Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio Varronis quolibeto I1. quaestio. prima.

CIRCA primum ergo considerandum est, quod aliqui dicere voluerunt, Diuinam essentiam non posse praescindi a personis ab intellectu Beati in patria fruentis; nihilominus concedentes, quod essentia, & proprietas conceptibiliter distinguuntur, & sola ratione quamuis sint omnino idem, & realiter, ac formaliter, & quidditatiue, & totaliter ante omnem acttum intellectus. Hoc autem primo fulciri potest quinque rationibus super arguendo ad oppositum primo inductis. Quae quidem repugnantiam includere videtur dando duas propositiones, quae mutuo contradicunt.

Primam videlicet, quod de proprietate, & essentia possint formari alij, & alij conceptus: sicut de distinctis secundum rationem.

Secundam vero, quod per Diuinam potentiam intellectus Beati non posssit concipere, & habere conceptum essentiae, non habendo conceptum personae: cuilibet namque conceptui obiectali potest correspondere propria intellectio, & con ceptus formalis. numerantur enim, & distinguuntur actus per numerationem, & distinctionem conceptuum obiectorum: sed iuxta primam propositionem, essentia, & persona differunt ratione; & per consequens habent diuersos conceptus obiectiuales. ergo essentiae, & personae correspondent duae intellectiones, & conceptus formales, constat autem, quod Deus potest conseruare omnem intellectionem distinctam, alia non manente. ergo poterit in intellectu Beati manutenere intellectionem essentiae, non manutenente intellectione personae: & per consequens essentia videbitur absque persona.

Praeterea: Non maior est vnio, & realis identitas inter essentiam, & personam in Diuinis, quam inter hunc colorem, & hanc albedinem in creaturis, secundum sic ponentes, nam indiuiduum generis, & indiuiduum speciei, idem sunt realiter, & formaliter, & quidditatiue, & totaliter ante actum intellectus, distinguibilia vero sola ratione; sed intuitiua notitia etiam visualis potest cadere super hunc colorem, non videndo hanc albedinem, vt patet 1. Phys. videntes enim animal a longinquo, cognoscunt hoc animal, non cognoscendo vtrum sit hic lepus, & similiter intuens a longinquo colorem, hunc non discernit an sit albedo, & vniuersaliter indiuiduum generis est intuibile absque indiuiduo speciei, pro eo quod sunt distincta ratione, quamuis sint idem realiter, & formaliter, & omni modo. ergo intuitiua notitia Beatorum poterit ferri super essentiam, si a persona distinguitur ratione, absque quod feratur super personalem respectum, quan tumcumque sint idem realiter, & formaliter, & omnino extra considerationem.

Praeterea: Intuitiua notitia potest ferri super absolutum, absque hoc, quod feratur super respectiuum; videns enim Socratem non videt paternitatem; nec videns albedinem, videt similitudinem fundatam super eam; nec videns colorem, videt respectum visibilitatis, cuius oppositum isti dicunt: alioquin si aliquis color videretur a multis, vnus de videntibus colorem, cum cogno sceret omnes respectus visibilitatis fundatos in colore, ad singulos videntes per numerum respectiuum posset deprehendere numerositatem videntium, cuius oppositum experimur: sed essentia, & respectus personalis se habent sicut absolutum, & respectus sundatus super ipsum. ergo intellectus Beati essentiam poterit intueri absque hoc quod super respectum feratur.

Praeterea: Distinctum ratione, & distinctum conceptibile idem esse videntur, sed essentia, & persona distincta sunt ratione secundum sic ponentes. ergo sunt distincta conceptibilia; illud autem, quod est distinctum conceptibile, potest habere de se distinctam conceptionem; si enim detur oppositum, quod non possit haberi de eo distincta conceptio. ergo non erit conceptibile distinctum; sed secundum sic ponentes essentia, & personalis proprietas sunt distincta ratione, & distincta conceptibilia. ergo non est contradi ctio, quod essentia concipiatur sine proprietate personali. ergo hoc Deus beato intellectui dare potest. Nec valet si dicatur, quod proprietas, & essentia, etsi sint distincta conceptibilia ab intellectu viatoris; non tamen sunt distincta intuibilia ab intellectu comprehensoris; pro tanto autem dicuntur distingui ratione, quia intellectus noster in via potest conceptus diuersos for- mare de eis: in patria autem nullo modo differunt ratione; siquidem hoc non valet: tum quia sic dicentes ponunt, quod Diuina essentia non potest cognosci nisi intuitiua notitia, & nullatenus abstractiua. ergo aut Diuina essentia numquam ratione differret a persona; aut in notitia intuitiua oportet assignare hanc differentiam rationis: tum quia differentiam rationis, quam intellectus assignat in via, non assignat inter essentiam Diuinam, & personam, vt propria sunt, & distincta a quacumque alia essentia, & proprietate; sed inter ea vt concepta generaliter, & confuse, & ita proprie ratio Deitatis a propria ratione paternitatis non distinguitur ratione; cuius oppositum isti dicunt: tum quia loquentes de intuitiua notitia Beatorum ipsi dicunt, quod essentia, & proprietas sunt omnino idem realiter, & formaliter, sed differunt ratione.

Praeterea: Intuens aliquam rationem commu nem esse duobus, & aliam rationem non esse communem, necessario per suum intuitum ponit distinctionem inter illas duas rationes; sed Beatus intuetur, quod tota ratio Deitatis communis est Patri, & Filio, & cum hoc intuetur, quod ratio paternitatis est propria Patri, nec communis sibi, & Filio. ergo intuendo assignat differentiam inter paternitatem, & essentiam, & sic intuitu distincta sunt ratione, & per consequens per Diuinam potentiam ferri poterit super rationem essentiae, absque hoc, quod feratur super rationem personae.

Opinio quorundam, quod potest essentia cognosci a Beato, absque personis: non tamen esset cognitio beatifica.

ET propterea alij dicere voluerunt, quod essentia Diuina seorsum concepta a personis, non potest esse obiectum beatificum: non quia non possit seorsum concipi; sed quia sic concepta, non beatificaret, & ad hoc sunt rationes tres secundario superius inductae ad oppositum arguendo. quibus non obstantibus haec positio minime stare potest. quandocumque enim formalis ratio alicuius per se sumitur, separate illi competit quidquid per eam alijs formaliter comperebat: quia enim color est panni ratio videndi, idcirco si separatim existat; vt in Sacramento altaris, visibilis remanebit; sed essentia est illud, quo formaliter beatificant tres personae. Pater enim beatificat inquantum Deus, non inquantum Pater. ergo si essentia separatim con cipiatur adhuc beatificabit.

Praeterea: Notitia intuitiua vniens summo bo no, & summo vero, est notitia beatifica, sed Dei tas est summum bonum, & summum verum, nec proprietates personales addunt aliquid bonitatis, ac veritatis ad essentiam; iuxta illud Augustini: Trinitas vna quaedam summa res est. ergo notitia intuitiua de illa erit beatifica circumscriptis personis: nec valet, si dicatur, quod non potest essentia, vt existens cognosci, nisi in personis: non valet inquam, quoniam sicut est tantum vna realis essentia, ita & existentia sunt enim vnum in esse, & per consequens, si cognitio potest ad realem essentiam fine personis terminari poterit, & ad esse reale, & ita erit inmitiua notitia

Praeterea: Quandocumque aliquae duae notitin sic se habent, quod secuda perfectionem non addit ad primam, si secunda est beatifica, sequituryduod etiam prima: beatifica namque notit sopar non beatificum addit perfectionem, sed notitia essentiae in personis non addit perfectionem ad notitiam merae essentiae. non enim aliqua perfectio alia cognoscitur per eam, vt dictum est. ergo si notitia essentiae in personis est beatista, sequitur, quod & notitia essentiae solius seorsum capi potest.

Praeterea: Notitia clara, & nuda, & intuitiua vniens vltimo fini est beatifica: felicitas enim ho minis consistit in vltimo fine formali, qui est operatio, per quam quidem homo vnitur fini vlstimo obiectali, vt patet ex primo, & decimo Ethicor. sed Diuina essentia seorsum sumpta habet rationem vltimi finis; non enim tres personae sunt tres fines, sed vnus. ergo notitia essentiae seorsum sumptae est beatifica, dum tamen intuitiua sit & nuda.

opinis Scoti primo Sent. dist. prima. quaest. 2. quod Beatus potest frui per intellectum, & voluntatem essentia sine personis de Dei potentia absoluta.

QVAPROPTER alij dicere voluerunt, quod loquendo de Dei potentia absoluta, intellectus actum visionis, & voluntas actum fruitionis terminare possunt ad essentiam absque perso nis: pro qua opinione sunt decem rationes supe rius arguendo inductae, quamuis non omnes ponantur ab eis. addunt ergo, quod loquendo de potentia creaturae, intellectus de sua potentia naturali non potest videre essentiam, non videndo personam, quia intellectus est potentia non libera, obiectum autem ex parte sui agit manifestando tres personas sibi, quarum non est in po testate intellectus, vt aliquid videat, & aliquid non videat eorum, quae sibi ostenduntur, similiter nec voluntas, licet sit libera, potest actu ordinato frui essentia sine personis, aut vna persona, sine alia. quandocumque enim non fruitur aliquo sub omni ratione, qua potest frui eo, inordinate se habet. vtrum autem actu inordinato, & quantum est de libera potentia voluntatis possit sic perfrui essentia sine personis, dicunt etiam quod non: quia voluntas non potest ab actu, quem elicit separare conditionem, quae actu competit ex obiecto; vt si elicit actum, qui ex genere sit peccatum, non potest tollere ab actu elicito rationem peccati: nunc autem actus fruitionis habet ex natura obiecti, quod est Diuina essentia, vt sit eiusdem essentiae, vt in tribus, ita quod non ponendo miraculum, ex natura obiecti est, vt sit tri num: propter quod voluntas causata etiam depotentia absoluta non potest frui essentia absque persona; haec tamen opinio non videtur rationa bilis, quoad multa: primo quidem quod ait essentiam seorsum posse concipi, & diligi quantum est de Dei potentia absoluta, & quia haec conclusio manifeste improbatur articulo sequen ti, idtireo supersedendo, insistendum est moti- uis, quibus sic ponentes ducuntur in oppositum ea reducendo.

Primo quidem sic arguunt: Pater priusquam generet filium es perfecte beatus; sed in illo priori non habep essentiam communicatam tribus, vt obiectum, sed vel essentiam absolute, vel vt in vna persona praecise. ergo non est de rationeessentiae, quod beatificet inquantum communicata tribus. Haec autem ratio potest reduci ad oppositum manifeste, sic dicendo: Pater prius origine quam generet filium est perfecte beatus: sed in illo priori videt essentiam communicatam tribus, alioquin ex productione filij acquireret visionem essentiae, vt in tribus, & per consequens perfectionem intrinsecam habebit Pater a perso na producta, cuius oppositum isti innituntur. er go essentia beatificat vt in tribus.

