Quaestio 1

ARTJCVLVS PPRJMVS.

Opinio Henrici quolibeto 9. quaest. 4

CIRCA primum, ergo considerandum est, quod aliqui dicere voluerunt scientiam, quae se extendit ad multas conclusiones, habere vnitatem cuiusdam rei indiuisibilis existentis in intellectu, quae quidem generatur tota, secundum essentiam ex prima demonstratione, qua acquiritur notitia primae conclusionis, ex alijs autem demonstrationibus intenditur, non quod aliqua alia res acquiratur; vnde scientiae in primo gradu est respectu primae conclusionis: in secundo vero est secundae conclusionis, & sic deinceps; sicut enim vna potentia indiuisibilis se potest extendere ad multa, vt patet de intellectu, sic & vnus habitus indiuisibilis existens extendere se poterit, vt videtur: haec autem positio fulciri potest tribus rationibus in arguendo primo loco inductis; sed illis non obstantibus nullatenus stare potest; habens enim habitum, si non fuerit impeditus, potest per illum operari, & elicere actum, sed habens primum gradum scientiae, non potest elicere actum cognitionis respectu centesimae conclusionis, quamuis possit respectu pri mae, vel vigesimae. ergo habens primum gradum scientiae, non habet totum habitum per essentiam omnium conclusionum, & per consequens alia realitas respicit aliam, & aliam conclusionem in habitu scientifico, vt videtur. Nec valet si dicatur, quod quamuis sit idem per essentiam, non tamen respicit conclusiones diuersas, nisi sub gradibus diuersis, hoc quidem est impossibile; tum quia cum sint certae, & finitae conclusiones, in qualibet scientia oportebit gradus habitus esse sub certo numero, & finito, quod esse non potest, nam sunt infiniti gradus in potentia in qualibet forma intensa, alias intensio non esset motus vnus continuus, cuius oppositum vult Philosophus, & Commentator. Tum quia secundum sic ponentes: gradus habitus ab inuicem non distinguuntur realiter; nam augmentum formarum fit secun dum eos absque aduentu alicuius realis: impossibile est autem, quod intellectus possit agere nunc, & ante non posset, nisi facta aliqua reali tautatione ip illo habitu, quo exst ieractum cognoscendi canclusiones, tum quia habens habitum in aliquo gradu, potest in aliquo gradu exire in operationem respectu proprij oblecti. pc habitus centesimae conclusionis est in aliquo lla du in habedte habitum primae conclusionis, cum isti habitus per te sint omnino realiter, & essentialiter idem; sequitur, quod habituatus in grima conclusione statim possit cognoscere centesimam, cuius oppositum experimur.

Praeterea: Illi habitus, qui habent distinctas generationes, & distinctas corruptiones, distinctas intentiones, & distinctas remissiones: sunt rea liter distincti, & essentialiter non solum sicut gradus essentiae vnius. hoc patet, quoniam si essent sicut gradus eiusdem habitus, haberent ean dem intentionem, & idem augmentum, sed habitus decem primarum conclusionum possunt seorsum generari, & intendi absque hoc, quod geuere tur habitus centesimae, aut intendatur, meditans enim frequenter de conclusionibus, primi Geometriae, non dubium, quod intendit habitum cō- tinue respectu illarum, nec propter hoc conclusiones quintidecimi libri nouit. ergo habitus quantumcumque intensus illarum conclusionum, & istarum non fuit realiter idem.

Praeterea: Impossibile est habitus oppositos stare simul, sed ignorantia dispositionis conclusionis centesimae: ignorantiam dico, qua creditur eius oppositum esse verum, non ignorantia negationis, quae est nescientia simpliciter; illa inquam ignorantia est habitus contrarius, & corruptiuus habitus scientifici eiusdem conclusionis. ergo illa ignorantia, & haec scientia impossibile est, quod stent simul. certum est autem, quod ignorantia ista potest stare cum scientia decem primarum conclusionum; possibile est enim aliquem recte sentire de decem conclusionibus alicuius scientiae, & errare circa centesimam. ergo habitus decem, & habitus centesimae non sunt realiter idem. & confirmatur, quoniam formae contrariae sunt incompossibiles in eodem propter essentialem repugnantiam, & oppositionem; & idcirco tota essentia habitus scientifici omnium conclusionum repugnaret errori, & ignorantiae omnium earum, si quaelibet esset vna res indiuisibilis, & simplex. Opinio Scoti in prologo primi Sent. quaest. 4.& 5. C T propterea alij dicere voluerunt, quod A vnitas habitus scientifici, est vnitas cuiusdam generis: quia quot sunt conclusiones, tot oportet ponere habitus partiales, quia vero sunt de eadem materia, idcirco habent generis vnitatem. vnde multi partiales libri Physicae sunt in intellectu habentis scientiam naturalem, alium enim habitum habet talis de libro Physicorum, & alium de libro Coeli, & Mundi, & sic de alijs: haec autem opinio fulciri potest tribus rationibus arguendo ad oppositum inductis. Quibus non obstantibus minime stare potest. si enim quot sunt conclusiones in Physica, tot sunt scientiae naturales, aut istae Physicae erunt distinctae specifice, vt habitus alterius rationis. & hoc esse non potest; quia cum conclusiones innumerabiles sint, nec adhuc in millesima parte inuentae, se- quitur, quod scientiae Physicae innumerabiles no bis deficiunt: quia non est rationabile poni, aut illae erunt solum numero differentes, & secundum hoc plures habitus eiusdem speciei erunt in eodem subiecto. et iterum duo habitus eiusdem conclusionis, quorum vnus fuit in intellen Aristotelis, & alius in mente Platonis, erunt soloe numero differentes: coststat antam?rd illi duo ha bitus conclusionis eiusdem, maiorem habebant inter se conuenientiam, quam habitus primae conclusionis cum habita secundae. ergo isti duo non possunt numero solo differre, sed nec poterant species ergo. non sunt habitus partiales completi.

Praeterea: Si sint plures habitus compled, scien tia Physica in anima, non erit nisignus actus, ex istis habitibus aggregatus, sicut ex omnibus sciem tijs puta Grammatica, Logica, & Mathematica fit vnus actus habituum, & formarum in mente habentis eas, sed Physicam talem actum esse est irrationabile, & coptra Philosophum dicentem; quod vna scientia est vnius generis subiecti: ergo huiusmodi Physicae non sunt habitus perfecti. Praeterea: Sicut se habet forma in esse, sic se habet, & in denominari subiectum; sed habitus decem conclusionum Geometriae denominat im perfecte habentem: non enim dicitur pirfecte habituatus in Geometria, qui non nouit, nisi decem conclusiones: ergo habitus illarum decem non est perfectus habitus, nec pars Geometriae praedicationem recipiens, sicut indiuiduum, vel species Geometriae. Et confirmatur, quia species praedicantur perfecte de indiuiduo dicendo: Sortes est homo perfectus, & genus de specie: homo est animal perfectum.

Praeterea: Sicut se habent conclusiones ad esse scibile, sic se habent habitus earum ad esse scientiam; sed sic se habent conclusiones, quod sunt partes vnius scibilitatis integrae, & perfectae, nec quaelibet earum est completa scibilitas: vge gurnicu: carunsem erunt perfectz scien

Opinio Bernardi in impugnationibus contra Hanricum quolibeto 9. q. 4.

