam, & adhuc patet ex hoc, quod ait Rabi Moyses, quod omnia nomina Creatoris, quae inueniuntur in libris sanctis sunt assumpta ab operibus praeter vnum no men, quod est appropriatum ei, scilicet Tetragrammaton, & ideo vocatur nomen separatum, quia significat substantiam creatoris signisicatione pura, in qua non est participatio. Secundo vero dixerunt, quod nomen potest imponi ad significandum distincte, & proprie illud, quod non intelligit intellectus noster, quod potest declarari quadruplici exemplo, primo quidem quod intellectus viatoris imponit nomina substantijs rerum corporalium, vt pote pani, & lapidi, & tamen proprias rationes substantiarum non cognoscit, alioquin posset cognoscere presentiam, & absentiam eorundem, & scire quando in sacramento altaris abest substantia panis, & similiter quando aderat ante consecrationem, cuius oppositum experimur. Secundo vero quia sicut voces sunt notae earum passionum, quae sunt in anima, ita caracteres litterarum signa sunt designantia voces, manifestum est autem, quod caracteres litterarum hebraearum possent imponi ab aliquo latino, hebraeas litteras ignorante. posset enim dicere latinus alicui hebraeo primam, secundam, & quartam litteram coniungere, & huic voci, quam proferre nescio. immo penitus ignoro, caracteres illos designatiuos impono, non dubium, quod tunc imposuisset la tinus signum, quod exprimeret illud, quod ipse formare nescit, sed alius. pari ergo ratione potest vocem imponere viator ad significandum Dei nudam essentiam, quam non nouit. Tertio quoque exemplo patet, quod idem de patre ali cuius hominis qui tamen secundum suam substantiam sit ignotus. posset enim patri alicuius ignoto secundum substantiam imponi nomen, quo vocaretur Paulus, vel Petrus, & tunc quilibet, qui sciret hoc, audito nomine Petri, vel Pauli, duceretur in notitiam propriae personae illius. similiter ergo potest viator imponere nudae Dei essentiae proprium nomen, quam siquidem non cognoscit, & cum angeli, & ceteri beati, audito illo nomine, deducerentur in cognitionem propriae substantiae Dei. Quarto de inde exemplo patet idem de nomine Dei Tetragrammaton, de quo loquitur Rabi Moyses, & Jsidorus 7. Ethimologiarum, quod siquidem cum quatuor litteris scribebatur in hebraeo, scilicet vach. beth. vau. he. quibus correspondent litterae latinae quatuor, videlicet i. e. u. h. quae quidem litterae erant omnino insillabiles, & nullum sonum ex conditione sua reddentes, & tamen repraesentabant quendam sonum, quem per successiones sacerdotum vnus alteri relin quebat, & agebatur a maiori sacerdoti in die ieiunij. manifesum est ergo, quod illae litterae significabant vocem ignotam, & pari ratione vox illa significare poterat substantiam Dei ignotam.

Sic ergo colligitur ex praedictis, quod aliquod nomen potest significare Dei esentiam nudam, & propriam, vel quia impositum ab eo, qui nouit eum, vtpote a Deo, vel angelo, & de inceps traditum viatori, vel quia ipsemet viator imponit ex operationibus, & effectibus manuductus, eo modo, quo substantijs rerum proprijs, quas non nouit imponit nomina ex proprietatibus, & accidentibus sibi notis. vnde proprie diceres, quod nulli rei potest nomen imponi distinctius, quam intelligatur, omnino est falsa.

Quid dicendum secundum neritatem, & primo quod aliud est distinctum cognoscere, & aliud distincte cognoscere.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur sub triplici propositione.

