Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Vbi inquiritur punctus quaestionis.

CIRCA primum ergo, vt videatur punctus quaestionis. consideranda sunt tria.

Primo quidem de hoc termino ens. potest enim esse quaestio haec Metaphysica, & potest esse Grammaticalis. Si enim fiat vis de hac dictione Ens, vtrum sit composita ad significandum vnum conceptum, vel ad significandum decem praedicamenta, vel aliquid aliud, certe est quaestio grammaticalis, & sic pertractant eam, qui distinguunt de ente, prout significat ens reale, & non ens rationis: vel qui dicunt, quod significat coordinationem praedicamentalem per se, non autem differentias vltimas, vel passiones, vel aliqua talia. isti enim inquirunt de hac dictione Ens, quid significet, de quo in proposito non curandum, sed grammaticis relinquitur. Potest autem esse Metaphysica, & Philosophi primi si fiat uis de communissimo conceptu, qui imprimitur prima impressione, qui claudit omnem rem, & omnem rationem, & quia est adeo vniuersalissimus, infra quem clauditur & Deus, & creatura, & quidquid concipi potest. est enim hic valde dubium, vtrum ille conceptus claudat omnia sub proprijs rationibus actualibus, & distinctis, vel claudat omnia sub vna ratione com muni, sicut animalis conceptus claudit omnes species non sub proprijs rationibus, sed sub vna ratione sensibilitatis communis. secundum hoc enim est quaestio Metaphysica, & difficilis valde, nec oportet excipere differentias vltimas, aut aliquid aliud ab illo latissimo, & vniuersalissimo conceptu.

Secundo vero considerandum est, quod in isto quaesito pro eodem accipiendum est, & siue quaestio currat de ente, si ue de re, siue de aliquidiens enim, & res, & aliquid significant istum conceptum communissimum, & dicunt penitus idem, sicut Auicen. primo Metaphys. & potest multipliciter declarari.

Primo quidem, quia habent easdem differentias, & eodem modo diuiduntur: sicut enim dicitur ens actu, & ens in potentia, ens in anima, & ens extra, & ens, quod est substantia, & ens, quod est qualitas, & similia sic dici potest res in actu, res in potentia, aliquid in actu, & aliquid in potentia, res in anima, & res extra, aliquid in anima, & aliquid extra, & res, quae est substantia, & res, quae est qualitas, & eodem modo aliquid substantia, & aliquid qualitas.

Secundo vero, quia plures conceptus prima impressione impressos impossibile est poni, non antem prima impressione occurrunt aliquid, res, & ens. cum enim occurrit intellectui aliquid, antequam cognoscatur quid sit, occurrit, vt aliquid, aliqua res, aliquod ens.

Tertio quoque, quia nihil, & non aliquid, aequipollent, & eodem modo nil, & non ens. Quarto quoque, quia eadem difficultas de conceptu, quem significat aliquid, & de conceptu expresso per ens, vtrum sit vnus vel plures, quia possum esse certus de aliquo, quod sit aliquid, & ignorare quid sit in speciali, & iterum omne, quod est aliquid, est intelligibile, & potest esse obiectum intellectus, & vniuersaliter omnes rationes, quae superius sunt inductae pro vna parte, vel pro alia, ita probant de ad aliquid, sicut de ente, propter quod penitus est eadem quaestio, nec conce dentes de aliquo, quod sit aliquid debent negare quod est ens.

Tertio vero considerandum est circa conceptum, quoniam potest accipi, vel pro actu intellectus realiter intellectui inhaerente, vel pro con ceptu obiectali. Si enim primo modo accipiatur conceptus, tunc est quaestio, vtrum vnica intellectione possit intelligi totus ambitus entis, & non dubium, quod sic. cum enim dicitur omne ens, vel omne, quod est aliquid, vel omnis res; & ideo certum est, quod vnica intellectione tran sit intellectus super totum significatum entis, & alicuius, & rei; cum signum vniuersale, omne, distribuat pro toto significato entis, & alicuius. Si vero currat quaestio secundo modo, tunc inquiritur, an isti intellectioni correspondeat aliqua vna simplex ratio obiectalis, communis om ni, eo quod est ens, vel aliquid, sicut quod respondet omni speciei animalis vna ratio commu nis, puta sensibile, sub qua omnes species praedictae concipiuntur, cum intelligitur animal, aut non est aliqua vna ratio communis, sed sunt ibi in actu, & distinctae omnes propriae rationes entium quorumcumque, puta propria ratio substantiae, qualitatis, aut similium, aut quomodo est de isto conceptu.

Opinio communis, quam ponit Gerardus quolib. I. quaesi. I.

VISO itaque puncto propositae quaestionis, V voluerunt aliqui dicere, quod conceptus entis, aut alicuius dicit actu rationes plures. dicit enim per prius rationem substantiae, alia vero per attributionem, & dicit quamlibet sub propria ratione, non sub aliqua communi, in qua conueniant; est tamen ille conceptus disiun ctiuus, non copulatiuus, vnde quando dicitur de aliquo, quod sit ens, statim concipitur, quod est substantia, vel quantitus, vel qualitas, & sic de alijs proprijs rationibus entium, non quod aliqua communis ratio concipiatur. haec autem positio innitur xiiij. rationibus supra inductis ad oppositum arguen do.

Opinio Scoti in quaestionibus quarti libri Metaphysicae, & in primo Sent. distinc. 3. quaestione 3.

ALII tamen subtilius, & ad veritatem propius accedentes, dixerunt, quod nullo mo do audito de aliquo, quod est ens, vel aliquid cō- cipiuntur propriae rationes entium distinctiue, immo aliqua ratio communis omnibus; quidditatiue quidem omnibus praedicamentis, & directe cadentibus in praedicamento, qualitatiue autem, & denominatiue differentijs vltimis, & ijs, quae lateraliter sunt in praedicamento, & similiter bono, & vero, & caeteris transcendentibus, quae sunt passiones entis. de ijs enim non praedicatur formaliter ens, & in quid, sed tantum denominatiue, & qualitatiue. haec autem opinio fulciri potest quatuordecim rationibus superius primo loco inductis.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

In quo loco ponitur, quod videtur, sub duabus conclusionibus narratiue.

VT igitur pateat veritas huius puncti, narrandum est, quod videtur sub duabus conclusionibus negatiuis, ex quibus elicietur tertia propositio vera, & affirmatiua.

Prima siquidem est, quod conceptus communissimus, qui formatur inmente, audito vocabulo isto Ens, aut aliquid, ille quidem conceptus non habet, in se actu, & distincte proprias rationes omnium distinctiue, immo nec aliquam habet determinate, aut distincte, contra hoc, quod intendit prima opinio.

Secunda vero propositio est, quod iste conceptus nullam habet in se rationem communem omnibus entibus, & rationibus eorum, immo caret penitus omni vna ratione, quae sit commu nis contra illud, quod intendit opinio secunda.

Tertia quoque propositio affirmatiua elicitur ex istis, videlicet, quod conceptus ille est simpliciter denudatus in actu ab omni ratione vna, vel pluribus, propria, vel communi, tantummodo vnus existens vnitate confusionis, & omnimodae indeterminationis, qui nimirum conceptus dum applicatur ad proprias omnium rationes, coincidit in illas, nullo addito illi, quia quaelibet propria ratio est iste conceptus, & nil addit, vnde est pars illius conceptus totalis, cuius totalitas non est integritatis, sedconfusionis, & indeterminationis, nec partialitas propriarum rationum, est partialitas integrans, & constitutiua, sed determinans, & explicatiua. huic tamen duo obuiare videntur.

Primum quidem, quod impossibile est terminari intellectus aspectum, nisi ad aliquam rationem vnam, vel plures, propriam, vel communem, sed secundum istum modum ponendi, aspe ctus intellectus terminatur ad totum ambitum. entis. ergo necesse est, vt occurrant in isto ambitu ratio vna, vel plures, ratio propria, vel communis.

Secundum vero, quia de ratione totius est, quod ex partibus constituatur, & integretur, sed iuxta istum modum ponendi, conceptus obie- ctalis claudens ambitum entis, habet se ad proprias omnium rationes, sicut totum ad partes. ergo necesse est quod integretur ex illis, & quod illa constituant.

Sed ista non obstantibus, dicendum est sicut prius. Ad euidentiam autem primi considerasdum est aliquid de vnitate goneris. Genus enim habu duplicem vnitatem.

Primam. quidem cuiusdam rationis in actu, quae tamm potentialis est respectu rationum, quae per differentias importantur, ita vt quando veninnt ad constitutionem speciei, ratio generis sohabet per modum ouiusdam substrati, & perfectibilis, & ratio differentiae per modum qualiratis, & perficientis, sicut paten quod ratio coboris, quae ost mouere visum, substernitur in con stitutione albedinis rationi disgregatiui, quoniam qualificatur motio visus per disgregationem, & efficitur vnum qualificatum, & perfectum, sci licet motio disgregatiua, quae est ratio albedinis, & eodem modo patet de sensibili, quae est ratio aimalis respectu rationalis.

Secundam vero vnitatem habet genus cuiusdam confusionis, & indeterminationis, quoniam illa ratio sensibilitatis, confusa est, & mixta, & quodammodo indeterminato ad hanc sensibilitatem, & ad illam, & secundum hoc genus habet duplieem indeterminationem, vnam respectu spocierum, & ista est per modum cuiusdam potentialis substrati perfectibilis per rationes differentiatum. Alia respectu indiuiduorum suae rationis, sicut animal ad hoc animal, vel illud, etraque autem istarum confusionum, & indeterminationim innititur tamquam fundamento aficui actuali, & distiacto. puta rationi sensibili, & sensihile in quolibet genere reperitur, iuxta illud Gommentatoris dicentis, quod genus est vnum informe inter actum, & potentiam, & similedicit alibi: ex istis autem indeterminationibuespecies retinet sibi vnam, nec habet aliam non enim habet indeterminationem formae potentialis perfectibilis per modum substrati ab aliqua ratione, quae sibi addi possit, est enim ratioeius terminatissima, nec potentialis ad aliquam aliam rationem; & idcirco non contrahitur per differentias: retinet autem sibi aliam confusionem, scilicet, quod sua ratio est penitus confusa, & indeterminata respectu indiuiduotum illius rationis, confusio autem ista accidit rationi determinatissimae per speciem importat, quod patet ex hoc, quod in indiuiduo saluatur tota ratio speciei exclusa indeterminatione, & confusione, quam habebat ratio, prout erat in conceptu specifico.

Nunc antem ad propositum applicando, dicendum est, quod intellectus potest habere conceptum mere con fusum absque ista ratione, vel determinatissimum, qualis est ratio speciei, vel medium inter omnimodam indeterminationem, & omnimodam determinationem, qualis est ratingeneris, & quod hoc sit possibile, patet.

Primo quidem, quia intellectus potest quascumque distinctas rationes separare: nunc autem alia est ratio mixtae confusionis, & mixtae notitia specierum animalis, quae innititur rationi sansibili, & alia ratio est sensibilitatis, cui innite erga non est impossibile, quod intellectus possit habere eonceptum mere coo fusum, & mixto notitiae absque determina taaliqua ratione, cui innititur.

Secundo vero, quia ratio, qua confusa est, & confusam notitiam particularium ratiopum includit, in aduentu alterius rationis amitrit con fusionem, sicut patet de ratione generis, cum dif ferentia aduenit sibi, ergo possibile est etiam fie rie contrario, videlieea vt remaneat confusa notitia particularium rationum absque omni rutione, cui innitatur.