ET propterea alij dicere voluerunt, quod L scientia non est vna simplex forma indiuisibilis, nec tamen est quasi actus ex habitibus specificis constitutus, sed habet partes, ex quibus constituitur, quoniam scientia non est aliud, quam ordinatio specierum existens in intellectu, secundum quam prompte intelligimus, quando volumus. Haec autem opinio, etsi aliquid veritatis attingat, in hoc quod dicit scientiam vnitatem habere cuiusdam totius, in hoc tamen deficit, quod ait scientiam non esse aliud, quam ordinationem specierum: certum estenim, quod habitus scientificus generatur ex actu intellectus discursiuo, cum acquiratur per demonstrationem; illud ergo, quod derelinquitur ex hoc actu, aut est purus ordo impressus speciebus, aut sunt species, aut aliquid absolutum factum circa eas; non potest autem poni, quod ordo per istum actum speciebus imprimatur immediate, ne relatio sit primus terminus productionis con tra Philosophum; nec dici potest, quod species imprimantur, quia iam ante erant, nec dici po- test, quod aliquod absolutum fiat circa species, quod sit ratio fundandi illum ordinem, cum in intellectu non ponatur aliud, nisi species habitus, & actus. ergo impossibile est poni, quod ordo specierum formaliter sit scientia.

Praeterea: Habitus scientiae est aliquid absolutum in genere qualitatis, etsi relationem includat ad actum, & obiectum; sed ordo specierum, non estaliquid absolutum, nec respectus ad actus, & obiectū; sed relatio vnius speciei ad alteram. ergo ordo specierum non est ipse scientificus habitus. Praeterea: Scientia est habitus conclusionuml non praemissarum, & principiorum, vt patet, sed ordo specierum respicit non solam conclusionem, sed totam demonstrationem cum sit ordo maioris extremitatis ad medium, & medij ad minorem, & per consequens totius discursus. ergo non erit scientificus habitus.

Praeterea: Ordo cum sit relatio, non potest esse principium actus intelligendi, aut alicuius operationis, sed scientia est actus primus, & prin cipium actus secundi, qui est intelligere conclusionem; non ergo potest esse ordo specierum.

Praeterea: Si scientia sit ordo specierum, aut est ordo situalis; & hoc esse non potest, quia species non sunt situatae in intellectu, nec habent hic, autibi, nec prius, nec posterius in situ: aut erit ordo causalis, quasi vna species ex alia causetur, & hoc esse non potest, quia species sunt in intellectu antequam habitus scientificus generetur, & iterum species causantur in intellectu a phantasmate, & intellectu agente, aut erit ordo formalis, quasi vna sit apta nata prius formare intellectum, quam alia, nec hoc esse potest, quia tunc statim cum imprimuntur in intellectu deberet esse iste ordo; & tamen non statim habetur habitus scientificus, aut erit ordo vsualis, vt scilicet intel lectus sit determinatus ad vtendum quodam ordine specie maioris extremitatis, deinde medij, deinde minoris, deinde inhaerentiae maioris ad minorem; talis quippe determinatio intellectus si poniturad istum ordinem, non erit ex ipsis spediebus, sed ex aliquo determinatiuo facto in intellectu, quo inclinetur ad istum ordinem vtendi speciebus. ergo habitus scientificus non est ordo.

Quod sit habitus scientificus formaliter, & secundum rem.

Est ergo sciendum, quod scientia in anima, nec est ipsae species, alias habens species trian guli, & habere tres, statim sciret, quod triangusus habet tres, quod non est verum: nec est ordo specierum, vt ex praedictis patet, nec est id, quo intellectus determinatur ad vtendum ordinate istis speciebus, speciebus inquam, maioris propositionis, & minoris conclusionis, siue totius demonstrationis? illud enim quo determinatur ad huoc ordinem vsnalem est memoria actus difeursiui, qui praecessit; ista namque memoria reducit intellectum ad similem discursum, & similem specierum vsum, qui fuit in principio, dum cepit sllogizzare, & demonstrare, certum est autem, quod memorari non est scire, nec memo ria est sclencia. Tum quia memorari est actus reaextis? memoramur enim nos audiuisse, vidisse, & intellexisse: scire autem immediate ca- dit super obiectum: Non enim scimus nos intellexisse, quia hoc est; sed scimus, quia hoc est. Tum quia memorari cadit super totum discursum syllogisticum: Recordamur namque de tota demonstratione; certum est autem, quod scire est tantum de conclusione, & per idem patet, quod scientia non est habilitas, qua intellectus promptus sit ad demonstrandum, & discernendum. Quid ergo sit scientia in anima, difficile est videre; sed dicendum est, quod actus ducunt in notitiam habitus; sunt autem in intellectu actus rationum diuersarum; est quidem vnus simplex, qui cadit super simplex obiectum absolute. Est vero alius, qui cadit super veritatem complexam, tamquam super id, quod etiam habuit rationem formalem, qua notitiam ipsorum terminorum. Et est alius, qui cadit super veritatem complexam, & habet rationem formalem, qua aliam veritatem complexam: vnusquisque autem istorum trium actuum, est quidem simplex intellectio realiter, & formaliter; sed primus singulariter dicitur simplex, & obiectiue, quia non differt in eo id, quod intelligit, ab illo quo intelligit. Secundus vero, & tertius non sunt simplices obiectiue, quia alia est veritas, super quam cadunt, & alia veritas, qua super ipsam cadunt. Et potest istud declarari exemplo in voluntate, in qua est vnus actus, qui appellatur simplex volitio cadens super finem, in quo non differt id, quod appetitur ab eo, quo appetitur, quia finis desideratur per se, & alius qui vocatur electio cadens super id, quod est ad finem, in quo est aliud, quod appetitur ab eo, quo appetitur, quia ea, quae sunt ad finem non appetimus propter se, sed propter finem, vt amara potio propter sanitatem, sicut ergo actus secundus arguit in intellectu quendam habitum quo determi netur ad videndum veritatem principij complexam exterminis, qui quidem est habitus principiorum; sic tertius exigit habitum determinantem intellectum ad veritatem conclusionis ex veritate principij, vt secundum hoc scientia sit aliquid, quo intellectus determinetur ad intellectionem simplicem cadentem super veritatem aliquam propter aliam primam veritatem, aliud a demonstratione memoriter retenta immansiuum in intellectu. Ad cuius explanationem conditiones istae per ordinem probandae sunt.

