Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio S. Thomae parte I. quaest. 42art. I. & Herueis 1. Sent. dist. 19.

CIRCA primum ergo considerandum, quod aliqui dicere voluerunt tres personas esseaequales, pro eo, quod aequalitas exigit pro fundamento, non solum quantitatem dimensiuam, immo sufficit quantitas perfectionis, & virtutis, quae attenditur in tribus.

Primo siquidem in radice, hoc est in ipsa perfectione naturae, vel formae, secundum quod calor dicitur magnus propter suam intentionem, & perfectionem, de qua magnitudine dicit Augustinus sexto de Trinit. quod in his, quae non mole magna sunt, hoc est maius esse, quod melius.

Secundo vero ex hoc, quod immediate fluit a forma suae essentiae; hoc autem est suum esse, nam omnis res habet esse per suam formam.

Tertio vero in hoc, quod effluat a forma, sed mediante videlicet in operatione, nam omne agens agit per suam formam. secundum hoc ergo quan titas virtualis attenditur secundum perfectionem essentiae, & durationem essentiae, & magnitudinem potentiae ad agendum. cum ergo reperiantur ista in personis diuinis, apparet, quod ibi est quantitas virtualis, quae est fundamentum aequalitatis. Requirit autem vlterius aequa litas negationem maioris, & minoris, quia aequale dicitur negatiue secundum Philosophum 1o. Metaphysicae. vnde non requiritur ad aequalita tem commensuratio. licet ergo in diuinis personis non sit commensuratio quantitatis, seu magnitudinis: tum quia non sunt plures quantitates, sed vna tantum in tribus: tum quia quantitas, seu magnitudo diuina est omnino infinita, & ideo commensurari non potest: tum quia est prima mensura, & ideo mensurari non potest, nihilominus ibi est quantitas virtualis cum priuatione maioris, & minoris, & idcirco est in personis diuinis quicquid requiritur ad aequalitatem perfectionis, & virtutis; est autem vlterius attendendum, quod identitas, aequalitas, & similitudo in hoc differunt, quod identitas fundatur super vnitatem essentiae, non solum super vnitatem substantiae, vt aliqui imaginantur. albedo enim, & omnis essentia quantumcumque accidentalis potest fundare identitatem. sicut enim sortes idem est sibi ipsi, ita & albedos Similitudo autem fundatur super aequalitatem, saluata diuersitate habentium illam; aequalitas autem super vnitatem quantitatis, siue sit quantitas molis, siue quantitas virtualis: personae itaque diuinae dicuntur similes, & aequales, inquantum communicant in vna forma Deita tis, similes sunt; inquantum vero illam habent aeque perfecte, intantum sunt aequales, vt prius excludatur error Eunomij, & per secundum er ror Arrianorum. sic ergo patet, quod in diuinis sit aequalitas, & similitudo.

Haec autem opinio videtur deficere in duobus, primo quidem, quod ait aequalitatem, prout distinguitur a similitudine, & identitate fundari super quantitate virtutis. hoc enim non videtur habere veritatem. sicut enim se habet similitudo ad identitatem, sic & aequalitas se videtur habere ad eam, vbi aequalitas fundatur super essentia, sicut similitudo, & identitas, sed constat, quod similitudo, & identitas fundatae super essentiam idem sunt. Sortes enim, & plato sunt similes essentialiter, & sunt idem, nec sunt aliter idem, nisi identitate similitudinis. Vnde Philosophus 1. topic. agens de identitate generis, & speciei determinat de consideratione similitudinis innuens, quod non est aliud talis identitas, quam similitudo, & Commentator 12. Met aphys. dicit, quod intellectus considerat indiuiduorum similitudinem, & ponit ea vnam intentionem generis, vel speciei, & sic de alijs vniuersalibus, per hoc innuens, quod identitas specifica non est, nisi quaedam similitudo. ergo nec aequalitas essentialis erit, nisi quaedam similitudo, & quaedam identitas.

Praeterea: Sicut se habet fundamentum ad fundamentum, sic se videtur habere habitudo ad habitudinem, sed fundamentum identitatis est essentia; aequalitatis vero gradus essentiae; probatum est autem supra, quod gradus essentiae non differt ab esse. quaelibet enim forma est quaedam portio entitatis. ergo & aequalitas, ac similitudo, & identitas non videntur differre.

Praeterea: Si similitudo, & aequalitas, prout distinguuntur inter se, & ab identitate fundaren tur super forma substantiali, tunc debuisset Phi losophus pro proprietate substantiae assignare, quod secundum eam aliquid dicitur simile, vel dissimile, aequale, vel inaequale, non facit tunc, sed quod proprium aequa litatis secundum eam simile, vel dissimile dici; secundum quantitatem vero aequale, vel iuaequale. ergo similitudo, & aequalitas, prout fundantur in substantia non differunt ab identitate.

Praeterea: Philosophus in praedicamentis dicit, quod affectio, & dispositio, aequalis, & inaequalis non multum dicitur, sed similis, & album aequale, & inaequale non multum dicitur, sed simile, per hoc innuens, quod aequalitas, quae attenditur, penes gradum albedinum, & cuiuslibet qualitatis non dicitur proprie aequalitas, sed magis similitudo, & similiter Philosophus 10. Metaphysicae, & Commentator ibidem ponunt plures modos similitudinis, quorum primus est participantium eandem qualitatem secundum magis, & minus, & in eodem gradu; Secundus vero participantium eandem qualitatem secundum magis, & minus, per hoc innuens, quod inaequalitas est minoi similitudo; perfecta autem similitudo includit aequalitatem; hoc autem non esset, si aequalitas; & similitudo essent duae habitudines, prout fundantur super eadem essentia. ergo identitas, similitudo, & aequalitas, prout fundantur super eodem non videntur distingui; secundo vero deficit in hoc, quod ait, quod ad aequalitatem iufficit negatio rei maioris, & minoris absque commensuratione. sicut enim se habet commensurari ad coaequari, sic commensuratio ad aequalitatem, sed nil aliud est in ista linea esse commensurabilem, vel commensurari, nisi lineam lineae coaequari, & esse coaequalem. ergo nil aliud est commensuratio, quam aequalitas.

Praeterea: Aequalitas est quaedam habitudo vnius quantitatis ad aliam, sed negatio maioritatis, & minoritatis habitudinem non impor tat, nisi aliqua alia habitudo, quae fundatur super quantitatem secundum suam propriam ra tionem idem sit, quod mensura; habitudo vero mensurae ad mensuram non videtur esse alia secundum propriam rationem mensurae, nisi commensuratio. ergo de ratione aequalitatis, est quod sit quaedam commensuratio.

Praeterea: Sicut quantitas finita commensuratur finitae, & sic infinita aequatur infinitae, sic & commensuratur. vnde non plus est de ratione commensurationis finitas, quam de ratione aequalitatis, aut coaequationis. non ergo propter hoc oportet dicere, quod ad quamlibet aequalitatem semper requiritur commensuratio, quod infinita si ponerentur essent aequalia, non tamen commensurabilia, codem quidem modo commensurarentur, & coaequarentur, vt patet.

Opinio quorundam.

PROPTEREA dixerunt alij, quod duplex est quantitas, vna quidem praedicamentalis, & ista non est, alia vero perfectionalis, quae est tantum incedens, & non est aliud, quam gra dus intrinsecus cuiussibet entitatis. Prima quidem fundat per se aequalitatem. vnde duae lineae per se sumptae sine subiecto aliquo dici possent aequales, vel inaequales. Secunda vero non fundat, nisi quatenus est in aliquo substituto. vnde duo albi dicuntur aequalia in albedine, quae est eiusdem gradus, gradus vero per se non fundant tantum inaequalitatem. quia ergo in diuinis est sapientia in eodem gradu, & bonitas, & ceterae perfectiones, & similiter Deitas, idcirco tres personae dicuntur aequales, ex quo patet, quomodo differunt identitas, similitudo & aequalitas. identitas enim dicitur respectu essentiae; similitudo vero respectu perfectionum, quae sunt, quasi qualitatiuae, vt sapientia, scientia, & sic de alijs perfectionibus simpliciter; aequalitas vero est respectu gradus intrinseci omnis, qui est infinitas quamuis autem istae tres habitudines non sint totaliter in diuinis idem etiam ex natura rei, magis tamen inter se distinguuntur similitudo, & identitas, quam aequalitas distinguatur ab eis, cuius ratio est, quia perfectiones simpliciter, quae sunt fundamentum similitudinis magis distinguuntur ex natura rei ab essen tia, quae est fundamentum identitatis, quam gradus intrinsecus essentiae, vel per fectionum, quae est infinitas, & quae est fundamentum aequa litatis ab esse, vel perfectionibus distinguatur.l nam gradus intrinsecus rei non distert ab ipsa re. vnde infinitas non est speciale attributum in diuinis. Si autem quaeratur vtrum in diuinis sint plures aequalitates, dicendum, quod sic. quot enim sunt in attributa, tot sunt in infinitates, nam sapientia habet suam propriam infinitatem, & similiter iustitia; hoc autem apparet ex hoc, quod sapientia secundum se sumpta exten ditur ad infinita, secundum illud Prophetae: Sapientiae eius non est numerus. & similiter iustitia, quia iustitia Domini plena est terra, & iterum si sapientia esset infinita subiectiua participatione in fundamentis essentiae, non esset magis infinita, quam relationes personales, & iterum perfectiones simpliciter sunt in creaturis secun dum magis, & minus, quare oportet, quod in Deo quaelibet secundum suam propriam rationem sit summa. vnde si non esset in Deo, nisi so la sapientia, adhuc illa esset infinita. relinquitur ergo quod tot sunt infinitates, quot sunt perfectiones simpliciter, & similiter tot aequalitates. vnde personae alia aequalitate sunt aequales, vt sapientia, & alia, vt iustitia, & sic de ceteris.