Tertio quoque, quia intellectus potest intelligere vnumquodque determinate, & indetermi nate, & confuse, sicnt Auicenna dicit 5. Metaph. suae, quia res terminata, quae est terminata in se, potest considerari secundum quod non est terminata per intellectum nostrum. determinatio enim non alterat, sed certificat. Sic igitur intelligatur vnitas speciei, & communitas sua, quiaest conceptus confusus, & indeterminatus omnium indiniduorum; fundatus tamen, & innixus cuidam determinatissimae rationi, quae per exclusionem confusionis, & positionem determi nationis trahitur ad quodlibet indiuidnū. Communitas vero generis est etiam mixtus, & confu sus quidam conceptus specierum, innixus cuidam rationi potentiali, quae non est determinatissima, sed expectat vlteriorem entis determinationem. Communitas autem entis est confusus quidam, & mixtus conceptus omnium rationum, non innixus alicui rationi determinatissimae, seu potentiali, sed denudatus ab omni distinctione, & actuali ratione.

Et per hoc patet ad primum obiectum: falsum est enim, quod oporteat aspectum intellectus semper terminari ad aliquam rationem, aut ad aliquid determinatum proprium, vel commu ne, immo potest terminari ad aliquid mere inde terminatum, & confusum denudatum ab omni distinctione, & per consequens ratione: non est autem sic de specie, quia quantumcumque intel lectus eam concipiendo terminetur ad aliquid confusum, terminatur nihilominus ad aliquid determinatum, puta ad formam speciei, & in genere ad formam mediam in mente, aut penitus ad aliquid terminatum, carens omni distinctione.

Ad euidentiam autem secundi, considerandum est, quod totalitas identitatis multum differt a totalitate integritatis, identitas enim respicit partes, scilicet, vt sub se per modum cuiusdam explicabilis per eas, & ideo partes eius sunt subiectiuae, & particulares. Integrum autem respicit partes suas, non vt sub se, sed vt ex quibus, & idcirco partes integrant ipsum, & hoc innuit Auicenna 5. Metaph. dicens, quod cum nos dicimus animal rationale, non volumus ex hoc, quod homo componatur ex animali, & rationali, sed volumus, quod homo sit animal, quod est rationale. animal enim est quoddam in se, cuius esse non est terminatum, nisi cum fuerit rationale, & infra intellectus intelligit intentionem, quam impossibile est esse multa, quorum vnumquodque est ipsa intentio in esse, nec est differentia, nisi in designatione, & ignorantia non in esse; hoc Auicenna, ex quo patet, quod totalitas conceptus indeterminati non est, quod constituatur ex conceptibus determinatis, sed quia per illos explicatur, designatur, & determiaatur coincidendo totaliter in illum conceptum determinatum, & hoc quidem dicit Commentator distin gbeus triplicem tompositiono primam, s. generis ex speciebus. Secundam specierum ex indiuiduis? Tertiam vero indiuidui ex suis partibus proptijs. compositio enim generis ex speciebus, notasrnisi quin infra conceptum generis sunt omnes species indeterminato, & confuso, & mixre, sub vna tamen ratione, in qua conueniant, infra conceptum autem speuiei sunt omnia indi uidua eodem modo confuse sub vna determinatiffima rationes. Si igitur tollatur omnis ratio, & remaneat conceptus omnium specierum confusus, habetur conceptus entis, & per hoc pater ad secūdo obiectum. Non est enim verum, quod retalitas confusionis constituatur ex partibus determinadtibus, vt dictum est, vnde & Auicenna affignando differentiam inter totum vniuersale, & totum integrale, ait quod totum integrum constituitur ex partibus suis, & vnaquaeque partium est de essentia eius, vniuersale autem non numeratur partibus suis, nec partes sunt de essentia eius.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Vbi prabatur, quod conceptas entis non includit iea, & distincte propriam rationem subMantiae, vel accidentis, vel alicuius propriae entitatis; sed denudatur ab omnibus acto, contra primam opinionem.

NVNC restat probatine procedere, & prinJmo veritatem ostendere primae conclusionis, & quidem in conceptu entis, & alicuius, aut includuntur propriae rationes, & distinctae omnium, aut quaedam, & quaedam non, aut penitus nullae, sed non potest dici, quod omnes, quia tunc non posset formari conceptus entis, audito hoc vocabulo, Ens, & aliquid, quin conciperetur propria ratio Deitatis, & auri, & argenti, & omnis entitatis, & cum nullus nouerit omnes proprias rationes, nullus posset in se formare conce ptum entis, nec potest dici de conceptuentis, quod sunt quaedam proprie rationes in actu, & quaedam non; quaerendum est enim, quae sunt illae, quae sunt de conceptu entis per necessitatem aut enim sunt aliquae rationes specificae, & hoc dici non potest, quia tunc concipientem ens, & aliquid, oporteret intelligere aliquas determinatas species rerum, quod non experimur, aut sunt rationes decem generum generalisssimorum, quod nec etiam dici potest: tum quia si istae de necessitate essent de conceptu entis, non posset formari haec propositio, Homo est ens, quin vno conceptu aspicerentur decem, & tamen laici, qui nesciunt distincte, quid est, vbi, aut quando, concipiunt ens: tum quia cum ista decem genera non praedicentur per se de differentijs, nec ens praedicaretur, aut de conceptu illo erit ratio substantiae tantum, quod minus esse potest: tum quia dicendo paternitas est ens, nulla mentio est desubstantia: tum quia idem esset dictu ens, & substantia: tum quia non posset praedicari ens, nisi de quibus praedicaretur substantia. relinquitur ergo, quod nulla propria ratio alieuius entis includatur intra conceptum entis. Nec valet si dicatur, quod aliqua vna ratio entis alicuius specialis semper concipitur, audito nomine entis, caeterae autem rationes sub quadam generalitate, & similitudine, ac confusione, hoc nimirum non valet, quia tunc habetur propositum. Intellectus namque sic extendens se sub quadam. generalitate ad omnia praeter vnum, pari ratione sub quadam generalitate posset includereillud vnum, & iterum iste generalis conceptus, est proprie entis: illud autom vnum accidit conceptui entis, & adhuc quodam altero determinat per intellectum assumpto, illud primum posset claudi sub quadam generalitate, ex quo patet, quod quidam generalis conceptus om nibus entibus esse potest.

Praeterea: Ad propositum intellectus concipiens significatum alicuius termini distributum, comprehendit totum significatum hominis distributum: sed dicendo omne ens, vel omne, quod est aliquid, non concipiuntur omnes propriae ra tiones distincte, & in actu, alioquin intelligeren tur infinita distincte, & in actu, immo etiam talis conceptus esset beatificus, quoniam attingeretur propria ratio Deitatis. ergo propriae rationes entium non sunt de conceptu entis in generali. Et confirmatur, quia vel numquam aliquis concipiet istos terminos omne ens, omnequod est aliquid, si infra conceptum entis includantur omnes propriae entitates, & distinctae om nium rerum.

Praeterea: Ille conceptus, qui omnes entitates rerum proprias, & distinctas, actu, & determinate includit, non est conceptus confusus, sed est determinatissimus per modum actuati, cum sit compositus ex determinatis rationibus actualibus, & distinctis; sed Auicenna dicit, quod res, & ens sunt communia omnibus, & per consequens confusissima. ergo non potest dici, quod omnes rationes actualiter, & determinateincludat.

Praeterea: Nullus conceptus ex proprijs entibus, & rationibus rerum constitutus in actu, potest esse notissimus, & impressus in intellectu prima impressione. propriae enim entitates rerum sunt nobis posterius notae: per prius antem communiora, & confusiora, vt Philosophus primo Physicor. sic Auic. primo Metaphys. quod ens, & aliquid statim imprimuntur in anima, & sunt proniora ad imaginandum, quibuscumque alijs, & sunt notissima in conceptu. ergo euiden ter apparet, quod conceptus entis, & alicuius ab omnibus rationibus proprijs expollantur.

Praeterea: Notum est, quod intellectus viatoris format istam propositionem, Deus est ens. aut ergo praedicat de Deo conceptum accidentis, aut conceptum alicuius proprij entis, aut ipsum proprium conceptum Dei, aut conceptum aliquem generalem cōfusum ab omnibus rationibus substantiae, accidentis, & aliorum entiums spoliatum. Sed non potest dici, quod praedicet coneeptum substantiae praedicabilis, aut acciden tis, vel quorumcumque entium aliorum, quia tunc propositio esset falsa, nec potest dici, quod praedicet proprium conceptum, & actualem Dei, quia illum viator non habot. ergo relinquitur, quod praedicet conceptum generalem confusum ab iis omnibus denudatum, & per consequens talis est conceptus entis.

Praeterea: Illud, quod occurrit intellectui sine eo, quod occurrat aliqua ratio specialis, habet conceptum spoliatum ab omni ratione speciali in actu, sed de potentijs animae, circumscripta omni voce, & omni dictione, primo occurrit quod sunt aliquid, non curando de hac dictione aliquid, sed quod intellectus eis attribuit intra se aliquid, & claudit eas infra conceptum suum, nihilominus non intelligit adhuc, quod sint substantiae, aut qualitates, aut respectus, sed aspe ctum suum terminat ad aliquid spoliatum ab istis, & ab omni voce, & dictione, ergo conceptus importatus per aliquid, denudatur ab omni ratione speciali in actu.

ARTJCVLVS QVARTVS.

Probatur, quod conceptus entis non includit aliquam rationem communem, in qua communicent omnia entia, immo remanet spoliatus ab omni ratione contra secundam opinionem.

NVNC secunda conclusio est tribus medijs declaranda, & procedit primum ex hoc, quod conceptus entis in idem coincidit cum omni re, & omni ratione speciali, nullo penitus sibi addito, cum applicatur, & determinatur ad eas. Et potest ratio sic deduci: Ille conceptus, qui incidit in identitatem omnimodam, nullo penitus addito cum omni ratione, non habet aliquam vnam rationem: haec propositio tenet in virtute primi principij, quaecunque vni, & eidem sunt eadem, inter se sunt eadem illo modo identitatis, quo sunt idem in tertio. Sed constat, quod rationes propriae entium, non sunt eadem, immo distinctissimae inter se. ergo non possunt penitus idem es se alicui vni rationi, quin saltem addatur aliqua propria ratio illi, in qua conueniunt, propter quam inter se formaliter distinguuntur, sed conceptus en tis in idem coincidit cum omni ratione, nullo penitus addito sibi. aut. enim coincidit aliquo sibi addito, aut nullo, cum sint contradictoria aliquid, & nullum, si aliquo addito. ergo ente addito, cum ens, & aliquid idem sint, vt probatum fuit supra. Ens autem onti addi non potest, immo volens dare, quod conceptus entis coincidat aliquo addito, concedit, quod nullo, & ita habetur propositum. relinquitur ergo, quod conceptus entis non includat aliquam rationem communem

Vel potest ratio sic formari secundo: Ille conceptus, qui est idem omnibus rationibus, nullo penitus sibi addito, non habet in se vnam rationem, immo est omnes rationes cōfuse, & indistincte. non enim habet vnam rationem, quia tunc omnia entia essent simpliciter eiusdem rationis. si. enim different, differrent ratione, & conuenirent in vna ratione, aut eadem ratione conuenirent, & differrent, quod est impossibi le, aut oportet dare in qualibet re rationem, qua different, esse additam rationi entis, qua conueni rent, cuius oppositum sumitur in propositione, videlicet, quod nulla ratio addatur, & est omnes rationes consuse, & indistinctae. nisi. enim esset omnes, non identitaretur omnibus, nisi etiam esset confusus, & lndeterminatus, non incideret in identitatem cum determinante, sed per oppositum si indeterminatus est tunc coincidet, quia omnis conceptus indeterminatus cum explicante, & determinante, est omnino idem quantum ad rationem conceptam, quamuis differat in modo concipiendi implicite, & explicite. ipsa enim eadem ratio concepta implicite, & confuse, explicat scipsam, dum concipitur explicite, & distin cte, alioquin si esset alia ratio, iam non explicaret, sed adderet. constat autem, quod conceptus entis est idem omnibus rationibus, nullo penitus addito sibi, vt probatum est. ergo non habet vnam rationem, sed est omnes confuse, & indeterminate:

Sed forte ad hanc rationem dicetur quintupliciter. primo quidem ad maiorem, per interemptionem: nam possibile est, quod ratio inadaequata sit eadem pluribus rationibus distinctis inter se, sicut patet in exemplo de essentia Diuina, quae est eadem paternitati, & filiationi nullo addito, & tamen habet vnam rationem, paternitate, & filiatione manentibus distinctis. Haec tamen euasio rationem non infringit propter impossibile, quod includit videlicet, quod sit aliqua ratio penitus eadem alicui rationi, nullo sibi addito, & tamen quod sit inadaequata, hoc. enim apparet impossibile: tum quia omnis inadaequatio cum sit relatio, requirit distinctionem eius, quod inadaequatur ab eo, cui inadaequatur. vocetur ergo ratio inadaequata A, & reliqua B, si fundetur respectus inadaequationis in A ad B, necesse estt omnino, quod distinguantur, & sic A non erit B, nullo addito cuius oppositum propositio nostra sumit: tum quia idem non excedit se, nec inadaequatur sibiipsi: quod autem de Diuina essentia additur, dicendum est, quod si Diuina essentia esset idem paternitati, & filiationi, in primo modo per se, sic quod coincideret in ambas rationes, nullo penitus addito, oporteret dicere, quod vel proprietates non essent alterius rationis, vel quod Diuina essentia esset plures rationes, & haberet tantum vnitatem confusionis: nunc au tem, quia Diuina essentia est idem proprietatibus, per omnimodam indistinctionem, quia fundat eandem vnitatem penitus cum qualibet, vt supra probatum est, ideo non oportet, in proposito autem conceptus entis incidit nullo sibi addito cum quali bet ratione, & est idem eis in primo modo per se.