Prima quidem, quod intellectio non cadit super veritatem conclusionis, nisi quatenus cadit super veritatem principij, quae sic patet: sicut enim vnumquodque se habet ad entitatem, sic se habet ad veritatem, & ad scibilitatem secundum Philosophum; sed entitas conclusionis non est ex se, sed ex entitate principij, vt patet: vbi dicitur, quod si principium est, conclusio est. ergo veritas, & cognoscibilitas est in conclusione ex co gnoscibilitate principij, cum ergo vnumquodque sic cognoscatur, sicut aptum natum est, necesse est, quod intellectus non cadat super veritatem conclusionis, nisi quatenus cadit super veritatem principij. Praeterea: Sicut se habet finis, & ea, quae sunt ad finem, ad bonitatem, & appetitum, sic se habent principium, & conclusio ad veritatem, & intellectum, vt patet, sed finis habet bonitatem a se super quam fertur appetitus, ea vero, quae sunt ad finem habent bonitatem ex fine, & appetitus non fertur super ea, nisi quatenus fertur super finem, alioquin si feratur per se, habebunt rationem finis, vt patet. ergo nec conclusio habet veritatem, nisi ex veritate principij, nec intellectus fertur super eam, nisi quatenus super veritatem principij ferebatur.

Praeterea: Si intellectus fertur per se in verita tem repertam in conclusione, aut cognoscit id esse per veritatem ex terminis conclusiones, aut ex copulatione terminorum, aut ex ponderatione na turae suae, sed non ex terminis, quia tunc conclusio esset principium, nec ex copulatione terminorum, quia non cognoscitur, nisi ex terminis copulatio ipsa, nec ex ponderatione naturae suae; tum quia intellectus mouetur ex obiecto, & ideo, vel termini, vel copula, vel aliquid aliud mouebit intellectum, quod hoc sit verum, tum quia nec ad cognoscendum veritatem principij mouetur ex ponderatione potentiae, nisi ex terminis determinetur. ergo impossibile est, quod feratur in veritatem conclusionis, iudicando hoc esse verum, nisi ex aliqua causa istius veritatis existente extra conclusionem; illa autem est veritas prin cipij, quare necesse est, vt non cadat intellectus super veritatem conclusionis, nisi quatenus simul cadit super veritatem principij. Et confirmatur, quoniam scire aliquid, non est nisi cogno scere, quoniam hoc est; a cognoscente autem quoniam hoc est, consuetum est quaeri, vnde nouit quod sic est, vt innuatur, quod scire non est, nisi ex causa: iuxta illud Philosophi: Scire vnumquodque opinamur cum causam cognoscimus, quoniam sic est, & quoniam non contingit aliter se habere. Secunda vero conditio est, quod huiusmodi intellectio cadens super vtramque veritatem, est vnica, & simplex: si enim illa eadem intellectio numeralis, quae cadit super veritatem conclusionis, non caderet super veritatem principij; tunc inueniret intellectus veritatem ex se in illa, quia impossibile est terminari intellectionem ad aliquid praecise, quin sit in illo veritas praecise; sed probatum est, quod in conclusione non est veritas per se, & praecise, sed vt est iuncta veritati principij; sicut bonitas, & appetibilitas non est in potione amara, nisi quatenus copulatur cum sanitate per modum inducentis eam. ergo non aliquo actu fertur intellectus in veritatem conclusionis, quin eodem feratur in veritatem principij.

Praeterea: Ille actus quo cognoscitur, quod hoc est propter hoc, vel quod hoc est causa quod insit hoc, transit simul super vtrumque, scilicet super illud, quod est causa, & cuius est causa, sed actus, qui est scire, est nosse, quod hoc est propter hoc, & quod hoc sit causa quare sit hoc, vt patet per definitionem quam ponit Philosophus de scire, & patet etiam, quoniam nosse, quod hoc est simpliciter, & ex se non est scire, sed principium intelligere. ergo actus sciendi simul tran sit super veritatem principij, & conclusionis.

Praeterea: Hoc est scire in intellectu, quod est eligere in voluntate, sicut intelligere principia in intellectu hoc est, quod velle finem in appetitu, hoc patet; sed actus electionis simplex cadit super illud, quod est ad finem, propter finem, & super vtrumque simul. ergo, & scire cadit simul super vtramque veritatem principij, & conclusionis. Et confirmatur, quia formalis ratio boni- tatis, in eo quod est ad finem est bonitas finis, vt sic id, quod est ad finem, sit tantum materialiter volitum, & consimiliter formalis causa, quod conclusio sit, est entitas principij, vt entitas conclusionis materialiter sit cognita, propter hoc quod principium est, cuius entitas est formaliter cognita: obiectum autem materiale, & formale non numerant actum: immo vnico simplici attinguntur: nec valet si dicatur hoc veritatem habuit in scientia propter quid, vbi principium est causa conclusionis; hoc siquidem non valet, quia in omni scientifica cognitione scitur, quod principium est causa, quod conclusio sit, non accipiendo esse reale, & secundario adiacens; sed esse verum, & in anima, quod est tertio adiacens, & copula: tertia quoque conditio est, quod in intellectu est aliquid, quo determinatur ad istam intellectionem, quae sic patet, ad quemcumque enim actum determinatione indiget intellectus, respectu cuius potest recte, & erronee se habere, sed respectu veritatis conclusionis cognoscendae potest errare intellectus, vt patet in errantibus, & deceptis. ergo necesse est ponere aliquid determinans intellectum ad huiusmodi actum rectum.

Praeterea: sicut se habet voluntas ad eligere, sic intellectus ad huiusmodi scire; sed voluntas indiget aliquo determinante ipsam ad rectam ele ctionem, vt Philosophus dicit: ergo intellectus similiter indigebit. Quarta vero conditio est, quod illud tale est aliud a demonstratione memoriter retenta: constat enim, quod demonstratio cogit, & determinat intellectum ad huiusmodi actum in fine deductionis: impossibile est enim intellectum cognoscere veritatem maioris propositionis, quae est principium, & copulationem minoris propositionis ad eam, quin sta tim circa conclusionem eliciat actum transeuntem super principium simul, & conclusionem immo super ipsam, propter principium: constat ergo, quod demonstratio ad hunc actum determinat intellectum, & ideo dicitur syllogismus Apodyticon, idest, faciens scire: sed quod ex determinatione aliquis habitus relinquatur, quo intellectus habituatus sit respectu talis actus; potest rationibus declarari: constat enim, quod omnis actus generat habitum conformem in potentia, secundum Philosophum. Ex frequenti enim citharizare efficitur quis citharedus. ergo non apparet, quin iste actus aliquam inclinationem in intellectu, & habitum derelinquat respectu sui.

Praeterea: Voluntas est magis libera, quam intellectus; sed non semper mouetur ad eligere ex appetitu finis, & discursu consilij, ac applicatione eius, quod est ad ipsum finem: immo mouetur subito, & repente absque consilio, & discursu ex habitibus elicitis, secundum Philosophum dicentem, quod virtus maxime apparet in repentinis actibus. ergo, & intellectus non semper determinatur ad intellectionem cadentem super veritatem conclusionis, & principij ex discursu syllogistico, & demonstratione; immo ex habitu.

Praeterea: Experimur aliquando videre veritatem conclusionis, ex relucentia veritatis prin cipij, absque hoc, quod discurramus syllogistice, aut prae demonstremus in mente, & hoc ma- xime experiuntur habituati in scientijs, vnde, & in artibus apparet, quod praesumuntur conclusio nes operationum sine deliberatione a bene habituatis, iuxta illud: Ars non deliberat, sed talis actus non apparet in intellectu habituati, si semper determinaretur ex demonstratione memoriter retenta, & non ex habitu: ergo habitus alius est in eis. Vltima ergo conditio est, quod illud tale est immansiuum, & permanens: ita enim dicit Philosophus, quod scientia est habitus immansiuus, & veridicus, & lib. Praedicamentorum, quod scientia est habitus de difficili mobilis, & sic patet tota notificatio habitus scientifici superius introducta.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quid tenendum sit de vnitate habitus scientifici iuxta illud, quod videtur. bus propositionibus.

