Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio Doctorum, quod intellectus, & voluntas prout sunt partes imaginis, sunt potentiae actus.

CIRCA primum ergo dixerunt aliqui, quod intelligentia, & voluntas, prout sunt partes imaginis, nominant quidem potentias sine actibus quidem imperfecte, vt sunt autem sub actibus pure, & perfecte, vt secundum hoc, vel actus, vel potentiae sint partes imaginis, quae repraesen tant Trinitatem. Sed hic modus dicendi non videtur habere veritatem. ait enim Augustinus 9. de Trinit. quod amor, & cognitio, quae sunt partes imaginis, non insunt menti, tamquam subiecto, sicut color, aut figura corpori, sed substantialiter sunt, sicut ipsa mens, & ibidem dicit, quod scientia est substantia, & amor est substantia, sed constat, quod si accipiantur pro actibus, vel potentijs substantiae non sunt, immo sunt in subiecto, sicut color in corpore. ergo notitia, & amor non sunt actus, vel potentiae secundum mentem Augustini prout sunt partes imaginis.

Praeterea: Illa, quae sunt vna substantia, & tota mentis substantia solum relatiue ad se distincta, non possunt poni actus animae, tamen illi sunt qualitates, sed nec potentiae etiam secundum eos, qui ponunt eas respectus, quia non dicerent respectus mutuos, sed respectus ad obiecta, sed Augustinus expresse dicit vbi supra, quod notitia, qua se mens nouit, & amor relatiue ad se dicuntur, quamuis substantiae sint. ergo, vt videtur, non sunt potentiae, vel actus.

Praeterea: Ibidem Augustinus dicit, quod ista tria amor, notitia, & mens, sic se habent, quod amor, & notitia, & mens, sunt tres aequales partes, quibus vnum totum completur, quod dicit esse impossibile, quia cum mens se totam nouit, ipsa notitia eius est ipsa per totum, cum etiam perfecte se amat, ipsa est amor per totum, vel po nuntur haec tria esse totum per modum commixtionis, sicut vna potio commiscetur ex vino, aqua, & melle, sed nec hoc esse potest, quia non sunt vnius substantiae illa tria: quomodo autem mens, amor, & notitia non sint eiusdem substantiae non video, dicit Augustinus, & concludit, quod sic sunt vnius substantiae ista tria, sicut si ex vno eodemque auro tres annulos similes facias, & per consequens videtur sua intentio, quod amor, mens, & notitia, sint quasi vna substantia triplicata, vel tripliciter subsistens, constat autem, quod nec actus, nec potentiae sunt aliquid tale. ergo il lud, quod prius.

Praeterea: Augustinus exponens 14. de Trinit. imaginem memoriae, intelligentiae, & voluntatis dicit, quod quando non forinsecus accepit me moria, quod teneret, nec foris inuenit, quod aspi ceret intellectus, sicut corporis oculus, nec ista duo, vel vt formam corporis, & eam, quae intra facta est in acie contuentis voluntas foris, & paulo inferius aliam, nunc Trinitatem facit anima per suam praesentiam retenta conspecta, & dileca. Haec Augustinus. Ex quo patet, quod memoria, intelligentia, & voluntas, prout constituunt ima ginem, est intelligentia, quae conspicitur, & amor iliud, quod amatur. dicit enim, quod Trinitatem facit, prout est dilecta, conspecta, retenta.

Quid sit amor, vel notitia, prout sunt proprie partes imaginis, secundum Augustinum, & veritatem.

QVAPROPTER dicendum est hic, quod videtur sub tribus propositionibus.

Prima quidem, quod in actu de necessitate res intellecta ponitur in quodam esse intentionali conspicuo, & apparenti. non est enim magis formatiuus sensus interior, aut exterior, quam sit actus intellectus, sed actus exterioris sensus, ponit rem in esse intentionali, vt patet in multis experientijs.

Prima quidem, quia cum quis portatur in aqua, arbores existentes in ripa moueri videntur. iste ergo motus, qui est in oculo obiectiue, non potest poni, quod sit ipsa visio, alioquin visio esset obiectum visus, & visio videretur, & esset visus potentia reflexiua, nec potest poni, quod realiter sit in arbore, vel in ripa, quia tunc realiter mouerentur, nec potest poni, quod sit in aere, quia aeri non attribuitur, sed arbori. est ergo tantum intentionaliter, & non realiter in esse viso, & in esse iudicato.

Secunda experientia est in motu subito bacu- li, & circulari in aere. apparet enim quidam circulus fieri in aere ex baculo, sic moto. quaeritur ergo, quid sit iste circulus, qui apparet videnti. aut enim est aliquid reale, existens in baculo, quod esse non potest, cum sit rectus, aut in aere, quod minus esse potest: nam circulus coloratus, & terminatus in aere esse non potest, nec potest esse ipsa visio. quia tunc videretur, & iterum visio non est in aere, vbi circulus ille apparet, nec aliquid intra oculum esse potest propter easdem rationes; & ideo relinquitur, quod sit in aere ha bens esse intentionale, siue in esse apparenti, iudicato, & viso.

Tertia experientia est de fractione baculi apparentis in aqua.

Quarta, de dualitate candelarum apparentium vno oculo eleuato: sunt enim duo ibi in esse appa renti, & tamen non est, nisi vna candela in esse reali.

Quinta experientia in coloribus colli colũbae.

Sexta, in imaginibus, quae sunt in speculo: aliquando quidem intra, aliquando in superficie speculi, & aliquando extra in aere inter videntem, & speculum, secundum quod sunt diuersa loca imaginis, de quibus tractat Perspectiuus quarto, quinto, & sexto libro: talis autem imago, vel est species realis, quae intimatur subiectiue in speculo, & hoc poni non potest, vt demonstrat Perspectiuus libro quarto, quod sit speculum, cum videatur in eo aliquando vna turris, vel me dium caelum. nullum enim accidens excedit suum obiectum: tum quia infra speculum per magnam quantitatem videtur imago, & multo ma ior, quam sit speculi spissitudo; tum quia si imago illa esset species impressa in speculo, non penetraret in profundum per calibem, vel plumbum, a quibus vitrum terminatur, videtur etiam ex omni situ, & omni parte, & multa alia, ex quibus demonstratiue patet, quod illa imago non est species in speculum impressa; vel illa imago poneretur ipsa vera res habens esse reale, & hoc esse non potest; quia facies non est realiter intra speculum, vt species ipsa apparet, vel dicetur, quod imago illa est visio existens in oculo, vel aliquid aliud ibi existens, quod esse non potest, cum appareat intra speculum, & in situ diuerso, vt Perspectiuus probat. relinquitur ergo, quod sit sola apparentia rei, vel res habens esse apparens, & intentionale, ita, vt ipsamet res sit intra speculum in esse viso, & iudicato, & apparenti.

Septima autem experientia est in illo, qui vidit Solem: postquam enim auertit obtuitum, appa rent quaedam rotunditates lucidae ante oculos, quae paulatim euanescunt, vt Aug. dicit 11. de Trinit.