Secundo vero dicetur forsitan, quod vera esset propositio si conceptus entis diceret singularem rationem, & particularem, sed quia ratio eius erit vniuersalis, & confusa, non sequitur quin pluribus rationibus, & distinctis eadem possit esse, absque eo, quod illae sint eaedem inter se, immo est fallacia consequentis, vt patet in exemplo de Sorte, & Platone, qui sunt penitus idem conceptui substantiae nullo addito. si enim adduntaut substantiam, aut acc. ens, sed non substantiam, quia conceptui substantiae non additur conceptus substantiae, nec accidens, quia de conceptu Sortis nullum accidens est, cum sit de praedicamanto substantiae, tãquam prima, substantia. sic ergo non sequitur Sortes, & Plato sunt idem penitus rationi substantiae, nullo addito. ergo inter se, nec sequitur, quin substantia habeat vnam rationem. Sed haec euasio rationem non impedit, quia omnino in proposito, de quo instat concludit, omnino enim sequitur, quod si Sortes, & Plato sint idem penitus omni rationi nullo addito, quod inter se sunt eiusdem rationis, sed quia addunt ad rationem substantiae, rationem corporeitatis, & ad ratio nem corporis sensibilitatem, & ad rationem animalis rationabilitatem, ad rationalitatem autem penitus addunt, idcirco Sortes, & Plato sunt penitus eiusdem rationis, quamuis realiter distinguantur, ratio quoque hominis est omnino vna eadem pluribus indistinctis ratione, quoniam si esset eadem pluribus distinctis ratione, sic quod quodlibet indiuiduum haberet propriam rationem, & quod nihil adderet ad hominem, impossibile esset, quod homo diceret vnam rationem: in proposito autem nostro ens est idem rebus alterius rationis nullo penitus addito sibi, propter quod nullo modo dicit vnam rationem, quod autem substan tia dicat vnam rationem patet, quia Sortes, & Plato addunt multas rationes ad ipsam.

Tertio vero dicetur, quod ratio destruit seipsam. potest enim argui sic, ille conceptus, qui est omnino idem omni rationi nullo addito, non est idem rationi, quae non est eadem omni, nullo addito, sed conceptus entis est idem omnibus nullo addito, ratio vero substantiae non est eadem omni rationi, nullo addito, nec etiam ratio propria alicuius entis. ergo conceptus entis est om nino alius a conceptu substantiae proprio, & conceptibus aliorum entium. Haec tamen instantia verissimum concludit, videlicet, quod conceptus entis alius sit a conceptibus proprijs entium quorumcumque, & quarumlibet rationum, quod autem vlterius intendit, istum conceptum habere vnam aliquam rationem, & non esse omnes rationes confuse, & indeterminate, penitus non concludit.

Quarto vero dicetur, quod ratio non conclu dit, pro eo, quod ens descendit in proprias rationes decem praedicamentorum, non per additam rationem proprie, sed per modum essendi, seu per proprium gradum entitatis: gradus autem I intrinsecus non addit aliquam rationem, & idcirco verum est, quod ratio entis eadem est omni rationi nullo addito, & tamen istae rationes inter se distinguentur per proprios gradus essendi, sed haec euasio non procedit. gradus namque iste intrinsecus necesse est dicere, quod sit aliquid, vel sit nihil. si ergo est aliquid, ergo ratio entis, & alicuius, quae idem sunt, non potest contrahi per illum gradum, cum participet rationem, quam contrahit. Idem autem non contrahitur per seipsum, vnde iste modus euadendi imaginatur quod sit aliquid, rationem effugiens entis, inquantum illum gradum dicit addi, & contrahere rationem entis, imaginando autem quod effugiat rationem entis, implicat contradictionem, cum concedat, quod iste gradus est aliquid potens contrahere ens, & distinguere rationes proprias entium, & tamen quod effugiat rationem entis. probatum est enim supra, quod quaestio illa non similiter currit de isto vocabulo, ens, & de hoc vocabulo, aliquid, ne sit Grammaticalis quaestio, sed currit de conceptu latissimo, qui habetur infra, quo clauditur omnis res, & ratio, & omne quod aliquid nuncupatur.

Quinto vero dicetur forsitan, quod nullum est inconueniens dare aliquid, quod sit extra rationem entis extra inquam formaliter, & quidditatiue, non tamen identice, & denominatiue, vnde vltimae differentiae non sunt quidditatiue ens, nec ratio boni, & ratio veri sunt quidditatiue ens, sed tanatum identice, & denominatiue & qualitatiue.

Nec valet si arguatur, formalitas bonitatis est, formaliter ens, vel formaliter nihil. dicendum est enim, quod nec formaliter ens, nec formaliter nihil, nec est aliquid formaliter, sed ratio bonitatis tantum, iuxta illud Auic. equinitas non est vna, vel plures, sed equinitas tantum; vnde sicut superficies nec est formaliter alba, vt patet. nec formaliter non alba. si enim esset formaliter non alba, tunc negatio albedinis esset de eius conceptu quidditatiuo, sic nec bonitas est formaliter ens, nec formaliter nihil, sed est bonitas tantum, & secundum hoc dicetur ad rationem, quod rationi entis potest addi aliquid aliud formaliter, & quidditatiue, quamuis sit idem realiter, & denominatiue.

Haec tamen euasio non impedit rationem propter impossibile, quod includit, videlicet quod sit aliqua ratio effugiens quidditatiue conceptum entis. effugiens enim quidditatiue aliquam rationem, & si qualitatiue pertineat ad eam, habe re potest differentiae rationem: quoniam differentia qualitatiue se habet ad genus, sed Philosophus dicit, & Commentator, quod ideo ens non est genus, nec habet differentias, quia nil effugit rationem entis. ergo videtur, quod nil esfugiat rationem entis quidditatiue, alioquin si quidditatiue effugeret, non qualitatiue, nil omnino concluderet Philosophus, quod ens differentias non haberet.

Praeterea: Omne quod habet quid, est ens, & aliquid. quid. enim est interrogatiuum, & aliquid responsi uũ: interrogatiuum autem aequatur responsiuo, & econuerso, omne igitur, quod est, aliquid est: aliquid autem, & ens idem sunt, vt supra dictum est. relinquitur ergo, quod omne habens quid, sit ens, & aliquid, sed secundum sic ponentes vltimae differentiae, & passiones entis, & vniuersaliter omnia, quae non sunt quidditatiue ens apud eos, om nia inquam habent illa, quid, & quidditatem. alias enim non differrent quidditatiue, nisi essent in se quid. ergo necesse est, quod sint quidditatiue ens, & aliquid.

Praeterea: Omne scibile est quid, & ens, & aliquid, quia Philosophus dicit, quod scientia quid, in vnoquoque est principalior, quam scientia alicuius alterius circa illud, sed clarum est, quod hu iusmodi formalitates, & formales rationes diffe rentiarum vltimarum, ac passionum, quas isti ponunt effugere rationem entis, sunt vere scibiles, & cognoscibiles. ergo vere sunt, quia & ens, &aliquid.

Praeterea: Omne per se, & praecise obiectum intellectus, participat per se, & quidditatiue, & non denominatiue rationem entis. quod enim denominatiue participat obiectiuam rationem alicuius potentiae, non comprehenditur per se ab illa potentia, sicut patet, quod Diarij filius, quia denominatiue est coloratus, & non est quidditatiue color, idcirco comprehenditur per accidens a visu, cuius obiectum est color. Ens autem secundum istos est obiectum intellectus, illud ergo, quod non per accidens, sed per se, & praecise comprehenditur ab intellectu, ne cessario continetur quidditatiue, & non denominatiue sub ente, quod est obiectum intellectus: sed secundum eos vltimae differentiae, & passiones, & similia sunt comprehensibilia praecise per intellectum, & definibilia sub ratione entis, vnde implicatur contradictio in his dictis, quod ens sit formale obiectum intellectus, & quod prae- cise concipiantur, & definiantur huius rationes ab intellectu, & quod non participent rationem entis quidditatiue. hoc enim non est aliud dicere, nisi quod intellectus fertur in aliquid, vbi non reperit suam formalem rationem obiecti, cum exelusa ratione entis, definiat huius rationes. Praeterea: Conceptus certus, & dubius, non est idem conceptus secundum eos, sed de pasionibus entis, & vltimis differentijs, & similibus, pos sum esse certus, quod sunt aliquid: dubius autem in speciali quid sint, sicut etiam hodie certi sumus, quod ratio bonitatis est aliquid, & ratio veritatis aliquid, & tamen ignoramus, vel ad mi nus in quaestionem ponimus, vtrum sint res, vel for malitates tantum, & vtrum sint respectus, vel absolutae rationes, vel rationes tantummodo connotantes. ergo conceptus de aliquid, & communis omnibus istis est alius a conceptibus proprijs: constat autem, quod conceptus iste importatus per aliquid non est aliud a conceptuentis. ergo illud, quod prius.

Praeterea: Illud quod clauditur infra conceptum omnis, clauditur intra conceptum entis. omne enim est signum vniuersale distribuens, vn de exponitur omne per esse ens, & per omnem rem, sed clarum estt, quod huiusmodi dfferentiae, & vnitas, & bonitas, & caeterae passiones claudun tur intra omne, alioquin si sint extra omnia vadant viam suam. ergo clauduntur intra conceptum entis.

Praeterea: Impossibile est passionem reperiri sine ratione propria sui subiecti, alias non esset pafsio adaequata illi rationi, sed distinctio, & differentia est vna de passionibus entis. ergo impossibile est, quod aliquam fundent distinctionem, vel differentiam, nisi per rationem entis, sed formalitates illae secundum sic ponentes sunt fundamen ta distinctionis, & differentiae, quoniam seipsis formaliter distinguuntur omni alio circumscripto. ergo in ipsis, circumscripto omni alio, est ratio entis. includunt ergo rationem entis, non tamquam aliam a se, & per consequens non denominatiue.