Prima quidem, quod vnitas huiusmodi est cuiusdam totalitatis. Sciendum est enim, quod habitum esse vnum quadrupliciter potest intelligi. Primo quidem, vt vnus sit vnitate simplicitatis, & indiuisibilitatis, & sic est impossibile esse vnum, vt probatum est contra primos opi nantes. Secundo vero, vt sit vnus vnitate continuitatis, sicut albedo habens multas partes in potentia est vna formaliter continua, nec sic etiam est possibile, cum nulla forma, quae continua sit, & quanta, possit esse subiectiue in intellectu. Tertio quoque sit vnus vnitate cuiusdam actus, eo modo quo habitus Grammaticae, & Logicae, & Geometriae in eadem anima aggregantur, & mul ti lapides in cumulo vno, & sic scientia est vna; si quaelibet conclusio haberet habitum proprium, & perfectum, quod impossibile fore supra probatum est. Quarto vero, vt sit vnus vnitate cuiusdam totalitatis, sicut in corporalibus domus est vna ratione vnius formae, & figura composita ex pluribus lineis est vna ratione formae totalis ex illis lineis resultantis; & hoc modo habitus scientificus in anima obtinet vnitatem. Secunda vero propositio est, quod scientia proprie, & improprie sumi potest, cum enim in intel lectu scientis sit memoria demonstrationis ex quo cognitio conclusionis causata est in mente, & sit habitus congregatiuus conclusionis, cuius actus est scire, & intelligere veritatem conclusionis ex veritate, & entitate principij, vt iam extitit declaratum. secundum quidem proprie, primum vero large scientia dici potest; demonstrationes namque memoriter retentae totius vnius scientiae, vtputa Geometriae communi nomine, & improprio dicitur scientia: clarum est enim, quod non est scientia proprie dicta, cum non sit habitus conclusionis, sed totius deductionis, nec generetur ex demonstratione; sed sit ipsa demonstratio memoriter retenta, loquendo ergo hoc modo de scientia dici potest, quod habet vnitatem cuiusdam ordinis, & totius, sicut oratio, vel syllogismus, cum non sit aliud quam species maioris extremitatis, & medij, & copulae vtriusque necnō, & minoris extremitatis, & copulae ipsius cum medio, & demum copulae maioris extremitatis cum minori in intellectu tenaciter remanentes: ex speRTVNc dicendum, quod videtur de habitiVbus scientificis vnitate numerali sub tri- ciebus enim istorum habens eas, potest, cum vult in demonstrationis actualem memoriam deuenire.

Tertia vero propositio est, quod scientia proprie dicta, quae non est aliud, quam habitus cognitiuus omnium conclusionum vnius scientiae; cuius quidem habitus, actus sunt inEllectiones super veritates conclusionum omnium transeuntes; haec quidem scientia vnitatem habet, non simplicitatis, & indiuisibilitatis omnimodae; sed cuiusdam totalitatis vnius formae; est autem ista forma connexio omnium partialium habituum, vel secundum longum, vel secundum latum, sicut enim dicit Philosophus: demonstrationes densantur dupliciter, vno modo in prius assumendo, vt cum ex vna conclusione infertur alia demonstratiue, & istarum conclusionum connexio est secundum longum, quae quidem connexio locum habet in passionibus or dinatis, secundum mediationem, & immediationem ad primum subiectum: alio modo densantur secundum latum, vt cum ex eodem medio plures passiones concluduntur de subiecto, non ad inuicem ordinatae; istae quidem conclusiones sunt secundum latum cōnexae, quia ergo habitus coaptantur onclusionibus cognitis, vniuersitas habituum, quibus conclusiones huiusmodi cognoscuntur, connexa erit in se, vel secundum longum, & post sumptionem, vel secundum latum, & concatenationem ad idem medium, est autem haec connexio non ordinis cuiuscumque, sed perfectibilis, & perfectionis: secundus enim perficitur per primum, & econuerso, nam cognitio secundae conclusionis est per primam, & interim prima perfectius cognoscitur viso, quomodo ex ea sequitur secunda. Duae etiam ex eodem medio reducte perficiunt se ad inuicem, viso enim, quod ex medio sequitur vna conclusio: medium illud perfectius cognoscitur; medio autem perfectius cognito, necesse est reliqua perfectius co gnoscantur. ergo secundum hoc omnes istae conclusiones in cognoscendo erunt concatenatae, vt quasi habeant rationem vnius integri cognoscibilis, & totalis; & per consequens habitus earundem habebunt rationem vnius totalis habitus cogniti. Quod autem haec vnitas sufficiat pro habitu scientiali, patet ex duobus; primo quidem, quia est vnitas formalis; sicut enim ratione vnionis maioris extremitatis, & minoris in medio syllogismus est vnus vnitate formali, sic ratione istius ordinis perfectiui, & vnionis cognoscitiuae: scientia vna erit vnitate formali. Secuudo vero, quia tali posita vnitate saluantur omnia, quae de scientia dicuntur, quia, & apparet quomodo stat error conclusionis centesimae, cum scientia primae, & quomodo successiue acquiratur scientia, & quomodo non sunt tot scientiae naturales, quot sunt conclusiones cognoscibiles per eandem, & quomodo habens notitiam primi lib. Physic. non dicitur perfectus Physicus, sed imperfectus: quoniam omnes conclusiones naturales scientiae habent rationem vnius perfecti cognoscibilis, & illuminant se mutuo, declarant, & iuuant, iuxta illud: Vnusquisque bene iudicat, quae nouit, & horum est bonus iudex, cuius intellectus est, quod vnusquisque bene iudicat in materia, in qua nutritus est, & notus, etiam de conclusionibus, quae nouiter proponuntur, vt Iurista de Casibus, & sic de alijs artificibus: sic ergo patet qualis est habituum vnitas numeralis, quia est vnitas cuiusdam vnius luminis, & perfecti, & integri cognoscitiui. de vnitate autem specifica, & formali in artic. 4. dicetur.

ARTJCVLVS TERTJVS

Opinio Thomae par. I. quaest. I. artic. 3.

CIRCA tertium ergo considerandum est, quod aliqui dicere voluerunt, Theologiam esse habitum vnum, pro eo, quod ad omnia, quae considerat se extendit inquantum sunt diuinitus reuelabilia: propter quod Angelus, & homo, Deus, & creatura, & quaecumque alia cadunt sub ipsius consideratione quantumcumque diuersa sint, non tollunt eius vnitatem, quia omnia in hoc conueniunt, quod sunt a Deo reuelabilia, & sic de eis tractat Theologia: & quia Diuina reuelatio se habet per modum luminis in hac scientia, sequitur, quod ex luminis vnitate Theologia sit vna. Haec autem opinio potest tribus rationibus fulciri superius in arguendo secundo loco inductis; quibus tamen non obstantibus, minime stare potest, sicut enim se habet Diuina reuelatio, & illustratio ad reuelata, & cognita per reuelationem; sic se habet intellectus agentis illuminatio, & illustratio ad ea, quae cognoscuntur per ipsius illuminationem, sed cognita per illustrationem luminis intellectus, pertinent ad diuersas scientias Physicas, & humanitus adinuen tas, quantumcumque non cognoscantur, nisi vt reuelata, & habita ex intellectus illustratione: ergo, & ea, quae per Diuinam reuelationem cognita sunt, ad plures diuersas scientias potuerunt pertinere, quantumcumque non cognoscantur, nisi quatenus reuelata.