Sed haec opinio vltra hoc, quod dicit cum ipsa, quod identitas, similitudo, & aequalitas non sunt caedem habitudines in diuinis, videtur deficere in duobus. Primo quidem quod ait, quan titatem praedicamentalem per se sumptam pos se fundare aequalitatem perfectionalem; non ve ro in aliquo substracto; siquidem nec praedicamentalis, nec virtualis potest, nisi in substrato. illud enim, quod partes non habet aequalitatem, vel inaequalitatem fundare non potest, sed quan titas separata partes non habet, sed est partibilitas pura, nec excedens vnquam, sed est quo aliquid formaliter extenditur, nec est longum, sed id, quo aliud est longum. ergo quantitas per se sumpta aequalitatem, vel inaequalitatem fundare non potest. vnde imaginatio decipit sic di centes. imaginantur. enim, quod duae lineae sepa ratae sint, quasi duo longa, & quantitas, quasi ha bens partes, cum tamen quantitas non sit, nisi pura partibilitas habens se sic ad partes, sicut symitas ad symum, & similiter linea sit, quo aliud est longum, sicut rectitudo, quo aliud est rectum.

Praeterea: Secundum quantitatem substituta dicuntur aequalia, vel inaequalia. vnde vnum lignum est aequale alteri in ligneitate, vel inaequale, & hoc est, quod Philosophus dicit in praedicamentis, quod proprium est quantitatis, secundum eam aequale, vel inaequale dici. cum ergo non dicat, quod sit proprium quantitatis aequalem, vel inaequalem dici, sed secundum eam aliquid aequale, vel inaequale dici, manifestum est, quod quantitas per se sumpta non est fundamentum aequalitatis, sed est ratio, quod alteri insit, vt subiecto.

Secundo vero deficit in hoc, quod ait tot aequalitates esse, quot sunt perfectiones simpli citer. quandocumque enim aliqua sunt idem penitus, & re, & ratione in se, distinguuntur au tem tantummodo in subiectis, seu terminis cō- notatis talia non habent plures aequalitates, sed declaratum est supra, quod perfectiones simpli citer coincidunt in deitatem secundum rem, & rationem, & solum differunt in subiectis, siue terminis connotatis, inquautum sapientia dicit deitatem, prout illi sunt omnia in prospectu, & iustitia dicit eam, prout reddit vnicuique, quod suum est, & sic de ceteris attributis ergo in diuinis non sunt plures aequalitates, nec plures infinitates intrinsece, quamuis extrinsece connotentur plura, & infinita, inquantum misericordia connotat infinitos modos subuenien di, similiter sapientia infinitos modos, & infinitas partes magnitudinis scibiles, & sic de aliis scibilibus infinitis. vnde non aliter dicitur sapientia formaliter infinita, nisi in connotatis. in scipsa enim non dicit rem, nec rationem aliquam, nisi ipsammet rationem Deitatis purissi mam, & sinceram, non addita formalitate, aut aliqua ratione, nec ea, quae isti adducunt, aliam infinitatem probant, nisi tantum in connotatis.

Quid dicendum secundum veritatem, & primo quod identitas, & aequalitas, & similitudo sunt eadem habitudines in diuinis.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur sub duplici propositione. Prima quidem quod iste tres habitudines omnino sunt idem in diuinis. Est enim considerandum quod quaedam est qualitas fundata super quantitate differente ab essentia, sicut in creaturis differt quantitas dimensiua, & in talibus alia habitudo est aequalitas, & alia identitas; quaedam vero est quantitas, quae non differt a substrato, sicut gradus perfectionis specificae non differt ab ipsa specifica ratione, vt supra probatum fuit, cum ageretur de vnitate Dei, & talis aequalitas non est aliud, quam identitas specifica. non est enim aliud aequalitas, quam identitas specifica. non est enim aliud aequalitas fundata super gradualitate perfectionis, quam vnitas gradus perfectionis, vnitas autem gradus est unitas perfectionis, quia ille gradus est intrinseca perfectio, & ipsamet perfectio est ipsa specifica ratio, & idcirco vnitas rationis specificae, quae est identitas, est vnitas gradus perfectionis. similiter ergo aequalitas comparata ad similitudinem: nam vbi differt qualitas a quan titate, ibi est aliud aequalitas, & similitudo, sicut in ligno albo, vbi vero quantitas non differt a qualitate, ibi similitudo, & aequalitas sunt eadem relatio, & inaequalitas, & dissimilitudo, sicut pa tet, quod duo participantes albedinem in diuer sis gradibus, sicut dicuntur inaequales in albedi ne, sic dicuntur dissimiles; participantes vero in eodem gradu dscuntur similes. vnde aequalitas non est noua relatio, sed intentio similitudi nis, sicut & gradus non est noua quantitas, sed intentio prioris quantitatis, similiter, & identi tas potest comparari ad similitudinem. vbi enim aequalitas differt ab essentia, ibi similitudo & identitas distinguuntur, sicut patet in Sorte, & Platone, qui sunt idem in specie, & dissimiles in qualitate; vbi vero qualitas sumitur essentialiter, sic differentia dicit quale essentiale, ibi idem est esse simile, quod esse idem.

Ad propositum ergo, quod in diuinis perfectiones simpliciter, quae uidentur qualitatiue dici coincidunt, & re, & ratione in rationem dei tatis, & per consequens nulla est ibi qualitas, ni si ipsamet forma, & essentia deitatis, necesse est quod identitas, & similitudo sint idem, & ideo dicit Damascenus lib. 1. cap. 11. postquam ostenderat, Trinitatem habere eandem bonitatem, & potestatem, & virtutem, & sic de ceteris attributis, non dixi ait istorum similitudinem, sed identitatem, similiter cum in diuinis non sit alia quantitas, quam gradus perfectionis, quam deitas importat: Deitas autem non est quaedam portio entitatis, sed est tota entitas formaliter, & per consequens immensitas quaedam, necesse est, quod vnitas trium personarum in deitate, quae vocatur identitas sit idem, quod vnitas in tota entitate, & in magnitudine, quae appellatur aequalitas. vnde cum sit eadem magnitudo, quae essentia secundum Augustinum, necessario idem est aequalitas, & identitas, & ita patet assumpta propositio, quod illae tres habitudines eaedem sunt in diuinis.

Nec debet quis permoueri, quod essentia, prout inducit rationem quid, & qualis, & quanti, videtur ratione differre, & similiter aequalitas, similitudo, identitas different ratione, dicendum quidem, quod hoc est impossibile. essentia enim sicut tres personas quiddificat, sic & eas reddit immensas, quoniam sub ratione deitatis est to ta entitas, & per consequens immensitas, & magnitudo.

Nec debet moueri etiam, quod aequalitas im portat coaequationem, & commensurationem; similitudo vero conformationem, & ita uiden- tur ratione distingui. dicendum enim, quod identitas importat conformitatem in essentia; similitudo vero conformitatem in qualitate, & aequalitas conformitatem in quantitate, & ideo vbi quantitas, qualitas, & quidditas idem sunt secundum rem, & rationem, ibi non est triplex conformitas, & vna; hoc autem locum habet in creaturis, vbi distincta realiter non habent aliquam vnitatem, nisi conformitatis; in diuinis vero non est vnitas conformitatis, sed indistinctionis. vnde tres personae habent conformem identitatem, aut qualitatem, seu quantitatem, sed sunt indistinctae in istis, & quia ista coincidunt in idem re, & ratione, puta in deitatem, idcirco non est in eis, nisi vnica indistinctio, & per consequens idem sunt identitas, aequalitas, & similitudo.

Quod tres personae nerissime sunt aequales.