Secundo vero sic arguunt, quaelibet persona intelligit formaliter intellectu, vt est in ipsa, non vt est in alia, aut, in tribus, quia quaelibet persona intelligit sibi ipsi, 15. de Trinit. August. Sed idem videtur esse de intellectu, & de obiecto. ergo quaelibet persona perfecte beatisicabitur obiectiue essentia, vt est in seipsamet persona, non vt in altera, aut in tribus. Et confirmatur tripliciter, tum quia non minus ad intelligendum requiritur intelligibile, quam intellectus. quapropter in perfectione intelligente, & propter se, non minus requiritur, quod habeat intra se obiectum, vt formaliter intelligibile, quam, quod habeat intra intellectum, vt, quo, formaliter intelligat: tum quia si Pater intelligeret beatifica visione essentiam in Filio, eam quasi reciperet a Filio, vel ab aliquo, vt in Filio, tum quia Philosophus probat, quod si Deus intelligeret aliud extra se, tunc vilesceret eius intellectus perfectionem ab intelligibile recipiendo: pari itaque ratione si Pater beatificam visionem habet ab essentia, vt in tribus personis cognita obiectiue, sequitur vt vilescat. haec autem ratio ad oppositum potest duci; visio namque personae Filij, & personae Spiritus sancti, ac essentiae in eisdem terminatur ad personas istas, vt in se sunt, & ad essentiam, vt est in eis: sed Pater nullam habet visionem, aut intellectionem, qua terminetur ad obiectum intelligibile, quod non est intra se formaliter, alioquin vilesceret, & quasi perfectionem ab alio reciperet, cum omnis intellectio sit perfectio simpliciter, nec esset per se intelligens perfecte, cum non minus requiratur quod habeat in se obiectum, quod intelligat, quam intellectum quo intelligat. ergo numquam Pater videt Filium, & Spiritum sanctum, nec essentiam in eisdem, hoc autem est absonum ergo, & rationis eorum fundamentum, videlicet, quod persona, quae perfecte intelligit, exigat intelligibile obiectum, prout formaliter intelligibile essentia in persona intelligente.

Tertio vero sic arguunt, Pater omnem perfectionem habet a se; nec aliqua perfectio simplittets & estous tai cet quti puteritntitois piert tia, vt in tribus, est quasi posterior tribus, cum ab eis pendeat obiectiue. ergo si visio beatifica est ab essentia, vt in tribus, Pater hanc perfectionem quodammodo non habebit a se, sed a tribus, & haec perfectio in eo erit quasi posterior tribus personis: haec autem ratio est adducibilis in oppositum euidenter. per eam enim probabitur, quod numquam Pater videat Filium, nec Spiritum sanctum: nec etiam essentiam in tribus personis, cum illa visio sit quasi posterior personis, & secundum hoc aliqua perfectio simpliciter erit in Patre, non a se, sed a personis obiectiue, sicut illa ratio concludit.

Quarto quoque arguunt sic, Actus habens obiectum primum a quo dependet essentialiter, & secundum a quo essentialiter non dependet; sed tendit in illud in virtute primi obiecti, talis quidem actus potest manere idem sine habitudine ad primum: verbi gratia, de visione Diuinae esfentiae, & creaturarum in ipsa: sed personae sunt quasi obiecta secundaria, respectu beatificae visionis, essentia vero est primum obiectum a quo essentialiter dependet. ergo poterit visio beatifica stante habitudine ad essentiam permanere, non stante habitudine ad personas. Haec au tem ratio ad inconueniens deducit, videlicet, quod Diuinae personae sunt accidentales, respectu actus beatifici, sicut & creaturae, quod est ? expresse contra illud Ioan. Haec est vita aeterna, vt cognoscant te verum Deum, & quem misisti Iesum Chri stum. & contra illud primo de doctrina Christ. res quibus fruendum est, & quae nos beatos efficiunt, sunt Pater, & Filius, & Spiritus sanctus, & circa necessariam rationem, quia personae inquantum personae sunt, res sunt, aut ergo res, quibus fruendum est, aut quibus vtendum, per sufficientem diuisionem Augustini, quam ponit de rebus; sed personis, vt personae sunt, non est vten dum; ergo fruendum: & per consequens per se I pertinent ad obiectum fruitionis; nec sunt accidentales, quemadmodum creaturae. si ergo accidentales non sunt ad beatitudinem, ad easdem non poterit absolui visio beatifica, vt videtur.

Vlterius secundo videtur irrationale, quod po sitio ista dicit, voluntatem quantum est de libera sua potestate, non posse ferri in essentiam quin feratur in personam, pro eo quod haec est conditio obiecti fruitionis, quod est essentia, videlicet, quod quidquid fertur in essentiam, feratur naturaliter in personam, hoc quippe rationale non videtur. quaerendum namque est vnde oritur haec conditio, aut enim ex hoc, quod essentia, & persona non sunt duo distinguibilia, nec duo seorsum sumptibilia obiectiue, & si hoc detur, tunc nec per diuinam potentiam ferri poterit voluntas in essentiam, & non in personam, sequeretur enim contradictio, quod distinguibile distingueretur: aut oritur ex connexione alia, quam habent inter se, quamuis sint distincta formalia obiecta, quae quidem impossibile est dari. voluntas enim praecise, & distincte ferri potest in quaecum que obiecta formaliter distincta: sic quod feratur in vnum, & non in aliud, quaecumque connexio ponatur inter illa, potest enim voluntas velle causam, non volendo effectum, & velle finem, non volendo illud, quod est ad finem; & velle passionem, non volendo actionem; occisionem, & passionem Christi Deus voluit, & tamen Iudaeorum actionem non approbauit. Sed secundum positionem istam essentia, & persona sunt distinguibilia obiectiue, & sunt obiecta formalia distincta. ergo non apparet, cur voluntas ex propria libertate non possit frui essentia sine persona.

Vlterius tertio illud rationale non videtur, quin ordinate frui possit essentia absque persona secundum illa, quae positio ista supponit, nulla enim est inordinatio voluntatis, si non fruitur eo, quod fruibile non est, immo esset peruersitas si eo frueretur: sed positio ista dicit, quod personae non sunt obiectum fruitionis essentialiter, sed tantum secundario, & quasi per accidens. ergo nulla erit inordinatio voluntatis si fruitur essen tia, non fruendo personis; immo erit peruersitas, si fruatur eis: humana namque peruersitas est vti fruendis, & frui vtendis secundum Augustinum.

Vlterius, illud rationale non videtur, quod quarto ponit, intellectum ferri non posse super es sentiam absque persona; & tamen ponit, quod sunt obiecta formata, & distincta. quandocumque enim aliquis actus dependet a potentia, & obiecto, quantumcumque obiectum sit praesens; dum tamen potentia sit sub dominio voluntatis, poterit suspendere actum illius potentiae respectu obiecti praesentis, vt patet, quod phantasmata omnia praesentia sunt intellectui; & tamen voluntas potest super vnum figere intellectum, super aliud non figendo; sed actus intellectus est ab obiecto, & potentia secundum sic ponentes, & intellectus est sub dominio voluntatis beati. ergo quantumcumque sint praesentes essen tiae, & personae; si sunt obiecta distincta formalia, poterit actum suspendere a persona, & intelligere essentiam, & haec sufficiant de rationibus Doctorum

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Vbi respondetur iuxta id, quod videtur.

NVNC ergo, quod videtur iuxta illud dicendum est, quod impossibile est Diuinam essentiam seorsum concipi a personis, siue intuitiue, & beatifice, siue imaginarie, & quasi abstracte, dum tamen propria ratio Deitatis clare concipiatur; haec autem impossibilitas ortum habet, quia essentia non habet propriam vnitatem realiter, nec etiam intelligibiliter: sed essentia, & paternitas fundant penitus eandem vnitatem, & secundum rem, & secundum intellectum, sic quod nullus intellectus, etiam Diuinus, potest praecise concipere essentiam, & praecise paternitatem, quamuis essentia sit res, & paternitas res: pro eo quod fundant eandem indistinctionem, & omnimodam vnitatem. Similiter quoque se habet essentia ad filiationem, & similiter ad spirationem; & sic sunt in diuinis tres vnitates manente eadem essentia penitus indistincta. Hoc autem potest ratione quadruplici declarari, quae videntur demonstratiue con cludere fideli.

Prima quidem ratio sic deducitur, cuius con stitutiua sunt seorsum conceptibilia, & habentia proprias vnitates, constitutum necesse est essecompositum, saltem secundum rationem, daret enim quod in tali constituto sunt vnum, & vnum se habentia, vt componibilia inter se, vel facient aceruum, & sic necesse est, quod sit compositum quod constitutum est, vel quod sit aceruus: sed persona Diuina est simplicissima, nec est composita etiam secundum rationem; quia non est maior simplicitas in essentia, quam in persona, cum persona vere sit Deus; Deus autem sit simplex omnino, vt dicit cap. Firmiter, de summa Trinitate, & fide Catholica. ergo essentia, & proprietas constituentia personam non sunt seor sum conceptibiles, nec habentes propriam vnitatem; sed omnino fundant eandem conceptionem: forte tamen ad hanc rationem dupliciter dicetur.

Primo quidem, quod proprietas, & essentia, etsi sint distincta formaliter, & ex natura rei, tamen transeunt in idem realiter, ratione cuius transitus non componunt. sed sunt omnino idem realiter, formaliter tamen distincta.

Secundo vero, quod nullum est inconueniens, si in persona sit formalis compositio, vt saltem compositio rationis, & conceptuum fabricatorum ab intellectu: sed si sic dicitur non euaditur ratio, ex primo quidem non, talis enim habitudo est, & ordo inter aliqua secundum rationem, quando illa distincta sunt ratione, qualis ordo, & habitudo est inter ea secundum rem, vbi sunt realiter distincta, hac quidem propositione tamquam principio vtuntur positores formalitatum, & qui sic praedictam rationem euadere niterentur. Sed etsi essentia, & paternitas essent distincta secundum rem, non est dubium, quod facerent compositionem realem secundum illud Philosophi 7. Met. quod ex substantia, & alijs praedicamentis fit compositum, etiam ex ad aliquid, & relatione. ergo vbi paternitas, & essentia distinguentur formaliter, & ex natura rei, facient com positionem formalem, & ex natura rei, & per consequens persona erit formaliter composita, & ex natura rei.

Praeterea: Nullus transitus in identitatem tol lit compositionem; nisi, quae est illius generis cum transitu, vt si sit transitus secundum rem, tollit compositionem realem; si secundum rationem tollit compositionem rationis: sed paternitas, & essentia transeunt in identitatem secundum rem, & retinent distinctionem formalem, secundum sic euadentem. ergo transitus ille tollet compositionem realem, & relinquet formalem, & ex natura rei, quod est contra auctoritatem Hilarij dicentis, quod non ex compositis Deus, qui vita est, nec qui lux est ex obscuris coa ptatur, nec qui species est, ex disparibus formalis est: totum enim, quod in eo est, vnum est. Ex secundo quoque ratio non euaditur. falsum enim est, nec bene consonum fidei veritati, quod persona aliquo modo sit composita, nec formaliter, & ex natura rei, nec conceptibiliter, & secundum rationem, nempe qui omne dicit, nihil excludit secundum determinationem capituli Pirmiter credimus, in quo fides plenarie continetur, Deum esse simplex omnino. ergo nullus modus compositionis ponendus est, nec realis, nec formalis, nec rationis in Deo, & per consequens neo in persona, quae non est nifi Peus.

Praeterea: Omnis perfectio simpliciter est in ummo in Deo; sed simplicitas est perfe- ctio simpliciter. in vnoquoque enim melius est esse simplex, quam non simplex: ergo infinita simplicitas, & summa erit in qualibet persona, quae est in infinitum perfecta, sed non est summa, nec infinita, si sit ibi aliqua compositio, vel realis, vel formalis, vel rationis. ergo id, quod prius.

Praeterea: Sicut quaelibet persona est simpliciter perfecta secundum rem, ita est simpliciter perfecta secundum rationem; & per consequens in ea non debet poni, sicut nec res aliqua, ita nec ratio imperfecta: sed compositio rationis est imperfectio secundum rationem, quod patet: quia vbi est compositio conceptuum, ibi est perfectibile alterum per alterum tamquam per sui perfectionem; vt conceptus animalis perficitur per rationale, & vniuersaliter vbicumque est compositio, ibi vnum componibilium est in potentia, & reliquum actus eius; potentia vero imperfectionem dicit, & per consequens, vbi est compositio secundum rationem, ibi est imperfectio eiusdem generis. ergo relinquitur, quod in persona perfectissima, & realiter, & formaliter, & secundum rationem nullius generis compositio sit ponenda.