Octaua autem in his, qui aspexerunt aliqua rubea, vel per cancellos. ex tunc enim aspicientes literas, vel aliqua alia, apparent eis rubra, vel cancellata, quae quidem rubedo, non dubium quod non habet nisi esse intentionale, & apparens, & vniuersaliter, qui negat multa habere esse intentionale, & apparens tantum, & omnia, quae videntur, putat esse extra in rerum natura, negat omnem ludificationem, & incidit in errorem dipentium, quod omnia sunt, quae apparent. cum ego sensus exterior formatiuus sit, sic, quod ponat res in esse intentionali, & similiter imaginatio idem habeat: nam pater meus imaginatus a me est ipsemet positus in essse intentio- nali. non enim est species, quia tunc imaginatio non caderet super rem, sed super species tan tum, & esset potentia reflexiua, & multa alia inconuenientia sequerentur, cum itaque ita sit de sensu interiori, & exteriori, relinquitur, quod intellectus multo fortius ponat res in esse intentionali, & apparenti.

Et si dicatur, quod omnes istae apparentiae sunt in erroneis visionibus, vt secundum hoc vera visio non ponat res in esse intentionali, sed erronea, & falsa: hoc quidem non valet: tum quia multo fortius visio vera debet hoc facere, cum sit perfectior, sed tamen non distinguitur imago, sed res in esse apparenti ab esse reali, quia simul coincidunt in vera visione, vt Augustinus dicit primo de Trinitate, quod nisi fieret in sensu nostro quaedam imago simillima rei eius, quam cernimus, non secundum oculorum numerum flammae species geminaretur, cum quidam cernendi modus adhibitus fuerit, qui possit concursum separare radiorum, & paulo ante dicit, quod cum insertarum fenestrarum cancelli, si eos forte intuebamur saepe apparuerunt in coloribus, quos ante videramus, vt manifestum sit hanc affectionem nostro sensui ex re, quae videbatur imp. essam. erat ergo erat cum vi deremus, & illa erat clarior, sed multum coniuncta cum eius specie rei, quae cernebatur, discerni non po terat, & multa alia dicit ibi, quarae duo apparent vnum, & quomodo post visos colores, remanent imagines obiectiue, quae etiam erant dum videbantur colores, sed discerni non poterant.

Non valet etiam si dicatur, quod illae apparentiae prouenirent ex impressionibus factis in oculo, vel dispositione medij, vel ex motibus spirituum, vel ex quibusdam aliis causis. quomodocumque enim sit, constat, quod illae apparentiae, non sunt actus visionis, nec habent aliquod esse, nisi cognitum intentionale, & apparens, quod enim aliqui imaginantur, quod imaginationes sint in speculo, & apparentiae in medio, siue videantur, siue non, hoc vtique falsum est. tunc enim sequeretur, quod haberent verum essse reale.

Praeterea: Illud, quo anima geminatur, & ante se constituitur, & ponitur conspicua, & in suo conspectu, illud inquam videtur dare rebus esse obiectiuum, & intentionale, & conspicuum, ac apparens: sed Augustinus dicit quarto deTrinitate, quod tanta est vis cogitationis, vt nec ipsa mens se ponat in conspectu suo, quando non cogitat se, & subdit, quod numquam sine seipsa esse possit, quin aliud sit ipsa, aliud in conspectu eius esse, difficile est inuenire. & subdit: Vnde ergo aufertur mens, nisi a seipsa, & vbi ponitur, nisi in conceptu suo, & nisi in ante se ipsam. non ergo ibi erit, vbi erat, quando in conspectu suo non erat, quia hac posita, inde sublata est, sed si conspicienda migrauit, conspectatur vbi manebit, aut qua geminatur, vt illic sit, vbi conspicere, & hoc sit, vbi conspici possit, vt in se sit conspiciens, ante se sit conspi cua, & infra, proinde restat, vt aliquid pertinens ad eius naturam sit conceptu eius, vt in eam quando se cogitat, non quasi per loci spacium, sed in corporea conuersione reuocetur, cum vero non se cogitat, non sit quidem in con s spectu eius, nec de illa suus formetur obtuitus. hoc Augustinus. Relinquitur ergo, quod intellectus ponat res in prospectu suo, & in esse conspicuo, ac apparenti obiectiue.

Secunda autem propositio est, quod amans per amorem non ponit quidem rem amatam in aliquo esse, sed seipsum imprimit, & fert, ac intimat in amatum, vt secundum hoc ex vi amoris procedat amans in esse intentionali versus amatum: amans autem in tali esse positus, dicitur spiritus amantis, & quod hoc sit verum, quamuis minus notum sit, quam de intellectu, potest nihilominus declarari. omne enim vniens, & intimans ad aliquid de necessitate procedit ad ipsum; sed constat, quod amor, vt amor est actus vnitiuus, & impressiuus in amatum, ita quod amans vi amoris mentaliter imprimitur, & ad ipsum vnitur. ergo necesse est, quod amans mentaliter egrediatur, & procedat ad amatum. aut ergo exit, & procedit realiter ad amatum, & hoc est impossibile, aut necesse est, quod vi amoris intentionaliter exeat, & procedat, & hoc vt ique est verum. relinquitur ergo, vt sicut intelligere est actus formatiuus, ex quo constituitur res in esse apparenti, atque conspicuo, sic amare, sit actus egressiuus, ex quo amans ponitur in esse egresso intentionaliter, & esse lato ad amatum.

Praeterea: Modi loquendi communes, & famosi aperiunt veritates experientiarum, sed modi loquendi amatiui, exprimunt hunc modum spiritualis emanationis amantis in amatum. consueuit enim dici, quod amans non habet in se spiritum, sed dedit ipsum amato, & quod cor amantis transformatur in amatum, & quod anima verius est, vbi amat, quam vbi animat, vt vulgo dicitur ex philosophia, & multa ta lia. ergo ex vi amoris spiritualiter amans egreditur extra seipsum, vt quasi etiam geminetur. sicut enim per intelligere, anima ponitur ante se in esse intentionali, sic per amorem ponitur extra se in esse intentionali.

Tertia quoque propositio est, quod intelligentia dupliciter potest concipi, quia vel actu formali, quo res constituuntur in esse apparenti, vel pro illa apparentia obiectiuali: illa namque apparentia est res intellecta, & concepta, ac cogitatio obiectiua, & sic accipiuntur cogitationes sanctae, vel turpes, vel foedae, non pro cogitatione formali, sed pro cogitatione obiectali: vnde Augustinus distinguit inter cogitationem formantem, quae est actus, & cogitationem formatam, quae estres in esse cognito posita: vbi que autem vocat verbum formatam cogitationem, non cogitationem formatam, quae est actus, similiter quoque amor potest accipi, vel pro amore formali, qui est actus, vel pro egressu spirituali, qui fit ex vi amoris. emanatio enim illa appellatur spiritus, suauitas, & amor.