SECVNDA vero propositio, quod tres personae verissime sunt aequales. perfectior enim est aequalitas, quae cedit in identitatem, & similitudinem, quam illa quae distinguitur a similitudine, & identitate; similitudo quoque, identitas, & aequalitas multo perfectior est, cum importat qualitatis, quidditatis, & quantitatis indistinctionem, quam dum importat solam conformitatem; non autem in diuinis istae tres habitudines idem sunt, nec important conformitatem, sed omnimodam distinctionem. ergo in diuinis personis est aequalitas perfectissima, & per consequens perfectissime sunt aequales.

Ex his patet quid est aequalitas in diuinis. non est enim aliud, quam distinctorum, puta suppositorum indistinctio in quadam re omnimode indistincta; haec autem indistinctio est idem, quod identitas, secundum quam vna persona dicitur al teri identice immanere. secundum hoc circumincessio, & aequalitas idem sunt, propter quod Ma gister in praesenti distinctione, cum egit de aequalitate, statim se transfert ad circumcessionem. vnde qui concipit indiuiduam Trinitatem, seu Trinitatem distinctam in quodam indisttinguibili indistinctam habet omne illud, quod impor tant omnes habitudines illae. non ergo impeditur personarum aequalitas propter defectum quantitatis, quoniam non est ibi aequalitas eiusdem rationis cum illa, quae est propria passio quantitatis, sed illa quae coincidit cum identi tate, & similitudine essentiali. & in hoc primus articulus terminatur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quod auctoritas, & subauctoritas non impediunt aequalitatem personarum in diuinis.

CIRCA secundum autem considerandum est, quod aliqui dicere voluerunt, quod au ctoritas, qua pater secundum Hilar. videtur es se filio magis authenticus in diuinis non re pugnat aequalitati perlonarum propter hoc, quod in filio non est subauctoritas, nec filius est minor, licet pater auctoritate generationis sit maior, & hoc est, quod dicit Hilar. 9. de Trin. ait enim, quod licet maior sit, donans auctoritate donan tis, & loquitur de patre, non tamen minor est, cui vnum esse donatur, & loquitur de filio, & similiter Aug. dicit 4. de Trinx. vlt. quod non ideo mi nor est filius, quia missus est a patre, sed dicitur hoc propter auctoritatem principij commendan dam. sic ergo auctoritas, quae patri attribuitur non tollit aequalitatem propter hoc, quod filius non est minor, nec habens subauctoritatem. vnde in diuinis recipitur ratio totalitatis, & auctoritatis, & fimilium, quae perfectionem important, sed ratio partis, & subauctoritatis non est ibi propter imperfectionem, quae in istis rationibus importatur.

Sed hic modus dicendi stare non potest, quia impossibile est, vnum relatiuum separari a suo correlatiuo, auctoritas autem, & subauctoritas correlatiua sunt. ergo si pater habet auctoritatem respectu filij, filius habebit subauctoritatem respectu patris.

Praeterea: Si auctoritas recipitur quia dignitatem importat; subauctoritas vero non propter indignitatem. tunc saltem pater respectu fi lij dignior est, & dignitatem habebit, sed hoc est impossibile. ergo nec auctoritas dignitatem importat, nec subauctoritas indignitatem.

Propterea dicendum est, quod auctoritas, & subauctoritas duplex est. quaedam enim, quae fundatur super diuersa conditione potestatis, & dignitatis, inquantum ille, qui habet altiorem potestatem, debet habere auctoritatem, & qui inferiorem potestatem habet, habere dicitur subauctoritatem, & hoc modo nec auctoritas, nec subauctoritas in diuinis recipitur, cum sit omnino eadem potestas in tribus personis; quaedam vero fundatur super modo diuerso haben di eandem potestatem in numero, vt cum aliquis habet potestatem ali quam a se; alius vero habet penitus eandem ab alio, & sic pater in diuinis habet omnem potentiam a se, sicut Deitatem; filius vero a patre. auctoritas ergo, & subaucto ritas primo modo sumptae important perfectionem, & imperfectionem, secundo vero modo sum ptae notant diuersitatem originis, & non gradum perfectionis, & ita patet, quod filius agit subau ctoritate, sicut & pater auctoritate, non distinguendo potestatem, sed ad originem referendo, & ideo dicit filius: Ioan. 14. Pater in me manens ipse facit opera. & Ioann. 5. Non potest filius quidquam facere, nisi quod viderit patrem facientem. talis ergo auctoritas, & subauctoritas non impedit personarum aequalitatem, nec obstant ver ba Hilarij, quia nec auctoritas in patre ponit auctoritatem, nec minoritatem subauctoritas in filio, sed accipitur maioritas pro prioritate originis, nullo modo pro aliqua dignitate: voluerunt tamen aliqui dicere, quod pater dicitur maior vere realiter, licet filius non sit minor. ad hoc enim quod aliquis sit maior, sufficit, quod habeat aliquam dignitatem, si vero debet aliquis dici minor, non sufficit, quod careat illa dignitate, sed oportet, quod includat indignitatem, nunc autem pater dignitatem habet pri mum in diuinis; filius vero etsi careat illa dignitate, nullam tamen indignitatem importat, & ita filius non est minor, licet pater sit maior, sicut sonant verba Hilarij. Sed hic modus dicendi deficit, tum quia saltem ista vera esset, pa ter est dignior filio, & plures dignitates habens: filius vero minus dignus: tum quia impossibile est, quod aliquis sit maior alio, & ille non sit mi nor, nam relatiuum suppositionis requirit terminum sibi supponi. vnde non potest poni Dominus sine seruo, nec maior sine minori.

Propter quod aliqui dicere voluerunt, quod loquendo secundum rem-pater non est maior filio, sed secundum nostrum modum intelligen di. in agentibus enim vniuocis, & causatis non est nobilior natura in patre, qua m in filio, sed tantum modo nobiliori habet eam pater, quam filius, inquantum natura filij dependet a natura pa tris. vnde tenetur filius ad obedientiam, reuerentiam, & honorem impendendum patri; in diuinis autem natura in patre, & in filio est eadem numero, & ideo aeque nobilis, & quo ad rationem naturae, & quo ad modum habendi, quia non dependet. non enim competit sibi produci, sed tantum communicari; quantum vero ad nostrum modum intelligendi, quia pater in di uinis assimilatur quodammodo patri creato, vi detur quod natura sit in patre secundum modum essendi nobiliorem, & ita potest pater dici maior filio quo ad modum habendi naturam, non quidem secundum rem, sed secundum modum concipiendi, sed nec ille modus dicendi sufficit: tum quia est vere productus quomodocumque sit de natura, & ita saltem in esse suppositi videtur habere modum ignobiliorem, quam pa ter, si ratio illa procederet: tum quia pater ha bet naturam a se, filius vero a patre, & ita modus habendi naturam est nobilior, sed illud excludit; tum quia dependentia naturae, & productio ponit ignobilitatem in natura, sed habe re ab alio ponit ignobilitatem in modo essendi.

Quapropter dicendum est, sicut prius, quod habere naturam a se non ponit dignitatem, nec maioritatem, sed intantum ponit auctoritatem, quod habens a se aeque potest naturam, & quicquid ope ratur, attribuere sibi authentice; habens vero ab alio, intantum auctoritate caret, & subauctoritatem habet, quod non potest e am attribuere sibi ipsi, quasi habeat eam a se, nec quod operetur, quasi a se, & haec est veritas, quam exprimit nobis sermonis circumstantia, quo semper vtebatur in euangelijs Christus, dum de diuinis perfectionibus loqueretur. quasi enim omnia negabat a se, & attribuebat patri. In hoc articulus secundus finitur.

ARTJCVLVS TERTJVS.

An pluralitas proprietatum in vna persona impediat aequalitatem respectu alterius, non habentis tot proprietates. opinio Scoti 1. sentent. distin. 19. quaest. 1.

CIRCA tertium vero considerandum, quod secundum aliquos persona, quae habet plures proprietates non est perfectior illa, quae ha bet pauciores, propter hoc, quod proprietates relatiuae nec dicunt perfectionem, nec imperfe ctionem. vnde nec sunt finitae, nec infinitae, hoc autem patet, quia finitum, & infinitum sunt pas siones quantitatis, vt Philosophus dicit 1. Physicorum; nunc autem relationi non competit nec quantitas molis, nec quantitas virtutis, cum non sit principium actionis, quare relatio secunpum genus suum non est capax finitatis, aut infinitatis, & iterum relatio non suscipit magis, & minus secundum suam formalem rationem, sed tantum per fundamentum, vt patet in praedicamentis, & per consequens nec finitatem, nec infinitatem.