Prima quidem quod aliud est cognoscere rationem aliquam propriam, & distinctam, referendo ad cognitam distinctionem, & proprietatem & aliud cognoscere proprie, & distincte, cognitione videlicet propria, & distincta, referendo proprietatem, & distinctionem ad cognoscendi mo dum, & cognitionis actum. vnde impossibile est, quod intellectus apprehendat alicuius rationem propriam, & distinctam, & tamen non apprehensione propria, & distincta. non est enim minoris efficaciae intellectus, quam sensus, sed manifestum est, quod visus potest attingere colorem ali quem, qui proprius est, & distinctus, & tamen ip sum attinget visione confusa, nec propria, aut distinctiua, sicut patet in noctua, aut habentibus oculos debiles. ergo intellectus potest cognitione confusa, nec distinctiua apprehendere rationem propriam, & distinctam.

Praeterea: Loquens de propria, & distincta ratione cuiuscumque siue Dei, siue alterius rei, non dubium, quod illam distinctam, & propriam appraehendit. formans enim aliquam rationem, syllogismum, aut propositionem de ratione propria alicuius, ne cesse est, quod intelligat terminos, alias loqueretur, quod non intelligit. vnde dicens, quod Deus habet aliquam quidditatiuam rationem distinctam, per quam ab omni creatura secernitur, per necessitatem in mente sua format conceptum de propria, & distincta ratione, sed manifestum est, quod talis non apprehendit rationem Deitatis proprie, & distincte, sed tantum confuse, & indistincte, alias esset absque ratione. ergo possibile est, ra tionem distinctam, & propriam apprehendi no titia impropria, & distinctiua.

Quod impossibilem est aliquem intellectum nomen impone nere significans aliquam rationem distinctam, nisi illam intelligat propriam, & distinctam con. 2. opin.

SECVNDA vero propositio est, quod nullus intellectus potest imponere aliquod no men ad significandum aliquam rationem propriam, & distinctam, nisi ipsam distinctam, & propriam apprehendat, vbi considerandum quod distinctio praecedens locum non habet in nominum significatione. non est enim aliud significare distinctum, & aliud significare distincte, quia re latio signi non est capax confusionis, aut indistinctionis formaliter, sed tota distinctio, aut indistinctio sumitur ex parte figurae. vnde dictio, quae imponitur ad significandum distinctum, dicitur significare distincte, non sic autem de intellectione, quae vtique potest esse confusa de aliquo distincto. Quod ergo non possit intelle ctus ibi ponere nomen ad significandum rationem aliquam propriam, & distinctam, nisi illam intelligat, patet quia non potest aliquid esse obie ctum voluntatis, quin sit conceptum ab intellectu. bonum enim apprehensum mouet voluntatem vt Philosophus dicit 3. Ethic. sed constat quod omne signum est obiectum voluntatis, & beneplaciti imponentis nomen, & instituentis vocem ad illud significandum, alias nominis impositio non esset ad placitum. ergo omne, quod significatur, obijcitur intellectui imponentis, & sic propria ratio, & distincta intellectui tali obijcitur, si tamen significatur.

Praeterea: Impossibile est intelligi relationem, non intelligendo fundamentum: & terminum relationis; notitia namque relationis dependet ex terminis. vnde relatio desinitur per terminum, & fundamentum, sed manifestum est, quod significatio est quaedam relatio rationis voluntaria, & ad placitum, cuius fundamentum est vox, vel sonus, vt apprehen sus; terminus au tem est illud, quod significatur. ergo impossibi le est, quod aliquis intellectus cognoscat re spectum significationis, aut ipsum instituat, nisi co gnoscat vocem, & illud, quod significatur, propter quod si ratio aliqua propria, & distincta terminat respectum significationis, ne cesse est, candum est a voluntate imperatiue, & ab intelvt cognoscatur ab imponente.

Praeterea: Omnis institutio vocis ad signifi- lectu executiue, sed impossibile est voluntate imperante, quod respectus signi imponatur alicui voci in ordine ad talem rationem indistinctam, quod intellectus hoc sequatur, nisi apprehendendo rationem illam, alioquin exequeretur tunc id, quod ignorat. ergo id, quod prius.