Praeterea: Inter contradictoria non est dare, medium, sed ista sunt contradictoria vltimae differentiae sunt aliquid formaliter, vltimae differenl tiae non sunt aliquid formaliter. licet enim non contradicerent istae duae vltimae differentiae, sunt aliquid formaliter, vltimae differentiae sunt non aliquid formaliter, quia ambae sunt affirmatiuae, prima de praedicato finito, secunda vero de praedicato negato, nihilominus primae duae adinuicem contradicunt, quia in eis negatio fertur ad compositionem, dicendo non sunt aliquid formaliter, sed dicendo, quod sunt aliquid formaliter, habetur propositū. si vero non sunt aliquid formaliter, vadant viam suam. patet ergo, quod ista euasio rationis efficaciam non infringit; vnde haec est demonstratio Philosophi, & Commen tatoris 3. Metaphys. sic procedens: illud cui sunt

idem omnes differentiae excogitabiles, illud inquam non potest differentias habere, quoniam differentia est vera ratio addita generi, nec includit per se generis rationem, vt patet 6. Top. sed omnes differentiae excogitabiles aliquid sunt, & aliquod ens sunt, vel reale, vel rationis. ergo aliquid, & ens differentias habere non possunt additas, & hanc demonstrationem Philosophus in- nuit sub his verbis: Impossibile est, vtgenus entium sit ens, differentiae enim omnium rerum ha bent esse necessario.

Adhuc posset demonstratio formari aliter secundum mentem Commentatoris: quandocumque aliquid est simpliciter idem pluribus, non recipiens aliquam additionem in eis, necesse est dare vnum de duobus, videlicet, vt ista plura non sint penitus eiusdem rationis, & tunc illud vnum non diceret vnam rationem, aut si illud vnum dicat vnam rationem, quod ista plura, sint penitus eiusdem rationis. non enim habebunt, quo distinguantur, aut differant ratione: nam per istam rationem non distinguerentur, quia in ea vnum sunt, nec per aliam, quia aliam non habent, cum suppositum sit, quod ista plura nil adduntad istam rationem communem, sed constat, quod ens omnibus decem praedicamentis est idem, & decem praedicamenta non addunt aliquid ad ens, quia si adderent aliquid, iam illud aliquid, est ens, & ita non additum enti. ergo necesse est dare vnum de duobus; primum videlicet quod praedicamenta sint simpliciter alte rius rationis, & conceptus entis, careat omni ra tione, quod vtique verum est, vel secundum, scilicet, quod ens dicat vnam rationem, & quod decem praedicamenta sint omnino vnius rationis, nec habeant quo formaliter distinguantur, quod omnino impossibile est, & hanc demonstrationem innuit Commentator sub iis verbis: Decem genera altissima habent quodlibet vnam propriam differentiam, absque hoc, quod conueniant in vna natura. hoc enim nomen, Ens, dictum de eis, non notificat de ipsis vnam naturam, cum naturae eorum sint diuersae. Impossibile estt autem, vt aliquid praedicetur de rebus habentibus formas diuersas, quae non communicant in vna forma praedicatione generis, & ita si ens fue rit genus decem praedicamentis, hoc est, quod di catur de eis vniuoce, necesse erit vt prima intellecta, quae sunt decem praedicamenta non habeant differentias, quibus ab inuicem differant in omnibus suis naturis; adeo quod natura substantiae, & qualitatis eadem sit. Hoc Commentator. Ex quo patet, quod fuit expressa supra intentio demonstratiue conclusa, conceptum entis esse denudatum ab omni vna ratione.

Secunda ratio principalis.

SECVNDVM vero medium procedit ex ratione respectus, & absoluti, & deducitur sic: quan documque differentiae diuidentes conceptum aliquem sic se habent, quod non est possibile dare medium per abnegationem, & indifferentiam vtriusque conceptus iste, qui per differentias tales diuiditur, est denudatus ab omni vna ratione. haec propositio patet, quoniam ex opposito praedicati destruitur subiectum, & idcirco praedi catum clauditur in subiecto. constat enim, quod si conceptus includit vnam aliquam rationem, istam rationem oportet esse indifferentem, diffe rentiis diuisis, & mediam per abnegationem vtriusque, sicut patet, quod ratio sensibilis, nec est rationalis, nec est irrationalis, sed abstracta, & media, & indifferens ad vtrumque; vnde si ratio sensibilis esset ratio rationalitatis, aut irrationalitatis necessario sensibile diuisum per rationale, & irrationale, non diceret vnam rationem, sed plures, vt patet. Sed constat, quod ens diuiditur per absolutum, & respectiuum, & non est aliqua ratio, quae possit abstrahere, & se habere per indifferentiam adrespectiuum, & absolutum. omnis enim ratio vel est absoluta, vel re spectiua, nec est possibile imaginari, quod non sit actu ratio absoluta, aut ratio respectiua, cum contradictorie se habeant esse ad se, & esse ad aliud. ergo conceptus entis diuisus per respectiuum, & absolutum est denudatus ab omni vna ratione communi.

Sed forte ad hoc dicetur tripliciter. Primo quidem, quod ratio absoluta duplex est, vno modo contrarie, quae sic opponitur respectui, vt nul lo modo possit respectiuari, sicut lapis dicitur contrarie corpus insensibile, quia non potest sen sum recipere, hoc modo potest dici priuatiue ra tio absoluta, quae in se non includit formaliter respectum; potest tamen respectiuari sicut corpus de genere substantiae dicitur insensibile formaliter, potest tamen animari, & sensibile fieri. Sic ergo in proposito potest inueniri vna ratio communis respectui, & absoluto, quae quidem erit absoluta, possibilis tamen respectiuari, sed hoc diffugium rationem propositam non euadit: tum quia ratio communis, sicut priuat vnam dif ferentiam, sic priuat & aliam. corpus enim sicut formaliter non est sensibile, sic nec est actu, aut formaliter insensibile: nunc autem secundum istam euasionem ratio ista communis respectui, & absoluto, priuat respectum, non tamen aliam differentiam, cum sit ratio actu absoluta secundum sic euadentem. ergo non est ratio communis: tum quia impossibile est rationem absolutam vmquam respectiuari, quia aut respectiuaretur totaliter transeundo in respectum amissa absolutione, & hoc est impossibile, & inintelligibile, quod absolutum conuertatur in respectiuum, & magis impossibile, quod communis ratio euanescat, & non componat inferius, aut sic respectiuabitur, vt & simul remaneat in respectum ratio absoluta, & alia ratio respectiua, determinans illud absolutum, & hoc magis est impossibile, quia tunc relatio erit composita ex absoluto, & respectiuo, & erit in ea aliquid absolutum, & aliquid respectiuum, & per consequens non erit vnus simplex conceptus, & multa alia absona, quae sequuntur. non ergo potest sic euadi, vt dicatur, quod ista communis ratio sit absoluta, possibilis tamen respectiuari.

Secundo forte dicetur, quod possibile est rationem absolutam concipi per abnegationem absoluti, & respectiui. ista enim ratio nec erit absoluta, nec respectiua, sed hoc minime stare posset. imposibile est enim, aspectum intellectus terminari ad aliquam rationem, quin intelligat eam ad se, & sine termino alio cointellecto, vel non ad se; sed tantum cointelligendo. contradictoria enim sunt immediata rationi alicui, cointelligere terminum, & non cointelligere terminum, si non cointelligitur terminus ratio est absoluta, si cointelligitur terminus, ratio est respectiua. sic igitur talis media ratio excogitari non potest.

Tertio vero dicetur forsitan, quod per eandem rationem probatur, quod nec sit vnus conceptus entis, & spoliatus ab omni ratione, quia ille conceptus aut est absolutus, aut respectiuus, aut abstrahens ab vtroque, abstrahens esse non potest: quia aut cointelligitur sibi terminus, aut non cointelligitur per necessitatem, absolutus esse non potest, quia tunc non includeret respectum; nec respectiuus, quia non includeret abso luta. ergo ratio illa probat, quod non possit esse vnus conceptus, sed dicendum est, quod non: nam omittitur quartum membrum, scilicet, quod sit simul absolutus, & respectiuus, hoc est, includens omnia, tam absoluta, quam respectiua sub quadam confusione, & indeterminatione. possibile est enim absolutum, & respectiuum conuenire in vnam indeterminationem, sed quod concurrant in vno aliquo determinato, impossibile est, vt superins est probatum. Sic ergo conceptus entis necessario habet carere omni determinatione; & per consequens omni ratione, quia per rationem non aliud intelligitur, quam aliquid determinatum, distinctum, & aliqualiter actuale ab intellectu excogitabile, in quo etiam cuncta conueniant, & omnia, quae sunt aliquid, tale autem impossibile est dares.

Tertia ratio principalis.

TERTIVM medium sumitur ex prima diuersitate denarij praedicamentorum, & deducitur sic. primo enim diuersa non conueniunt in aliqua communi ratione; nam si conueniunt, alio conueniunt, & alio differunt, & sic non sunt primo diuersa, sicut patet Io. Metaphysicae. sed decem praedicamenta conueniunt, in conceptu entis, vt patet, decem autem praedicamenta sunt omnino primo diuersa, quia sunt prima intellecta irresolubilia simplicissima, & quae definiri non possunt, nec componuntur ex duobus conceptibus, sicut Commentator elicit 3. Met. & in 8. & Philosophus ibidem. ergo conceptus entis, in quo conueniunt est simpliciter denuda tus ab omni ratione communi.

Sed forte dicetur, quod haec ratio est debilis, quia minorem probat per testes, & idcirco probanda est, & declaranda ex terminis. est enim per se nota si termini capiantur, supponatur autem hic, nam alias in tractatu de principiis physi cis extitit declaratum, quod conceptus substantiae, est hoc aliquid, siue praecisum ens; conceptus vero accidentis est huius, sic quod acciden tia non sunt nisi meri modi, & actus, ac dispositiones substantiae, quae est res praecisa, vnde quan titas non est nisi partibilitas, puta, omne habens partes debet intelligi compositum ex duabus ra tionibus, sicut simum. est enim ibi partibilitas, quae est mera quantitas, & est ibi realitas partium. aliud est enim realitas partium, & aliud partibilitas earum: realitas namque potest esse, vel substantia, vt lapiditas, vel qualitas, vt albedo, & sic de aliis: partibilitas autem pura ipsa est quantitas, & sicut simitas non est sima, sic partibilitas non habet partes, sed est illud, quo formaliter partes sunt partes, siquidem partes albe dinis sunt seipsis formaliter albedo, partes vero non sunt seipsis formaliter, sed partibilita te, quae est accidens eis: qualitas autem non est nisi modificatio pura, sicut figura est modificatio quantitatis, & rectitudo lineae, & albedo non est, nisi albatio pura, & sic de alijs qualitatibus; relatio autem non est nisi pura se habitio, & habitudo: actio autem non est, nisi pura origo, qua agens originat: passio vero origo, qua res originatur, & patet, quod origo, & se habitio non est idem, propter quod patet, quod actio, & passio non sunt formaliter respectus, quando autem non est aliud, quam denominatio a tempore, vnde dicit conceptum simplicem, quem aduerbium temporis explicant, scilicet nunc, tunc, heri, & cras. Vbi vero dicit quiddam derelictum a loco, habens conceptum simplicem, scilicet, quem exprimunt aduerbia loci, vt hic, vel ibi, istuc, vel illuc. Situs autem dicit quandam formam ex habitu dine partium locati ad locum derelicta expressam per verba, & verbalia nomina, vt accubare, stare, sedere, accubatio, statio, sessio: apparet autem, quod sessio non est relatio, nec se habitio. non enim dicitur Sortes sedens ad aliquid relatiue, sed sedens in se, quamuis ista sessio habeatur in loco: vnde patet, quod forma sessionis non est respectus. Habitus autem est quoddam simplex conceptibile circa personam, vel membrorum ornatum, puta annulatio, vel coronatio, aut armatio, & aliquid tale.