Praeterea: Deus est quo maius, aut melius cogitari non potest, nec secundum rem, nec secundum rationem, secundum regulam Anselmi Prosologi: sed maior, & melior cogitaretur Deus, si cogitaretur simplex omnino, quam si cogitaretur simplex quidem secundum rem, compositus vero formaliter, vel fecundum rationem. tunc enim daretur sibi perfectio simplicitatis, in summo. ergo videtur, quod quaelibet persona Diuina sit simplex omnino, absque omni compositione formali, vel rationis.

Praeterea: Anselmus de Incarnatione Verbi, dicit, quod qui simplicem habet intellectum, & non simplicitate phantasmatum obrutum, intelligit simplicia praestare compositis quantum ad simplicitatem attinet, & compositionem; quoniam omne compositum, necesse est vel actu, vel intellectu posse distingui, quod de simplicibus intelligi nequit: cuius enim partes cogitari non possunt, illud in partes dissoluere nullus intellectus potest; & ita si esset aliquid, quod nec actu, nec intellectu dissolui posset, maius esset, quam quod intellectu dissolubile esset, itaque si omne compositum saltem cogitatione dissolui potest, quod dicit Deum esse compositum, dicit aliquid maius Deo se posse intelligere: transit ergo eius intellectus vltra Deum, quod nullus potest facere intellectus. hoc Anselmus, quae quidem auctoritas adaptatione non indiget, cum propositum contineat euidenter. Amplius forsitan aliquis obuiabit praedictae rationi dicendo, quod per eam concluditur, nullum attributum differre conceptu ab essentia; alias cum ea compo sitionem faciet saltem secundum rationem, ad quod tãquam ad inconueniens ratio praedicta deducitur. Sed ad hanc instantiam facile dici potest, quod nullum attributum est aliud conceptibiliter ab essentia Diuina, sumendo alietatem, penes aliquid absolutum, vel respectiuum formaliter, & intrinsece inhaerens essentiae, quoniam esse attributum, est idem penitus, re, & ratione Deitati ipsi quamuis differant connotata ab attributis, vt sic attri butum non addat conceptum ad essentiam, ex parte essentiae se tenens formaliter, sed tantum connotat aliud, & aliud Deitati esse subiectum, sicut expresse dicit Magister primo distin. 45. & Ansel. Monolog. 17. dicens, quod cum nullo modo Diuina natura composita sit, & tamen omni modo tot bona sint; necesse est vt omnia illa non plura, sed vnum sint, & idem est quodlibet vnum eorum, quod omnia siue simul, siue singula: vt cum dicitur iustitia, vel essentia idem significant, quod omnia alia simul, vel singula. quemadmodum itaque vnum est, quidquid essen tialiter de summa substantia dicitur, ita ipsa vno modo, & vna consideratione est quidquid est essentialiter, & subdit. Cum enim homo dicitur corpus, & rationalis, non vno modo, vel conside ratione dicitur; illa vero summa essentia nullo modo sic est aliquid, vt illud idem secundum alium modum, aut aliam considerationem sit: quia quidquid aliquo modo est, hoc totum est, quod ipsa est; hoc Ansel. ex quibus duo concluduntur.

Primum quidem, quod in Deo nullo modo est aliqua compositio etiam secundum rationem, vel modum: secundum vero quod attributa significant mere Diuinam essentiam, nec addunt ad eam aliquem modum, aut aliam considerationem, vt sic Deitas, non sit nisi Deitas mere; cui nulla ratio, aut quidditas sit addita; sed de hoc 1. d. 8. melius apparebit. Ad hoc quarto forsitan nitetur aliquis impedire rationem praedictam, dicendo, quod in persona sunt plura formaliter, vel saltem plures conceptus, non tamen faciunt compositionem, quia nullam habent adinuicem vnionem, vt conceptus, vel formalitates sunt, sed inquantum vna res sunt, inquantum vna alia res sunt, non faciunt compositionem, sed identitatem, inquantum vero formaliter, aut conceptibiliter distinguuntur compositionem non faciunt, quia vt sic nullatenus vniuntur. Sed haec euasio statim apparet impossibilis. sicut enim persona est aliquid vnum realiter, ita est vnum conceptibiliter, & formaliter: sed nullum in quo sint plures formalitates, aut plures conceptus, nisi illi conceptus, aut formalitates habeant inter se aliquam vnionem, est vnum formaliter, aut conceptibiliter. ergo necesse est, quod conceptus, aut formalitates existentes in persona, non solum inquantum res sunt, immo & inquantum talia inter se habent vnionem, & connexionem; alioquin non erit vnum conceptibile persona, nec vnum formale obiectum intellectus.

Secunda ratio principalis.

SECVNDA vero ratio sic deducitur: quandocumque sunt aliquae res nullum in numerum penitus ponentes apud aliquem intellectum, nulla illarum habet propriam vnitatem, nec est seorsum conceptibilis, sed fundant omnino vnitatem eandem: constat namque, quod multitudo aggregata ex vnitatibus est numerus, quare vbi nullus numerus, necesse est, vt non sint res, quarum quaelibet habeat propriam vnitatem, alioquin si habent, ex earum vnitatibus, numerus resultabit, sed fides clamat extra de summa Trin. & fide Catholica, cap. Damnamus. quod essentia, & tres proprietates non sunt aliqua Trinitas rerum, nec ponunt in numerum, personae vero inter se ponunt in numerum, quoniam sunt tres. ergo realitatem essentiae impossibile est habere propriam vnitatem, aut esse seorsum rem conce ptibilem a re paternitatis, & e contrario impossi bile est realitatem paternitatis habere propriam vnitatem aut esse conceptibilem sine realitate essentiae; & realitas paternitatis fundat penitus eandem vnitatem. forte tamen haec ratio infringetur ex duobus.

Primo quidem, quod haec ratio non plus probat, nisi quod essentia, & paternitas sunt vnum realiter, nec est proprie dictum, quod fundent eandem vnitatem, sed quod sunt omnino vnum, & identice, nec ex hoc impeditur, quin possint de eis formari plures conceptus quidditatiui, & definitiui; & sic erunt distincta formaliter, vel saltem secundum rationem.

Secundario vero dicetur, quod essentia, & proprietas non ponunt in numerum; sicut res absoluta, & alia res absoluta, sed quod ponant in numerum sicut res absoluta, & modus eius, siue respectus fundatus in ea, non probatur. Sed ijs non obstantibus, ratio euidenter concludit: nec impeditur quidem ex primo. quando aliqua sunt res, nec sunt eadem res repetita sub alio, & alio conceptu, illa fundant eandem vnitatem, si non ponunt in numerum, nec seorsum concipi possunt. homo enim, & sortes realiter non ponunt in numerum; nihilominus, quia homo, sub ratione qua homo non est res, aut substantia, vt patet 7. Metaphys. sed quatenus repetit rem Sortis sub alio conceptu, vnde dicit Comment. ibid. commem. 48. quod non est hic substantia nisi ratione parti cularis existentis per se, ideo Sortes, & homo seor sum concipi possunt; sed si homo inquantum homo, esset res extra intellectum, & non esset res intellecta, sed res mere, tunc si non poneret in numerum cum re Sortis, res hominis, & res Sortis, quae non essent eadem res repetita essent vtique eadem res, fundando vnitatem eandem, quoniam si non fundarent, sed haberent quaelibet propriam vnitatem ex vnitate rei importatae per hominem, & vnitate rei importatae per Sortem, dualitas quaedam, & per consequens numerus resultaret, quare si resultare non debeat, fundabunt, vt saepe dictum est, eandem omni modo vnitatem, & per consequens rem vnius intellectus non poterit seorsum capere, alioquin praescindendo, & distinguendo eam, dabit sibi propriam vnitatem. sed paternitas inquantum paternitas non dicit rem conceptam, immo rem in Deo existentem circumscripto om ni actu intellectus, quod patet: quia paternitas Diuina inquantum proprietas debet adorari sicut clamat auctoritas, quod in personis adoratur proprietas, & iterum Pater in Diuinis est vere, & proprie Pater circumscripto omni actu intellectus; & idcirco est ibi vere, & proprie paternitas non per intellectum, & adhuc si paternitas non diceret mere rem vt concoptam, quemadmodum homo, & animal, & substantiae secusdae dicunt res singularium, vt conceptas; siinquam ita esset sequeretur, quod distinctio per pa ternitatem, esset tantummodo per intellectum & secundum rationem: sicut vnitas singularium in secundis substantijs non est realis vnitas; sed tantummodo rationis: constat autem, quod Pater paternitate realiter distinguitur a Filio. ergo paternitas dicit rem meram existentem in Deo, & non rem, vt conceptam; consimiliter etiam essentia dicit rem mere existentem in Deo, & non rem, vt conceptam, alias non esset quaedam summa res adorabilis, nec vnitas personarum in ea esset, nisi vnitas rationis: ex hoc autem vlterius sequitur, quod non sunt eadem res sub alio, & alio conceptu, sicut Sortes, & homo, vel rationale, & animal. nec enim paternitas dicit conceptum, nec essentia dicit conceptum, sed quodlibet dicit rem mere. ergo cum non sit nugatio dicendo essentia paternitas, relinquitur, quod non sunt eadem per repetitionem eiusdem rei, vel sub eodem conceptu, vel sub alio: res autem non se mutuo repetentes, si non ponant inuicem dualitatem, vel numerum, necesse est, vt fundent penitus eandem vnitatem. ergo paternitas, & essentia non poterunt ab innicem praescindi in suis realitatibus: sed fandabunt penitus eandem vnitatem, vnde potest praedicta deductio syllogistice breuiari dupliciter.

Primo quidem comparando essentiam ad vnam proprietatem tantum, vtputa ad vnam paternitatem, vel filiationem. quandocumque enim aliqua inquantum sunt talia, & sub proprijs formalitatibus sunt res mere absque immixtione rationis cuiuslibet, aut conceptus, si illa non ponunt in numerum fundabunt per necessitatem, inquantum talia sunt, & sub suis formalitatibus penitus eandem vnitatem, nec poterit vnius for malitas a formalitate alterius separari per intel lectum. da enim oppositum, quod formalitas vnius a formalitate alterius separetur, & distinguatur, & ita habeat praecisam vnitatem, sequetur etiam, quod realitas poterit a realitate separari, & habebit propriam vnitatem, ac distinctionem, & per consequens ponent illae res in numerum adinuicem, & facient dualitatem, vel si das, quod formalitates ponunt in numerum, & possit vna ab alia separari per intellectum, & habeat propriam vnitatem, res vero non ponant in numerum, nec habeant propriam vnitatem, statim sequitur, quod talia sub illis formalitatibus non erant res merae, sed res cum admixtione alicuius quod distinguitur, & habet propriam vnitatem, remanente penitus indistincta, & sub carentia vnitatis, sed essentia inquantum essentia, & sub propria formalitate essentiae est verissima res absque admixtione cuiuslibet rationis, vel conceptus, Paternitas quoque inquantum paternitas, & sub propria formalitate est verissima res in Deo, nec est aliquid rationis. ergo, si vt sic non ponunt in numerum, vt supra probatum est, necesse est, quod inquantum talia sunt, & sub proprijs formalitatibus suis fundent penitus eandem vnitatem, & per consequens non possunt praescindi per intellectum.