Et insuper si relationes essent infinitae formaliter, sequeretur, quod personae essent formaliter infinitae, & ita essent tres infiniti indiuinis, & ideo contra regulam Athanasij non tres immensi, sed vnus immensus, & adhuc essent plu res res infinitae, cum tamen non possint esse plu ra infinita; si vero essent finitae, maius inconuenieniens sequeretur, quia & personae diuinae essent finitae, & aliquid limitatum esset in Deo, & idem, quod Deus. vnde relinquitur, quod nec sint finitae, nec infinitae proprietates relatiuae, & per consequens non est perfectior persona, quae plures proprietates habet.

Opinio aliorum.

DIXERVNT vero alij, quod proprietates perfectionem important, pro eo quod res sunt, & res, & bonum, & verum conuertuntur, nec tamen propter hoc vna persona est perfectior alia, quia realiter transeunt in diuinam essentiam, quae cadem est in tribus. illud enim sufficere non videtur, quia licet transirent in substantiam, nihilominus vna persona non transit in aliam, & ita retinent suas proprietates, quare si quaelibet perfectionem importat, sequi tur necessario, quod vna sit perfectior alia, vtpote plures habens perfectiones.

Quid dicendum secundum reritatem, & primo quod relationes diuinae persectionem simpliciter non imponant, quamuis prima facie aliquae relationes videantur importare.

PROPTEREA dicendum quod videtur sub tribus propositionibus. Prima quidem, quod relationes diuinae, quae sunt proprietates personales non dicunt perfectionem simpliciter, quamuis non sit irrationale, quod aliquae relationes perfectiones simpliciter importent, quan tum prima facie videntur, & primum quidem patet per rationem communem, quae de monstratiue concludit, quia si proprietates relatiuae perfectionem dicerent, nulla persona esset simpliciter perfecta, cum quaelibet careat aliqua proprietate, non est autem simpliciter perfectum, cui deficit aliquid de perfectione cuiuslibet generis, vt Philosophus, & Commentator dicunt 5. Metaphysicae, sed omnino est absonum, quin quaelibet persona sit perfecta simpliciter. ergo proprietates personales nullam perfectionem simpliciter important.

Praeterea: Nulla res est proprie perfectio sim pliciter. ub ratione realitatis iuae, nisi prout connotat aliqua sibi subiecta. vnde Angelus non est perfectio simpliciter, sed intellectus, vel sapientia, & hinc est, quod superius de finiebatur perfectio simpliciter, quod dicit conceptum indeterminatum, & re, & ratione acceptum a cer to connotato, & ratio huius est, quia si diceret, aut rem, aut rationem determinatam, non posset vnicuique adaptati, ita quod esset melips il li esse tale, quam suum oppositum, sed manifestum est, quod paternitas importat rem in diuinis, nec connotat aliquid subiectum, sicut sapientia, & iustitia, & huiusmodi. ergo paternitas perfectionem simpliciter non importat.

Est ergo considerandum pro regula generali, quod perfectio simpliciter importat quid commu nicabile omni rei, & rationi secundum illam definitionem Ansel. monol. 15. dicentis, quod id, quod est melius in vnoquoque ipsum, quam non ipsum est perfectio simpliciter, id autem, quod est sic communicabile, impossibile est, quod aliquam rem determinatam, aut rationem importet.

Et si dicatur, quod secundum hoc res deitatis non est perfectio simpliciter, dicendum, quod secundum hoc perfectio dicitur, quod in eam coincidunt omnes conceptus perfectionales, vt superius dictum fuit, in paternitate vero, aut filiatione nullus talis conceptus perfectionalis concidit, sicut patet. Secundum vero quod scilicet aliquae sint relationes, perfectionem simpliciter importantes, videretur ex hoc, quod Augustinus dicit, quod aequalitas inaequalitati iure preponitur, & sicut Philos. 12. Metaphys. dicit, quod bonum vniuersi consistit in ordine. vnde ordinatum est simpliciter melius, quam inordinatum, & ita videtur, quod ordo, & aequa litas sint perfectiones simpliciter.

Sed dicendum est, quod nulla relatio importat perfectionem simpliciter: tum quia Ansel. expresse illud determinans dicit, quod nullum eorum, quae relatiue dicuntur signisicat aliquid tale, quod sit simpliciter melius: tum quia secundum hoc in diuinis deberent poni omnes tales relationes perfectionem importantes. vn de ibi esset relatio ordinis, & relatio aequalitatis. cum tamen Deus sit extra omnem ordinem, & aequalitas personarum non sit relatio, sed indinctio essentialis magnitudinis, vt supra dictum est, & dicetur inferius dist. 35. tum quia nulla relatio connotat subiectionem talium terminorum, ex quibus oriatur perfectio, eo modo, quo scientia connotat omnia scibilia Deitati fore subiecta. ille enim respectus, quem impor tat intelligere, aut scire in nobis, non pertinet ad sapientiam, prout est perfectio simpliciter: tum quia ordo non est melius in vnoquoque, quam non ordo, sed in rebus ordinabilibus. vnde dicendum est, quod nulla relatio perfectionem simpliciter importat, sed tantummodo illae res, vel rationes, quibus sunt applicabiles conceptus indeterminati a certo connotato assumpti, de quibus dictum est saepe.

Quod relationes diuina, sunt infinitae, & quod omnis relatio, si sit res est finita, nel infinita.

SECVNDA vero propositio est, quod relationes persona les sunt formaliter infinitae, quamuis non fint perfectiones simpliciter, immo, & omnes relationes, si tamen in rerum natura sint, necesse est, quod vel finitae, vel infinitae sint. Et primum, quidem patet, quod verbum infinitorum est necessario infinitum, sub rationem, qua verbum est; verbum namque duorum maius est, quam vnius, & trium amplius est duorum, quare necesse est, vt infinitorum ad infinitum, sed diuinum verbum est verbum formatum de scibilibus infinitis, cum pater, & essentiam suam, & vniuersam creaturam factam, vel factibilem dixerit verbo suo coaeterno secundum August. ergo cum non sit dubium, quod scibilia sint infi nita. ne cesse est, vt verbum sub ratione, qua ver bum sit formaliter infinitum; proprietas autem verbi, & filiationis idem sunt, quia filiatio infinita erit, & per consequens paternitas, & ceterae proprietates. Secundum vero patet, quod nulla res potest poni, quin dicat aliquem gradum entitatis, & aliquam actualitatem; illa autem actua litas necessario vel est finita, vel infinita. ergo necesse, quod relatio vbicumque ponatur, vt res sit finita, vel infinita.

Praeterea: Licet non omnis res sit finita, vel infinita dimensione, quia non angelus, qui abstrahit ab omni dimensione, nec etiam virtualiter, & actiue, quia non omnis res est principium agendi, omne tamen quod est, finitum est, vel infinitum, infinitum quidem, sicut Deus, finitum vero, & limitatum. vt omnis creatura. ergo omnis relatio vbi ponitur, res erit finita, vel infinita.

Praeterea: Illud secundum quod genus suum suscipit magis, & minus, & summum secundum genus suum suscipit finitatem, vel infinitatem, sed tale est relatio. inuenitur enim similitudo maior, & minor, & summa, & similiter propinquitas reperitur summa. ergo genus relationis suscipit finitatem, & infinitatem.

Sed an sit aliqua relatio infinita in actu in creaturis, videretur alicui, quia duo albi in eodem gradu similes sunt in summo, & si albedo vnius diminuatur in duplo, tunc fuerunt similiores in duplo, quamsint; tres sivero in triplo, fiunt similiores in triplo, si vero in centuplo, fiunt similiores in centuplo, & sic de omnibus speciebus numerorum. illa ergo similitudo est infinita, qua aliqua sunt similia absque omni numero. numeri enim in potentia sunt infiniti. sic ergo aliqua sunt plus similia in infinitum, & per consequens, & pluribus modis, quam sint possibiles numeri illa videntur actu similia in infinitum, & per consequens similitudo videtur infinita, sed ita probatum est esse de simillimis in eodem gradu. ergo & similitudo potest esse infi nita, & est dare propinquitatem infinitam, & sic de alijs relationibus, vt videtur, hoc autem quamuis ab aliquibus concedatur, verum non est. codem enim modo potest probari de qualibet magnitudine, quae sit actu infinita, quia pos sunt resecari ab ea partes minores in infinitum, & secundum omnem numerum, & similiier quae- libet forma diminui potest in infinitum, saltem per diuinam potentiam, quamuis sit dare primam partem esse possibilem. est enim dare minimum ignem, & minimam partem albedinis, vt Philosophus dicit, & Commentator expresse deducit 6. Physic. Comm. 32. non est ergo vera propositio, dicens, quod illud est actu infinitum, quod sic excedit secundum omnem numerum, quia secundum omnem numerum potest fieri minor numero, eo quod finitum, vt dictum est, habet in potentia partes infinitas minores se. quamuis ergo nulla creata relatio sit actu infinita; diuinae tamen relationes sunt formaliter infinitae, cum ibi sit paternitas tota subsistens, quae nil aliud est, quam actiua verbi conceptio, & ibi sit verbum formatum de scibilibus infinitis, & per consequens verbi ratio infinita.