His inquam visis patet, quod isti decem primi conceptus sunt omnino simplices, & primo diuersi, & irresolubiles in duos conceptus: conceptus namque de hoc aliquid non potest resolui in duos conceptus, nisi forte quis imaginaretur ip sum resolui in hoc, & aliquid, quod non potest dici, quia esse hoc, est esse aliquid, & ita esset ibi bis aliquid, vnde totus conceptus potest importari per esse hic, vel esse praecisum, & terminatum in entitate, & hoc est, quod Philosophus frequenter dicit, substantiam significare hoc, idest terminatum, & praecisum conceptum habere, omnia autem accidentia habent conceptum impre cisum. sic igitur conceptus substantiae est simplicissimus, & per consequens primo diuersus, eodem modo patet de partibilitate. non enim potest eius conceptus resolui in duos, nisi forte in aliquid, & aliud additum, & tunc illud additum esset aliquid, sicut de substantia dicebatur, eodem modo de qualitate patet: nam in conceptu eius nil includitur, nisi qualitas tantum, quod si includeretur, aut illud esset alia qualitas, aut aliquid inferius alia qualitate, aut superius & communius qualitate, primum non potest dari. alioquin vltra aliam qualitatem esset in qualita te aliquid aliud, de quo constat, quod esset quaedam aliquidditas, & non nihilitas, & ita bis esset aliquid, quod est impossibile. secundum etiam non potest dari; illud enim medians inter qualitatem, & aliquidditatem non potest poni vnum, verum, bonum, & similia, quae non quidditatiue, sed magis denominatiue dicuntur de qualitate, & iterum non sunt inferiora ad ens, & aliquid, immo ambitus aequalis cum eis, vel illud medians erit accidens, quod etiam dici non potest, quoniam accidentalitas nihil determinatum dicit in recto, nisi aliquid: accidens autem non est, nisi ens alterius, & aliquid huius: ens autem, & aliquid probatum est, quod non componunt con ceptum qualitatis. ergo nec accidens compo- nit. relinquitur ergo, quod sit simplex conceptus, eodem modo apparet de relatione: nam aliquiddi tas non potest componere conceptum relationis, nec accidentalitas, vt probatum est. restat ergo, quod si aliquid aliud componat, illud sit re spectus, quod videtur esse commune relationi, & sex principiis; hoc autem esse non potest, quia sequeretur, quod relatio esset bis respectus, cum per propriam rationem sit habitudo, & relatio. si ergo esset ibi relatio respectus communis, & iterum ratio habitudinis propria, esset bis habi tudo, & respectus, quod est impossibile, eodemque modo patet de actione, quia non potest eius conceptum componere aliquidditas, nec accidentalitas, nec respectus propter easdem causas, & rationes, & iterum quia patet, quod actio respectus non est, sed productio termini, eodem etiam modo patet de omnibus residuis praedicamentis. Si enim aliquod commune ingrederetur eorum conceptus, illud maxime videretur habitudo, quoniam omnia consistere videntur in quadam habitudine, sed hoc poni non potest, quoniam habitudo nil determinatum dicit in recto, sed tantummodo in obliquo. dicit enim aliquid inter duo, videlicet inter fundamentum, & terminum, & illud est respectus inter agens, & passum, & illud est actio inter passum, & agens, & illud est passio inter locatum, & locans, & illud est vbi. cum ergo in recto non dicat, nisi aliquid, aliquid autem est conceptus indeterminatus, nec componens id ad quod determinatur, vt saepe dictum est, & probatum, patet, quod respectus non est aliquis vnus conceptus componens septem praedicamenta: relinquitur ergo, quod sunt conceptus simplicissimi, se totis distincti, & sic minor propositio habet euidentiam ex terminis, & per consequens tota ratio demonstratiue concluditur, cum minor propositio sit, & per se nota; si sumantur itaque in hunc modum conceptus sim plicissimi se totis disttincti, tamquam primo diuersi, non concurrunt ad aliquem conceptum habentem vnam aliquam rationem, hoc patet ex terminis, quia si in vna ratione conueniunt, non se totis distinguuntur, nec sunt simplicissimi, & primo diuersi, sed probatum est, quod decem praedicamenta habent conceptus simplicis simos se totis distincttos, & primo diuersos. ergo conceptus entis in quem occurrunt, est spolia tus ab omni ratione vna communi.

Haec autem demonstratio innuitur a Philosopho, & Commentatore, & posset sic iuxta mentem eorum formari. quandocumque intellectus attribuit vnum conceptum aliquibus secundum aliam, & aliam rationem, iste conceptus non dicit vnam rationem. per oppositum nãque, quia ammal vnam rationem dicit, ideo homini, & equo animalitatem per eandem rationem intellectus attribuit, videlicet per rationem sensus, vnde si aliquis conceptus habet vnam rationem, cuicumque attribuitur, per illam rationem vnicam attribuitur, sed conceptus entis, & aliquid, non attribuitur decem praedicamentis secundum vnam aliquam rationem. alia enim ratio est esse aliquid simpliciter, & alia esse aliquid, cum aliquidditas sit esse alterius, nunc autem aliquiddi tas quantitatis est esse qnantitatem alterius, & qualis esset dispositio alterius, sicut sanitas vri- nae non est, nisi esse signum sanitatis, & sanitas dietae non est, nisi effectiuum esse sanitatis. inducere autem sanitatem, & significare eam non est eadem ratio. similiter quod esse aliquidditatem in se, & esse aliquidditatem non ad se, sed alterius, vel sicut dispositio, vel sicut partibilitas, vel sicut habitudo, vel sicut origo, & sic de aliis, non sunt aliquidditas eiusdem rationis in esse aliquidditatum. ergo conceptus importatus per aliquid, non est habens vnam aliquam rationem.

Nec valet si dicatur, quod secundum hoc non esset vnus conceptus entis, sicut nec sanitatis;l dicendum namque, quod immo quia istae decem entitates sunt formaliter, & per se aliquid, nec vna est aliquid per aliam, propter quod circumscripto omni nomine, & exclusa quacumque vo ce concurrunt ad vnum conceptum implicitum, & confusum: sanitas autem dietae, & potionis, non est in eis formaliter, sed tantum denominatiue a sanitate animalis, propter quod eorum ana logia est secundum vnitatem nominis, aualogia ve ro entis est tantum secundum vnitatem conceptus.

Non valet etiam si dicatur, quod quamuis decem entitates praedicamentales sint entitates alterius, & alterius rationis, nihilominus in hoc conueniunt, quod quaelibet est entitas, & aliquidditas; & per consequens aliquidditas in communi est eiusdem rationis generalis, hoc nimirum non valet, quia hoc falsum est, quod sit aliquidditas aliqua ratio in qua conueniant, immo quodlibet praedicamentorum in esse aliquid est alterius rationis. esse enim aliquid quatenus dispositio alicuius nec ex aliquo esse aliquid, nisi quia dispositio alicuius est omnino alterius rationis ab esse aliquid, similiter quod competit substantiae entitati.

ARTJCVLVS QVJNTVS. In quo elicitur tertia propositio ex praedictis, & instat Magister contra eam.

NVNC vltimo restat concludere ex praedictis, quod conceptus entis est simpliciter denudatus ab omni ratione actuali vna, vel pluribus, propria, vel communi, & idcirco est tantum vnus vnitate confusionis, implicite omnem rem, & omnem rationem continens, explicite rationem nullam.

Sed contra ista videtur multipliciter posse instari. constat enim, quod conceptus obiectalis, & ratio idem sunt, ratio enim appellatur, vel actus intellectus, vel eius obiectum. Sed haec propositio dicit, quod ens, & aliquid important vnum conceptum, ergo & vnam rationem importabunt: vnde haec mutuo contradicunt, quoniam apparet conceptus denudatus ab omni ratione. aequipollet enim huic conceptus denudatus a conceptu, vel ratio denudata a ratione, quae contradictoria sunt euidenter.

Praeterea: Iste conceptus dicit vnam rationem, qui similem vnitatem habet cum vnitate generis, sed vnitas conceptus generis, & rationis eius non est nisi vnitas intellectus. illa enim ratio, quam importat genus non est in rerum natura, sed tantum in intellectu. ergo esse vnum conceptum est esse vnam rationem in genere,, quare pari ratione vnum conceptum in ente, orit ens habere vnam rationem.

Praeterea: Nullus intellectus potest aliquid ca pere obiectiue, & modo confuso, nisi innitatur alicui distincto, quod patet, quia omnes species animalis potest intellectus implicite concipere, si innitatur alicui distincto, puta sensibilitati; nam si tollatur sensibilitas nullo modo potest figi intellectus implicite super species animalis, sed intellectus in conceptu entis omnia implicite comprehendit. ergo necesse est, quod ea implicando distinctio alicui innitatur, & per consequens est in illo conceptu aliqua ratio distincta.

Praeterea: Confusio, & implicatio est aliqua ratio determinata, sed conceptus entis includit confusionem, & implicationem secundum istum modum ponendi. ergo includit aliquam determi natam rationem.

Praeterea: Spoliatum ab omni distinctione, est prima materia, i n fundamento namque naturae nil est distinctum omnino vt dicitur in 7. Meta. & Com ment. dicit ibidem, quod illud principium non debet essse in aliqua dispositione, nec secundum qualitatem accidentalem, nec substantialem, sed conceptus entis non est conceptus primae materiae. ergo non potest esse simpliciter denudatus.

Praeterea: In omni eo, in quo aliqua implicantur, aliud est quod implicatur, ab eo in quo implicatur, vnde aliud est animalitas, in qua implicantur omnes species, ab ipsis speciebus implicitis in ea, sed in conceptu entis sunt omnes rationes, & res implicite. ergo est ibi ad aliud, & aliqua ratio alia, in qua implicantur.

Praeterea: Aut conceptus entis est pura consusio, aut substratum confusioni, aut aggregatum ex substrato, & confusione, non potest poni prima confusio, cum confusio quidditatiue deomnibus non praedicetur, nec potest poni compositum ex substrato, & confusione per eandem rationem. relinquitur ergo, quod sit substratum, & tunc quaeritur quid sit illud, aut enim est omnes rationes, & tunc redit prima opinio, aut aliqua ratio communis, & tunc redit secunda. ergo talis conceptus substratorius est incapabilis, vt videtur.

Praeterea: Omnis conceptus implicitus componitur ex explicitis, sed conceptus entis est im plicite omnia comprehendens. ergo componitur ex omnibus, cuius oppositum superius dicebatur.

Praeterea: Omne, quod distinguitur ab alijs, videtur in se aliquid distinctum esse, sed conceptus entis distinguitur a conceptibus propriis quorumlibet entium, & quarumlibet rationum. ergo est in se aliquid distinctum.

Praeterea: Omne conceptibile est ens, & aliquid, sed iste conceptus confusus est conceptibilis. ergo erit ens, & aliquid, & per consequens continebitur iste conceptus sub ente, & procede tur in infinitum.

Responsio ad instantias.

SED istis non obstantibus, dicendum est illud quod prius, vbi considerandum est, quod conceptus implicitus, & confusus, qui multa infra se dicitur continere, aliquando sic est confu- sus, vt relinquatur in eo aliquid vltimate distinctum formaliter, & ratione, & talis est conceptus specificus, vt puta hominis, qui licet omnes homines implicite comprehendat, nihilominus in eo relinquitur humanitas vltimate distincta, vnde habet vnitatem omnimodam formalem, & rationis, quoniam distingui non potest per plures rationes, vt sic appareat, quomodo in eo est conceptus confusus cum determinatina ratione, & implicitus cum explicita, & indeterminatus cum determinata. Aliquando vero conceptus sic confusus est, vt relinquatur in eo aliquid medio modo distinctum, & talis est conceptus generum omnium, vsque ad generalissima inclusiue. sic enim suas species implicite comprehendunt, vt semper relinquatur aliqua propria ratio generis, distincta quidem, & explicita, nihilominus tamen distinguitur amplius per differentias specierum: aliquando vero conceptus sic confusus est, vt non relinquatur in eo aliquid vltimate distinctum, quemadmodum in speciebus, nec aliquid medio modo, & per consequens nec aliquo modo distinctum, quemadmodum relinquebatur in genere etiam generalissimo, & talis est conceptus importatus per ens, & aliquid, qui sic omnia implicite comprehendit vt nullum conceptibile includat expli cite, & distincte, & quia conceptibile, & ratio idem sunt, cum ratio sit obiectum intellectus, necesse est, vt in specie sit conceptus vnius determinatissimae rationis: nam est ibi conceptibile determinatissimum. in genere vero, est conceptus vnius rationis medio modo, in conceptu autem entis, in quo nullum conceptibile relinquitur explicite, & distincte, nullo modo aliqua ratio in actu, nec propria, nec communis, & hoc est conclusionis intentum.