Secundo vero breuiari potest comparando per intellectum essentiam ad tres personas simul & tres proprietates. quandocumque enim aliqua res vera, & pura est eadem tribus rebus ponentibus ad inuicem numerum, & re distinctis, ipsa vero cum neutra illarum ponit in nu- merum, nec cum omnibus simul sumptis, necesse est, vt non habeant propriam vnitatem distinctam a qualibet sigillatim, aut ab omnibus simul. da enim, quod illa res habeat propriam vnitatem, & sit per se sumptibilis sine tribus, tunc illa cum sua vnitate, & aliae tres facient quaternitatem: sed essentia Diuina est eadem tribus proprietatibus, quae vtique inter se ponunt in numerum: ipsa vero non ponit in numerum cum eisdem. ergo ipsa non habet propriam vnitatem, sub qua possit capi sine realitate paternitatis, sine realitate filiationis, & sine realitate spirationis. ergo quicumque capit realitatem essentiae, capit tres realitates distinctas; & per consequens tres personas. Non ergo valet prima euasio, quae dicebat paternitatem, & essentiam esse eandem rem penitus, sed distingui formaliter, & secundum rationem, nisi detur, quod vel paternitas includat aliquid rationis, & non dicat rem in Deo verissime existentem, aut nisi detur, quod essentia includat aliquid rationis, & non dicat rem in Deo verissime existentem. Si enim vtraque dicit puram rem, sic quod concipiens vtramque nil concipit, nisi quod est in Deo realiter existens, quia tota ratio paternitatis ad totam rationem essentiae vere sunt in Deo, necesse est, quod si distinguuntur conceptibiliter quod distinguantur realiter, & econtrario. non sic autem est de genere, & differentia, & de quibuscumque conceptibus super eandem rem ab intellectu fundatis.

Amplius, nec impeditur ratio ex hoc, quod secundario dicebatur. res enim absoluta, & relatio ponunt in numerum. absolutum enim cum tribus relationibus ponit quaternitatem: tum quia absolutum fundat propriam vnitatem: tres autem proprietates, cum sint distinctae ad inuicem habent etiam tres vnitates: vnitas vero addita Trinitati constituit quaternitatem: tum quia omne distinctum potest dici numerari secundum illam distinctionem, nunc autem esse rem commune est rei absolutae, & tribus relationibus. ergo si habent sui generis vnitatem relinquitur, quod erunt quatuor res: tum quia capitulum, Damnamus dicit expresse, quod illa summa res, quae est essentia Diuina ob hoc non ponit quaternitatem, quia ipsa est verissime quaelibet trium rerum simul, & sigillatim quaelibet earundem. Certum est autem, quod nulla res est verissime modus suus, aut respectus, qui super se fundatur, alias idem modificaret se: tum quia si relatio non poneret in numerum cum alijs praedicamentis, non essent decem genera rerum. restat ergo, quod taun esentlas gutius progrie lertusimoe sint guantur, & quod essentia cum qualibet earundem fundet quandam vnitatem, & per consequens non possit praescindi per intellectum ab omnibus simul, nec sigillatim a qualibet carundem.

Tertia ratio principalis.

TERTIA vero ratio sic deducitur: quandocumque enim conceptus aliqui sic se habent, quod vnus nil addit ad alterum, necesse est illud, quod per primum concipitur, & illud quod per secundum concipitur fundare penitus eandem vnitatem, immo nec primum posse a secundo concepribiliter separari, quia si detur oppositum praedicati, sequitur oppositum subiecti. si enim id, quod per primum concipiebatur habet propriam vnitatem, & seorsum potest intelligi, secundum addet sibi aliquid cuius oppositum ponebatur. Sed si aliquis concipit essentiam, & deinde paternitatem, nil addit ad illud, quod prius concepit: aut enim addit rem, aut solam formalitatem inexistentem ex natura rei, aut addit rationem fabricatam per intellectum, sed constat, quod non addit rem, aliter esset res addita, & ponens in numerum, & dualitatem, quod est contra determinationem Concilij, & intentionem Philoso phi, & Commentatoris 12. Metaphy. dicentium, quod in primo principio non potest esse intentio addita realis, nec dispositio, & disponibile habent ibi locum: constat etiam, quod non addit solam formalitatem sine realitate, quia tunc Pater non esset Pater realis, sed formalis tantum, per paternitatem enim cum non sit nisi formalitas, non est Pater, nisi formalis; per essentiam autem, quae res est, non hahet, quod sit Pater, constat etiam, quod non addit solam rationem, quia tunc temporis non esset nisi pater rationis, & rediret error Sabellij, ex quo ergo concipiens, non addit solam rationem ad conceptum essentiae, nec solam formalitatem; nec addit realitatem, necesse est dicere, quod nil addat. ergo con cipiendo essentiam, concipiebatur paternitas, & per consequens essentia non potest concipi praecise; nec habet propriam vnitatem. Nec obuiat si dicatur, quod ratio videtur contradictoria implicare, dicendo, quod sint duo actus, & tamen, quod intellectus nihil capiat per vnum, quin capiat per alterum obiectiue: hoc quidem non obuiat, quin possint esse duo actus cadentes penitus circa idem, sed aliter, & aliter. capit enim primo intellectus essentiam directe, & per coinclusionem paternitatem, pro eo, quod non sunt distinguibilia, sed trahuntur ad vnam vnitatem. capit vero secundo paternitatem dired ust estentiam etiam coinclusiue, propter ean-

Quarta ratio principalis.

QVARTA quoque ratio principalis sic deducitur: Impossibile est Deitatem concipi sine illo, quod per se facit ad beatitudinem obiectiue, alioquin conceptus essentiae sine illo, quod per se facit, non erit beatificus, aut si est beatificus illud aliud non per se facit; aut si facit, erunt plura beatificatiua obiectiue, quae omnia sunt absona. relinquitur ergo, quod in con ceptu essentiae claudatur quidquid per se facit ad beatitudinem obiectiue: sed personae, & proprietates personales per se faciunt ad conceptum, qui nos beatificat obiectiue; alioquin si per accidens, non plus est beatificum videre Patrem, & Filium in Deitate, quam videre creaturas in ipsa, & iterum Pater, & Filius, & Spiritus sanctus non erunt tres res, quibus fruendum est. Nullo enim modo Trinitate fruendum est, cum accidit Trinitas fruibili obiecto secundum sic po nentem: & iterum proprietates personales non essent a nobis adoratione latriae adorandae, quia solum adorari debet in via illud, quo finaliter fruemur in patria. adorari etiam debet proprietas in personis sicut & maiestas Deitatis, & sic adoratione latriae. relinquitur ergo, quod tam personae, quam proprietates personales necessario includantur intra conceptibilitatem essentiae; & per consequens essentia non est res praescissibilis, & conceptibilis, quasi vnum praeter proprietates, sed fundans eandem vnitatem cum eis. forte tamen ad hanc rationem dupliciter dicetur.

Primo quidem, quod per eam probetur realitatem trium personarum esse de conceptu beatifico, & per consequens de conceptu essentiae; quod vtique conceditur ab omnibus. videns enim realitatem essentiae, videt quidquid est realitatis in tribus personis: sed quia persona inclu dit negationem, & ternarius distinctionem ideo licet videatur realitas, possibile est tamen non videri tres personas formaliter, quia realitas trium personarum potest a quibuscumque negationibus, & distinctionibus separari, sine quibus tamen non potest intelligi trinitas personarum.

Secundo vero dicetur, quod nullum est inconueniens, si personae accidat conceptus, qui beatificat obiectiue, quia commune dictum est, quod personae beatificant per rationem Deitatis, nec personalitas facit ad hoc aliquid, quod non sit perfectio simpliciter. Quod si sic euadi putatur ratio indubitanter potius confirmatur.

Prima quidem euasio propositum confirmat: Trinitas namque personarum est Trinitas rerum, & Trinitas realis: quicumque igitur videt realitatem trium personarum, necessario videt res, quae adinuicem distinguuntur, dato etiam, quod non videat distinctionem, sed res, quae ab inuicem distinguuntur non est sola essentia, immo essentia cum proprietate, hoc totum distinguitur a toto alio constituto ex essentia, & proprietate. ergo qui videt realitatem Trinitatis, non videt essentiam absque proprietate.

Praeterea: Quicumque videt Diuinam essentiam, videt realitatem Patris totam, & illam Filij totam, & illam Spiritus sancti: sed Pater inquantum Pater, est aliqua realitas. ergo quicum que videt Diuinam essentiam, videt Patrem inquantum Patrem, & per consequens Trinitatem.

Praeterea: Videns totam realitatem Trinitatis, videt quandam realitatem, quae triplicatur, sed praecisa essentia non triplicatur in Diuinis: sed constitutum ex essentia, & proprietate, quod est persona, triplicatur. ergo videus essentiam Diuinam, videt constitutum, & per consequens videt proprietatem.

Praeterea: Impossibile est intelligi realitatem paternitatis, & filiationis, quin statim intelligatur, quod vna non est alia, & quod distinguuntur, sed qui videt essentiam, coincludit in sua visione realitatem paternitatis, & filiationis, se- eundum sic euadentem. ergo necesse est, quod intelligat istas realitates distingui; & per consequens habetur trinitas personarum.

Secunda vero euasio propositum confirmat: quamuis enim ratio formalis, qua Trinitas beatificat, non fit nisi Diuinitas, & Diuina essentia, quae est summum bonum, nihilominus quod beatificat est Trinitas, sic quod Deitas beatificare non potest sine Trinitate, non quin sit sufficiens quo, fed quia non est sufficiens quod obie ctiue, quia non habet rationem praecisi conceptibilis sine proprietatibus personarum, quod si haberet vtique & tamquam quod, & tamquam quo, sufficienter beatificaret absque personis. Nunc autem quia non potest praecise terminare aspectum intellectus, cum non habeat ex se terminos finītiuos, & propriam vnitatem, sed quaelibet proprietas cum ea constituit propriam vnitatem, & ita sunt tres distincti. hinc est, quod Trinitas per se beatificat nos, tamquam illud quod, iuxta illud Augustini primo de Trinit. dicentis, quod hoc est plenum gaudium nostrum, quo amplius non est frui Trinitate Deo ad cuius imaginem facti sumus: quia ergo impossibile est, quod proprietates personales faciant ad obiectum beatificum, tumquam quo, & iterum impossibile est, quod se habeant per accidens, sicut & res causatae: non sunt autem plura, quae per se ad obiectum beatificum faciant, nisi illud, quod exigitur tamquam quo, & illud est Deitas, & illud quod exigitur ad essentiam, vt sit quod moueat, & illud est proprietas: cum ea enim essentia potest praecise inctum terminare, sine ea non potest, pro eo, quod non habet per se vnitatem, & distinctionem: inde est, quod oportuit dicere secundum fidei veritatem, quod Trinitas includitur in cō- ceptu, qui beatificat obiectiue; & per consequens, quod essentia, & proprietas sint vnum obiectum intellectus Beati, & neutrum per se.

Additur auctoritas Augustini probans conclusionem.