Nec valent motiua primae opinionis. Primum siquidem non, quia licet relationi quantitas molis, aut virtutis non congruat, competit sibi tamen gradus, & quantitas entitatis. vnde neces sario vel habet entitatem limitatam, vel illimitatam. Non valet etiam secundum, quia non est verum, quod relatio suscipiat magis, & minus tantummodo per funda mentum, quia secundum hoc albissimi in summo gradu essent similiores, quam duo minus albi constituti in eodem gradu. vnde patet, quod secundum intentionem albedinis non intenditur, similitudo vero aliquando intenditur secundum remissionem albedinis, vtpote cum magis albus diminuitur, donec ad gradum minus albi. Nec etiam tertium valet, quia quaelibet persona est infinita persona. vnde verbum in diuinis habet rationem verbi, nec tamen propter hoc absolute potest concedi, quod tres personae sint tria infinita simpliciter, sed semper cum additione, quod sunt tres infinitae personalitates, vel quod verbum diuinum est infinitum verbum, & spiritus est infinitum donum, & pater est infinitus dicens, & ratio huius est, quia si absolute concederetur, q sunt tres infiniti, intelligeretur, quod sunt tres dij, vtpote quia absolute, & simpliciter infiniti. vnde ad hoc aspiciens Athanasius dixit non tres immensi, sed vnus immensus, vel dicendum, q immensitas refertur ad magnitudinem perfectionum simpliciter, & declaratum est supra, quod proprietates huiusmodi perfectionem sim pliciter non important.

Quod non obstante pluralitate proprietatum persona diuinae sint coaequales.

TERTIA quoque propositio est, quod personae diuinae sunt coaequales, non obstante, quod in vna persona sint plures proprietates, quam in alia, quarum quaelibet infinita sit secundum propriam rationem, immo ratio tota subsistens. aequalitas enim, & in aequalitas, de qua hic loquimur attenditur secundum perfectiones simpliciter. nec enim esset melius patri, quod haberet proprietates filij, quia ex hoc amitteret esse patrem, nec similiter esset melior filio, si haberet proprietates spiritus sancti, vel patris. ergo personae coaequales sunt, & simpliciter perfecte eadem perfectione. Hic tamen duo dubia oriuntur. Primum quidem, quod si proprietates infinitae sunt formaliter, quod omne infinitum sit perfectum simpliciter, erunt simpliciter perfectiones. Secundum vero, quia cum saltem sint perfectiones aliquae, immo perfectio nes infinitae, videbitur, quod penes eas aliqua inaequalitas attenditur.

Sed dicendum ad primum, quod non est idem infinitum formaliter, & perfecte simpliciter. si enim tota quidditas albedinis poneretur sub sistens, non propter hoc esset perfectio simpliciter, & tamen esset formaliter infinita.

Ad secundum vero dicendum, quod ad personalitatem perfectam patris exiguuntur duae proprietates cum essentia, vt superius dictum fuit, ideo ad personalitatem spiritus sancti, sufficit vna proprietas cum essentia. non ergo personalitas patris est perfectior personalitate spiritus sancti, pro eo, quod de ratione patris est, quod constituatur hoc modo, de ratione spiritus, quod constituatur illo modo. quamuis enim in creaturis aliquando plura concurrunt ad conititutionem vnius, quam ad constitutionem alterius, dum tamen constitutum aequae perfectum sit, pluralitas nihil facit; nunc au tem patris personalitas est aeque perfecta personalitas, sicut spiritus sancti, & econuerso; vtrum autem aequalitas personarum attendatur non solum secundum essentiam, immo secundum personalitates, in 6. articulo locum habet; pro nunc vero sufficiat, quod proprietatum pluralitas aequalitatem non impedit. Et finitur tertius articulus.

ARTJCVLVS QVARTVS.

An impediatur aequalitas ex hoc, quod personae sint alterius rationis opinio quorundam, quod personae diuinae, quasi specie distinguantur.

CIRCA quartum autem considerandum, quod si personae sunt, quasi indiuidua sub specie, non videtur difficile, quomodo in eis sal uetur aequalitas, pro eo, quod indiuidua participant eundem gradum specificae perfectionis; si vero sint, quasi species sub genere, vt sint alterius rationis, difficile est aequalitatem saluare, cum supradictum fuerit, quod impossibile est, duas species fieri, vel poni in eodem gradu perfectionis.

Dixerunt ergo aliqui, quod personae sunt alterius rationis, & sunt quasi species sub genere; hoc autem potest multipliciter declarari. illae enim, quae differunt in forma, differunt spe cifice, vt patet 10. Metaphysicae, sed diuinae personae differunt in hoc, quod est formale in eis. proprietates enim personas constituunt, & ipsas distinguunt, & essentiam ad distinctas personalitates determinant, & trahunt; hae autem videntur esse proprietates formae, & differentiae formales, distinguere, constituere, contrahere, ac determinare. ergo personae diuinae, cum differant formaliter, & earum dif- ferentiae distinctiuae sint alterius rationis, videntur. quasi specifice distingui.

Praeterea: Quae conueniunt in eo, quod secundum nostrum modum intelligendi habet ra tionem potentialis, & differunt in his, quae concipiuntur, vt actus, talia videntur, quasi conuenire in genere, & quasi specifice distingui; genus vero habet modum potentialis, & quasi materiae, vt patet 5. Metaphysicae, sed personae diuinae conueniunt in essentia, quae concipitur per modum cuiusdam potentialis, materialis, ac substracti; distinguuntur autem proprietatibus, quae concipiuntur per modum aduenientium, & actuantium, & videntur quasi genere conuenire, & specie differre.

Praeterea: Nullum eiusdem rationis videtur plurificabile in diuinis, alioquin erit ibi ratio vniuersalis, sed personalitas plurificatur. ergo non sunt eiusdem rationis, vt videtur.

Praeterea: Si personae essent eiusdem rationis pater filium generaret generatione vniuoca; hoc autem non videtur; quia vniuoca generatio non est, nisi ad conseruationem speciei. ergo personae in diuinis non sunt eiusdem rationis.

Praeterea: Productiones alterius rationis terminantur ad producta alterius rationis, sed generatio, & spiratio differunt, quasi specie, & sunt alterius rationis. ergo filius, & spiritus, quasi specie distinguuntur.

Praeterea: Multiplicatio plurium eiusdem speciei fit per materiam, & cetera, quasi per accidens, nec quasi per se intenta, quia potest procedere in infinitum, sed manifestum est, quod hoc non congruit diuinis personis. ergo non sunt plura eiusdem rationis, immo distinguuntur, quasi specifice.

Opinio oliorum quod distinguuntur, quasi indiuidua sub specie, & sunt eiusdem rationis.

DIXERVNT autem alij, quod magis assimilantur indiuiduis existentibus sub specie. vnde sunt eiusdem rationis, quia quae distinguuntur proprietatibus hypostaticis, & indiuidualibus, & conueniunt in ratione quidditatiua, talia licet dentur esse eiusdem speciei, & quasi indiuidua differre, sed tres personae conueniunt in eo, quod est ratio quidditatiua in eis, videlicet in essentia. quaelibet enim persona est quidditatiue Deus; difterunt autem in proprietatibus, quasi hypostaticis, & indiuidualibus. vnde dicit Damascenus lib. primo, quod solum hypostaticis proprietatibus adinuicem differunt esie tres hypostases, non substantia caractherizata, nam hypostases earum proprie indiuisibiliter sunt diuisae. ergo personae, vt videtur sunt quasi indiuidua sub specie distincta.

Praeterea: Esse producens aequiuocum nobi lius est producto, sed persona producens non est nobilior producta. ergo non sunt aequiuocae, aut alterius rationis, & per consequens non distinguuntur, quasi specie.

Praeterea: Damasc. dicit lib. 3. quod numero, & non natura differunt beatae hypostases, ideoque nec differunt ab inuicem secundum substantiam, sed secundum accidentia, quae sunt characteristica, idest designantia hypostasis, non naturae, vnde perfecta est earum substantia, quae sub eadem sunt specie personarum, sed manifestum est, quod si distinguerentur, quasi specifice, non dicerentur distingui solo numero, nec solis accidentalibus proprietatibus designatiuis indiuiduorum, ergo id, quod prius.

Quid dicendum secundum veritatem, & primo quod bypostases non se habent, nt species sub genere, nec vt in diuidua sub specie, sed vt tres numero essendi eiusdem rei.

NVNC ergo dicendum est id, quod videtur sub duplici propositione.