Quae quidem sic potest demonstrari. si enim in conceptu entis aliquod conceptibile distincte, & explicite includatur, aut id est omnes rationes propriae entium quorumcumque, & illud esse noo potest, sicut probatum est supra in articulo tertio, aut illud est aliqua ratio commu nis, in qua conueniant omnes propriae rationes, nec illud esse potest, vt satis probatum est in articulo immediatius praecedenti, & adhuc potest declarari. si enim explicite dicerent aliquam conceptibilem rationem, ista non esset eadem cum qualibet implicita: contradictio namque est, quod aliqua ratio simul explicita sit, & impli cita. ergo rationes propriae essent extra rationem entis, & per consequens essent nihil, & nullum, & adhuc ista ratio explicita esset quaedam specia lis ratio contra rationes omnium entium diuisa, & per consequens non esset ratio entis simpli citer, sed cuiusdam entis, esset namque quaedam ratio partialis, & iterum cum ista ratio esset de numero omnium explicitarum rationum, quarum quaelibet est ad ipsam, contineret in conceptu importato per aliquid implicite, & cum hoc explicite, vt tu dicis, & secundum hoc erit bis ibi, & iterum ista ratio explicita est pro nihilo in conceptu entis. ea enim absoluta adhuc remanet conceptus aliquidditatis, similiter omnem aliquidditatem implicite comprehendens etiam illam, vnde nec calidum, nec frigidum facit ibi in ista explicita, plusquam si quaeuis alia specialis ex- plicaretur ibidem, & innumerabilia inconuenientia, quae sequuntur, si quis terminos capit, ergo necesse est, quod iste conceptus sic sit simpliciter simplex omne conceptibile, indeterminate tamen, & implicite, ac confuse, vt nullum con ceptibile in eo explicite relinquatur, & cum con ceptibile, & ratio idem sint. omuis enim ratio conceptibilis est, relinquitur, quod nulla ratio explicite sit ibi, sed indistincte: actus autem distinguit, & separat, vt dicitur 7. Metaph. vnde concluditur, quod nulla ratio in actu sit ibi, nec propria, nec communis, sed quod conceptus sit denudatus ab omni ratione, & omni concepti bili in actu, nec praedictae instantiae huic obuiant veritati.

Prima siquidem non, ratio enim, & conceptus obiectalis idem sunt, si accipiatur aliquid conce ptibile, & idcirco in conceptu entis eodem modo est ibi ratio, quo modo conceptibile, & cum probatum sit, quod ibi nullum est conceptibile explicite, & distincte, & per consequens nec in actu, sequitur, quod nulla ratio ibi sit in actu. est ergo denudatum ab omni ratione in actu proprio, & communi, & per consequens non est vnus conceptus vnitate rationis nec vnitate vnius conceptibilis, sed vnitate vnius modi coincipiendi infinita conceptibilia, qui quidem modus est modus concipiendi implicite, & confuse.

Secunda etiam non procedit; non est enim ve rum, quod talis sit vnitas conceptus entis, qualis conceptus generis: in conceptu namque generis multa continentur implicite. puta species, & vnum conceptibile continetur explicite, quae ratio generis appellatur. in conceptu vero entis sic omne conceptibile continetur implicite, vt nullum penitus explicite relinquatur.

Tertia etiam non procedit. falsum est enim, quod intellectus non possit concipere plura indi stincte, & contra experientiam; concipiens enim significatum huius termini, omnia, compre bendit omnia, quae sunt, & omnes rationes, quae sunt implicite, & confuse, nec figitur super aliquid speciale, & cum hoc experiamur in sensu, non debet intellectui denegari: experimur autem in occursu alicuius superficiei, in qua colores sunt plurimi, & variae celaturae, nos intueri omnia in confuso, & nullum colorem, aut celaturam distinguere.

Quarta quoque non obuiat: quoniam implicatio, & confusio possunt considerari, vel vt rationes cognitae, vel vt sunt modi cognoscendi: non concurrunt ergo ad conceptum entis per mo dum cognitae rationis, sed magis modi cognoscendi, & patet in simili. Nam definitio dicit explicite hoc, quod definitum est implicite, nec tamen implicatio est de ratione speciei, nec explicatio definitionis, similiter genus, & species differunt, sicut determinatum, & indeterminatum, nec tamen determinatio, vel explicatio est de essentia speciei, sic licet conceptus entis sit omni modo confusus, nihilominus confusio non est ratio importata, sed est magis modus, quo omnia importantur, immo & iste modus, prout est quoddam conceptibile, & quaedam ratio, per modum impliciti, clauditur intra conceptum entis.

Quinta etiam non procedit: nam spoliatum ab omni distinctione per modum substrati, & perfectibilis per disttinguentia, quae sunt formae, tale siquidem spoliatum, est prima materia: spoliatum autem per modum impliciti, & confusi non perfectibilis per distinguentia, sed potius explicabilis per ista, est conceptus entis, & idcirco praedicatur per se de explicantibus. materia vero prima, vt Commentator dicit. genus autem spoliatum dicitur, & per modum substrati quo ad rationem perfectibilem per differentias, & per modum impliciti, inquantum omnes species per genus implicite importantur, & hinc est, quod praedicatur per se de speciebus tamquam de explicantibus, de differentiis autem per accidens, quia respiciunt rationem generis per modum perficientis.

Sexta etiam non obsistit: nam verum est, quod aliud est quod implicatur ab eo in quo implicatur. im plicantur. enim rationes propriae omnium in vno cō fuso conceptu, nec propter hoc oportet, quod iste habeant aliquam aliam rationem, sed quod sit vnus conceptus, vnitate confusionis, vbi considerandum est, quod vnitas conceptus aliquando consurgit ex vna ratione conceptibili, & ex vno modo concipiendi, vt patet de conceptu hominis, vel rosae, aliquando vero consurgit ex vno modo concipiendi sine conceptibili vnitate, & talis est conceptus entis, vt dictum est supra

Septima quoque non obuiat. Conceptus enim entis est omnes propriae rationes modo confuso, & implicito. quod ergo quaeritur, vtrum iste cō- ceptus sit quidditatiue prima confusio, dicendum est, quod non, immo quidditatiue est omnia propter quod in quid de omnibus praedicatur. Et si vltra inquiritur, vtrum omnes rationes se habeant per modum substrati, confusionis, & implicationis, dicendum, quod substratum contingit essedupliciter vno modo alicui ponenti in nu merum, & habenti distinctam conceptibilitatem ab illo, cui substernitur, & econuerso, sicut concipitur albedo, vt substrata similitudini, alio vero modo alicui non ponenti in numerum, sicut con cipitur cursus modo quietis, & stantis, cum significatur per nomen, nec intellectus concipit ibi duo, puta realitatem motus & quietem attri buendo scilicet quietem motui, quia contradictio esset, sed concipit motum per modum quietis, quasi motus iste in numerum non ponat, & sic est de omnibus modis concipiendi. Nam intelligendo aliquid explicite, puta hominem, non concipitur explicatio, & humanitas per modum substrati explicationi, sed humanitas concipitur explicite. similiter ergo in proposito infra conceptum entis omnia clauduntur explicite, non tamen omnia se habent sub ratione substrati ad rationem confusionis, & implicationis.

Octaua quoque non valet, nam componentia sunt secundum se explicite, in composito vero confuse: rationes autem propriae omnium sunt in conceptu entis implicite, & confuse: posset tamen concedi, quod componitur ex omnibus sumptis confuse, & ex hoc patet, quare potest praedicari de qualibet ratione praecise sumpta, quamuis omnes includat; si enim eas includeret tamquam copulatum, & constitutum ex ipsis, nequaquam praedicaretur, etiam si essent ibi actu, & tamen sub disiunctione proprie non praedica- retur totum, sed pars disiuncta; verbi gratia: si ens significaret sub propria ratione substantiam, aut quantitatem, vel qualitatem, & sic de aliis, dicendo substantia est ens, non praedicaretur totus conceptus entis, sed pars, nunc autem quia conceptus entis non est constitutus ex proprijs rationibus omnium, nec copulate, nec sub disiunctione, sed omnia insunt illi confuse, idcirco intellectus non habendo aspectum ad aliquid, quod sit ibi di stincte, sed potius ad totum conceptv, attribuit illum praedicatiue omni conceptui, & rationi.

Nona autem non obuiat, nam confusum, & implicitum absque hoc, quod nil includat expli cite, ab explicito distinguitur, tamquam oppositum ab opposito.

Decima etiam non concludit: nam iste conceptus obiectalis est omnia conceptibilia implicite, vt saepe dictum est, & idcirco est aliquid, nec ta mem partiale aliquid, sed totum aliquid, & totum ens, propter quod non oportet, vt in infinitum eatur.

Applicatio ad propositum, scilicet qualis conceptus potest ex creaturis haberi de Deo.

EX praedictis patet, quomodo Deus clauditur sub conceptu entis, quem viator assumit ex creaturis, ex quo concluditur, qualis est conceptus vltimatus, & proprius, qui potest haberi de Deo: conceptus namque confusus, & implicitus potest particulari manente sua confusione: quoddam enim animal, est quoddam particulare confusum in communi, sed quoddam ens, & quoddam aliquid, sunt particularia confusa Potest itaque viator formare sibi quendam conceptum simpliciter simplicem de Deo, concipiendo ipsum per modum cuiusdam entis, & istum conceptum appropriabit Deo, & erit proprius ipsius Dei, quot enim sunt res, vel factae, vel factibiles, tot potest viator partiales conceptus formare, & cuilibet rei, vel rationi suum conceptum appropriare. Vnde bene patet, quod non est verum, quod aliqui dicere voluerunt, non posse haberi de Deo conceptum aliquem positiuum simpliciter simplicem, sed oportet addere, vel infinitum, vel actum purum, vel aliquid aliud, & quod magis vltimatus conceptus, quem Theologus habet de Deo, est sub ratione entis infiniti, hoc siquidem non est verum, vt supra probatum est in proaemio quaestione de subiecto Theologiae, non est siquidem verum: nam conceptus cuiusdam entis, est conceptus simpliciter simplex, & hunc proprium de Deo potest habere viator, sic quod concipiet propriam rationem Deitatis modo confuso. quemadmodum enim proprias rationes omnium concipit in ente, sic propriam rationem Deitatis concipit in quodam ente, & ita talis conceptus proprius erit Dei, & de eius propriissima ratione, confusus tamen, & adhuc Fotet aut ogies &r aru tortiountsites neuenuirinfinitum, & actum purum, & causam primam, & similia, sic se habet triangulus ad habere tres, & iste est conceptus analogicus, de quo su perius dicebatur.

Responsio ad primo obiecta, & applicatio eorundem ad quaestionem praedictam.