HAEc antem videtur esse expressa sententia Augustini primo de Trinit. dicentis, quod siue audiamus: Domine ostende nobis Filium: siue audiamus: Ostende nobis Patrem, tantum valet, quia neuter sine altero potest ostendi: vnum quippe sunt, sicut ait: Ego, & Pater vnum sumus. denique propter ipsam inseparabilitatem sufficienter nominatur vel Pater solus, vel Filius. Adimplens nos laetitia cum vultu suo, nec inde separatur Spiritus sanctus. propter quod aliquando Scriptura ita loquitur de Spiritu sancto tamquam ipse solus sufficiat ad beatitudinem nostram, & ipse solus sufficit, quia separari a Pa tre, & Filio non potest; sic Pater solus sufficit, quia separari a Filio, & Spiritu sancto non potest; & Filius ideo sufficit solus, quia separari a Patre & Spiritu sancto non potest. Haec Augustinus, vbi manifeste patet, quod dando hanc propositionem, neutra personarum potest ostendi sine altera, expresse fuit istius intentionis, quod essentia non potest ostendi, aut intelligi sine persona: ipse namque sic nititur arguere, Qui videt Patrem, videt essentiam, qui videt essentiam videt & Filium. ergo qui videt Patrem, videt & Filium: haec autem consequentia non teneret, nisi de conceptibilitate essentiae ita esset Filius: sicut de conceptibilitate Patris est essentia. haec est etiam Saluatoris intentio, Ioan. 14 vbi dicit: Philippe, qui videt me, videt & Patrem, non credis quod Ego in Patre, & Pater in me est? quod exponens August. homil. 48. Philippum alloquitur in haec verba: Cur in similibus distantiam quaris cernere? cur inseparabiles separatim desideras noscere? siquidem Augustinus hoc dicit, Patrem, & Filium, inseparabiles esse quoad cognosci, & videri. haec autem inseparabilitas oritur ex hoc, quod sunt in essentia similes, immo idem: aut ergo essentia non est separatum cognoscibile a personis, aut si est nullum est verbum Augu stini, nec reprehensibilis fuit Philippus.

Ex praedictis ergo patet solutio quaestionis propositae. Dicendum enim est, quod essentia Diuina non est obiectum, quod possit praeciseconcipi absque personis; & per consequens nec diligi praecise, nec esse per se obiectum fruitionis, sed tota Trinitas sunt tres, quorum quilibet distincte intelligitur, diligitur, & est formaleobiectum quilibet vnius visionis, & dilectionis, & fruitionis: patet etiam, quod si essentia esset res praecise conceptibilis sine persona, nullum dubium esset, quin Beatus posset seorsum frui essen tia absque personis, etiam conceptu beatifico: sicut opinio tertia dicebat, quae vtique melior est duabus primis, supposita imaginatione com muni; sed quia oppositum imaginationis istius necesse est esse verum, videlicet, quod essentia est quaedam summa res, quae praescindi non potest a Paternitate, & aliquo intellectu, quoniam fundant penitus eandem vnitatem, & indistinctionem; & per consequens indistinguibiles sunt intellectu; ideo verum est, quod essentia non est distinctum formale obiectum fruitionis absque personis.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Vbi mouentur multa dubia contra praedicta.

QVIA vero in principijs debet esse sermo maiar mto in gtite uons neoutu cut lums de anima, comm. 17. Platonem dixisse, quod ma ximus sermo debet esse in principio, eo quod mi nimus error in eo, est maximus in fine, sicut Ari stoteles dicit, hoc autem quod dictum est, Diuinam essentiam rem esse non habentem propriam vnitatem, principium est multarum veritatum inferius deducendarum. & idcirco contra istud multipliciter est arguendum, tamquam contra illud, quod est valde nouum, & mirabile, vt videtur. Vnumquodque enim, sicut se habet ad entitatem, sic se habet ad vnitatem, quia ens, & vnum conuertuntur: sed Diuina essentia est per se res habens ex se entitatem. Ergo habebit per se vnitatem.

Praeterea: Impossibile est aliqua esse vnum in tertio, nisi illud tertium habeat aliquam vnitatem, sed Pater, & Filius sunt vnus Deus, & vnum in Deitate, iuxta illud Ioan. I0. Ego, & Pater vnum sumus. ergo Deitas habet aliquam vnitatem.

Praeterea: Omne, quod est ideo est, quia vnum numero est, sed Deitas summe est. ergo sum- mam vnitatem numeralem habet: vt dicit Boetius de vnitate, & vno.

Praeterea: Omnis entitas carens vnitate est entitas diminuta, quia tale iam non est ens, sed magis entis, vt Philosophus dicit de accidentibus 7. Metaphys. sed Deitas non est entitas dimi nuta, immo est quaedam summa res, vt August. dicit primo de doctr. Christ. ergo Deitas habet propriam vnitatem.

Praeterea: Illud, quod est in aliquo indistinctum, & in praecisum, in illo est ens in potentia, vt expresse dicit Commentator 3. caeli, & mun. sed Deitas non est res potentialis, immo actualissima. ergo Beitas non est res inpraecisa; & per consequens habet propriam vnitatem.

Praeterea: Deitati attribuitur omnis perfectio simpliciter; sed vnitas est perfectio simpliciter, sicut & simplicitas: melius enim est vnitas suo opposito, quod est multitudo. ergo videtur, quod Deitas habet propriam vnitatem.

Praeterea: Perseitas tertij modi videtur impor tare quandam dignitatem, res enim, quae sunt per se videntur esse digniores ijs, quae sunt in altero, vt patet, quod totum est nobilius partibus, quia totum est per se, partes vero in toto, & similiter substantia nobilior est accidente, sed Deitati attribuendum est, quidquid nobilitatis, & dignitatis est. ergo est res per se; & per consequens habens propriam vnitatem.

Praeterea: Aut in tribus personis est vna Deitas, aut plures, aut nec vna, nec plures; sed non potest dici, quod sint plures Deitates, quia rediret error Arrij substantiam separantis, nec potest dici, quod non vna, nec plures, quod erroneum est. ergo restat, quod vna Deitas sit in tribus; & per consequens, quod Diuina essentia sit aliquid vnum.

Praeterea: Propria passio alicuius communis inest cuilibet contento sub illo communi. vnde quilibet homo habet suam propriam risibilitatem, sed vnum est propria paslio entis in communi. ergo quodlibet contentum sub ente habebit propriam vnitatem, & per consequens Deitas.

Praeterea: Quae cumque differunt genere, differunt numero, cum differentia generis sit maior numero, sed essentia, & proprietas in Diuinis differunt, quasi genere, quia sicut substantia, & relatio, absolutum, & respectus. ergo multo fortius differunt numero. sunt ergo inuicem numerabilia, & per consequens habentia propriam vnitatem.

Praeterea: Id, quod habet praecisam conceptibilitatem, videtur habere propriam vnitatem, secundum istam positionem: sed Deitas habet praecisam conceptibilitatem a personis, quoniam Rhilosophi, & Iudaei intellexerunt vnum Deum, & tamen non cognouerunt trinarium personarum: hodie etiam quilibet se posse intelligere experitur Deum absque pluralitate personarum: vnde & distinctus articulus videtur poni in Sym bolo, cum dicitur: Credo in Deum, & post hoc subditur, Patrem omnipotentem. ergo videtur, quod Deitas habeat propriam vnitatem.

Praeterea: Illa, quae possunt distinctae nominari, & definiri habent distinctam conceptibilitatem, & per consequens vnitatem, sed Deitas nomina- tur distincte, & paternitas distincte; definiens etiam Deitatem non poneret in eius quidditatiua ratione paternitatem, nec econuerso. ergo vtrumque habet propriam vnitatem, & praecisam conceptibilitatem. Et confirmatur, quia de quo contingit distincte loqui, illud contingit di stincte concipi, contingit autem de paternitate & Deitate distincte loqui, vt patet. ergo. Praeterea: De ratione actus est distinguere, & separari, vt patet 7. Meta. sed Deitas est res in summo actualiter. ergo summe distinca, & separata, & per consequens vnitatem propriam habens.

Praeterea: Nulla res carens vnitate est summe infinita. infinitas enim videtur includer e quandam spiritualem magnitudinem, quae non competit rei indistinguibiliter, & inpraecise sed Deitas est summe infinita, & spiritualiter maxima. ergo esse rem inprecisam summe sibi repugnat.

Praeterea: Res ad se, & res ad aliud, & res dependens ad terminum, & res independens a termino, non possunt fundare penitus eandem vnitatem; alioquin vnum, & idem erit dependens, & independens ad se, & non ad se, quod est impossibile, & implicans contradictionem: sed essentia ad se, proprietas ad aliud in Diuinis. ergo non est possibile, quod fundent eandem vnitatem.

Praeterea: August. dicit 7. de Trin. quod omne quod relatiue dicitur est aliquid aliud praeter id per quod relatiue dicitur, sed Pater in Diuinis relatiue dicitur per paternitatem. ergo est aliquid aliud a paternitate. ergo Diuinitas est aliud ab ea, & per consequens habens propriam vnitatem

Praeterea: Quandocumque aliqua ab inuicem separantur, illa non sunt inpraecisibilia: quinimmo habent proprias vnitates: sed Deitas separatur a paternitate in Filio. ergo Deitas videtur aliquid praecisibile a Paternitate, & habens suam propriam vnitatem. Et confirmatur ratio per illam maximam 7. Topic. Si potest alterum sine atero a s laicteoden septimo dicit, quod quodcumque aliquo posito, siue vero, siue falso, alterum interimitur, alterum autem non, illa non sunt idem: sed posito quod pater non genuisset in Diuinis, interimeretur pa ternitas, & non Deitas. ergo paternitas, & Deitas, non fundant eandem vnitatem.

Praeterea: Quandocumque aliquid est de conceptu primario alicuius, si illud secundum est de conceptu primario alicuius tertij, primum erit de conceptu primario tertij eiusdem; vt quia substantia est de conceptu animalis, & animal de conceptu hominis; sequitur, quod substantia est de conceptu hominis, sed si essentia est inprae cisibiliter per intellectum a paternitate, paternitas erit de conceptu essentiae, & adhuc essentia erit de conceptu filiationis. ergo & paternitas erit de conceptu filiationis, & per consequens paternitas, & filiatio fundabunt eandem vnitatem, & erunt idem Pater, & Filius: iuxta nefandum Sabellij errorem. ergo essentia, & proprietates, non fundant eandem vnitatem.

Praeterea: Si Pater, & Filius, & Spiritus sanctus non conueniunt in aliquo vno praecise con- ceptibili, sequitur quod erunt tres conceptibiles oblectiue, & per consequens habebunt tres fruitiones, & tres intellectiones, & poterit Beatus vnam personam absque alia intueri, quod est contra Augustinum, vt superius extitit allegatum, ergo relinquitur, quod tres personae conueniunt in aliquo vno praecise, & conceptibili, & habenti propriam vnitatem.

ARTJCVLVSJ QVARTVS.

Vbi praemittuntur quaedam, Conclusionem declarantia, ex quibus dubia praedicta soluuntur.

VT ergo dissoluantur haec dubia, & veritas proposita clarius elucescat, inserenda sunt aliqua, & primo ponendae sunt quaedam distinciones,

Prima quidem de identitate. Est enim considerandum, quod aliquorum identitas potest intelligi fore dupliciter.

Primo quidem, vt sit identitas repetitionis. Contingit autem idem repeti, aliquando quidem sub eadem voce; vt cum dicimus Sortes, Sortes: aliquando autem sub alia voce, & eodem conceptu, vt Marcus Tullius: aliquando vero sub alio conceptu, & alia voce, vt Sortes, Homo, Animal: homo namque non aliam rem dicit a Sorte, sed eandem rem repetit, sub alio tamen conceptu.