Nec extra pro secunda opinione inducta debent mouere, quia maxime confirmant propositum, nam Patri Platonis ignoto, non possum nomen imponere significans ipsius substantiam propriam, & personam, nisi eius substantiam, & personam propriam mente concipiam. Et idem patet de litteris, quia necesse est, me concipere aliquem proprium sonum, si de berent imponi litterae ad ipsum significandum.

Vtrum autem intellectus viatoris intelligat substantiam per propriam speciem, & propriam rationem, non est praesentis speculationis, nihilominus qui nomen imposuit significans substantiam propriam lapidis, & distinctam, ipsam propriam de necessitate cognouit.

Quod viator potest cognoscere rationem Deitatis pripriam, & distinctam, et nomen ad significandum ipsam imponere, ex quo patet, quod est aliquod nomen significans nudam Dei essentiam contra primam opin.

TERTIA quoque propositio est, quod viator potest habere conceptum de ratione Deitatis proprium, & distinctum, vbi considerandum quod propria ratio alicuius potest dupliciter cognosci.

Primo quidem conceptu proprio, sicut concipiens triangularitatem conceptu claro, & di stinctiuo dicitur habere proprium conceptum illius.

Secundo vero conceptu analogico, & proportionali, sicut Philosophus docet 1. Physic. intelligere materiam per analogiam, & proportionem quandam, quia sicut se habet aes ad statuam, sic se habet formale simpliciter ad omnem formam; deuenit autem intellectus noster ad conceptum analogicum alicuius propriae rationis ex tribus terminis sibi notis, per quos procedit ad quartum ignotum, sicut superius dictum fuit in quaestione de subiecto Theologiae. vnde qui cognoscit propriam rationem trianguli, & eius proprietatem aliquam, vtpote quod eiusmodi tres anguli habent aequalitate duorum rectorum, sic qui cognoscit figuram, colorem, & accidentia panis potest arguere, quod sicut se habet triangularitas angulorum aequalium duobus rectis ad propriam rationem trianguli, sic se habet figura, & color ad quoddam aliud, vel substratum, & ex hoc poterit formari conceptus proportionalis, & analogicus de propria ratione, & distincta, quae subijcitur colori, & figurae, & ceteris accedentibus panis, & cognoscetur conceptu ana logico propria substantia panis, similiter etiam cognito actu, potentia, & infini to, & prima causa, potest formari vnus conceptus de proprio substrato, & distincto, cui competunt omnia ista, & constat, quod illud non est, nisi Deitas, propter quod Deitas, & eius ratio propria, & distincta analogice cognoscetur.

Vlterius autem considerandum, quod ille ta lis conceptus analogicus, & confusus non est aliud, quam conceptus entis appropriatus, & indiuiduatus. dictum est enim supra, quod conce ptus entis importat distinctas omnium rationes implicite, & confuse. nullam enim dicit explite, & distincte. cum ergo conceptus ille indiuiduatur, & particulatur, vtpote, cum quis concipit quoddam ens distinctum a quocumque alio, & diuisum, necesse est, vt retineat in isto cō ceptu conditionem confusionis, & indistinctionis, siue inexplicationis, quam habet totalis conceptus entis, & per consequens apprehendetur entitas propria, & distincta, inexplicite tamen, & confuse, ac indistincte, ex quo patet, quod po test haberi conceptus de Deitate secundum suam propriam rationem inexplicitus, nihilominus & confusus concipiendo quoddam ens, pro eo, quod conceptus entis nullam communem rationem importat, quia si importaret indiuiduum entis, particularet illam rationem communem, nec diceret propriam, & distinctam rationem alicuius particularis entis; & ideo qui dixerunt, quod ens habet rationem communem, non potuerunt saluare consequenter, quod cognoscens Deum sub ratione cuiusdam entis, cogno sceret eum sub propria ratione, quod tamen dici neces se est, cum loquatur viator de propria ratione Deitatis, & per consequens illam intelligit, alioquin loqueretur, quod nescit.