AD ea ergo, quae supra primitus inducuneAAtur dicendum est. Ad primum quidem, quod non probat vnitatem rationis, sed vnitatem conceptus tantum. esto enim, quod conceptus non sit habens propriam rationem, nihilominus, si alius conceptus sit, poterit esse certus, reliquo dubio remanente, quod autem conceus ptus entis alius sit ab omnibus alijs conceptibus particularium entium, demonstratiue probatur b per istam rationem. non valet enim, quod aliqui nituntur contra eam instare, & soluere, instare quidem, quia per eam sequeretur, quod esset aliquis conceptus, qui nec esset aequiuocus, nec analogicus, nec vniuocus. possumus enim certi esse, quod ens dicitur de Deo, & creaturis, & tamen dubitamus, vtrum vniuoce dicatur, vel analogice, vel aequiuoce, & sic per hanc rationem est conceptus aliquis, qui nec aequiuocus, nec analogicus, nec vniuocus est. Soluere autem nititur, quod conceptus entis includit conceptum substantiae, & accidentium disiunctiue, & sumus certi de aliquo, quod est ens, quia vel substantia, vel accidens disiunctiue, ignoramus tamen, quid sit determinate, ficut audito, quod canis est in macello, statim sum certus, quod est ibi piscis, vel latrabilis canis: non sum autem certus determinate de vno, vel de alio. secundum hoc ergo conceditur, quod est alius cō- ceptus entis, a conceptibus aliis proprijs, sicut disiunctum est aliud a determiuato. Sed solutio ista non valet, tum quia dicendo, Deus est ens, non potest haberi conceptus disiunctus, quin propositio sit falsa. aut enim infra con ceptum entis disiunctum, ponetur proprius Deitatis conceptus, dicendo, Deus est, vel substantia, vel accidens, vel ipsemet Deus, quem distince concipio: & sic nullus poterit hanc propositionem formare, si non habeat proprium conceptum de Deo, quod falsum est. aut non ponitur conceptus Dei in illo disiunctiuo, & tunc propositio est simpliciter falsa, quia Deus nec est substantia praedicabilis, nec accidens, nec aliquid positum in illo conceptu disiuncto: tum etiam quia accepta aliqua differentia vna, puta rationali, & enunciato, quod est ens, nullus conceptus disiunctus verificabitur de ea, cum genus non praedicetur de differentiis, nisi expresse ponatur conceptus differentiae in illo difiuncto, & tunc, qui certus est de differentia, quod sit ens, non est dubius de proprio conceptu differentiae, cuius oppositum experimur, tum quia iste conceptus disiunctus, aut continebit omnes proprias differentias entium, aut aliquas, & aliquas non, nisi sub quadam generalitate, haec omnia sunt impossibilia, sicut deductum est in corpore quaestionis: tum quia excluso omni nomine, & omni distinctione, quilibet in mente sua putat es se certus de Deo, quod est, & dubius, non facta re latione ad vocem aliquam, quae est. ergo non valet respondendo de conceptu disiuncto, nec est simile de significatis huius dictionis, canis, nam excluso vocabulo, nullam habet intra se vnitatem, nec remanet certitudo de aliquo conceptu cum dubietate propriorum conceptuum, ni si in ordine ad vocem, puta, quod aliquod significatum canis est in macello, nec talis dubietas esset possibilis, nisi quia ly aliquod, quod dicitur significari, diceret aliquid indeterminatum. Instantia etiam non procedit, quoniam verum est, quod alius est conceptus, quo scimus ens dici de Deo, & creatura ab illo, quo scimus, an aequiuoce, vel vniuoce, vel analogice, nec tamen propter hoc est aliquis conceptus, qui non sit aliquis ex istis, quoniam conceptus non dicitur proprie aequiuocus, sed vox. potest ergo haberi conceptus de voce, & tamen ignorabitur quomodo se habeat ad sua significata, non sic autem est de ente, quia non est hic quaestio de voce, sed de conceptu communissimo, & confuso, qui habetur de omnibus omni voce circumscripta. Ad secundum dicendum, quod auctoritas Auicennae clare concludit vnitatem conceptus, sed quod iste rationem aliquam includat in actu, vel propriam, vel communem non probat, immo magis oppositum. Si enim conceptus quanto minus expliciti, & magis confusi, tanto intellectui per prius imprimuntur, sequitur, quod iste, qui similiter primo occurrit sit omnino implici tus, & nil explicite comprehendens: quod autem iste non sit omnes propriae rationes in actu, & disiuncte, ratio euidenter demonstrat: nam con ceptus disiunctus ex aliquibus disiunctiue collectus non imprimitur prima impressione, cum supponat determinatam notitiam conceptuum, ex quibus integratur.

Ad tertium dicendum, quod omnis res, & omnis ratio conceptibilis est ab intellectu per se, & sub propria ratione, nec oportet dare com munem aliquam rationem, quae medietur inter proprias rationes, & intellectum, sicut color mediat inter visum, & lignum, immo tale medians impossibile est dari, cum intellectus tendat in omnem rationem immediate nullo modo mediante aliqua ratione per modum pallij se interponente; vnde nec visus fertur in albedinem mediante colore, immo per se, & immediatefertur in albedinem, & in quemlibet proprium colorem, & sic patet, quod color non est obiectum medians, sed obiectum per praedicationem ad aequans potentiam visiuam, non est ergo vera propositio, quod vnius potentiae sit vna formalis ratio, in quam immediate tendat, cum visus tendat in plures rationes per se, quia in omnes rationes, & omnia indiuidua coloris, sed illa vna ratio debet intelligi pro vno modo potentiam immutandi. illa enim, quae vniformiter immutant, habent vnam potentiam, vt quia luminosa omnia immutant diaphanum, idcirco correspondet vna visiua potentia, cuius organum substantiatur ex aere diaphano, quia vero omnes soni immutant frangendo acrem, idcirco habent vnam auditiuam potentiam, cuius organum substantiatur ex aere frangibili, & sic de alijs poten tijs, vnde quia quaelibet res, & ratio est apta nata seipsam declarare animae, & sic animam conformare, idcirco correspondet vna potentia intellectiua, qua anima est omnia, vt dicitur in 3. de anima, & per consequens omnia sunt obiectum intellectus, sub propriis rationibus: potest tamem vna communis ratio abstrahi ab omnibus, non medians inter omnia, & ipsum intellectum, sed tantummodo praedicatiue adaequans, & illud est verum. dicitur quod per se potest manifestare intellectui, sed de hoc amplius in quaestione sequenti inquiretur.

Ad quartum dicendum, quod ad vnitatem scien tiae sufficit vnitas attributionis, sicut patet in medicina, nec requiritur vnitas conceptus, & rationis communis, vt expresse dicunt Philosophus, & Commentator in 4. Metaphys. vbi ratio ista dissoluitur.

Ad quintum dicendum, quod ens praedicatur per se, & quidditatiue de omnibus rationibus, quoniam omnes claudit, esset autem impossibile, si aliquam vnam explicite importaret praedicari ipsum quidditatiue, & per se de omnibus rationibus, quia ratio ista explicita haberet se disparate ad implicitas rationes; & per consequens non praedicaretur de eis, nisi forte per accidens, & in quale, secundum hoc ergo propositio est per se, Deus est ens, & artificialis, quia alius est conceptus entis a conceptu Dei proprio includens ipsum implicite, & confuse.

Ad sextum dicendum, quod ad tollendam nugationem sufficit, quod sit conceptus alicuius, nec exigitur, quod habeant rationem communem.

Ad septimum dicendum, quod dicendo Deus est ens, non praedicatur sola vox, nec conceptus disiunctus de Deo, sed conceptus communis Deo, & omnibus creaturis; communis inquam, non communitate vnius rationis, sed communitate inclusionis omnium per modum implicitum, & confusum.

Ad octauum dicendum, quod vnitas conceptus tollit ambiguitatem. esto, quod non dicat vnam rationem, quod patet, quia conceptus cō- fusissimus est maxime notus, & certus, quia imprimitur prima impressione, vt dictum est, & ideo primum principium non est ambiguum, nec distinguendum, & per idem patet ad nonum, decimum, & vndecimum, vel dicendum, quod secus est in hac dictione, est, prout significat copulam. sic enim forsitan dicit vnam rationem sinca tegorematicam, puta copulationem, & secus de hac dictione, Ens, prout importat communissimum conceptum.

Ad duodecimum dicendum, quod ens in com muni nullam habet propriam passionem. bonitas enim, & vnitas, prius, & posterius, causa, & causatum sunt quidditatiue aliquid, & idcirco passiones esse non possunt eius, quod per aliquid simpliciter importatur, pro tanto autem dicuntur passiones entis, quia considerato aliquo ente particulari, aliud est propria entitas illius ab vnitate, bonitate, priori, & posteriori, & similibus, vnde in hoc decipiuntur putantes, q ens habeat passiones. hoc enim non est verum de ente simpliciter, & de aliquid simpliciter, alioquin tales passiones non essent aliquid, sed nihil, sed verum est hoc de quolibet ente particulari. Est autem considerandum, quod omnia ista transcendentia sunt formaliter in praedicamento relationis subiectiue, & denominatiue circuunt omne genus. prioritas enim, & posteritas dicunt respectus formaliter, & similiter causalitas, & effectus, & eodem modo actus, & potentia, similiter etiam necessitas, & contingentia: bonum autem, & verum, vel dicunt respectus ad intel- lectum, & voluntatem, vel saltem connotant ea, vt alias apparebit. sic ergo ista non sunt transcen dentia formaliter, sed arctātur ad genus relationis, sunt tamen transcendentia materialiter, inquantum fundantur super omne, quod reponitur in quouis praedicamento. Nec obuiat, quod Philosophus, & Commentator dicunt, quod Metaphysica inquirit passiones entis, inquantum ens: nam non loquitur de toto ambitu entis, sed de decem praedicamentis, quorum relationes aliquae sunt generaliter passiones, sicut prioritas, & posterioritas, de quibus dictum est.

Ad decimumtertium dicendum, quod vltimae differentiae vere, & quidditatiue sunt ens, cum quaelibet earum sit formaliter aliquid, & tamen hoc non obstantesunt primo diuersae, quia aliquid non ponit in eis vnam aliquam rationem, in qua conueniant, sic, quod oporteat eas distingui per aliquid additum, immo se totis distinguuntur, & propriis aliquidditatibus: nam aliquid non dicit vnam rationem, sed omnes implicite, & cum applicatur, & explicatur per aliquam, coincidit in illam totaliter, ita vt non sint sibi duae aliquae rationes. Et si dicatur, quod conceptus entis, cum sit indeterminatissimus, non po test praedicari in quid de conceptu vltimae differentiae qui determinatissimus est, videntur enim esse summe diuersi, dicendum est, quod immo, quia omne continens plura implicite potest de ipsis sumptis explicite, & quidditatiue praedicari, sicut quod genus praedicatur in quid de omnibus speciebus, quia eas implicite comprehendit.

Ad decimumquartum dicendum, quod quaestio, si est, est alia a quaestione, quid est. vna enim quaerit de conceptu implicito, carente omni explicita ratione, videlicet si est; quid est autem quaerit, vt videtur rationem illam explicite, que implicite non fuit soluta quaestione, si est.

Ad decimumquintum dicendum, quod cum dicitur Deus magis ens, quam creatura, vel substantia, quam accidens, non fit comparatio penes vocem, nec penes vnam aliquam rationem participatam ab eis, sed fit inquisitio de implicitis infra conceptum entis, quod est principalius, & perfectius, & nobilius.

Ad decimumsextum dicendum, quod quaestio an est, quaerit vtique vnum de vno, non vnam ra tionem, sed vnum conceptum rationem quamlibet explicantem.

Ad decimumseptimum dicendum, quod albedo, & homo conueniunt in conceptu entis: non conueniunt autem in conceptu substantiae, & per hoc probatur, quod alius est conceptus entis a conceptu substantiae, nihilominus non probatur, quod dicat vnam rationem, vt patet.

Ad decimumoctauum dicendum, quod passionibus transcendentibus, quae circuunt omne genus subiectiue, licet, vt dictum est, formaliter artentur ad genus relationis, isti inquam non respondet conceptus entis simpliciter pro subie cto, immo continentur implicite in conceptu per ens, & aliquid importato, nec oportet ponere aliquid commune decem praedicamentis, cui pri mo insint huiusmodi transcendentia, sed insunt cuilibet propter primam rationem.