Ad propositum ergo quid sit notitia, & amor, prout sunt partes imaginis: dicendum est enim, quod intelligentia obiectiua, siue res, vt apparens, ipsa est notitia, amor etiam non formalis, sed ille egressus spiritualis amantis, ipse est amor, qui est pars imaginis, vt sic anima ante, se posita, vt conspicua, & extra se posita per amorem, sit vna anima tripliciter subsistens, vi- delicet, vt in se, ante se, extra se, & quod sic intelligat Augustinus, patet ex hoc, quod dicit, quod quaelibet est tota mens, vel tota anima, nihilominus relatiue distinguuntur per ante se, & extra se, & in se, iterum quaelibet est subsistens. sic enim ponit anima seipsam ante se per cogita tionem, vt in esse conspicuo non aspiciat eam, tamquam inhaerentem, sed tamquam subsistentem, & eodem modo per amorem sic exit extra se, vt non inhaereat, sed subsistat, secundum hoc ergo anima est tria supposita, sed vna essentia, & vna vita, ita vt quando se amat, & intelligit, in tribus suppositis de necessitate subsistat. In primo quidem reali, prout subsistit in se. In secundo vero intentionali, prout est conspicua ante se. In tertio etiam intentionali, prout est per amorem egressa extra se, & consimiliter, immo multo amplius Deus eminenter vna essentia, vna vita in supposito trino subsistit, & quolibet reali. primo quidem realissimo, vt in se: & secundo etiam realissimo, vt conspicuus, contra se positus per intellectionem, vel potius dictionem, vt inferius apparebit. & tertio etiam realissimo, vt egressus ex vi amoris extra se, & positus in esse dato, vt sic Deus conspiciens, vel ante conspectum ponens sit Pater, Deus conspicuus sit Filius ipse: Deus autem vi amoris egres sus hic sit, Spiritus sanctus vnus Deus trine subsistens, & si in anima nostra duo supposita emanarent realiter, sicut in Diuinis esset imago com pleta: nunc autem quod emanat intentionaliter est imago animae, tamquam in praeuiis, & coexigitis, formaliter autem, & completiue in duobus suppositis per actus illos intentionaliter productis, quae cum mente, quasi cum tertio supposito constituunt Trinitatem. Et hic finis 1. Art.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quid sit memoria in Diuinis, & in nobis, prout est pars imaginis. Opinio Scoti lib. I. dist. 2. quaest. 3. & 4. secundae partis.

CIRCA secundum autem dixerunt aliqui, quod vis memoratiua in Diuinis dicit intellectum, vt actiuus est, & essentiam Diuinam, vt obiectum: haec autem duo simul sumpta habent rationem principij perfecti respectu intellectionis, vnde possunt producere intellectionem subsistentem, quae est verbum, sic ergo illud duplex principium, videlicet intellectus habens obiectum intelligibile sibi praesens, dicitur memoria perfecta, & foecunda, cuius actus est producere intellectionem, quod quidem producere appellat ur dicere, & est actio de genere actionis. Intellectio vero producta ipsa est verbum, & hoc confirmatur, quia in nobis memoria non est aliud, quam intellectus habens obiectum intelligibile sibi praesens, aut per speciem in his, quae intelliguntur per speciem, aut per essentiam, si aliqua, quae intelligantur per essentiam, sic igitur in Diuinis intellectus habens essentiam, tamquam obiectum intelligibile sibi praesens est memoria foecunda. In nobis autem intellectus cum specie, & secundum hoc intellectio sit pars imaginationis repfaesentans verbum, amor autem, siue actus dilectionis repraesentet Spiritum sanctum: species autem cum intellectu sit memoria repraesentans Patrem.

Haec autem opinio, quoad hoc, quod dicit, intellectionem esse verbum, vsque inferius dimittatur, vbi agetur de verbo: quantum autem ad propositum spectat de memoria, non videtur esse ve rum, quod sit illud duplex principium. memoria enim dicit perfectionem simpliciter, ita vt sit me lius, in vnoquoque esse memoriae, quam esse immemoriae, vnde est communis tribus: nam & Pater est memoria, & Filius est memoria, & Spiritus sanctus memoria. summa enim sapientia, me mor sui esse negari non potest, vt Ansel. dicit, vbi probat, quod aeque communis est tribus memoria, sicut sapientia, & quaelibet perfectio simpliciter: sed constat, quod illud duplex principium, vt actiuum, non est perfectio simpliciter, ideo namque non est aliud, quam potentia dictiua, & generatiua, de qua constat, quod non dicit perfectionem simpliciter, alias Filius, & Spiritus sanctus cum careant potentia generatiua, & dictiua, & ideo duplici principio actiuo, non essent perfecti simpliciter. ergo illud duplex principium non potest poni memoria

Nec valet si dicatur, quod illud duplex principium est vtique in Filio, & Spiritu sancto, sed non possunt producere per illud, quia habent actum adae quantum in Patre, non valet inquam: tum quia vt intellectus, & obiecum sunt in Filio, aut relinquitur aliqua actiuitas, aut nulla, si nulla, habetur propositum, quia intellectus, & obiectum, vt actiua sunt, non pertinebunt ad memoriam: si vero aliquam, pote rit Filius illam actiuitatem exercere, & ita generare: tum quia si duplex principium communicatum est Filio, vt habens actum adaequatum, sequitur vtique, quod communicetur sibi principium, & ille idem actus, qui egreditur a principio. impossibile enim est l communicari principium actiuum coniunctum actui, quin communicetur actus, & ita Filius producet per illud principium, non quidem aliud, quam Pater, sed illud idem intra seipsum: tum etiam, quia nul la potentia impedita posibilis est in Filio, cum sit necessarius, & aeternus, nec impedimentum recipiens, & ideo simpliciter negandum est, quod in Filio nullo modo est potentia generandi, habens actum adaequatum, & ita per impedimenta, ne possit prorum pere in actum, vnde nullo modo est ibi potentia, actiua, nec habens actum adaequatum, nec non habens.

Praeterea: Memoria, & actus eius, qui est meminisse, & sunt communes tribus personis, vt Aug. dicit, & Ansel. vnde dicunt, quod sicut Pater est memoria, & meminit sibi, ita filius est memoria, & meminit sibiipsi. absit enim, vt Pater meminerit Filio, vt dicitur ibi, sed constat, quod in Filio non illud duplex principium, vt probatum est, nec filius dicit, aut producit. ergo illud duplex principium non est memoria, nec meminisse est dice re, aut producere per illud.

Et si dicatur, quod licet illo principio non producat intellectionem realiter; dicit tamen, & producit secundum rationem, non valet aequidem: tum quia, tunc esset duplex verbum in Diuinis, essentiale, & personale, reale, & rationis, contra illud Augustini 6. de Trin. dicentis, quod in Diuinis solum Filius verbum accipitur: tum quia, vt dicitur in 7. de Trin. eo Filius, quo verbum, & eo verbum, quo Filius, & secundum hoc in Diuinis esset Filius realis, & Filius rationis, quod est absonum dicere.