Prima quidem quod est reperire modum alium, secundum quem personae diuinae se habent ad essentiam. non enim sunt sub Deo, quasi species sub genere, aut indiuidua sub specie, sed quasi tres modi existendi, & subsistendi eiusdon rei. vnde non debet dici, quod sint tres personae eiusdem rationis, vel tria supposita, sed potius, quod est eadem ratio, vtpote idem Deus triplici modo existens, seu trine subsistens, hoc autem patet a simili in omni natura rationali, in vna, & eadem in numero existens subsistit in se, vt conspiciens ante se, vt conspicua per actum intellecttus extra se, vt impulsa, & per amorem impensa, vt supra dictum fuit se cundum Augustinum, & insuper omnis natura non intellectualis potest habere duos modos es sendi, vtpote in anima esse conspicuum, & formatum, & extra esse mater iale, nec propter hoc sunt duae res, sed vna tantum, se cundum duos mo dos essendi. secundum hoc ergo est reperire pluralitatem aliquorum distinctorum conuenientium in aliquo, sicut species conueniunt in genere, & aliquorum conuenientium, sicut indiuidua in specie, & tettio aliquorum conuenientium, sicut distincti modi essendi in re eadem numerali, quae secundum illos modos existit. cum ergo in creaturis ille tertius modus reperiatur intentionaliter, nullum est inconueniens, vt excluso prinio, & secundo, hic modus tertius locum habeat in diuinis, exclusa imperfectione, quam intentionaliter impor tat, & adiecta conditione realitatis. vnde quaerenti, an haec iupposita sint alterius rationis, & quasi alterius speciei, vel ciusdem, responderi oportet, quod nec hoc, nec illud, quia rationis identitas, ac diuersitas refertur non ad modum existendi, sed ad naturam, quae existit; Deus autem idem est, qui secundum modos alterius rationis subsistit; haec autem est responsio Augustini septimo, de Trinit. dicentis, quod nec species est diuina esentia, & personae indiuidua. si enim species esset, ut homo, sicut non dicitur vnus homo, Abraham, Isaac, & Jacob, ita non dicerentur vna esse tres personae; non itaque secundum genus, aut speciem dicimus ista, & sic Damascenus lib. primo, dicit, quod non dicimus Deum speciem esse ex hypostasibus, sed in hypostasibus esse. vnus enim vere Deus est pater, & verbum, & spiritus sanctus.

Nec valent motiua primae opinionis.

Prima siquidem non, quia personae non disferunt in forma, immo sunt vna forma Deitatis, sicut in nobis est vna anima intentionaliter subsistens. Et quod additur de proprietatibus, quod distinguunt, constituunt, & contrahunt essentiam, dicendum quod distinguunt modos existendi, non tamen ipsum existens, nec existentiam, quia Deus idem est, qui triplici modo existit, & quia Deus sub illo modo triplici habet tres per se vnitates, & perseitates tertij modi, idcirco dicitur tres habere subsisten. tias, & personalitates, licet sit vnus terminus. differentia ergo formalis, quae constituit speciem, distinguit essentiam, & rationem quidditatiuam, & non solum modum essendi, propter quod ratio specifica dicunt, in nullo competit proprietatibus diuinis.

Nec valet et iam secundum. patet enim, quod rosa posita in esse conspicuo, non facit compositionem cum illo esse, nec rosa sic posita est diuisibilis in duo, cum sit vnus conceptus simplex, nec habet se rosa ad illud esse per modum substituti respectu ipsius, sed per modum subsistentis, & existentis secundum tale esse. vnde rosa in esse formato subsistit, non illi esse subest, aut subsistit, & eodem modo intelligendum est de Deo verbo, & multo perfectius. vnde falsum est, quod essentia diuina potentialis sit, aut substituta proprietati, immo est subsistens secundum illam proprietatem, illa quip pe proprietates non sunt, nisi quidam modi exi stendi relatiui, vt dictum est saepe.

Non valet quoque tertium, quia quod est eiusdem rationis non est ibi plurificatum, immo omnino idem, habens tamen tres modos subsistendi alterius rationis; quomodo autem ab illis abstrahatur vnus conceptus perlonalitatis communiter, infra dicetur nec generatione vniuoca, nec aequiuoca, cum agetur de persona.

Nec etiam quartum valet, quia pater generat filium, nec generatione vniuoca, nec aequiuoca, cum esentia non sit formalis terminus generationis, vt supra dictum fuit. communicatur enim non per modum termini, sed per modum formae symbolae, & communis.

Et ex codem deficit quintum. Productiones enim arguunt, quod proprietates consttitut iuae sint alterius rationis, sed quia se tenent ex parte modi essendi, verum quidem erit, quod cadem res subsistit secundum modos alterius rationis, non propter hoc tamen se habet, sicut diuersae species, quia diuersitas specifica non est secundum modos essendi, sed secundum diuersas essentias, & rationes quidditatiuas.

Nec valet etiam sextum pro eo, quod in di- uinis non est multiplicatio eiusdem, immo idem est, quod secundum diuersos modos subsistit, nec isti modi sunt in infinitum multiplicabiles, immo ad trinarium reducuntur ex ratione intellectuali. naturae enim competit ter subsistere per hunc modum.

Motiua quoque secundae opinionis procedere non videntur. Primum siquidem non procedit, quia proprietates indiuiduales determinant, & numerant naturam; hoc autem non competit proprietatibus diuinis, & iterum proprietates hypostaticae non se tenent solum ex parte modi existendi, immo ex parte essentiae numeralis; proprietates autem diuinae tenent se ex ex parte modi existendi, se cundum quem essentia subsistit. vnde dicit Damascenus lib. 3. quod substantia secundum seipsam non subsistit, sed in hypostasibus contemplatur. cum ergo vocat Damascenus proprietates istas caracteristicas, hoc est consignatiuas. dicuntur enim a caractere, nil aliud vult intelligere, nisi quod proprietates sunt notiones, quibus distincte cognoscuntur, & nominantur personae. Secundum etiam non procedit, quia iam dictum est, quod pater non est producens, nec generans vniuocum, aut aequiuocum, quia diuinam essentiam per modum termini non attingit. Tertium etiam non procedit, quia Damascenus intelligit, personas numero distingui, hoc est numeraliter, quia possunt numerari distincte, cum habeant proprias vnitates, & sic exponit Magister.

Quod modus essendi alterius rationis non impedit aequalitatem personarum.

SECVNDA vero propositio, quod modi existendi alterius rationis, qui competunt personis diuinis, non impediunt aequalitatem earum: oppositum tamen videretur ex tribus.

Primo quidem, quia subsistere per modum spiritus amorosi dicitur esse nobilius, quam per modum verbi conspicui, & formati.

Secundo vero, quia subsistere modo, quo res extra existunt, videtur nobilius, quam subsistere illo modo, quo sunt in mente obiectiue.

Tertio quoque quia proprietates sunt alterius rationis, & vna est, quasi actiua, vtputa generare, aliae quasi passiuae, vt generari, & spirari. pater ergo qui subsistit per modum generantis, & quasi extra existentis, videtur nobiliorem modum possidere, quam filius, qui existit per modum geniti, & esse obiectiui.

His tamen non obstantibus, dicendum est, sicut prius, & potest sumi ratio, quod anima ter posita non est nobilior in vno modo essendi, quam in alio, nisi quatenus vnus est realis, & duo intentionales, puta cum ponitur, vt concepta, & cum ponitur, vt spirata, propter quod cum ista esse sint relatiua in diuinis, & Deus idem sit secundum istos tres modos reales subsistens, aequalis erit nobilitas in omnibus istis modis.

Non valet. ergo quod primo dicitur, modum, quo spiritus subsistit nobiliorem esse modo, quo verbum subsistit, aut modum, quo pater subsistit a modo verbi, & videtur quoddam exi stere obiectiuum, aut quod vnus modus est, quasi actiuus, alius, quasi passiuus, aut quod modi sunt alterius rationis, & ita de necessitate vnus nobilior alio, siquidem haec non valent, quia secus est de realitatibus, quae habent esse praecisum, secus de realitatibus indistinctis, quae sunt modi essendi eiusdem rei, & conformantur nobilitati illius rei, nec competit eis hoc, quod inest alijs realitatibus alterius rationis, pro eo quod non sunt propriae res, & praecisae, sed modi essendi eiusdem rei; tales autem sunt modi existendi, qui competunt diuinis personis. vnde existere per modum verbi, vel spiritus, non minus nobile, quam existere per modum dicentis, & spirantis, sicut in eadem anima patet, quasi vt intra se conspiciens, & ante se conspicua, & extra se spirata existit in nobiliori modo, aut ignobiliori existit, nisi quatenus duo sunt intentionales. Et in hoc quartus articulus terminetur.

ARTJCVLVS QVJNTVS.

Quod totalitatis ratio non impedit personarum aequalitatem.