Ad decimumnonum dicendum, quod ens reale, & rationis non differunt quidditatiue, sed magis extrinsece, & denominatiue, sicut patet, o quod eadem quidditatiua ratio non mutatur a formaliter, si fabricatur per intellectum, vel po nitur in re extra, vnde dextrum reale, quod est in animali, & rationis in columna concipitur sub eadem quidditatiua ratione, & similiter habitudo per similitudinem importata, eodem modo concipitur quidditatiue, siue ponatur circumscripto actu intellectus in re, siue ponatur per intellectum formata, & ex hoc patet, quod relatio realis, & rationis ponuntur in eodem praedicamē- to relationis, immo forsitan non variant speciem, vel genus, forte namque dextrum reale, & dextrum rationis sunt eiusdem speciei. sicut ergo argumentum hoc non procedit, enti reali, & rationis, est aliquis conceptus communis vnius rationis. ergo nec Deo, & decem praedicamentis, pro eo, quod ista quidditatiue differunt vltimate.

Ad vigesimum dicendum, quod nil aliud quidditatiuum commune est Deo, & creaturis, nisi ens, & aliquid, nam esse quid absolutum, vel esse aliquid subsistens, quae denominatiue dicuntur de Deo, pro eo, quod aliquid connotant circa ipsum, sicut absolutum, & subsistens connotant negationem, vt alias dicetur, vnde hoc generaliter verum est, quod nil dictum de Deo, & creatura quidditatiue importat vnam aliquam rationem, quamuis connotet determinatam rationem aliquando, vt de attributis inferius dicetur.

Ad vigesimumprimum dicendum, quod optime probatur, quod conceptus entis sit communis Deo, & creaturis, sed quod iste conceptus explicite contineat aliquod conceptibile, aut aliquam rationem non probat.

Ad vigesimumsecundum dicendum, quod conceptus implicitus omnia comprehendens, sumi potest ex vno particulari ente. continetur enim totus iste conceptus, ratione confusionis in quolibet ente, nec propter hoc oportet, quod conceptus iste habeat rationem communem. quemadmodum enim si haberet rationem communem, abstraheretur a quolibet ente particulari dato, & quoad rationem istam communem, & quoad implicitam continentiam omnium dato, sic quod nullam rationem habeat abstrahere, quoad alterum videlicet quoad implicite contineri. Et confirmatur, quia a solo Sorte potest abstrahi conceptus animalis omnia animalia implicite con prehendens. sic ergo continetur Deus sub conceptu entis assumpto ex creaturis: iste autem modus assumendi, est similitudinarius, de quo supra in prologo dicebatur.

Ad vigesimumtertium dicendum, quod cum dicitur ens infinitum, non solam dictionem determinat, sed conceptum confusissimum nil explicite, sed omnia implicite continentem, sicut dictum est saepe.

Ad vigesimumquartum dicendum, quod cum dicitur, Caesar est ens, non praedicatur Caesar de Caesare sumptus explicite, sed conceptus Caesarem dicens implicite de Caesare praedicatur, & ideo ista est necessaria, Caesar est ens, non tamen ista, Caesar est, quia est secundo adiacens; praedlicat tantum in praesenti quod accidit Caesari. Ad vltimum dicendum, quod tanta est dissimilitudo inter Deum: & creaturam, & inter crea- turas quoad denarium praedicamentorum, & quoad differentias vltimas, quod nullo modo possunt conuenire in aliqua vna intentione, vel ratione communi: est autem in eis aliqua, quamuis miminima similitudo, propter quam possunt concipi simul in vno conceptu confusissimo omnia implicite continente.

Responsio in oppositum ad obiecta.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur dicendum est. Ad primum quidem, quod cum aequiuoca dicantur, quorum nomen est commune, ratio vero nominis alia, & alia, colligi potest ex hoc duplex aequiuocatio, quaedam quidem patens, vt cum dictio plures rationes significat non concurrentes ad vnum implicitum conceptum, sicut patet de cane. non enim concipiuntur significata istius dictionis simul implici te, & confuse: quaedam autem est latens, vt quan do concurrunt rationes ad talem conceptum, & sic de animali significante implicite omnes species suas, quae sunt alterius rationis, & secundum hoc intelligitur illud verbum 7. Phys aequiuocationes latent in generibus. Ista autem latentia potest esse duplex: latet namque varietas rationum, & propter confusionem, & propter communem rationem, & vtraque latentia est in genere. In ente autem est latentia non propter communem rationem, sed propter confusionem, & idcirco ibi est maior aequiuocatio, & minus latens, vt secundum hoc in cane sit plena aequiuocatio, & patens, in ente vero aliqualiter latens, in specie vero vniuocatio plena, in qua non implicantur plura alterius rationis, & quod dictum est de aequiuocatione, potest intelligi de analogia, quae addit ad aequiuocationem attributionem ad vnum: patens namque analogia est implicite conceptus rationum importatus per sanum, non enim concurrunt istae rationes ad vnum confusum conceptum: latens autem analogia est in ente, & amplius latens in genere. cum ergo dicit Porphyrius, quod decem genera aequiuoce entia nuncupantur, intelligendum est deaequiuocatione latente sub vnitate latente confusi conceptus, & quod etiam dicit solum nomem commune esse, & non aliquam nominis definitionem, vtique verum dicit, quod nulla ratio est communis, sed solum conceptus confusus nomini correspondet.

Ad secundum dicendum, quod Commentator verum dicit, ens prima videlicet significatione importare quod est in vnoquoque praedicamento, non enim significat mediante aliqua ratione communi decem praedicamenta, sed immediate significat omnia, confuse tamen, vnde mens Com mentatoris non currit ad aliud, nisi quod conceptus entis non importat aliquam communem rationem, sed dicit omnes rationes, vtrum autem omnes dicat implicite, vel explicite, non determinat in loco illo, quamuis possit colligi ex hoc, quod dicit de vno vnum subiectiue conuertitur cum ente, & quantum ad hoc dicit confusum conceptum, formaliter autem dicit negationem duplicem, & per consequens determinatam rationem negatiuam, ens autem nullam ra tionem talem distinctam includit.

Ad tertium dicendum, quod decem praedicamenta sunt prima intellecta, & conceptus altissi mi, ac simplicissimi pro eo, quod non componuntur ex ratione entis, & ratione propria, cum ens ullam habeat rationem, nec ex conceptu entis, & conceptu proprio, cum conceptus entis explice tur per conceptum proprium cuiuslibet rei, & coincidat totaliter in in ipsum, & per illud patet ad quartum

Ad quintum dicendum, quod ens ad sua significata quoad aliud quidem se habet sicut sanum, quoad aliud vero non se habet sicut sanum quoad attributionem: nam sicut sanitas animalis principalis est, & omnia sana dicuntur in ordine ad illam, sic substantia principaliter ens est, & aliquid: accidentia vero sunt aliquid in ordine ad ipsam, eorum namque aliquidditas, vel est esse quantitatem substantiae, vel dispositionem, vel habitudinem, vtsuperius dicebatur, non se habet autem sicut sanum in tribus.

Primo quidem, quia solum animal est sanum formaliter, alia vero denominatiue: omnia autem entia, sunt entia formaliter.

Secundo vero, quia attributio sanitatis ad vnam sanitatem non est realis, & entitatiua, nec secundum illud, quod sunt: attributio autem om nium entium ad substantiam est secundum intrin secam entitatem, & realitatem quidditatiuam.

Tertio quoque, quia omnia significata sani non concurrunt ad vnum conceptum confusum, sicut dictum est de significatis entis, & ratio quare non concurrunt ad vnum conceptum significata sani, haec est, quod non formaliter dicitur sanum de eis, sed sola vox vna, de omnibus autem entibus non solum dicitur haec vox, ens, immo aliquid aliud, quod possit praedicari per se de omnibus, & quidditatiue: praedicatio autem quidditatiua non est, nisi ratione vnius conceptus, & ita necesse est, quod ens importet omnia sub im plicito quodam conceptu.

Nec valet si dicatur, quod immo audito hoc nomine, Sanum, vel dictione hac, Canis, intellectus potest omnia significata eorum simul comprehendere, & per consequens omnia aequiuoca, & analoga habebunt tantam vnitatem, quantam ens habet, siquidem hoc non valet: nam talis con ceptus omnium significatorum vnius dictionis, est aggregatum ex relatione significati, & ex substrato, quod significatur: ista autem relatio est ra tio aliqua determinata, substratum autem est significatum ipsius entis. cum enim dicitur canis, si vo lo concipere confuse importata per canem, formabo istum conceptum, vel illud, quod significatur per canem, & sic apparet, quod nullam confusionem habet ille conceptus, nisi ratione entis, & alicuius. Nec valet etiam si dicatur, quod talis est con fusio entis, concipitur enim confuse quidquid est in ordine ad hanc dictionem, Ens, tamquam significatum, & importatum per ipsam, vt sic sub relatione significati omnia entia comprehendantur, hoc siquidem non valet: omni namque relationi correspondet proprium fundamentum. relationi igitur significati, vel significationis pas siue, aut correspondent omnia sub propriis rationibus dum intellectus concipit significatum per ens, aut correspondent omnia implicite, & confuse. Primum dari non potest, vt saepe dictum est. Ergo restat secundum.

Ad sextum dicendum, quod propter hoc, ens est de multipliciter dictis, quia multa significat, immo omnia significat implicite, & confuse.

Ad septimum dicendum, quod habere vnam Idaeam est habere vnam rationem, vnde si Idaeae Platonis essent secundum vnitatem, impossibile est, quod ens haberet vnam Idaeam: conceptus namque entis, cum sit omnia implicite, non potest ponit subsistens, nam implicitum, & explicitum non sunt in re, sed in modo concipiendi.

Ad octauum dicendum, quod ens non dicitur vniuoce, cum non dicat vnam rationem commu nem, sed dicitur analogice, quia ad omnia dicit attributionem quandam: latet autem ista analo gia, & attributio ratione confusionis, & indistinctionis omnium implicite comprehensorum, patens namque analogia exigit actualem distinctionem eorum, quae analogice importantur.

Ad nonum dicendum per idem: nam infra conceptum entis, est aliquid magis principale, puta substātia, & aliquid minus principale, puta accidens, & illud prius, istud posterius, quia tamen ista non sunt nisi implicite in isto conceptu, & per con sequens analogia latebit tamquam implicita Et per idem patet ad decimum, quod erat confirmatio praecedentis.

Ad vndecimum dicendum, quod proprie diui dit Philosophus ens in decem praedicamenta, tamquam in decem significata, quia omnia significat immediate, quamuis implicite, & confuse, vnde non est diuisio alicuius rationis communis per sua inferiora, sed magis alicuius impliciti per explicantia.

Ad duodecimum dicendum, quod ens non praedi cat aliquid, praeter quid, quantum, & quale, & omnia praedic amenta, propter hoc, quod non dicit vndecimam rationem, quae sit communis eis, immo dicit rationes omnium, & nullam aliam praeter omnes, & per idem patet ad de cimumtertium; non enim est aliqua communis ratio decem praedicamentis; sed quin omnia concurrant implicite, & confuss ad vnum conceptum, Commentator non negat.

Ad vltimum dicendum, quod ex isto modo po nendi euidentissime patet, quare ens non sit genus: genus namque dicit vnam formam mediam inter pure indistinctum, qualis est conceptus entis, & aliud pure distinctum, qualis est conceptus speciei, vnde dicit explicite aliquam rationem, & aliquod conceptibile, quod per rationes differentiarum, perficitur, & determinatur, & per consequens ratio differentiae est alia, ratione generis, istam respiciens per modum substrati: nunc autem omnia deficiunt in conceptu entis, cum nullam rationem dicat explicite, quae possit perfici per aliquam additam, & ideo differentiis caret, & in se est pure indi⸗ stinctum, & implicite cuncta concludens, explicite vero nihil. & haec est expressa intentio Philosophi, & Commentatoris.