Praeterea: Illud non est formaliter memoria, quo quis carens, non est insipiens, nullus quidem potest carere memoria, quin sit insipiens. quomodo enim est sapiens, qui nihil meminit, vel sui non meminit, dicit August. decimiquinto de Trinitate, quod nullo modo est sapiens aliquiscarens memoria, sed carens illo duplici principio non est insipiens, nec minus sapiens, patet de Filio, qui tacet, vt dictum est, & tamen minus sapiens Patre non est, & adhuc patet in Patre, qui non est sapiens per illud duplex principium, sed per intellectionem essentialem infinitam, immo si per illud principium esset aliquo modo sapiens, haberet aliquem modum sapientiae, quod non habent aliae duae personae. ergo nullo modo dicen dum est, quod in his duobus principijs simul sum ptis consistat memoria.

Praeterea: Si obiectum, & intellectus simul sumpta sunt foecunda memoria, aut de ratione eorum est actiuitas, & foecunditas, aut nullo modo, sed solum intellectus, & obiectum sunt memoria absque actiuitate. Si primo modo, tunc formalitas memoriae non est communis tribus, cum actiuitas non sit communis tribus; hoc autem est contra dicta Sanctorum. Si vero secundo modo, tunc est expresse contradictio: nam de ratione foecunditatis est actiuitas, & iterum intellectus absque actiuitate, aut est intellectus passiuus, & susceptiuus, & talis non potest poni in Deo, cum nulla ra tio imperfectionem importans formaliter sit in eo, aut ille intellectus erit ipsamet intellectio actualis transiens super obiectum, & sic memoria non erit aliquod princ ipium, sed intellectio actualis. relinquitur ergo, quod illud poni non possit.

Quid sit memoria, & in Deo, & in nobis.

ET ideo considerandum est, quod memoria accipitur septem modis.

Primo quidem pro illa parte, in qua conseruantur intentiones, quae est in vltima parte cerebri situa ta, videlicet in occipite, appellantur aunt intentiones species actuum, puta visionis, auditionis, ima ginationis, & cuiuslibet comprehensionis: haec autem particula nominatur thesaurus intentionum, vel memoria ab Auicenna: quapropter hoc distinguitur ab aliis potentiis comprehensiuis: quia species compraehensionum in eisdem recipi non possunt, cum non sint potentiae reflexiue: sic au tem accipiendo memoriam non dicit perfectionem simpliciter, nec est in Deo.

Secundo vero accipi potest, pro actu transeunte super praeteritum apprehensum, qui quidem actus est proprie cogitatiuae virtutis. operantur enim ad illum actum virtus imaginatiua, quae praesentat imaginem, vel formam alicuius rei, & virtus memoratiua, de qua statim dictum est, quod praesentat intentionem illius formae, videlicet, comprehensionem per visum, vel auditum, vel imaginationem, quae praecessit de illa re, & virtus cogitatiua, quae coniungit intentionem cum forma, hoc est comprehensionem, quae praecessit cum re comprehensa, & tunc dicit cogitatio talem rem vidisti, vel audiuisti, vel imaginatus fuisti; & siquidem fiat seriose, & ordinate, ac tenaciter, ita quod nec forma cecidit ab imaginatione, nec intentio a memoria, tunc appellatur directe memoria, si autem vel in forma, vel in intentione facta est aliqua inter- ruptio, sicut contingit aliquando, quod homo meminit se audiuisse, & nescit quid, vel aliquando imaginatiue, & non recordatur se vidisse, vel si recordatur, nescit quando, aut quando, tunc per inuestigationem, & discursum cogitatiua venit ad veram intentionem, & copulat illam formae, vel e conuerso, & iste actus appellatur reminiscentia, quae solum est in hominibus rationalibus, & discursiuis.

Est autem notandum, quod forma appellatur species rei comprehensae, per visum, vel audi tum, vel aliam potentiam cogitatiuam, intentio vero species comprehensionis, & cum ambae simul coniunctae praesententur cogitatiuae, dum homo aliquid videt, vel audit, cogitatiua tunc distinguit intentionem, quae magis spiritualis est a forma, quae quidem sic denudata commendatur memoriae primo modo dictae, forma vero ad similitudinem picturae remanet in imaginatione, & haec est expressa intentio Commentatoris, immo etiam verba eius in tractatu suo de memoria, & reminiscentia, isto autem modo accipiendo memoriam, patet, quod nec dicit perfectionem simpliciter aliquo modo in Deo.

Tertio modo accipi potest pro omnibus istis, vt sunt in parte intellectiua, non dubium enim, quod intentio derelinquitur, & species vniuersalis apprehensi, & species intellectionis illius vni uersalis, & cum intellectus reflexiuus sit super actum suum, eadem est potentia intellectiua, quae & retinet speciem vniuersalis, & speciem intelle ctionis vniuersalis, quae praecessit, & quae etiam copulat intellectionem, quae praecessit cum vniuer sali comprehenso, & tunc recordatur homo se alias intellexisse talem veritatem, vel talem, vel demonstrasse scientifice aliquam conclusionem: sic ergo accipiendo memoriam, idem est, quod intellectus ista retinens, & conseruans, & actum istum habens, nec est alia potentia, vt dictum est, quod autem huiusmodi memoria sit in intellectu, patet, tum quia nulla vis sensitiua potest transire obiectiue super actum intellectus, nunc autem constat, quod homines recordantur se intellexis se, tum quia nulla vis sensitiua transit super vniuersale, homo autem recordatur vniuersalia, & demonstrationes Mathematicas, & Metaphisicas sola comprehensibiles intelligentia. Et si dicatur quod Philosophus nullam mentionem facit de memoria intellectiua, dicendum, quod ratio huius est, quia huiusmodi vniuersale non sit, nisi cum adminiculo virtutum sensitiuarum praesen tantium intellectionem particularem, cuius est illud vniuersale, secundum quod dicit Commentator in tractatu eodem, isto autem modo accipiem do memoriam, patet, quod non dicit perfectionem simpliciter, nec etiam est in Deo.

Quarto autem accipi potest pro actu pruden tiae diuiso contra prouidentiam, est enim memo ria respectu praeteritorum, intelligentia respectu praesentium, prouidentia vero respectu futuro rum, & ista integrant prudentiam, vt dicit Tullius in 2. Reth. sic autem memoria est quidam actus tran siens super praeteritum per modum iudicij linearis, secundum lineam processionis in ante, prouiden tia vero est actus linealiter transiens super futurum secundum lineam successionis, vt quasi cognoscens figuram in medio, protendat actum linealiter in praeteritum, qui est memoria, actum ve- ro, qui est prouidentia, seu expectatio in futurum, & quia Deo nil praeterijt, nihilque futurum est, ideo nec expectat, nec memoratur, propter quod me moria sic accepta non est in Deo.