Secundo vero aliquorum identitas potest intelligi per ipsorum quandam indistinctionem, non quod vnum nominatum repetat rem alterius, sed quod res vnius est indistincta a re alterius: licet vtrumque sit res eo modo, quo lenitas, & superficies habent identitatem, quia lenitas non est eadem res cum superficie: nam superficies lenis potest fieri aspera, manente eadem superficie, & lenitate desinente esse: ex quo patet, quod non sunt idem, cum sit impossibile idem separari a seipso: nihilominus tamen vnitatem habent indistinctionis; quia intellectus praecise concipere non potest sine superficie lenitatem, nec rectitudinem, aut circularitatem absquo linea circulari. est alia regula generalis, quod vbicumque est identitas repetitionis; videlicet, quod intellectus repetit eandem rem sub alio tamen conceptu, ibi per necessitatem alterum est ens rationis, & includit aliquid de opere intellectus: vt quia homo repetit Sortem sub alio conceptu, necesse est, quod homo dicat rem, non prout est extra, sed prout est concepta, sicut expresse dicit Commentator 7. Metaphys. cum ait, quod nullum vniuersalium praedicabilium secun dum quid de re demonstrata significat eam, secundum quod est demonstrata, & indiuidua, sed secundum quod in ea est natura similis naturae, quae est in quolibet indiuiduorum illius vniuersalis; scilicet natura communis, praeter naturam propriam vnicuique eorum: ex quo patet, quod homo, & omnes substantiae secundae non significant rem prout est, sed prout est concepta: vbicumque autem est vnitas indistinctionis absque repetitione eiusdem rei, ibi quodlibet eorum, quae sunt illerares est extra, & neutrum est ens rationis, nu ei admiscetur aliquid ex opere intelle- ctus, vt patet in superficie, & lenitate.

Secunda vero distinctio est de gradibus identitatis, in ijs, quae vnum sunt per indistinctionem; sunt enim aliqua indistincta actu, distinguibilia vero in potentia, sicut superficies, & lenitas, quae habent vnitatem indistinctionis in actu, & tamen distinguibilia sunt in potentia, dum superficies induit oppositum leuitatis, quod est asperitas, & simili modo materia, & forma substantialis sunt indistincta in actu, distinguibilia vero in potentia, quod manifestatur ex trāsmutatione: eorum autem, quae sunt actu indistincta, & indistinguibilia in potentia, quaedam sunt, quae intellectus distinguere potest, sicut ter narium potest iutelli gere Arithmeticus, non considerando eius impa ritatem, quamuis natura non possit distinguere inter illa, quaedam vero sunt, quae intellectus distinguere non potest absque ternario, nec aequale duobus rectis absque triangulo, quamuis econ uerso ternarium, & triangulum, quae subiecta sunt, possit intelligere absque illis, subiectum quippe est de intellectu propriae passionis, sed non econuerso, & talia habent summam vnitatem indistinctionis cum sint indistincta in actu secundum rem, & similiter in potentia, quia nulla virtus potestt distinguere inter illa, sunt etiam indistincta secundum intellectum, cum nec alterum possit intelligi sine altero, nec etiam econuerso, vnde nullus modus distinctionis cadit inter illa, & de hoc quidem difficile est extra reperire in creaturis. In Deo tamen sic est de essentia, & proprietate, quae quidem omnimode vnumsunt, & penitus indistincta actu, & potentia secundum rem, & conceptibiliter secundum intellectum, non valente vnum sine alio intueri. Nec obuiat, si dicatur, quod iste modus non est possibilis, & quia non reperitur exemplum in creaturis, & quia vbi est omnimoda indistinctio, videtur esse identitas repetitionis, hoc quidem non obuiat: tum quia non est mirum si sit maior identitas inter aliqua in Diuinis, quam sit inter quaecumque creata: tum quia credendum est magis rationi, quam exemplo: nam iste est error eorum, in quibus imaginatio dominatur, qui non possunt aliquid intelligere, nisi comitetur eos imaginatio, aut exemplum, sicut dicie Commentator 2. Metaphys. nunc autem ratio manuducit in istum modum omnimodae indistinctionis, con stat enim quod hoc modo forma, & materia sunt actu penitus indistincta, sic quod nec forma potest intelligi sine materia, nec econuerso, vt alias ostendi esse de mente Aristotelis, & Commentatoris, & iam ostensum fuit aliqualiter in tractatu de principijs Philosophicis: ex quo ergo inuenitur omnimoda indistinctio actualis; tamen cum distinguibilitate in potentia, non apparet, cum non sit possibilis omnimoda indistinctio tam actu, quam potentia inter aliqua fore, constat quod aliquid potest esse omnino, quantum est ex parte sui indistinguibile ab alio secundum intellectum, vt simitas non potest praescindi a naso, nec rectitu do a linea. quare ergo non poterit esse econuerso, vt neutrum distinguatur a neutro, non apparet: praesertim tamen posita huiusmodi indistinctione omnimoda, adhuc stat, quod talia non sunt idem per repetitionem, pro eo, quod neutrum estres concepta, sed res vere existens extra, cui nihil admiscetur de opere intellectus, posset tamen exemplum aliquod in creatura reperiri secundum esse intentionale. imaginationes enim eiusdem rei in speculo apparentes, sunt quidem ipsa res, quae apparet, & non aliquid impressum speculis, vt manifeste demonstrat Alacen. in Perspectiua lib. 4 in imagine ergo existente in speculo non realiter, sed intentionaliter, & in esse apparenti; in hac quidem imagine, & est res, quae apparet, & apparitio, qua apparet, & tamen totum videtur apparitio, & totum videtur res: non enim intellectus distinguit imaginem in illud, quod est in eadem re, & in illud quod est, quasi additum illi rei, quia imago videtur sola res, & imago videtur etiam sola apparitio rei; quod enim imago, quae apparet in speculo sit res, quae videtur claret ex hoc, quod intuitus visionis terminatur ad illam imaginem vltimate, nec reflectitur ad istam super rem. cum igitur nullus diceret, quin tunc temporis res ipsa videatur, necesse est dicere, quod imago terminans visionem sit ipsamet res, quod autem imago illa includat aliquid vltra rem, patet: quamquam ima gines multiplicari possunt eadem re immultiplicata. res ergo, vt apparens, quae non est aliud quam ipsa imago, videtur includere aliqua, puta rem, & apparitionem, quae quidem videntur eadem per omnimodam indistinctionem: imago namque ab intellectu capitur, vt quid simplex. Tertia vero distinctio est de vnitate. vnitas namque duas negationes includit: dicit enim indistinctionem in se, & distinctionem ab alio. est ergo regula generalis, quod nulla res posita in natura potest carere propria vnitate; capiendol per vnitatem, indiuisionem in se: omnis namque res indiuisa est in se ipsa: non tamen omnis res habet propriam vnitatem capiendo per eam diuisionem abalio: multae namque res sunt mutuo indiuisae, vt patet, quod rectitudo est indiuisa a linea etiam apud intellectum, & sic lenitas a superficie, & sic de alijs multis.

Ex praedictis infertur quaedam propositio.

EX praedictis ergo talis propositio potest A formari, videlicet, quod non est contradictio esse aliqua, quorum quodlibet est res, nec est aliquid rationis, quae quidem non sunt eadem per replicationem, & tamen sunt fundantes penitus eandem vnitatem, & indiuisionem, ac indistinctionem; haec autem propositio sic potest declarari. constat autem, quod materia, & forma quaelibet est res, nec sunt aliquid rationis, sed materia, & forma fundant penitus eandem vnitatem, & indistinctionem in actu, iuxta illud Commentatoris 2. de anima, dicentis, quod materia non differt a forma in composito, nisi in potentia, & 3. cael. & mun. dicit, quod prima materia non est in actu, sed est ens in potentia non distinctum ab eo, & in 8. Metaph. dicit, quod pluralitas materiae, & formae non est dualitas in actu, sed dualitas in potentia, & in 9. dicit, quod materia, & forma non sunt duo in rei veritate, & in 8. quod materia, & forma non sunt duo diuersa in rei veritate, sed vnum, & in plerisque locis alijs idem dicit. ergo possibile est aliquas esse res, & tamen sunda bunt eandem vnitatem.

Praeterea: Partes vnius formae continuae, puta lapidis, velligni habent proprias realitates, nec sunt aliquid rationis, nec realitas vnius transit in aliam, immo quaelibet retinet suam realitatem: sed partes vnius continui fundant eandem vnitatem. non enim habet quaelibet propriam distinctionem, & propriam vnitatem, alioquin erunt infinitae vnitates, & infinitae quidditates distinctae, si cuilibet realitati partium in infinitum diuisibilium propria vnitas, & propria distinctio correspondet. ergo non omni realitati vnitas, aut distinctio correspondet, & per consequens possibile est, quod sint aliqua, quorum quodlibet sit res, & tamen non res vna, & distincta, immo fundantes eandem vnitatem.

Praeterea: Rectitudo, & linea non sunt eadem res sub alio, & alio conceptu repetita; & tamen im possibile est vnum ab alio separari, vnde Sortes numquam fuit non homo, sicut patet: linea autem fit non recta dum incuruatur: sed clarum est, quod rectitudo non habet propriam vnitatem, nec est res distincta a linea; nullus enim intelligit rectitudinem, nisi coincludendo longitudinem, & lineam: vnde nullus potest dare in rectitudine in conceptu suo terminos praecisiuos, & distinctiuos a longitudine, immo rectitudo, & longitudo fundant eandem indistinctionem, & quandam vnitatem. ergo non est impossibile dare aliqua, quorum quodlibet sit res, & tamen fundent penitus eandem indistinctionem.

Praeterea: Quandocumque aliqua non sunt idem, non impossibile est ea intueri separatim; sed vnitas prout includit indiuisionem, & termi nos distinctiuos, non est idem, quod realitas, vt supra probatum est de realitatibus partium con tinui, & de realitate rectitudinis, & de alijs mul tis. ergo non est impossibile, quod aliquid sit vera res, & tamen non habeat vnitatem, aut distinctionem per se, immo sit alteri indistinctum. Et confirmatur, quia non est idem esse rem, & esse distinctum: quocirca possibile est aliquid non esse distinctum, & esse rem.

Praeterea: Esse aliquid indistinctum non est esse nihil: quia nihil nec est aliquid distinctum, nec aliquid indistinctum. ergo indistinctum est essealiquid; aequipollent enim haec duo, & sequitur, non est nihil: ergo est aliquid.

Vlterius autem per conclusionem indefinitesequitur esse aliquid indistinctum, est esse aliquid. ergo esse aliquid est aliquando aliquid indistinctum; & per consequens possibile est esse aliquid non habens propriam vnitatem, & distinctionem. & hanc rationem innuit Commentator tertio cael. & mund. cum dicit, quod nihil non est actu ens, nec est in alio indistinctum ab eo.

Hic quaedam applicantur ad propositum.

NVNC praemissa applicanda sunt ad prop- situm sub quatuor conclusionibus

Prima quidem, quod essentia, & paternitas in Diuinis non sunt eadem per repetitionem, nec eiusdem rei sub eadem voce, vt patet, nec eiusdem rei sub eodem concoptu, sed alia voce vt etiam claret, nec eiusdem rei sub alio conceptu, aut alia formalitate, quia tunc esse Patrem non esset aliquid reale in Diuinis, sed tantum con- ceptibile, aut formale, praesertim cum regula supposita de illis, quae sunt idem per repetitionem dicat, quod ulterum eorum est ens rationis nec autem paternitas est ratio formata sola per intellectum, aut etiam ex natura rei existens, alioquin esse Patrem, non erit esse rem, sed esse ali quid rationis, quod nullatenus poni potest, neSabelliana haeresis innouetur.

Secunda vero conclusio est, quod esse, & Paternitas in Diuinis, quamuis quaelibet earum sit res, nihilominus sunt res mutuo indistinctae, & fundantes penitus eandem indiuisionem, & vnitatem secundum rem: alioquin si secundum rem mutuo sunt distinctae, erit quaternitas in Diuinis, & multa alia, quae supra secundo articulo sunt inducta.