Ex his ergo patet, quod viator potest imponere Deo nomen, signisicans suam nudam essentiam, & distinctam. quicquid enim contingit intelligere, contingit significare, vt Philosophus dicit primo Perierm. sed contingit intelligi Dei nullam essentiam propriam, & distinctam conceptu analogico, & confuso ab intellectu viatoris. cum enim concipitur sub ratione cuiusdam entis, cui competit infinitas, actualitas summa, & causalitas prima, illud substratum ens est Deus, & propria ratio Deitatis. non enim ratio entitatis in Deo est aliud a Deitate, nec etiam in creatura ratio entitatis est alia a ratione lapiditatis. vnde quemadmodum concipiens omne ens, concipit omnes proprietates omnium rationum simultanee, & confuse, ita concipiens quoddam ens non quidem vage, sed certitudinaliter, & significatiue, concipit quandam entitatem propriam, & distinctam vtpote lapideitatem, vel neitatem, nihilominus tamen confuse contingit Deo nomen imponi, signisicans ipsius substantiam nudam, & distinctam, & istud nomen est Deus, vel Adonay, vel si aliud est tale, vt est Tetragrammaton, quod sit impositum ad significandum Deitatem, quam viator analogice apprehendit.

Et si dicatur, quod illud nomen significabit nudam Dei essentiam confuse, dicendum est, quod significatio non dicitur coufusa, vel clara, nisi quatenus significatum est confusum, vel cla rum: dictum est autem, quod nuda, & clara ra Dei essentia absque omni medio, vel obstaculo concipitur a viatore, cum apprehenditur sub ratione cuiusdam entis, quia ratio entis cuiusdam non est alia, quam ratio Deitatis confuse accepta, non quod confusio sit aliqua ratio medians inter rationem Deitatis propriam, & distinctam, & vocem significantem, sed quia se tenet ex parte modi intelligendi. Et per hoc patet, quod superius dicebatur de viatore theo logo, quod habet absolutiorem conceptum deDeo, quam sub ratione entis infiniti. habet enim sub ratione cuiusdam entis, capiendo praecise indiuiduum entis, & ad illum resoluit theo logus omnes suos, qui quidem simplex est, sicut & conceptus entis. non enim differt ab illa, nisi indiuiduum a communi,

Nec motiua primae opinionis procedunt.

Primum siquidem non, quia licet nomen Theos imponatur ab operatione, nihilominus imponitur ad significandum essentiam Dei nudam. aliud est enim, a quo nomen imponitur, & aliud, cui imponitur: nam nomen lapidis sumitur a latione pedis, & tamen imponitur substan tiae, & naturae ipsius lapidis.

Non procedit secundum, quia nuda Dei essentia propria, & distincta a viatore apprehendi potest confuse, vt dictum est, propter quod sibi potest proprium nomen imponere, quod fignificet illam puram, & nudam.

Non procedit etiam tertium, quia Dionysius intelligit, quod ratio impositionis nominum di uinorum sumitur secundum manifestationem processus bonitatis diuinae in creaturas; non au tem, quin aliqua nomina imponantur ad significandum Dei essentiam nudam.

Et per idem patet ad quartum. & in hoc finitur articulus secundus.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Vbi assignatur sufficientia nominum diuinorum.

CIRCA tertium quoque considerandum, quod numerus nominum diuinorum potest sub denario comprehendi, vt sit primus modus nominum translatiue dictorum ex tempore, vtpote splendor, lux, character, & similia.

Secundus vero nominum relatiue dictorum ex tempore, vtpote creator, refugium, guberna tor, dominus, & similia.

Tertius autem nominum absolute dictorum, ex tempore, vt incarnatus, humanatus, passus, & sic de aliis.