Quinto vero accipi potest memoria pro habi tuali cognitione, qua quis habitualiter habet no titiam alicuius rei, siue praesentis, siue absentis, & secundum hoc habitus scientificus existens in anima, dum homo non cogitat de eo, potest appellari memoria, iuxta illud August. 14. de Trin. dicentis, quod multarum disciplinarum peritus, ea, quae nouit in eius memoria continentur, nec est tamen aliquid in conspectu mentis eius, nisi vnde cogitat, caete ra autem sunt in arcana quadam notitia recondita, quae memoria nuncupatur, & concludit, quod no titia cuiuslibet rei, quae inest menti, etiam quando non cogitatur de ea, ad solam memoriam dicitur pertinere, hanc memoriam contingit esse absentium, vt dum aliquis habet scientiam ecclipsium, & stellarum; contingit etiam praesentium, vt cum aliquis habet notitiam sui habitualiter, aut eorum, quae sunt intra ipsum, siue spiritualia, siue corporalia sint, vt August. dicit 14. de Trinit. isto ergo modo ac cipiendo memoriam, cum in Deo non sit ratio habitus scientifici, nec formalitas eius, cum sit intelligere mere subsistens, vt supra dictum est, non potest poni memoria in Deo.

Sexto vero potest sumi memoria pro quodam actu transeunte super praeteritum, non inquantum praeteritum, nec per modum iudicij linearis se extendentis in antecedentia, & prouidentia, pro actu transeunte super futurum, non per modum iudicij linearis se extendentis in postea; & spectatio, seu intuitio pro actu transeunte super prae sentia, non per modum iudicij linearis se extendentis ad simultanea, sed pro quodam actu simplici attingente actualitatem rei, siue praesens fuerit, siue praeterita, siue futura, attingente inquam actualitatem praeteritam, non per modum processionis, nec futuram sub modo expectationis, nec praesentem sub modo simulta neae attentionis, & sic possumus dicere, quod in Deo est memoria, inquantum vnico actu simpli ci attingit rem praeteritam. non quidem sibi praeteritam; sed in se respectu temporalium praeterita. Est enim considerandum, quod istos tres actus habet intellectus noster, vt non intelligat futura, nisi per modum expectationis; nec praeterita, nisi per modum rememorationis; nec praesentia, nisi per modum simultaneae spectationis, siue attentio nis, & hoc est, quod August. docet, & experientia attestatur. ait enim August. I1. conf. quod anima expectat, attendit, & meminisset id quod expectat per id, quod attendit, transit in illud, quod meminit, dicturus sum enim canticum, & in totum, & antequam accipiatur, expectatio mea pro tenditur; cum autem cepero, quantum est ex cantico in praeteritum decerpsero, tantum protenditur in me moriam meam, atque intenditur modus visus in memoria propter illud, quod dixi, & in expectationem, propter illud, quod dicturus sum, & cum hoc praesens est actio mea, per quam initiatur, quod erat futurum, & fiat praeteritum: hoc Augustinus, ex quibus patet, quomodo se habeat respectu actualitatis rerum anima diuersimode secundum diuersitatem temporum; per oppositum autem dicimus, intuitus abstrahit ab omnibus istis, & actualitatem rerum praeteritarum, praesentium, futurarum, nec per modum linearis memoriae, aut liuearis attentionis, aut linearis expectationis cognoscit, non est ergo proprie in eo memoria, quae est praeteritorum vt praeterita sunt, quia omnia sunt notitiae suae praesentia, vt alias apparebit.

Septimo dici potest memoria: pro intellectione ipsa, prout est quodammodo abdita, sic quod quasi homo non experitur eam, eo modo, quo quis dicens psalmos, magis dicitur memoriter recita re, quam cogitatiue, & habituatus citharedus, quasi non attendens, nec cogitās, nisi manu percutiendo ducat, dicitur habitualiter magis quam attente operari, & hoc modo semper dicitur homo sui meminisse, quamuis non attendat, sicut de Vlisse Augustinus dicit, 14. de trin. recitans ver ba Virgilij dicentis, quodnec talia passus Vlixes oblitus est sui, & subdit Augustinus, quod Virgilius, cum dixit Vlixem non sui fuisse oblitum, nil aliud intelligi voluit, nisi quod meminerat sui, & infert, quod cum esset sibi praesens, nullo modo meminisset sui, nisi ad res praesentes memoria pertineret, sic ergo accipiendo memoriam, ratio eius in hoc consistit, quod est actus intelligendi, siue quaedam notitia prout res cognita non ponitur experimentaliter in prospectu, & secundum hoc differt intelligentia a memoria, nam intelligentia siue acies cogitantis dicitur dum est intellectio cum re intellecta experimentaliter posita in conspectu, sicut accidit illi, qui loquitur attente de aliqua materia, memoria vero est quando non experimentaliter ponitur, est tamen vera notitia, vt quia, siue homo dormiat, siue vigilet, semper hoc modo nouit seipsum, licet non attendat, sicut recitans psalmos, licet non attendat, semper tamen intelligit. Ideo Augustinus dicit frequenter quod anima sui meminit semper, quamuis non semper cogitet: posset igitur ratio memoriae sic colligi, vt sit notitia, siue actus intelligendi, consideratus vt res cognita actu, non poni tur in prospectu, est tamen presto, vt ponatur. Intelligentia vero idem actus intelligendi, cui actua liter res cognita obijcitur in prospectu, & quoniam hae duae rationes possunt concipi in Deo, videlicet notitia, cui actualiter praesto est ipsemet Deus, & omnis res cognita in conspectu, & iterum notitia cui potest esse presto, non tamen concipitur vt est praesto, idcirco ibi est ratio intelligentiae, & ratio memoriae, Intelligentia quidem, prout concipitur cum re cognita in prospectu, memoria vero cum concipitur, vt cui potest esse praesto, sic ergo accipiendo memoriam, est perfectio simpliciter, & ponenda in eo, huic tamen obuiare videtur, quod contradictio est, concipi intellectionem sine praesentialitate rei cognitae in esse prospecto, cum idem sit esse cognitum, & esse prospectum, impossibile est autem concipi intellectionem, absque intelligibili, quod sit cogni tum, & prospectum, & iterum obuiare videtur, quod si sic possit concipi, erit ratio imperfecta, quae nul lo modo est ponenda in Deo, & adhuc, quia talis notitia sine eo, quod obiectum ponatur in esse cognito non est nisi habitualis, dictum est autem su pra, quod ratio habitus non potest poni in Deo, & iterum memoria secundum hoc est illud, quo res ponitur in esse prospecto, esse aunt prospectum est esse verbi, vt dictum est, & per consequens memoria non est aliud quam potentia dictiua, & principium productiuum, & redit opinio superius impugnata, ergo ratio memoriae, prout competit Deo, non videtur bene assignata.