Praeterea: Isti dicunt, quod obiecta materialia non distinguunt habitum, dum tamen formalis ratio sit eadem; & addunt quod, quia omnia considerata in Theologia, considerantur inquan tum Diuinitus reuelabilia: idcirco est vna, ex quo apparet, quod esse reuelabile est formalis ratio obiectiua in subiecto Theologiae, quod quidem stare non potest secundum eorum dicta, vnius enim scientiae est vnum formale obiectum, & sub vna ratione formali; sed secundum eos, Deus sub ratione deitatis est subiectum Theologiae; ratio autem Deitatis, & ratio reuclabilis non sunt idem, cum reuelabile sit relatio; Deitas autem est quid absolutum. ergo impossibile est, quod esse reuelabile sit formalis ratio obiectiua in Theologia, cuius oppositum ipsi dicunt: vnde non apparet, quin ista duo repugnent, videlicet, quod Deus sit subiectum Theologiae inquantum Deus, & quod esse reuelabile sit formalis ratio obiectiua. ergo non est vna Theologia, quia omnia considerat in quantum sunt Diuinitus reuelata.

Praeterea: Possibile est aliquem scire Geometricalia, & Physica, ac moralia in quantum Diuinitus reuelata, vt si cui Deus infunderet scientias istas, sicut forsan infudit Salomoni, sed talis haberet plures scientias, & plures habitus, non obstante, quod omnia cognosceret quatenus Diuinitus reuelata. ergo pari ratione in Theologia plures habitus possunt esse, non obstante reuelatione eorum

Praeterea: Deus in reuelanda Theologia, se habuit per modum praecipui Doctoris; sed ab eodem Doctore potest homo plures scientias acquirere, & plures habitus; non obstante, quod semper maneat Doctor idem: ergo Theologia poterit esse plures habitus, esto, quod consideret Diuinitus reuelata.

Opinio Henrici Anglici in 1. quolibeto quaest. 3.

ET propter hoc dixerunt alij, quod lumen, siL ue euidentia causat vtique habitus vnitatem, sed habituum quidam sunt, qui euidentiam suam trahunt ex obiecto, nam conclusio habet euidentiam ex principijs, & principia ex terminis, & terminorum alter, scilicet praedicatum cum sit propria passio, habet euidentiam ex altero, scilicet ex subiecto, & per consequens totus habitus euidentiam habet ab eo, quidam ve ro alij sunt, qui non habent euidentiam ex obiecto, sed tantum ex auctoritate dicentis, sicut patet de fide: primi itaque habitus distinguuntur ex obiecto: alij vero ex auctoritate, & euidentia quam trahunt a reuelante; & ideo fides est vnus habitus, quamuis credibilia sint diuersa, quia ergo Theologia est de istis habitibus, qui non trahunt euidentiam ab obiecto, sed ex auctoritate Dei reuelantis, idcirco a reuelatione, & lumine trahit vnitatem; sed haec positio stare non potest: habitus namque Theologicus non est habitus adhaesiuus, sed declaratiuus, vt supra probatum est, claritatem autem, & euidentiam quam dat ille habituus, trahit ex propositionibus probabilibus, & solutione dubiorum, & expositione terminorum; sed talis euidentia est ex puris naturalibus, & non ex auctoritate dicentis. ergo habitus Theologicus non habec euidentiam ex auctoritate dicentis.

Praeterea: Ille habitus, qui supponit euidentiam tractam ab auctoritate, quae quidem euiden tia non est aliud, quam adhaesio, & conatur ad quandam aliam euidentiam ampliorem, ille quidem habitus non trahit euidentiam a dicente; sed habitus Theologicus supponit adhaesionem fidei respectu credibilium propter auctoritatem Dei, & conatur ad intellectum, & aliqualem euidentiam corundem. ergo habitus Theologicus non est ex illis, qui trahunt euidentiam ex auctoritate docentis, & per consequens, nec vnitatem Jic. cr ru tiut 'rs teue sartes que-

Opinio dicentium quod Theologia habet vnitatem ex medio.

ET ideo visum est alijs, quod ratio vnitatis in scientia, trahitur ex vnitate medij probatiui, & quia per auctoritatem Diuinam, & veritatem primam omnia Theologica probantur, idcirco potest poni habitus vnus. Haec autem po sitio fulciri potest tribus rationibus tertio loco in arguendo inductis, quibus non obstantibus stare non potest: certum est enim, quod demonstratio, quia, & proter quid, non procedunt per medium vni sorme, vt patet; sed conclusio, nota per demonstrationem, quia, & propter quid, potest ad eundem habitum scientificum pertinere. Astrologus enim scit, quia eclypsis lunae erit, & propter quid erit, quia propter interpositionem terrae inter Solem, & Lunam ipsam: ergo habitus arit vnus, licet media diuersentur: nec valet si dicatur, quod scientia quia, & propter quid secundum Philosophum sunt diuersae scientiae, hoc nempe verum est, quod sunt diuersae scientiae par tiales, sed quin possint esse partes vnius habitus scientifici tali vnitate, qua superius dictum est, non est verum

Praeterea: Physicus demonstrat per omnes causas, vt patet a. Phys sed demonstrationes per cau sas quatuor sumunt media alterius rationis, cum causae sint alterius rationis, vnde 2. Poster. ponuntur quatuor modi demonstrandi, secundum quatuor causas, vel genera causarum. ergo identitas habitus stare potest cum diuersitate mediorum. & confirmatur, quia Philosophus quaerit hanc quaestionem, Vtrum omnia genera causarum pertineant ad eandem scientiam, & dicit quod sic, vbi dicit Commentator, quod non inuenitur, nisi in scientia naturali tantum, quod aliqua det orines quatuur causas.

opinis Scoti, quod Theologia trabit vnitatem ex ratione formali obiecti. De hoc in prologo primi Sentent. quaestio. 3.