CIRCA quintum vero considerandum est, quod personarum aequalitas non impeditur ex ratione totalitatis. constat enim quod ibi non est totum essentiale, quasi persona constituatur ex essentia, & proprietate, vt ex duobus essentijs, quarum vna potentialis sit, & reliqua actualis. sicut enim de materia, & ferma. determinatum est enim, quod proprietas non est, nisi quidam modus existendi relatiuus, sicut rosam existere per modum cuiusdam verbi conspicui, & formati, non est, nisi modus existendi intentionalis. si enim esset realis, non esset, nisi modus existendi realis; forma autem, & materia non esse habent, sicut res, & modus existen di rei. vnde manifestum est, quod persona non est totum essentiale; constat etiam, quod non est totum integrale, quia partes totius integralis possunt saltem per intellectum praescindi ab inuicem, nec quae libet dicit totum; modus autem in existendi, quem importat proprietas in diuinis, non potest praescindi ab essentia, nec econuerso. vnde non se habent per modum partis, nec persona est aliquid integrale constitutum; constat etiam, quod ibi non est totum perfectionale, quasi diuina essentia sit ex multis perfectionibus constituta, multis inquam, vel secundum rem, vel secundum rationem, quia supra probatum est, quod omnes perfectiones coincidunt & re, & ratione in propriam rationem deitatis. vnde multa potest dici connotatiue, sed nullo modo formaliter, vt determinatum est supra, constat etiam quod ibi non est totum vniuersale, comparando essentiam ad personas, vel Deum ad patrem, & filium, & spiritum sanctum. totum enim vniuersale constituitur ex inferioribus, tamquam aliquod confusum ex particularibus constitutum, prout indistincte continentur in eo; nunc autem Deus distincte, & idem in numero subsistit secundum triplicem modum patris, & filij, & spiritus sancti, & claudit eos explicite, & distincte, nec potest concipi, nisi in tribus distinctis, vt alias fuit dictum, sed de relationibus vtrum ab eis possit abstrahi communis conceptus, & ibi est maior difficultas.

Opinio Durandi 1. sent. dist. 19. quaest. 1.

DIXERVNT namque aliqui quod ea, quae sunt in diuinis possunt considerari secundum esse reale, quod habent extra animam, & secundum hoc nullum, quod sit in Deo habet rationem vniuersalis: tum quia quicquid est in re extra, singulare est secundum illud Boetij omne, quod est, ideo est, quia vnum numero est: tum quia si diuinum aliquod poneretur vniuersale, illud esset essentia, quod esse non potest, quia eius vnitas non est rationis, sed realis, & numeralis, & quia vniuersale dicit quicquid est in persona, quia relationem includit suppositis. vnde importat suppositum indeterminatum; essentia vero non importat quicquid est in persona, quia relationem non includit, quae est constitutiua personae, vel ea, quae in diuinis sunt considerari possunt secundum esse, quod habent in anima, & sic non est inconueniens, rationem vniuersalis reperiri in Deo. relatio enim in communi accepta videtur habere rationem totius vniuersalis ad paternitatem, & filiationem, & spirationem actiuam, & passiuam, & similiter persona ad patrem, & filium, & spiritum sanctum, cuius ratio sumi potest ex ratione vniuersalis; vniuersale namque est, quod dicitur de multis per se, & plurificatur realiter in eis, & dicit in communi totam naturam singularium, sed manifestum est, quod hoc competit personae respectu trium suppositorum, & similiter relationi in communi acceptae re spectu quatuor proprietatum. ergo tam persona, quam relatio in communi habent rationem vniuersalis.

Quid dicendum secundum veritatem.

SED hoc quantum ad id, quod tangit rationem personae, veritatem non habet, quia non aliter est commune respectu trium personarum esse suppositum, vel personam, quam sit commune Sorti, vel Platoni esse primam substantiam, vel esse per se tertio modo, vel esse aliquem hominem, de quibus constat, quod non habent rationem vniuersalis, sed de hoc magis inferius apparebit, dum tractabitur de persona. Quantum vero ad id, quod tangit relationem in communi, etiam non est verum, quod ra tio vniuersalis possit sibi attribui, nec quod a diuinis proprietatibus possit communis conceptus relationis abstrahi, qui habeat rationem vniuersalis, noc autem potest multipliciter declarari: omnis namque ratio generis per differentias diuisa, necessario exigit, vt altera differentiarum sit habitus, & altera quasi priua- tio, & per consequens, quod vna species sit habitualis respectu alterius, & nobilior; altera vero quasi priuatiua, sicut superius extitit declaratum, sed proprietates dei, quae sunt alterius rationis sic se habent, quod vna non est nobilior altera. ergo non abstrahitur ab eis ratio in communi, quae se habeat, sicut genus.

Praeterea: Si talis ratio abstrahibilis esset, tunc personales proprietates essent in praedicamento relationis, sed August. dicit 5. de Trinit. quod nullum decem praedicamentorum locum habet in diuinis, & Magister etiam dicit distinctione octaua, quod ex verbis Augustini apparet praedicamenta artis dialecticae diuina naturae minime conuenire; Doctores etiam dicunt modum duorum praedicamentorum, puta substantiae, & relationis reperiri in diuinis, & nullo modo ipsa praedicamenta; relatio etiam praedicamentalis est accidens; nullum autem accidens locum habet in Deo. ergo talis communis conceptus relationis non potest abstrahi a proprietatibus personalibus in diuinis.

Praeterea: Ab actione; & passione non potest in creaturis abstrahi communis conceptus, alioquin non essent actio, & passio duo conceptus generalissimi altissimi primi, cuius oppositum Philosophus dicit in praedicamentis, & 5. Metaphysicae, vbi enumerat ea inter decem praedicamenta, sed proprietas patris, quae est generare, & proprietas filij, quae est generari se habent, quasi vt actio, & passio, & similiter spi rare, & spirari. ergo ab eis non potest abstrahi vnus communis conceptus. Et si dicatur, quod verum est de ipsis productionibus: de relationibus tamen fundatis super eas non videtur concludi, dicendum, quod non valet, quia relationes non differunt a productionibus in diuinis saltem realiter, & si dicatur, quod differant ratione, quod hoc non dicendum quia non potest ab eis abstrahi communis conceptus. Ratio itaque a priori, quare proprietates diuinae, siue concipiantur per modum productionum, siue per modum relationum, non sunt in praedicamento, nec potest ab eis communis ratio abstrahi, aut aliquis conceptus vniuersalis hoc est, quod vt dictum est saepe, essentia diuina est de conceptu, & intelligibilitate ipsarum, & econuerso. vnde non possunt ab inuicem praescindi. si ergo ab eis abstraheretur aliquis communis conceptus, non explicite, nec distincte, sed confuse, & vniuersaliter importaret diuinam essen tiam vniuersaliter, & confuse. si enim distincte eam includeret, & proprietates includeret distincte, si vero nullo modo deitatem includeret, nec proprietates clauderet in seipso, cum claudi non possint absque essentia, sed manifestum est, quod diuina essentia non potest concipi in vniuersali. non enim sub ratione substantiae, vt declaratum fuit supra distinctione octaua, nec suppositione Deitatis communis, cum sit deitatis ratio subsistens. ergo nec proprietates possunt habere communem conceptum. vnde quaelibet earum est tota ratio sua subsistens, vt non possit conceptus specificus abstrahi ab aliqua illarum; claudunt etiam in sua intelligibilitate diuinam essentiam, a qua nulla ratio abstrahi potest, sed semper concipitur; vt determinata, & per consequens semper ipsae proprierates habent determinate intelligi, nec possunt concipi vniuersaliter, vel confuse. Quod vero dicitur in recitata opinione re lationem in communi accptam praedicari de huiusmodi proprietatibus, dicendum quod sic qui imaginantur, decipiuntur de hoc, quod quamdiu sumus in via de proprietatibus diuinis loquimur, sicut de alijs relationibus, & de diuina essentia, quasi de vna alia quidditate. non enim intelligimus eas secundum proprias rationes, propter quod & a diuina essentia putamus nos abstrahere communem aliquam rationem, & a proprietatibus illis, sed qui considerat earum conditiones, videt hoc esse impossibile. & hic articulus quintus finitur.

ARTJCVLVS SEXTVS.

An aequalitatem impediat, quod inter patrem, & filium non videtur esse aequatio versiua opinio S. Thomae par. 1. q.42, art. 1.