His autem non obstantibus, & obuiantibus, dicen dum est sicut prius, vnde considerandum est, quod in nol bis habitus, est, quo res ponuntur in esse formato, non tamen immediate sed quia mediante eo elici tur actus, quo res ponitur immediate in esse formato; iste autem habet duplicem habitudinem ad rem positam in tali esse; habet enim habitudinem vt quo ponitur productiue, & habitudinem, vt cui obijcitur obiectiue, est enim actus intellectus, in quo res apparet, non cuicunque, sed intelligenti, vt sic intelligens peractum intellectus, sit causans apparentiam rei cognitae, & per eundem actum sit illud, cui apparet: de ratione autem intellectus intelligendi, prout est dicere, est habitudo propria videlicet formare, siue rem ponere in esse formato. De ratione autem eius prout est intelligere, est secunda habitudo, videlicet, sibi apparere, vel esse illud, cui res est in prospectu; intelligere namque dicitur intus legere, & quasi intra se capere apparentiam obiectiuam. Vlterius autem attendendo, quod haec habitudo potest esse actualis, ita vt actu praesto, & in prospecttu sit res, vel potest intelligi non vt actualis, sed vt habitualis, vt sibi possit esse praesto, & primo modo actus iste est for maliter intelligentia actualis; secundo vero notitia quasi habitualis, in quantum est cui potest intelligi fieri praesens in esse prospecto, & ideo po test dici memoria, sicut ergo memoria non est il lud, quo res ponitur in esse formato mediate, quia illud est actus intellectus sub habitudine di ctionis, nec etiam est illud cui immediate res formatur, & apparet in actu, nam ille actus intelligendi prout induit formalem rationem, intelligibile actuale est, ergo illud, cui res formari, & apparere potest immediate: vnde, fundamentaliter est actus intellectus; formaliter autem, vt cui res apparet, in potentia quidem, non in actu, & ideo habentes actum intelligendi, sine eo, quod actus res intellecta experiatur apparere, vt patet in recitantibus psalmos, & in citharizantibus sine attentione, & in anima, quae semper se nouit, licet non attendat secundum Augustinum, omnes isti dicuntur meminisse, siue memoriter nosse, non tamen actu cogitare; in Deo ergo non est ratio habitus, quo mediante eliciatur actus, cum sit intelligere subsistens, est tamen ibi actus, sub habitudine formatiua, vt quo: scilicet Deus ponitur in esse formato, & illud est dicere paternum, & est idem actus sub habitudine alia videlicet, vt cui actualis lucet, & apparet obiectum formatum, & il lud non est aliud, quam actus intellectionis essentialis, qui communis est tribus, & est ibi idem actus, vt denudatus ab actuali habitudine ista, pos sibili tamen in esse, & sic consurgit ratio memorie, quae est illud, cui res cognita, tamquam actui potest immediate esse praesto, iuxta definitionem August.

Non valent ergo instantiae praecedentes. Prima siquidem non: quia licet intelligere, vt intelligere, non possit concipi sine actuali habitudine hac videlicet, vt cui res appareat, & sit actualiter in prospectu, nihilominus absolutum potest conci pi sine habitudine ista, tamen cum potentia ad eam. Secunda etiam non procedit: nam ista ratio est perfectio simpliciter, esse scilicet, cui non solum actu, sed etiam aptitudine possit esse praesto obie ctum, nec includit imperfectionem, quia ista potentialitas non est per modum recipientis talem habitudinem, nam haec habitudo se tenet ex parte verbi, & rei apparentis formaliter. ex par te autem memoriae, imaginatiue. est enim illud, cui aptitudinaliter res apparet.

Tertia etiam non procedit: quia habitus non est in Deo, cum sit intelligere subsistens, nec ista ratio habitualis est per modum, quo habitus est principium actus, immo ipsemet actus est memoria, prout obiectum aptitudinaliter sibi lucet, & est actualis intelligentia, prout actualiter sibi lucet.

Quarta etiam non procedit: nam illud, quo res ponitur in esse formato, non est memoria, sed dicere, tamen illud, cui per formationem aptitu dinaliter apparet, & lucet, est memoria, & quia hoc est magnae perfectionis, ideo memoria est communis tribus.

Ex his itaque patet, quod sine memoria non est quis sapiens, cum ad sapientem spectet, quod res praesentes sibi sint apritudinaliter, & in actu, patet etiam quomodo Pater sibi meminit, & Filius similiter, & caetera omnia, quae Aug. dicit in pluribus libris de Trinitate, & Anselmus in suo Monolog. quomodo autem memoria appro prietur Patri, sic quod verbum procedat de me moria, dubium est; sed dicendum, quod sicut Filio appropriatur sapientia, & Spiritui sancto amor, sic Patri memoria: ratio autem appropria tionis est, quia memoria nominat notitiam, vt a se, non vt illud, cui aptitudinaliter cuncta lucent, & ideo memoria appropriatur primo supposito, quod habet esse a se, sicut sapientia secun do, quod habet esse conspicuum, & amor tertio, quod habet esse egressum, vt dictum est supra. non ergo Filius procedit de memoria Patris, tamquam de principio productiuo, sed sicut sapientia de sapientia, & intelligentia de intelligentia, sic memoria de memoria secundum Anselm. vt li, de, denotet non originem, sed eiusdem perfectionis communicationem.

Et est aduertendum, quod magis propria est assignatio imaginaria secundum mentem, & notitiam obiectiuam, & amorem egressuum, vt supra dictum est, quam secundum memoriam, intelligentiam, & voluntatem, nisi quatenus me moria idem esset, quod mens, prout mens dici potest anima existens sub notitia actu, denudata tamen ab illa habitudine actuali, vt scilicet esset illud, cui ipsamet est aptitudinaliter sibi praesens immediate, & hoc sufficiat de his tribus, memo tigeutias te uiut te ltitut

ARTJCVLVS TERTJVS.

Quomodo ex imagine possit Trinitas demonstrari.

CIRCA tertium ergo considerandum est, quod dicunt aliqui, Trinitatem posse ex imagine demonstrari: alij vero non; vnde dicendum est, iuxta illud, quod videtur esse verum, quod etiam potest demonstrari, quod primum principium subsistit in tribus suppositis: vno quidem reali, & duobus intentionalibus, vel quod in omnibus tribus existentibus realibus, & hoc patet ex propositionibus duabus.

Prima quidem, quod omnis intelligens se, & complacens, vel amans se, necessario in tribus subsistentibus triplicatur.

Secunda vero, quod cum Deus intelligens sit, quamuis vtraque pars potest eligi, quod ista sup posita sint realia, vel quod sint intentionalia quoad duo, reale vero tantum vnum.

Probatur, quod omne intelligens, & amans se subsistit in tribus suppositis.