PROPTIREA dixerunt alij, quod scientiae vnitas sumitur ex obiecto formali: obiectum i autem formale istius habitus habet summam vnitatem, & haec opinio fulciri potest tribus rationibus quarto loco arguendo superius inductis. quibus non obstantibus, non sufficit illud dictum. si enim vnitas rationis sufficit ad causandam vnitatem in scientifico habitu, aut haec vnitas est specifica, aut generis subalterni, aut generis generalissimi, aut ipsius entis. Sed illa vnitas rationis formalis, quae facit vnum habitum, non est vnitas specifica, quoniam tunc tot essent scientiae, quot species specialissimae: nec est generis subalterni, quia pari modo tot essent scientiae, quot genera subalterna: nec generis generalissimi, quia tunc essent tantum decem scientiae, iuxta numerum praedicamentorum; nec ipsius entis, quia tunc tantum esset vna scientia, maxime si ens sit vnius rationis. ergo obiectum ex hoc, quod est vnius rationis, non tribuit habitui vnitatem

Praeterea: Sicut habitus refertur ad obiectum, sic & potentia; sed duae potentiae possunt ferri su per idem obiectum, & sub eadem ratione secundum sic ponentes, & secundum omnimodam veritatem, vt sensus communis, & visus super colorem, & intellectus, & voluntas super rationem boni. ergo duo habitus ferri poterunt super idem obiectum, & sub eadem tatione.

Praeterea: Opinio, & scientia sunt habitus diuari, sed posuntesse de eodem, & sub eadem rationo engo illud quod prius.

Opinio, quod ex concursu omnium trabis vnitatem.

ET ideo alij dicere voluerunt, quod tam obiectum formale, quam medium, quam idem lumen exigitur ad habitus vnitatem, & quia Theo logia habet haec tria, ideo est summe vna. haec autem opinio fulciri potest duabus rationibus quinto loco arguendo superius inductis: quae quidem stare non potestiquia medijs variatis, potest habitus vnus, & vniformis manere, vt inductum est supra de scientia naturali, quae demonstrat per omnes causas, & de scientia, quae dicit quia, & propter quid de eodem.

Praeterea: In habentibus ordinem, primum videtur esse causa, sed lumen, medium, & formalis ratio obiecti sunt inuicem ordinata: ex formali enim ratione obiecti oritur vnitas definitionis, & medij, & ex medio oritur euidentia, & lumen. ergo quamuis ista concurrant ad vnitatem scieti tiae, aliquod tamen videtur habere prioritatem in causando.

Opinio Gofredi, quod sit habitus plures. quolib. 20. quaest. 1.

QVAPROPTER alij vnitatem habitus Theologici simpliciter negantes, dixerunt, quod non est vna simpliciter pro eo, quod est deoperabilibus aeque perfecta, sicut Moralis humanitus adinuenta, & de speculabilibus aeque perfecta sicut Metaphysica, & per consequens sunt duo habitus, vnus practicus, & alius speculatiuus: habent tamen inter se connexionem maiorem, quam Metaphysica, & Moralis, propter bea titudinem, ad quam tamquam ad finem proximum ordinantur: Moralis autem, & Metaphysica non ordinantur ad vnum finem communem extra se, quamuis Moralis ad Metaphysicam ordinetur. Haec autem opinio fulciri potest rationibus duabus sexto loco inductis ad oppositum arguendo. Quibus non obstantibus multum est irrationalis, vt videtur. constat enim, quod nulla inordinatio aut Deo, aut huic scientiae dari debet: sed si essent duo habitus, Deus eam inordinatissime tradidisset, quoniam infra paruam distantiam tractat de moribus, & speculabilibus simul, & ipsa erit intricata, & inuoluta vbique, cum fere in quolibet capitulo, & qualibet particula duo habitus adinuicem complecte rentur, & conuoluerentur, speculatiuus videlicet, & moralis. ergo non est duo habitus aliquo modo.

Praeterea: Theologia aggregata ex istis duobus habitibus, aut erit vna, quia in eodem volumine alligata, & sic non erit magis vna, quam liber Auicennae, in cuius exordio ponit Logicam, deinde naturalem scientiam, consequenter subiunxit Geometriam abbreuiando librum Ele mentorum Euclidis: de inue posuit abbreuiationem Almagesti Astrologiam continentem: deinde abbreuiationem libri introductorij in Arithmeticam: deinde totum librum in Met aphysica, & Morali scientia conclusit, vt ipsemet testatur in principio eiusdem libri, qui Aschiphe nominatur; aut erit vna, quia ad vnum finem extrinsecum ordinata, & sic non erit plus vna, quam omnes scientiae: cum omnes ordinentur ad beatitudinem secundum Auicennam, vel quam duae mechanicae, puta lanifactiua, & sartoria, vel lathomia, & carpentaria, quae ordinantur ad vestem, quae ordinantur ad domum. ergo non videtur, quod sint duo habitus.

Praeterea: Augustinus dicit, loquens de Theologia: Non huic scientiae tribuo quidquid in humanis rebus sciri potest. vbi plurimum est superuacuitas, & ♀. de ciuit. Dei, quod Theologia es sermo, vel ratio de Deo; sed si essent duo habitus improprie dixisset huic scientiae, est sermo de Deo: debuisset namque dixisse ijs scientijs sunt sermones de Deo.

Praeterea: Sicut habitus Theologicus ad operabilia, & speculabilia se extendit, sic & fides: ad speculabilia quidem, vt cum creditur Deus trinus, ad operabilia vero, vt cum dicitur fornicatio simplex esse peccatum mortale, & vniuersaliter tota Scriptura quoad speculatiua, & moralia eadit sub fide, sed non obstante hoc, fides est habitus vnus, quia omnibus adhaeret propter: primam veritatem. ergo & Theologia erit habitus. vnus, qui tractat de omnibus, prout attribuuntur aliquo modo ad rationem Deitatis.

Praeterea: Illud cui innititur ista positio non est verum, videlicet quod Theologia sit simpliciter practica, & simpliciter spe culatiua, & hoc sufficiat de opinionibus Doctorum

ARTJCVLVS QVARTVS.

Vnde sumatur vnitas habitus Theologiae, & alio, rum, iuxta illud, quod videtur.

TVNc ergo dicendum quod videtur sub duabus propositionibus. Prima quidem, quod omnis habitus scientifici vnitas sumitur ex vno modo specifico cognoscendi, & modo sciendi eiusdem rationis, quae potest multipliciter declarari.

Primo quidem ex ratione causae: agens enim alterius rationis, inducit effectum specifice distinctum, sed principia, & deductio demonstratiua sunt quasi agentia respectu notitiae conclusionis, & habitus scientifici. hoc patet per Commentatorem dicentem, quod propositiones sunt quasi instrumenta intellectus agentis in acquisitione scientiae: principia autem sunt alterius rationis propter alium modum cognoscendi ea: pu ta per rationalem consuetudinem, quo modo sumuntur in moralibus secundum Philosophum vel per experientiam sensualem quomodo. sumuntur in naturalibus, & medicina, vt patet 1. Metaphys. vel per inclusionem terminorum apprehensorum imaginarie, quomodo sumuntur in Mathemacis secundum Philosophum, vel per abstractionem a sensu, & imaginatione quomodo su muntur in Mathematicis secundum Philosophum ibidem. & adhuc demonstrationes sunt alterius rationis. propter modum alium deducendi. Geo metra enim deducit in puluere, & per descriptiones: Arithmeticus autem per computationes, & vltra Mathematici demonstrant per causam formalem: Physicus autem per omnes causas: Meta physicus autem per finem, & formam, & sic de alijs. ergo ex modo assumendi principia, & deducendi conclusiones, qui est alterius rationis, necesse est habitus conclusionum, qui sunt effectus eorum, esse alterius speciei, & rationis: & per consequens vuitas habitus oritur ex modo cognoscendi eiusdem speciei.