CIRCA sextum autem considerandum, quod aliqui dicere voluerunt, aequalitatem, & similitudinem posse assignari in diuinis, scilicet per nomina, & per verba. secundum ergo quod per nomina significatur, dicitur mutua aequalitas, & similitudo in diuinis personis. filius enim est aequalis, & similis patri, & econuerso, & hoc ideo, quia filius habet magnitudinem patris, & pater magnitudinem filij, secundum autem, qper verba aequalitas significatur, importatur aequalitas cum motu, & licet motus in diuinis, non sit, est tamen ibi accipere naturam, & magnitudinem, & omnem perfectionem. filius enim accipit a patre, & non econuerso. quia ergo aequalitatem a patre filius accipit, & non econ uerso, propter hoc dicimus, quod filius coaequa tur patri, sed non econuerso. est ergo in diuinis aequalitas, & mutua diuersificatio per nomi na, non tamen est ibi coaequatio, cum significatur per verba. Sed hic modus dicendi non vi detur posse stare. de duabus enim lineis, sic dicitur verbaliter, quod vna aequatur alteri, sicut quod sit aequalis nominaliter pronunciando: sed constat, quod vna linea ab alia aequalitatem non accipit. ergo non est de ratione eius, quod alteri verbaliter coaequatur, quod aequalitatem ab illo accipiat.

Praeterea: Quamuis coaequari aequalitatem significet per modum fluxus, & fieri, sicut verbum, non tamen significat, quod ab illo, cui dicitur coaequari aequalitatem accipiat, sicut nec si aliquid dicitur lucere, propter hoc dicitur, quod lucem accipiat. vnde si duae magnitudines coaequantur, non propter hoc sensus est. quod vna ab alia aliquid sumat. consuetum est enim dici de duobus similibus, quod vnus assimilatur alteri, nec propter hoc datur intelligi, quod vnus ab alio similitudinem accipiat. ergo pari ratione poterit dici pater ass imilari filio, vel coaequari absque hoc, quod ab illo aliquid accipiat.

Praeterea: Nil aliud est coaequari, nisi actus primus aequalitatis, sicut lucere est actus primus lucis. vnde lucere est lux posita in actu, & in exercitio, & in vsu lucendi, vt supra dictum est de esse, & essentia, sed mani festum, est quod pater est in actu, & in exercitio coaequandi, cum filio. non enim habet solum aequalitatem in potentia, & habitu, sed in actu, & in vsu coaequandi. ergo non solum potest dici, quod in patre sit aequalitas respectu filij, immo quod & filio coaequatur.

Praeterea: Augustinus primo de Doctrina Christiana dicit, quod proprietas filij est aequalitas nominaliter, proferens aequalitatem, & non verbaliter.

Opinio aliorum.

PROPTEREA dixerunt alij, quod similiTtudo, aequalitas, & adaequatio videntur se habere per ordinem. addit enim aequalitas ad similitudinem priuationem intentionis, & remissionis, sicut aequaliter sunt alba, quae participant albedinem non secundum magis, & minus, adaequatio addit super aequalitatem rationem imitatiui. quod alteri enim adaequatur, est ad esse imaginem. Ex his ergo patet, quod in diuinis aequalitas est conuersio, quia aequalitas est relatio aequiparantiae. vnde vbicumque est, mutua est & conuersiua, sed non est in diuinis adaequatio conuersiua, nam omnis adaequatio est alicuius se habentis ad aliud per modum imaginis ad exemplar, sicut imago Herculis, coaequatur Herculi, tamquam suo exemplari: sed manifestum est, quou in diuinis filius imitatur patrem, & non econuerso, cum sit imago ipsius, & similiter spiritus sanctus imitatur patrem, & filium. ergo filius corquatur patri, sed non econuerso, & spiritus sanctus vtrique, & non econuerso.

Sed nec hic dicendi modus videtur conueniens; adaequatio namque ad aequalitatem ex vi sermonis non addit imitationem, nam dicimus, quod linea lineae adaequatur, coaequatur, & aequatur, nec tamen est eius imago, & iterum, non videtur posse sobrie dici, quod pater sit exemplar respectu filij, quia exemplar, & exemplatum le debent habere, sicut mensura ad mensuratum; mensura vero de sui ratione importat primitatem, & dignitatem respectu mensurati. vnde non videtur proprie dici, quod pater sit exemplar filij, praesertim cum relationes tertij modi modo mensurati, & mensurae non ponantur secundum personas diuinas.

Quid dicendum secundum veritatem.

ET idcirco dicendum est, quod sicut simiLilitudo dicitur essentialiter, & personaliter in diuinis, sic & aequalitas; similitudo quidem est quaedam proprietas esfentialis, secundum quam pater dicitur similis filio, & econuerso propter identitatem essentiae; quando vero sumitur pro personali proprietate filij, inquantum filius dicitur imago, & similitudo patris. tunc enim similitudo non est aliud, quam proprietas verbi, cum verbum sit similli mum scientiae, de qua nascitur secundum Aug. similiter etiam aequalitas aliquando respicit magnitudinem essentiae diuinae, quae eadem est in tribus, & secundum hoc pater est aequalis filio, & econuerso, quandoque vero respicit proprietatem filij personalem; emanat namque filius, sicut verbum, & sicut imago; verbum autem ita oportet, vt sit aequale scientiae, de qua nascitur, si fuerit perfectum, sicut oportet, quod sit simil limum, immo nil aliud est esse simillimum, nisi per omnia esse aequale, & ideo dicit Aug. 6. de Trin. quod imago si perfecta sit, implet id, cuius est imago. sic ergo aequalitas est proprietas personalis filij, sicut imago, & similitudo, & verbum. vnde 15. de Trin. c. 14. dicit Aug. quod verbum Dei patris est per omnia sibi simile, & aequale. non enim seipsum integre perfecteque dixisset, si aliquid minus, aut amplius esset in eius verbo, quam in seipso. Cum ergo inquiritur an inter patrem, & filium sit aequalitas conuersiua, dicendum est, quod sic, loquendo de aequalitate essentiali, quia respicit omnem perfectionem, siue per verba, siue per nomina huiusmodi aequa litas exprimatur. vnde pater est aequalis filio, & coaequatur filio in omni perfectione; si vero loquamur de aequalitate personali, quae nil aliud est, quam verbi proprietas, nec nominaliter, nec verbaliter dicitur conuersiue. filius enim est imago, similitudo, & aequalitas patris. non e conuerso, & ideo dicit Aug. i. de Doct. Christiana, quod in filio est prima aequalitas, & 6. de Trinit. quod imago coaequatur illi, cuius imago est, non illud imagini suae. sic ergo non impedit aequalitatem patris, & filij inadaequatio ista; adaequatur namque conuersiue aequalitate essentiali, sicut & assimilantur in omni perfectione, sed non aequalitate, aut similitudine personali, sicut nec in esse imaginem, aut verbum. & sic finitur articulus sextus.

Responsio ad obiecta.

AD ea, quae superius inducuntur dicendum est ad primum quidem, quod aequalitas, prout est indiuisum, est illa, quae est passio quantitatis, immo nec est relatio realis, aut rationis, sed ma gis vnitas, & indistinctio essentiae diuinae, quae est quaedam immensitas, sicut inferius distinctione trigesima prima amplius apparebit.

Ad secundum dicendum, quod auctoritas, quae est in patre, non aliud importat, nisi quod esse Deum, & omnem operationem potest attribue re sibi, quae est Deus, omnia a se habens, & non ab alio; filius vero non est Dominus a se, nec operatur a se, quia non est a se, sed a patre, & hoc notatur in eo subauctoritas; talis autem auctoritas, & subauctoritas non inducunt impietatem, aut inaequalitatem, sed distinguit originis habitudinem, & ideo dicit Augustinus contra Maxim. lib. 3. quod talis quaestic est originis, & non aequalitatis. notat enim, quis de qua sit, & non qualis, aut quantus sit.

Ad tertium dicendum, quod pluralitas proprietatum personalium non impedit aequalitatem, vt visum est in corpore quaestionis.

Ad quartum dicendum, quod proprietates non sunt sic alterius rationis, quod contineantur sub aliqua ratione communi, quae diuiditur in eas per differentias, quarum vna sit habitus, & reliqua priuatio, & ideo non oportet, quod vna sit alia perfectior, aut nobilior.

Ad quintum dicendum, quod pater filium non generat generatione aequiuoca, aut vniuoca, quia essentia non accipitur per modum termini, sed transfunditur per modum cuiufdam symboli, & communis.

Ad sextum dicendum, quod generare, & spira re non sunt species contentae sub aliqua ratione communi, quae possit abstrahi ab eisdem, ve declaratum est.

Ad septimum dicendum, quod aequalitas in diuinis, prout est proprietas personalis verbi, sicut similitudo, & imago ad patrem dicitur relatiue, & non econuerso, sed aequalitas essentialis dicitur conuersiue.

Ad octauum dicendum, quod aequalitas, simi litudo & identitas idem sunt in diuinis. vnde eaedem habitudines sunt, si ponantur relationes, sicut aliqui volunt, vel eadem indistinctio non ponatur, quod sunt vnitas indistinctionis, tamen conformitatis, quod verius est, vt inferius apparebit. Et per idem patet ad nonum, & decimum.