PRIMA ergo propositio, quod omne intelligens, & amans se, subsistit in tribus suppositis, & quod sit in tribus, probatur sic: constat namque, vt supra dictum est, quod per actum intellectus res intellecta ponitur in esse conspicuo, formato, & apparenti, vt secundum hoc, anima cum se intelligit, geminetur, secundum Aug. est enim in se conspiciens, & ante se conspicua, vt superius dicebatur, & potest hoc amplius declarari, & a priori, & a posteriori, a priori, quod sic, quoniam impossibile est, quin apparitione formali aliquid appareat obiectiue. sicut enim albedine aliquid album, & repraesentatione aliquid repraesentatur, & pictura aliquid pingitur, sic apparitione aliquid apparet. Sed constat, quod intellectio non est aliud, quam apparitio quaedam formalis. sicut enim visio est quaedam apparitio in oculo existens, ita quod dum res videntur, apparent, secundum quod Commentator dicit 4. Metaphys. quod sunt quaedam dispositiones, in quibus credimus secundum esse verum, & aliae, in quibus esse falsum credimus, sicut dispositio rerum apparentium visui, & remoto, & propinquo, & in sanitate, & infirmitate, & in vigore, & in debilitate, & in somno, & vigilia. idem enim apparet magnum in propinquo, & paruum in remoto, & color apparet in propinquo vnus, & alter in remoto, ex quo patet secun dum eum, quod visio non est, nisi apparitio quaedam, vnde phantasia dicta est secundum Graecos, a aaios, quod est apparitio, & per consequens intellectio, cum sit quaedam spiritualis visio rerum, erit quaedam spiritualis apparitio. ergo relinquitur, quod per eam capiunt res esse apparens. non enim potest dici, quod intellectio ita sit apparitio, quod nihil appareat, nisi ipsa, alioquin intellectio appareret, & intelligeretur, nec cognosceretur aliquid extra per intellectum. patet ergo a priori, quod intellectio, immo omnis cogni tio est illud, quo res apparent, & ponuntur in esse praesentialiter.

Praeterea: Etiam a priori constat, quod intelle ctio est simillima rei, de qua est. aut ergo per hanc similitudinem res capit aliquod esse, aut denominari tantum: sed non potest dici, quod denominari tantum, sic quod esse intellectum non sit, nisi denominatio quaedam, sicut Caesar pictus denominatur a pictura. per hanc ergo denominationem, Caesar non est praesens picturae, nec sibi obiicitur, nec apparet. ergo necesse est dicere, quod per intellectionem, tanquam rei simillimam, res capiat quoddam esse, ita vt esse intellectum, non sit denominatio sola, sed quoddam esse intentionale diminutum, & apparens, iuxta illud Commentatoris 9. Metaph. qui ait, quod intelligibilia dicuntur esse non simpliciter, sed esse in anima, & in cognitione.

A posteriori autem idem apparet. constat enim, quod intellectus fertur super rosam simpliciter, & experitur illam obijci obiectiue, illud itaque, quod sic obiicitur, aut est species informans intellectum, aut actus intellectus, aut res facta per intellectum, aut res subsistens, etiam l praeter intellectum, aut omnes res existentes extra, positae tamen in esse intentionali, & apparenti, quasi vna rosa totalis: non potest autem da ri primum, videlicet, quod sit species rosae existens in intellectu. cum enim illud obiiciatur intellectui, & cernatur ab eo, aut ibi sistit intellectus, & hoc poni non potest, quia non intelligeretur res extra, sed tantum species, & iterum scien tia esset de speciebus, nec ista propositio esset vera, Rosa est flos, quia species rosae non est species floris, aut non sistit in illa specie intuitio intellectus, sed protenditur mediāte illa ad rem, & tunc habetur intentum. res enim existens in vltimato intuitu per modum apparentis est illa de qua est praesens inquisitio, nec potest poni, & quod sit ipse actus intellectus, rosa illa apparens: tum quia intellectus primo cerneret suum actum, & mediante eo, cerneret obiectum, & per conse quens non intelligeret res directe: tum quia rediret error Commentatoris, quod sit vnus intellectus in omnibus. certum est enim, quod rosa illa apparens particularis non est, nec multiplicari potest, & illa esset vna in me, & in te, & per consequens subiectum eius, quod est intellectus possibilis esset in me, & in te non plurificatum, nec potest poni etiam, quod sit aliqua res, facta per intellectum in esse reali: tum quia intellectio est operatio immanens, ex qua non sequitur aliquid actum, vt patet nono Metaphys. tum quia si aspectus intellectus sistit in illa re, scientiae erunt de illis rebus, & non de rebus extra, nec propositiones essent verae, quia intellectus concipiem do subiectum format aliam rem, & concipiendo praedicatum, format alteram, & sic vna non erit alia, nec praedicatio erit vera: non potest po ni denique, quod sit aliqua res intellectionem praecedens, habens aliquod esse reale: tum quia destructis omnibus rosis particularibus, remanet rosa simpliciter, contra dictum Philosophi in praedicamentis, qui ait, quod destructis primis, impossibile est aliorum remanere, & loquitur de secundis substantiis; tum quia redirent idaeae Pla tonicae: ponebat enim Plato hominem subsisten tem illum, qui terminat aspectum intellectus concipientis hominem simpliciter; vnde vocabat ista per se hominem, per se rosam, quasi formas, & naturas per se subsistentes, & simpliciter, & has dicebat idaeas: tum quia praedicationes falsae erunt, sicut argumentum est de aliis, nec definitiones, aut scientiae de rebus existentibus extra, sicut Philosophus arguit septimo Metaphys. vnde secundum veritatem intellectus nil sciet de rebus, quae sunt inter nos, si illa, quae terminant aspectum intellectus considerantis naturas rerum simpliciter, sint aliquid habens esse reale. ergo relinquitur, vt detur vltimum, videlicet, quod non habeat, nisi esse apparens, & intentionale, vt sicut omnes rosae, quae in esse reali distinctae sunt, ponantur in esse apparenti, & intentionali, rosa vna totalis, & sic soluantur omnia, quae sunt inducta: nam rosa illa est in se realiter cum omnibus rosis, quare illa conspecta, conspiciuntur omnes rosae, vt vnum, non vt distinctae, & illa scientia est de rebus, & praedicatio, & definitio, & res cognoscuntur directe.

Apparet ergo a priori, & a posteri, quod per intellectum res cognita capit esse quoddam apparens, & intentionale, similiter etiam patere? potest, quod per amorem amans capit esse egres sum, ac latum extra se, ita vt vi amoris extra se exeat modo spirituali, & intentionali, & quamuis hoc supra fuerit declaratum, tamen potest idem patere, & a priori, & a posteriori, a priori quidem, quoniam omni latione aliquid fertur, & deportatur, sed constat, quod amor est quaedam la tio amantis in amatum. dicimus enim, quod amor fert formaliter cor amantis in aliud. ergo necesse est, quod anima, & spiritus amantis per amorem capiat esse latum, sed constat, quod non est realiter. ergo capit esse latum intentionaliter tantum.

A posteriori autem, & per experientiam ideml patet: experitur namque quilibet ab amore processus quoddam pondus, & inclinationem sui spiritualem ad amatum, non autem inclinationem per modum desiderij, nisi vbi est amor concupiscentiae, sed inclinationem per modum cuiusdam complacentiae, & quietis, ac inhaerentiae ad ama tum, vbi est amor honestae amicitiae. Ista ergo inhaerentia requirit, vt inhaerens attingat illud, cui inhaeret, videlicet amatum aut ergo hoc est, quia amatum attrahitur ad amantem spiritualiter: experientia autem docet, quod amans non attrahit amatum in amore honesto, & amicitiae, immo talis est amor desiderij, & concupiscentiae. ergo relinquitur, quod egrediatur amans ad amatum spiritualiter, vt inhaereat illi, & quiescat in eo in amore honesto. sic ergo est ibi bis amans, videlicet in esse egresso, & extra se, & in esse, a quo egreditur, & primum quidem est intentionale, secundum vero reale.