Secundo vero ex parte intellectus: habitus namque scientifici, cum sint perfectiones intellectus, ne cesse est distingui secundum modos se habendi alterius rationis ipsius intellectus, sed secundum alium, & alium modum cognoscendi principia. & demonstrandi conclusiones aliter, & aliter sehabet intellectus: aliquando namque cognoscit extensus ad sensibilia sicut in naturalibus, aliquando vero extensus ad imaginabilia, situata quidem sicut in Geometricis: abstracta autem a situ, sicut in numeris & Arithmeticis, uam vnitas, & numerus abstrahit a situ, vt patet I. Poster. aliquando autem circumflexus ad seipsum; vt cum apprehendit intelligibilia, & simpliciter abstracta, sicut in Metaphysicis. aliquando vero cognoscit extensus ad imaginationem simul, & sensum, vt in Perspectiuis, & Astrologicis, quae sunt media inter naturalia, & Mathematica, vt patet 2. Phys. aliquando vero reflexus ad modum suorum actuum simplicium, & discursiuorum, sicut in Logicis, & Rethoricis, & Grammaticis: aliquando vero ad modum actuum voluntariorum sicut in moralibus, & in Ethicis: ergo secun dum modum cognoscendi alterius rationis: ex quo oritur quod intellectus se habeat aliter, & aliter, necesse est scientias specifice distingui. Et confirmatur per Philosophum, qui ait, quod sicut se habent res ad abstractionem, sic & quae apud intellectum sunt, & 6. Metaphys. dicit tres speculatiuas scientias esse reales, scilicet naturalem, Mathematicam, & Diuinam propter tres modos abstractionis.

Tertio quoque patet, ex formali ratione scientiae. scientia enim est habitus conclusionis generatus ex habitu principiorum, & applicatione, demonstratina, & netessaria principij ad couclu sionem, sed vnumquodque genus diuersificatur in species per differentias, rationem formalem propriam distinguentes, vt pater 7. & 10. Metaphys. alatum namque, & non alatum, non diuersificant species animalis, pro éo quod non diuidunt cognoscere, & sentire, rationale autem, & irrationale, quae diuidunt cognoscere, constituunt, & diuidunt species animalis. ergo scientia specifice distinguetur per hoc, quod erit habi tus geueratus ex principijs alterius, & alterius rationis,, & modo demonstrandi alterius generis, quae sumalij & alij modi cognoscendi; & per consequens vnitas scientiae orietur ex vno modo cognoscendi.

Quarto vero idem patet inductiue: illa namque, quae habent proprium modum coguoscendi, exigunt prupriam scientiam, & omui, qua habent eundem modum cognoscendi, ad eandam scientiam reducuntur: verbi gratlas de degempraedicamentis non sunt de cexscientiae, ummo sub consideratione Physici cadunt numiaa quae considerat de substantia corporis, & de magnitudine quantitatiua, & de qualitatibus sensibilibus eiusdem, & de actione, & pussinne rorporum, & de vbi, & loco, & de quandd. Siltemnors ôuer spectiuis connexionibus eorundem: ea vero, quae sub praedicamentis continentur, habent diuer- sas scientias. de numero enim Arithmetica, de magnitudine Geometria, & sic de alijs: vnde de quantitatibus inueniuntur quatuor scientiae, puta Arithmetica, Geometria, Astrologia, Musica, cum quantitas cum alijs nouem praedicamentis infra eandem scientiam includatur: hoc autem non est, nisi quia omnia decem praedicamenta, vt cognoscibilia per principia sumpta ex sensibus, spectant ad scientiam Physicam: vt cognoscibilia autem per abstractionem omnimodam, & circumflexionem ad intellectum, spectant ad Metaphysicam: species vero praedicamentorum alio modo cognoscibiles constituunt propriam scientiam, vt numerus, qui cognoscitur per prin cipia sumpta ex terminis imaginarie cognitis, & sic de alijs Mathematicis, vt patet sexto Ethicorum. ergo necesse est, quod scientiae distinguantur per modum cognoscendi alterius, & alterius rationis.

Vltimo idem patet per auctoritatem Philosophi, & Commentatoris. ait enim Commentator, quod vnaquaeque scientia habet propriam Logicam, & proprium modum sciendi; vnde dicit, quod ars Logica, quaedam est vniuersalis omnibus scientijs, & quaedam propria vnicuique earum, & homo non potest esse instructus in qualibet arte, nisi sciendo vniuersalia, & propria eorum. & in tertio dicit, quod necesse est, vt scien tiae diuersentur propter diuersitatem earum in principijs: & quia sunt modi demonstrationum aliarum, alij a modis aliarum, & Philosophus, & Commeutator dicunt, quod diuersitas artium fit per diuersitatem modi definitionum vtendarum in eis, & per consequens modi cognoscendi: in aetiam Phys. Philos. venatur modum demonstrandi proprium naturalis scientiae. ex quibus colligitur euidenter, quod scientiae habent vnitatem specificam ex modo sciendi eiusdem rationis: qui quidem consistit in vniformi acceptione principiorum, & vniformi modo demonstrandi, & deducendi conclusiones ex ipsis, & vniformem modum se habendi intellectus, penes abstractionem, & extensionem ad extra, & quod om nis res, quae exigit ista propria, & distincta habet propriam scientiam: & quod omnes res, & omnia praedicamenta concurrunt ad vnam scien tiam, prout vno modo cognoscuntur. Sic ergo vnitas numeralis scientiae in anima, non est nisi vnitas cuiusdam integri luminis cognitiui respe ctu veritatum, quae habent rationem vnius cognoscibilis integri, & perfecti sub vno modo spe cifico cognoscendi, & sub vna propria Logica, & ideo non omnes conclusiones, quae sequuntur ex alijs sunt eiusdem speciei scientiae cum eis, quan do exigunt aliam Logicam, & alium modum cognoscendi, vt patet in conclusionibus perspectiuae, quae sequuntur ex conclusionibus Geometriae, & vniuersaliter, & in omni scientia subalterna.

Ex praedictis infertur, quod Theologia sit habitus vnus.

SECVNDA vero propositio est, quod Theologia est vnus habitus: ille namque habitus est, vnus qui habet vniformem modum, & rationis vnius in sumendo principia, & in deducendo conclu- siones, & qui habet connexionem secundum post; & latus, vt ex praedictis apparet: sed habitus Theologicus est huiusmodi; sumit namque pro principijs omnia, quae possunt opitulari ad fidem, & adminiculari, & vno modo inducit, videlicet ad declarandum, & nullatenus ad causandum adhaesionem aliquam: & in omnibus est connexus, vel post assumendo, vt vbi declarat quosdam articulos ex declarationibus aliorum; vel secundum latus, vt vbi declarat plures articulos disparate. ergo habitus Theologicus est omnino vnus numeraliter, & specifice in vno intellectu. Nec obuiat si dicatur, quod ad declarandum poetica figmenta contenta in opusculis poetarum, posset procedi eodem modo; & ita esset habitus poematum idem cum isto: dicendum. quidem, quod non omnia consonant; falso autem cito dissonat verum, vt dicitur primo Ethicor. & ideo non est possibilis talis habitus declaratiuus, cui omnia consonent philosophica, & omnes experientiae, nisi respectu credibilium qui habent omnimodam, & infallibilem veritatem.