Tertia quoque conclusio est, quod sic quaelibet eorum est res, & ratio, ac formalitas quaedam, quae fundant penitus vnam indistinctam ra tionem, & formalitatem; nec retinent distinctas formalitates, ac conceptibiles rationes: quandocumque enim aliqua sunt vnum, & idem, si vnum remanet indistinctum, & reliquum, & si vnum distinctum sit, reliquum distinctum erit, sed realitas paternitatis, & sua conceptibilitas, ac ratio formalis cognoscibilis obiectiue idem sunt: realitas namque paternitatis est, & esse potest formale obiectum intellectus eo modo, quo est; similiter, & realitas essentiae Diuinae, & sua formalitas conceptibilis obiectiue idem sunt. ergo impossibile est realitates essentiae, & paternitatis esse penitus indistinctas, & fundare eandem simpliciter vnitatem, quin formales rationes conceptibiles obiectiue sint idem omnimode indistinctaey & eandem penitus vnitatem fundentes. Et confirmatur, quia intellectus attingens formalem rationem realitatis essentiae conceptibilis obiectiue, attingit realitatem ipsam, & non plus. fi ergo rationem obiectalem distinguet, per necessitatem realitatem ipsam distinguet, quae tamen posita est indistincta.

Quarta quoque conclusio est, quod haec distin ctio, & carentia vnitatis non oritur ex imperfectione Diuinae essentiae, nec ex eius possibilitate, sed ex infinita actualitate: actuali enim in summol repugnat quaecumque additio. si enim quid sibi additur, ipsum erit potentiale repectu additi. ergo si aliqua realitas est in Deitate, necesse est, vt non ponat additionem aliquam ad Deitatem ipsam. Nunc autem ex conditione infinitae essentiae intellectualis, necesse est ponere in Deo re rum trinarium realitates tres trium proprietatum realiter distinctas. ergo actualitas exigit huiusmodi realitates ab essentia distingui: hoc autem esse non posset, nisi haberet propriam vnitatem & esset aliquid praecisum, & distinctum, quare relinquitur, quod essentia ex summa actualitate habet, vt sit aliquid indistinctum, & per hoc pa tet differentia inter praecisibilitatem, quam habet materia, & illam, quam habet forma, & illam, quam habet Deitas ipsa.

Prima namque est cuiusdam modificabilis, & perfectibilis perfectione vlteriori indigentis.

Secunda vero est cuiusdam perfectionis fundamento, & perfectibili indigentis.

Tertia vero est cuiusdam actualitatis ex sua perfectione res distinctas inter se secum vnien- tis per indistinctionem omnimodam, & vnitatem perfectam.

ARTJCVLVS QVJNTVS.

Vbi soluuntur instantiae superius inductae viginti.

LJs praemissis instantiae inductae superius fa Lcilius soluuntur.

prima siquidem non procedit: sicut enim se habet vnumquodque ad entitatem, sic se habet ad vnitatem indiuisionis in se, sed non ad esse diuisum ab alio quocumque, vt euidenter patet de realitatibus partium continui, quarum quaelibet est quaedam realitas indiuisa in se, & camen non sunt mutio diuisae, nulla ergo repugnantia est, quod aliquid sit res, & tamen res indistincta.

Secunda quoque non obuiat, quia Pater, & Filius sunt vnus Deus, capiendo vnitatem pro indiuisione Deitatis, iuxta illud de summa Trinitate, vbi dicitur, quod haec sancta Trinitas est secundum communem substantiam indiuidua, & secundum proprietates personales distincta quod Pater, & Filius, & Spiritus sanctus sunt vnus Deus, non tamquam aliquo vno, quod sit praecisum ab eis, & distinctum, tamquam aliquod quartum, quia nullo modo dicendum est secundum hunc errorem, quem Magistro Sententiarum Ioachim imponebat, vnde ex hoc medio potest propositum nostrum euidenter inferri: quia si Deitas haberet propriam vnitatem, & esset aliqua res distincta, tunc Trinitas esset vnum in quarta re quadam distincta, & vna, cuius oppositum Concilium definit.

Tertia vero instantia non procedit, quia illud verbum Boetij veritatem habet de vnitate indiuisionis in se; loquitur enim contra vniuersalia, quae quia non sunt indiuisibilia in se, sed diuisibilia; ideo non existunt in rebus.

Quarta instantia non procedit, quia carens vnitate, & trino distinctiuo ex actualitate summa, & perfectione, qua secum vnit, & identitat per indistinctionem ea, quae inter se plura sunt, & distincta, tale inquam non est entitas diminuta, immo entitas summa, vt supra extitit declaratum.

Quinta etiam non obsistit, quia quod est in aliquo indistinctum tamquam modificabile, & perfectibile per illud a quo indistinguitur est ens in potentia tantum, quod vero non est modificabile ab eo, aliquo modo non distinguitur, sed magis amat illud, & ex sua actualitate secum vnit: tale quidem non est in potentia, immo summe in actu, huiusmodi autem indistinctio attributa est Deitati, vt superius dictum fuit.

Sexta quoque non obuiat, quia vnitas prout dicit indiuisionem in se, perfectionem simpliciter includit, & hoc competit Deitati, sed vnitas prout dicit diuisionem ab alio non dicit perfectionem, immo ex perfectione procedit, quod plura sibi vniat indistincte, & vnitiue indistinguat.

Septima etiam non procedit, nam perseitas tertij modi non competit, nisi supposito, quod distinctum, & solitarium esse habet, nunc autem ratio suppositi dicit perfectionem simpliciter, & competit Deitati, & per consequens nec perseitas tertij modi sibi competit, sed personis, nec in illis est perfectio, quod sunt per se, aut supposita aut personae.

Octaua etiam non concludit, in personis enim est vna Deitas, haec est indiuidua, & indiuisa, non tamen habens diuisionem, aut distinctionem

ab eis: ne quaternitas inducatur.

Nona etiam non procedit, quia vnum; idest diuisum, non est propria passio entis, alioquin non essent aliqua entia indiuisa, cuius oppositum docet experientia. Vnum autem prout nominat indiuisum in se est vtique passio omnis en tis. quod enim non est indiuisum in se sicut vniuersale, in rerum natuta stare non potest.

Decima etiam non obsistit, quia essentia, & proprietas non differunt numero in Diuinis, nec adinuicem numerabilia sunt actu, aut potentia, aut per intellectum, nec etiam differunt genere, etsi dicatur, quod haec ratio saltem concludit, rectitudinem, & lineam esse res habentes propriam vnitatem, quia sunt duo indiuidua numero differentia sub diuersis generibus, cum sit linea, quantitas, & rectitudo in quarta specie qualitatis. Dicendum est, quod rectitudo, & linea, vtique sunt vnum in numero, quia subiectum, & accidentia eius sunt vnum numero, & subiecto, vt pa tet 1. Topic. vbi dicit Philosophus, quod sedens, & musicum Socrati vnum numero volunt significare, secundum quid tamen sunt plura numero inquantum sunt distinguibilia in potentia, vel etiam per intellectum capientem lineam absque rectitudine, licet non ecouerso, nec propter hoc tollitur quin rectitudo, & linea sint alia indiuidua, & aliorum generum, quia rectitudo a linea praescindi non potest. sicut enim genus qualitatis, aliud vtique genus est a substantia, & tamen ab ea per intellectum praescindi non potest, sic & indiuiduum qualitatis erit aliud indiuiduum, quamuis non sit aliquid hoc, & praecisum.

Vndecima quoque non obuiat, quia secus est de Deitate confuse concepta qualiter concipitur a Iudaeo, & Philosopho, & viatore Christiae no, aliud autem est de Deitate cognita distincte, & sub propria ratione: confuse namque potest concipi absque personis, non autem distincte, & ad hoc simile de triangulo, cuius si quidditatiua ratio triangularitatis distincte intelligatur, oportet eam intelligi distincte in tribus angulis, si autem intelligatur sub ratione primae figurae, & ignoretur triagularitas, non oportet tres angulos apprehendi, consimiliter Deitas concipitur in tribus personis, quando videtur distincte, si autem indistincte sicut viatores concipiunt, non oportet.

Duodecima etiam non procedit; non enim omne, quod habet nomem distinctum, habet distinctum conceptum, sicut patet de rectitudine, quae distincte nominatur, & de simitate, cum tamen nec illa sine linea, nec ista sine naso intelligatur, & ratio huius est, quia nominum impositio est ad placitum, propter quod distincta vox adhiberi potest ad exprimendum, quod indistincte conceptum est, si placeat imponeti. quod autem additur de definitione dicendum est, quod nec Deitas definiri potest sine proprietatibus ab intellectu ipsam distincte, & clare definiente, ab intellectu autem viatoris videtur posse absque proprietatibus definiri, quia non distincte, & sub propria ratione definitur, aut concipitur ab ipso; de pa- ternitate autem non solum in Deitate falsum est, quod scilicet possit eius quidditatiua ratio, & definitiua haberi absque Deitate, immo hoc falsum est de paternitate in creaturis, & consequenter de omni relatione: In definitione namque relationis oportet poni proprium terminum, & proprium fundamentum, similitudo namque definiri non potest sine qualitate, nec aequalitas sine quantitate, nec paternitas sine potentia generandi.

Decimatertia quoque non obuiat, de ratione namque actus est distinguere ab alio extra se, ipse tamen non potest esse alicui indistinctus, sicut patet, quod rectitudo est actus lineae, & tamen a linea indistinctus, nec habens propriam vnitatem: potest ergo Deitas esse actus summus in infinitum distinguens personarum trinarium ab omni crea to, nihiominus ipsa erit indistincta a qualibet per sonarum, & proprietatibus constituentibus ipsas.

Decimaquarta etiam non procedit: Deitas enim habet magnitudinem perfectionis infinitae, esto quod secum propositiones identitet per indistinctionem, immo hoc attestatur infinitati ipsius.

Decimaquinta etiam non obsistit, licet enim res ad se, & ad aliud, dependens, & independens non possit esse eadem res identitate repetitionis eiusdem sub alio conceptu, nihilominus potest es se idem identitate indistinctionis, & quasi vnitiue, ita enim videmus in creaturis, quod relatio non fundat propriam vnitatem, aliter posset praecise intelligi, sed trahitur ad fundamenti vnitatem, ita vt intellectus non possit praecisionem attribuere sibi.

Decimasexta vero non obuiat, quia Augustinus non aliud intendit, nisi quod relatio necessario exigit aliquid, ad quod se habeat tamquam ad fundamentum, vel saltem cum quo constituat vnum subsistens, namque relatio subsistere non potest, & ideo notanter dicit, quod om ne quod relatiue dicitur, est aliquid excepto rela to, non dicit autem quod sit aliud, aut praecisum.

Decimaseptima etiam non procedit: essentia namque non separatur a paternitate, ipsa namque vt in filio habet annexam paternitatem, & propter hoc totus pater est in filio per circumincesioné vt inferius apparebit, nec propter hoc sequitur, quod Pater sit filius, quoniam essentia est in filio per modum constituentis, & formalis quidditatis, pater autem est in filio sicut subsistens in subsistente, & econuerso, hoc autem oritur, quia essentia vbicumque sit habet secum indistinctam paternitatem, propter quod in filio vere est essen tia, est etiam, & paternitas ab ea indistincta, & per consequens totus pater; & eodem modo in patre filius, & in vtroque Spiritus sanctus.

Decimaoctaua etiam non concludit, per istam enim probatur, quod essentia, & paternitas non sunt duae rationes eiusdem rei, vel duae formalitates, & sic quod non sint aeedem per repetitionem vnius rei sub rationibus diuersis, sed quod fundent eandem vnitatem non probatur, ista namque maxima Aristotelis non destruit, nisi primam identitatem, non enim esset vera, loquendo de identitate huius indistinctionis, sicut expresse pa tet quod rectitudo, & linea fundant eandem vnitatem, quamuis non interimatur linea, rectitudine interempta.

Decimanona etiam non obsistit propter duo, primo quidem, quia intellecto filio intelligitur Piter ineo, quasi per circumincessionem conceptuum, sicut in Pilio realiter existit Pater, por citeumuncessionem subsistentiarum, & totum hoc ortum habet, quia vbicumque est, vel intelligitur ossontia, ibi est, & intelligitur paternitas indistincta abea; & per consequens totus Pater.