Ex his ergo potest praecedens propositio demonstrari: omnis namque intelligens se, & com placens amore in se ipso, & est in se, & est ante se, & est extra se, sed tale est vna res ter subsistens. ergo omne se intelligens, & amans in tribus suppositis, idem realiter subsistit, vnde omnis homo, & omnis intellectualis natura quocumque pergat, secum fert tria supposita, dum tamen intelligat se, & amet in actu.

Quod ex hoc sequitur demonstratiue, Deum subsistere in tribus suppositis, intentionalibus, vel realibus.

CECVNDA autem propositio, quod Deus de necessitate subsistit in tribus suppositis, realibus quidem, vel saltem vno reali, duobus vero intentionalibus, satis est euidens ex praedictis. concessum est enim ab omnibus phylosophantibus, quod Deus innumerabiliter se intelligit, & in se complacet, ac delectatur, voluptuosissimam vitam habens, vt Philosophus dicit 12. Metaph. ergo necesse est, vt subsistat in se realiter, & ante se, vel realiter, vel saltem intentionaliter, cum se intel ligat, & extra se, vel realiter, vel intentionaliter cum se amet. Philosophi autem elegerunt alteram partem disiunctiue, videlicet, quod ante se, & extra se subsistat tantum intentionaliter, & quod illa non differant realiter, sed ratione in Deo, & de Platone quidem ex omnibus Platonicis testatur Aug. 10. de Trinit. quod dixit Deum Patrem, siue paternum intellectum, & Deum Filium, siue paternum verbum, & medium horum, quem nos vocamus Spiritum sanctum, pro eo, quod nec Pa tris est tantum, nec Filij, sed vtriusque, vt dicit Aug. & ad hoc facit, quod allegatum est supra in arguendo de Ioannis Euangelio, In principio erat verbum, quod scriptum inuenitur in Platonicis libris. De Aristotele autem attestatur Commentator 10. Metaph. cum Aristoteles probasset in Deo esse comprehensionem, & vitam voluptuosam, quod hoc putauerunt antiqui Trinitatem esse in Deo, & voluerunt per hoc dicere, quod sint tres, & vnus Deus, per hoc scilicet, quod in eo erat intellectio, & complacentia sui, sed statim ipse declarat, quod est impossibile loquendo de Trinitate reali. Concesserunt ergo Philosophi, quod in Deo erant tria supposita, vnum tamen reale, & alia differentia intentione, & sola ratione.

Catholici vero eligunt partem aliam, & magis rationalem, nec dubium, quod veram. in Deo enim ponendum est, quidquid perfectionis est, sed nobilius erit verbum Diuinum, si ponatur areale, quam si sit solum intentionale, & idem patet de spiritu: ex imperfectione namque est, quod verbum mentis nostrae, & spiritus amoris, procedat in esse diminuto, & intentionali. ergo rationabilius est, quod quodlibet de suppositis istis sit verum, & reale in Deo, vtrum autem istud sit demonstratum, dicendum est, quod tria supposita, vel realia, vel intentionalia est simpliciter demonsratum, quod autem omnia sint realia, etsi demonstratum non sit, est tamen multo rationalius, & probari possibile satis efficaci ratione; & in hoc finitur quaestio, ex qua patet quomodo, & qualiter ex imagine potest Trinitas demonstrari.

Responsio ad obiecta.

AD ea ergo, quae superius inducuntur, dicen A dum. Ad primum quidem, quod sicut Aug. dicit, nos sumus homines ad nostri creatoris ima ginem formati, quoniam ea, quae sunt in nobis, nec

aliquo modo essent, nec aliqua specie contineren tur, nec aliquem ordinem appeterent, vel tenerent, nisi ab illo facta essent, qui summe est, & summe sapiens, ac bonus est, cuius tãquam per omnia, qui fecit mirabili stabilitate creantis, quaedam alibi maius, alibi minus impressa vestigia colligimus: in nobis autem eius imaginem reperimus, vnde patet, quod in homine & est vestigium, & imago secundum diuersas rationes, nec est verum, quod opponantur.

Ad secundum dicendum, quod in potentijs, & actibus non consistit formaliter Trinitatis ima go, sed in productis, vt dictum est, & ideo nullum est inconueniens, quod sint plures potentiae quam tres, ordinatae tamen ad vnum verbum, & vnum spiritum, qui sunt partes imaginis.

Ad tertium dicendum, quod quamuis memo ria, prout est in parte intellectiua, eo modo quo supra dictum est, non sit distincta potentia, nihilominus prout appropriatur supposito, quod est in se, sic poni potest pars imaginis, vt anima subsistens in se vocetur mens seu memoria, prout autem est ante se, vocetur intelligentia, prout est extra se, dicatur spiritus, & amor.

Ad quartum dicendum, quod memoria, prout est in Deo, non est protensio ad praeterita, sed est notitia & potest esse presto intelligentia obiectiua, siue res formata, vt dictum est.

Ad quintum dicendum, quod Philosophi non concluserunt trinitatem realem in diuinis, & idcirco non potest realis trinitas demonstrari, potest tamen intentionalis, quo ad duo supposita, & realis, quo ad vnum.

Ad sextum dicendum, quod circa generationis diuinae secretum, mens deficit, & vox silet, quia non potest explicari ad plenum, non quin aliquid possit sciri, & cognosci de Deo, & ita exponit Magister dist. 4. c. Quidam tamen.

Responsio ad obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur. dicendum est. Ad primum quidem, & secundum, quod Plato, & Porphyrius eius discipulus, & sectator posuerunt in Deo Trinitatem personarum, non realem quidem, sed intentionalem, quo ad duo supposita, & si realem posue runt, probabile est, quod Plato descendens in Aegyptum, hoc didicerit a leremia, sicut Aug. 2. de doctrina Christiana dicens, quod oportet, quod Plato nostris literis per leremiam fuerit imbutus, vt illa posset docere, vel scribere, quae iure laudantur.

Ad tertium dicendum, quod Riccardus vocat necessarias rationes, non demonstratiuas, sed multum probabiles, & efficaces.

Ad vltimum dicendum, quod sicut dicit Com mentator 3. de anima. Intellectus agens non se habet sic ad intellectum possibilem, sicut ars ad materiam, sed sicut lux ad visum, non enim intellectus agens reducit immediate possibilem ad actum, sicut ars materiam suam, sed medias tibus phantasmatibus, sicut lux mediantibus co loribus reducit visum ad actum, & ideo respectu notitiae Trinitatis, ad quam intellectus est in potentia, non potest reduci per intellectum agentem anima nostra, nisi concurrat ipsiusmet Trinitatis influentia. nulla enim phantasmata, aut aliqua crea tura ducunt in illam demonstratiue, nisi eo modo, quo dictum est duplici intentio nali supposito, & vno rea li.