Responsio ad obiecta.

AD ea, quae superius in arguendo primitus A inducuntur, dicendum est. ad primum quidem, quod scientia in anima non est omnimode simplex forma, sed habens partes, non quidem quantitatiuas; sed constitutiuas vnius integri lu minis, sicut syllogismus componitur ex propositionibus, & propositiones ex terminis.

Ad secundum dicendum, quod quaelibet realitas partium scientifici habitus est indiuisibilior, & simplicior, quam albedo, aut aliqua qualitas corporea, constitutum tamen ex illis partibus, quod est tota scientia, non oportet, quod habeat similem vnitatem.

Ad tertium dicendum, quod etiam habitus existentes in voluntate sunt vnum quadam totalitate, vt patet de temperantia, quae prout extendit se ad re frenandum appetitum respectu diuer sorum ciborum, non est penitus eadem simplex res, alioquin quicumque esset temperatus in vno cibo, esset temperatus in alio. est ergo temperantia vna quadam totalitate ex partialibus inclinationibus constituta, & habilitatibus secundum materias diuersas.

Ad obiecta secundo.

AD ea vero, quae secundario inducuntur di cendum est. ad primum quidem, quod Theologia Beatorum, & nostra non solum differunt ra tione luminis: immo & ratione modi sciendi, cum illa sit probatiua a priori, & propter quid, ista vero declaratiua tantum ex probabilibus, & ma nuductionibus quibusdam.

Ad secundum dicendum, quod principia non variant scientiam, nisi ratione alterius modi sumendi ea, plura enim principia concurrunt in eadem scientia propter vnum modum, & vnifor mem quo sumuntur.

Ad tertium dicendum, quod Creator, & creatura, & vniuersae materiae physicae spectant ad istum habitum, inquantum sunt adminiculum in- tellectus respectu credibilium declarandorum per Theologiam

Ad obiecta tertio.

AD ea vero, quae tertio inducuntur, dicendum est. ad primum quidem, quod definitiones, & media demonstrandi non distinguunt scientias, nisi quatenus sunt alterius rationis in cognoscendo, & exigunt alium modum se haben di intellectus; vnde omnes definitiones sensibilem materiam includentes, spectant ad physicum, cuius principia intellectus assumit per extensionem ad sensum: definitiones vero a materia sensibili abstrahentes spectant ad Mathematicum, cuius sumit intellectus principia extendendo se ad imaginationem, & abstrahendo se a sensu.

Ad secundum dicendum, quod principia, etsi ducunt in notitiam obiecti, & causant habitum; non tamen inferunt distinctionem specificam ha bituum, nisi quatenus sunt alterius rationis in modo cognoscendi, vt dictum est.

Ad tertium dicendum, quod illud firmat propositum. ideo enim demonstratio per aequalem tendentiam partium terrae ad centrum ad Natu ralem spectat, quia istud medium intellectus assumit per extensionem ad sensibilia. motus enim est vnum de sensibilibus: demonstratio autem per vniformem ortum, & occasum signorum pertinet ad Astrologum, quia illud medium sumit intellectus extendendo se simul ad imaginationem, & sensum. nisi enim recurreret ad principia imaginabilia, & ad ortum, & occasum, qui cadunt sub visu: ex illo medio non posset inferre terram esse rotundam.

Ad obiecta quarto.

AD ea vero, quae quarto loco inducuntur dicendum est. ad primum quidem, quod genus subiectum dicitur vnum, non quatenus sit vna ratio, vel conceptus, alioquin de vna omni ratione, & de vno omni conceptu esse scientia specialis, sed dicitur subiectum genus esse vnum ratione vnius proprij modi sciendi, & vnius Logicae propriae, quam sibi determinat in verita tibus cognoscendis de se, vt in quaestione sequen ti dicetur.

Ad secundum dicendum, quod respectu vnius obiecti formalis possunt esse duae potentiae propter alium, & alium modum tendendi in illud, & similiter duo habitus.

Ad tertium dicendum, quod vnitas definitionis oritur ex formali ratione obiecti, nihilominus haec definitio, & formalis obiecti ratio non Aistfuc it feict aittst nautienus ce itunt pro-

Ad obiecta quinto.

AD ea vero, quae quinto loco inducuntur dicendum. ad primum quidem, quod si illa tria concurrunt in scientia vna tota, tamen vnitas sumitur ex modo procedendi vnico, vt dictum est, & per idem patet ad secundum: quia Aristoteles vocat vnum genus subiectum primo Poster. illud, quod appropriat sibi vnum sciendi modum, & vocat definitiones proprias, quae ha bent proprium modum assumendi.

Ad obiecta sexto.

AD ea vero, quae sexto loco inducuntur dicendum est. ad primum quidem, quod assistentia obiecti non sufficeret ad vnitatem Theo logiae, si essent tres habitus, alioquin opinio, & scientia de eodem obiecto erunt vnus habitus, pro eo, quod eis assistit idem obiectum, nec est simile de assistentia animae rationalis, quia ipsa assistit inhaerendo, & perficiendo per modum for mae: Deus autem non inhaeret Theologiae per modum formae.

Ad secundum dicendum, quod Theologia non est nisi vnus habitus, prout proprie dicitur, & ille est declaratiuus, sed sicut contingit in scien tijs philosophicis, quod immiscentur eis opiniones, & multae conclusiones propriae aliarum scien tiarum, sicut in perspectiua Alacen. multas conclusiones Geometricas ponit, & Ptolemaeus in secunda dictione Almagesti docet chordare circulum, & omnes circuli portiones, & multa alia, quae sunt vere Geometrica; de quibus tamen Euclides in Geometria prorsus mentionem non facit: sic nostrae Theologiae declaratiuo habitui non est inconueniens habitum opinionis, & habi tum Metaphysicae, aut Physicae, quoad aliquas conclusiones annecti, quae alibi non sunt positae, nec a Philosophis adinuentae: Sed quia necessitas istius habitus coegit intellectum ad perscrutationem illarum, ideo appropriantur isti habitui; sicut notitia chordarum, & sinuum, & beardagarum, quae sine dubio proprie Geometra, & Astrologus vendicat sibi, cuius necessitas duxit ad notitiam illam. sic ergo Theologia formali-

Ad primo obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur LA primitus, dicendum est, quod primum, & tertium argumentum, verum concludunt, quod habitus scientiae non sit vnum aliquid vnitate simplicitatis, & indiuisibilitatis, sed quod sit vnum totalitate non probant: secundum autem falsum assumit, videlicet, quod scientia sit ordo intel ligibilium specierum.

Ad secundo obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae vltimo inducuntur, dicendum est. ad primum quidem, quod Deo, & creaturae, etsi nil commune vniuocum conueniret, quod forte verum non est, vt inferius apparebit, nihilominus ratione mutuae attributionis comprehendi possunt sub eodem actu scientifico. nam talis vnitas sufficit in obiecto, vt patet quarto Metaphys. & per idem patet ad secundum.