Secendo vero, quia paternitas non ost de con cdptu prmatdo essentiae, oo modo, quo animal est deconuepeu primario hominis. solum enim aliquid es de conceptu alterius per hunc modum, vbi identicas per repetitionem. est ergo deoius conceptu primario per indistinctionem, sicut de conceptu ructitudinis est linea. non enim potest eoacipbesseutia, quin concipiatur paternitas, & econuerso, ve quia saepe dictum est, eundem sunduntu uitatem

a ldima demum instantia non procedit: Pater enim, & Filius, & Spiritus sanctus sunt tres distincti conceptibiliter, & disereti, referendo con ceptibilitatem ad obiectum: sunt enim tres disincti, & faciaiter obbiecti, referendo autem ad actum cognitionis, nullo modo est vnica cognitio, quae sertur super tres obiectiue distinctos faciali ter haec autem conditio essentiae, quae in quocum que existit proprietates aliorum duorum habet indistincte, & vnitiue, & per consequens in illo sunt, & imelliguntur alij duo, vnde sicut essentia non intelligibilis est sine tribus, ita intellectio beatifica non est nisi terminetur obiectiuein tribus.

Responsio ad obiecta.

AD ea vero, quae superius primitus indu☿. cuntur, dicendum est ad primum, quod Diuina essentia, & tres personae non se habent respe ctu intellectus beati, sicut obiectum primarium, & secundarium, quinimmo obiectum primarium, & per se beatificans est ipsa Trinitas. res enim, quibus fruendum est, & quae nos beatos efficiunt est Trinitas vnus Deus, secundum August. primo de Doctr. Christ. quamuis autem Trinitas per se beatificet tamquam quod formale, tamen quo beatificat est Deitas ipsa, nec est aliquod simile de creaturis, quoniam ipsae nil faciunt ad beatitudinem obiectiuam.

Ad secundum dicendum, quod essentia, & persona non sunt distincta conceptibiliter, nec habent distinctos conceptus, vt declaratum est in corpore quaestionis.

Ad tertium dicendum, quod falsum est omne absolutum posse concipi absque respectiuo, vbi absolutum non habet propriam vnitatem, immo intra eius vnitatem includitur relatiuum, & per consequens intra conceptibilitatem.

Ad quartum dicendum, quod non est verum, quin persona pertineat ad conceptibilitatem es sentiae, quod probatur, quia in primo signo originis, in quo Pater praecedit Filium, intelligit Diuinam essentiam, non in Filio, qui nondum est: dicendum est, quod immo in illo signo intelligit eam in filio, aut numquam intelliget, aut si intelliget, ex Filij productione, Pater intellectionem acquiret. Et ideo dicendum ad huiusmodi propositiones, quod prioritas originis, non est prioritas in quo, aut prioritas praecessionis, sed prioritas ex quo, & posterioritas esse ab alio, iuxta illud Augustini libro tera tio contra Maximinum, dicentis, quod cum dicitur Filius a Patre genitus, ostenditur ordo naturae, non quo alter prior sit altero, sod quo alter sit ex altero.

Ad quintum dicendum, quod proprietatos personales faciunt ad actum beatificum, non tamquam quo beatificetur homo, sed tamquam quo constituitur suppositum beatificans obiectiúe, & quod additur, quod personae non dicunt perfectionem simpliciter, nec bonitatem personalem ponunt, concedendum est: nec per hop probatur, nisi quod non faciunt ad formalem rationem beatificantem, sed quod faciant ad obiectum beatificans, quod est Trinitas, non probatur. & quod secundo additur, quod Pater est perfecte Beatus in illo priori originis, quo Filium praecedit. dicendum est ficut prius. Quod etiam tertio additur, quod Pater intelligendo beatifice, non dependet a Filio obiectiue, verum est vtique, quod non fic dependet, quasi essentia, vt existens in ipso perfecte non beatificet ipsum, quod autem etiam vt existens in Filio beatificet, & per consequens hoc modo quasi dependeat obiectiue, non est verum, quamuis nomen dependentiae non habeat locum in Diuinis, vnde melius diceretur choexigentia.

Ad sextum dicendum, quod ex magna perfectione Diuinae essentiae oritur, quod semper iden titet vnitiue tres proprietates realiter distinctas. ex hoc enim oritur, quod ipsa vna, & indiuisa existens potest subsistere in tribus personis, seu suppositis realiter distinctis: constat autem, quod nullum habens per se vnitatem, & realitatem conceptibilem, praecise potest, secum plures res habere vnitiua identitate, immo nec aliquam rem nisi se, omnia autem aliaa se sunt extra suam vnitatem, ex quo patet, quod ex illa summa perfectione essentiae Diuinae, qua potest subsistere in tribus personis, oritur, quod non habeat praecisam realitatem, & conceptibilitatem, & si aliqua creata quidditas haberet istam conditionem posset existere in tribus suppositis diuisa.

Ad septimum dicendum, quod Deitas non capit quod sit intelligibilis a personis sine proprietatibus. non enim sunt sibi ratio intelligendi, sed ipsa vna cum proprietatibus sunt vnum, quod intelligitur, sicut sunt vnum suppositum: illud enim, quod intelligitur, vt praecisum, & distinctum est suppositum, & persona, vt inferius apparebit.

Ad octauum dicendum, quod vnitas est perfectio simpliciter, & inest Deitati, immo Deitas est quaedam vnitas, qua tres personae intelligibiles sunt & vere. & ideo Deitas est tribus personis principaliter ratio intelligendi, nec propter hoc sequitur, quod sit intelligibilis praecise.

Ad nonum dicendum, quod intellectus affirmans communicabile de essentia, & negans ipsum de persona, non propter hoc habet praecisum conceptum de essentia a persona, sic nec dicens rectitudinem esse qualitatem. lincam vero non esse qualitatem, non propter hoc intelligit rectitudinem sine linea, & cum additur, quod tunc afirmabit, & negabit eundem conceptum de eodem conceptu, dicendum est, quod non. sunt enim hi tres conceptus non differentes, quia aliud concipiatur in vno, aliud in alio; sed semper idem; differunt tamen, quia aliter, & aliter: nam cum essentia dicitur directe, intellectus cadit super realitatem essentiae, & coinclusiue super paternitatem. cum vero dicitur paternitas, econuerso, & hoc manifeste tollit contradictionem.

Ad vltimum dicendum, quod persona non potest negari de essentia, nec econuerso, & quod dicitur, quod differunt ratione, dicendum est, quod non est verum, quod habeant aliam, & aliam rationem. sunt enim penitus indistincta, & realiter, & formaliter, & ratione; nihilominus intellectus aliquando intelligit huiusmodi rationem vnitiue indistinctam, ferendo aspectum super totum directe, & primo, & tunc intelligit personam sub ratione personae: aliquando vero ferendo aspectum directe super realitatem essen tiae, & coinclusiue super realitatem proprietatis; & tunc intelligit essentiam per modum essentiae; aliquando autem ferendo directe aspectum super realitatem proprietatis, & coinclusiue super realitatem essentiae; & tunc intelligit proprietatem sub ratione proprietatis, & secundum hoc patet, quomodo ista differunt penes modos concipiendi, quamuis semper concipiatur idem penitus indistinctum, & est ad hoc manifestum exemplum de rosa concepta, quae apparet intelle ctui obiectiue. Si enim intellectus reflectitur super apparitionem rosae, totam rosam intelligit esse quendam conceptum rosae, vt conceptus intelligatur directe, & rosa indirecte. si vero ad rosam, quae apparet, tunc rosa intelligitur directe, & conceptus indirecte. Si autem ad vtrumque, ad rosam videlicet apparentem, tunc intelligitur vtrumque directe, videlicet res, & conceptus, eodem etiam modo de imagine, quae apparet in spe culo, sicut dictum est in corpore quaestionis. haec autem in ferius magis declarabuntur, cum agetur de Verbo.

Responsio ad obiecta primo in oppositum.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur dicendum est, quod licet conclusionem veram concludant: non tamen per modum possibilem, ac verum, immo si esset verum, quod supponunt, essentiam, & personam differre ratione, & posse habere diuersos conceptus, nullo modo te nendum esset, quin per Diuinam potentiam essentia posset videri a Beatis non visa persona, vnde ad primum dicendum, quod falsum est, quod res absoluta praesens videri non possit, absque hoc, quod videatur respectus fundatus in ea, vt patet, quod videns albedinem, non videt similitudinem fundatam in ea, & quod additur, quod qui videt colorem videt visibile, dicendum, quod si intelligit visibile illud, quod est, verum estt. Si autem inquantum visibile, hoc est respectum visibilitatis, non est verum, sicut probatum est in corpore quaestionis.

Ad secundum dicendum est, quod intellectus beati videntis essentiam sine persona, non proce deret de potentia in actum, qualis est processus a notitia vniuersalis in notitiam particularis. cognitio enim vniuersalis in potentia est, vt dicit Commentator 12. Metaph. nunc autem essentia Diuina non est vniuersalis, immo singularissima, nec etiam procederet Beatus a confuso in distinctum, quia essentia Diuina distinctissima est, nec distinguitur per personas: verum est autem, quod procederet ab vno in alterum, & hoc confirmat propositum, quia tune Deus poterit figere intellectum Beati super essentiam, non figendo super personam, & quod dicitur de Augustino, quod non erunt volubiles nostrae cogita tiones: dicendum est, quod intelligit de volubilitate fortuita secundum quam aliquando intellectus hincinde voluitur, nunc vere, nunc erronee. vnde illam volubilitatem dicit August terminari ad verbum informe, sed non loquitur de discursu ordinato, forsitan enim Beati discurrunt per Diuinas perfectiones, vnam ex alia inferendo, quamuis semper vno aspectu videant Deitatem, quae est beatificum obiectum.

Ad tertium dicendum, quod licet proprietas, & essentia beato intellectui aequaliter se offerent, nihilominus Deus posset suspendere actum intel lectus in ordine ad respectum, & figere ipsum super essentiam absque contradictione, immo etiam non apparet, quare voluntas hoc modo non posset suspendere intellectum, sicut & facit respe ctu phantasmatum, quae licet sint potentia in organo phantasiae, nihilominus vnum mouet, alio non mouente.

Ad quartum dicendum, quod essentia Diuina non est medium, nec exemplar, sed circa eam intellectus format duos conceptus, vnum de essen tia, & alium de persona secundum communem modum dicendi, & tunc non apparet, quare Deus non posset figere intellectum super vnum conce ptum sine alio, immo etiam ratio non occurrit, quare voluntas non possit.

Ad quintum dicendum, quod numquam essentia esset ratio, quare qui videt Filium, videt Patrem, si essentia esset praecisum conceptibile, & a Patre, & a Filio.

Ad obiecta secundo.

AD ea vero, quae in oppositum secundario A inducuntur, dicendum est. ad primum quidem, quod notitia illa Diuinae essentiae absque personis, non esset confusa, & obscura, immo esset val de distincta, quoniam personae nullam distinctionem, aut claritatem ad essentiam addunt.

Ad secundum dicendum, quod notitia de Deitate esset intuitiua, quia de essentia, & reali existentia, quae est communis tribus.

Ad tertium dicendum, quod homo licet imago sit Trinitatis, perfectissime tamen beatificatur in vna persona. nec est argumentum, quod li cet homo factus sit ad imaginem Trinitatis, propter hoc Trinitas sit ratio beatificans ipsum, quamuis ex hoc, quod sit imago, sit capax beatitudinis. ex hoc enim quod est imago habet intellectum, & voluntatem, quae sunt potentiae beatitudinis capa ces.