Quartus quoque nominum ab aeterno dictoctorum personaliter collectiue, quale nomem est Trinitas, quod praedicatur de tribus personis coniunctim, & de nulla sigillatim.

Quintus vero nominum personalium, de quali bet sigillatim dictorum, vtpote subsistentia, suppositum, & persona.

Sextus vero nominum personalium propriorum, relatiue dictorum, vt pater, filius, donum.

Septimus vero nominum essentialium, quidditatiue dictorum, & communium, cuiusmodi sunt ens, & aliquid, & res, & similia.

Octauus quoque nominum specialium quidditatiue dictorum, quae significant essentiam Dei nudam, & propriam qualia sunt Sis in Graeco, Deus in Latino, & Adonay in Hebraeo.

Nonus vero nominum qualitatiue dictorum communium Deo, & creaturae, cuiusmodi sunt bonus, sapiens, iustus, & sic de aliis attributis.

Decimus autem nominum, quasi qualitatiue dictorum specialium ipsi Deo, quae non competunt creaturae, qualia sunt immensus, aeternus, omnipotens.

Patet autem sufficientia illorum modorum. eorum enim, quae dicuntur de Deo, quaedam sunt proprie, & formaliter in eo, quaedam autem non, nisi per similitudinem aliquam, vnde nomina, quae sunt imposita ad significandum perfectiones creatas, vtpote, lux, leo, non sunt in Deo proprie, sed transferuntur ad ipsum secundum similitudinem quandam, inquantum perfectiones omnium eminenter comprehenduntur in ipso, & sic oritur primus modus diuinorum nominum, videlicet translatiue dictorum.

Eorum enim, quae proprie dicuntur de Deo, quaedam dicuntur de eo praecise accepto, quaedam vero de ipso in ordine ad creaturas, & istorum, quaedam dicuntur in ordine ad creaturam assumptam in speciali, secundum quam Deus di citur passus, & incarnatus, quaedam vero in ordine ad omnes creaturas, prout dicitur omnium refugium, & creator, & secundum hoc consurgunt duo modi nominum diuinorum, videlicet secundus, & tertius: eorum autem, quae dicuntur de Deo praecise accepto, quaedam sunt essentialia, quaedam personalia, quoniam in Deo non est, nisi essentia, & persona; personalium autem, quaedam sunt propria, vt pater, filius, & similia: quaedam vero communia cuilibet sigillatim, vt subsistentia, & persona, quaedam communia collectiue, sicut Trinitas, & si aliquod aliud est tale, & secundum hoc consurgunt tres modi nominum diuinorum, quartus scilicet, & quintus, & sextus, essentialium vero, quaedam sunt quidditatiua, quaedam quasi qualitatiua, & vtrorumlibet, quaedam propria soli Deo, quaedam communia Deo, & creaturae, & secundum hoc consurgunt quatuor modi septimus, & octauus, nonus, & decimus, ex quo patet sufficientia nominum diuinorum.

Sed his videntur aliqua obuiare. Primo quidem, quod in Deo non est qualitas, sed omnia essentialia nomina videntur quidditatiue significare, vnde ad interrogationem factam per quid de Deo, vere respondetur, quod quaedam iustitia, & sapientia, & clementia, vt monol. 16. dicit Anselmus, sed ista nomina sunt attributalia. ergo male ponebantur qualitatiua, & distincta.

Secundo vero, quia ens videtur esse inter nomina attributalia, cum sit melius in vnoquoque ens, quam non ens. ergo non videtur, quod debeat poni in alio ordine.

Tertio quoque videtur insufficienter nunc assignata, quia Deus dicitur spiritus, & intellectualis, & non est facta mentio de nominibus istis. ergo non sunt nomina suficienter assignata. Sed istis non obstantibus dicendum est, sicut prius.

Nec procedit prima instantia, quoniam attribu talia nomina praedicantur de Deo, & quidditatine, & quasi qualitatine, non tamen vere qualitatiue, ipsa siquidem exprimunt conceptus quosdam inde terminatos, qui quoniam in propriam rationem Deitatis coincidunt praedicatur quidditatiue de neitate, quia vero hoc accidit conceptibus in generali, & accidit connotatis, quod ab eodem connotentur, ideo praedicatur quasi per accidens, & qua litatiue, praesertim, quia conceptus illi indeter- minati aliquando coincidunt in qualitates, & secundas perfectiones, vt quando adaptantur ad creaturas, quia cum in Deo in rationem Deitatis coincidunt, nullo vere modo praedicatur qualitatiue, propter quod dicit August. 15. de Trin. quod cum dicitur Deus vnus, sapiens, bonus, spiritus, horum omnium nouissimum, tantummodo videtur significare substantiam, cetera vero qualitates, sed absit, vt spiritus dicatur Deus, & bonus secundum qualitatem, sed vtrumque secundum substantiam, Damasc. lib. primo, dicit expresse, quod ista dicuntur qualitatiue.

Nec etiam secunda procedit. ens enim non potest dici attributum Deo, sicut nec lapidi, pro eo quod attributum debet concipi per modum secundae perfectionis, vnde ens est illud, cui fit attributio secundum regulam Anselmi.

Nec etiam procedit tertia, quoniam spiritus dupliciter accipi potest, vno modo pro incorporeo, & sic est quoddam attributum, quod praedicatur de Deo secundum illud Aug. 15. de Trinitate. incorporeus ideo dicitur Deus, vt spiritus credatur, & intelligatur esse non corpus. Alio modo potest accipi pro quodam conceptu specificatiuo, & quidditatiuo speciei subalternae in genere substantiae, qui communis est ange lis, & animabus, & sic non potest praedicari deDeo, in quo 3. art. terminetur.

Responsio ad obiecta.

AD ea vero, quae superius inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod ideo Deus dicitur inenarrabilis a nobis, quia intelligi plene, & perfecte non potest, sed quoniameiusmodi nudatio essentiae analogice intellectae, imponere non potest proprium nomen, non intelligit Auctor de causis.

Et per idem patet ad secundum, tertium, & quartum.

Ad quintum dicendum, quod Deus non concluditur infra praedicamentorum denarium, & cum dictio significans Deum reduci habet ad aliquam partium orationis, pro eo, quod praedicamenta distinguuntur, penes conceptus limitatos, & alterius rationis; partes autem orationis, penes modos significandi, qui quidem modi possunt obseruari in ordine ad Deum, quamuis sit infinitus.

Ad sextum dicendum, quod qualitas, quam significat nomen non est praedicamentalis, sicut nec substantia, quam significat pronomen, sed substantia accipitur pro supposito, & qualitas pro natura: constat autem, quod in Deo vere sunt, & suppositum, & natura.

Ad septimum dicendum, quod conceptus sim plex potest habere nomen, & dictionem significantem ipsum, & ob hoc ratio, quam significat nomen secundum Philosophum non debet accipi pro definitione, sed conceptibili quocumque.

Ad octauum dicendum, quod nomen concretum, & abstractum competit Deo. non enim omne concretum significat compositum, nec abstractum aliquid simplex, nisi eo modo, quo additur compositioni, & supposito, & naturae secundum rationem, & tamen in Deo natura, & suppositum non faciunt compositionem secun- dum rationem, vt supra dictum fuit cum ageretur de diuina simplicitate.

Ad nonum dicendum, quod inter vocem significantem, & rem significatam non oportet, quod sit proportio secundum adaequationem, & aequalitatem, sed sufficit, quod vnum sit signum, & reliquum significatum, & in hoc pro- portionentur, quod illud fit signum, & istud significatum.

Ad decimum dicendum, quod nomen substan tiae praedicamentalis non competit ipsi Deo, nomen autem entis sibi propriissime competit, cum sit entitas tota subsistens, & ob hoc Dionysius dicit, quod est super ens, & super bonus.