Quaestio 1

Vtrum dari possit a Deo lumen aliquod viatori, virtute cuius Catholicae veritates scientifice agnoscantur.

ET quia Magister in praesenti particula iactat suam fiduciam in Diuino auxilio: ideo merito quaeri potest, Vtrum dari possit a Deo lumen aliquod Viatori, cuius virtute Theologicae veritates scientifice cognoscantur. Et videtur, quod dari possit lumen aliquod vigorans, & eleuans intellectum, sub quo articuli fidei clare intelligantur, ita quod ex ipsis sic intellectis, conclusiones deductae scientifice cognoscantur. potest namque Deus tale lumen dare intellectum eleuans, & confortans, quo omnis passiua scibilitas, quae est in propositionibus reducatur ad actum. omni namque potentiae passiuae, possibilis est respondere potentia actiua. ergo omni scibilitati passiuae, possibile est correspondenter fieri lumen, quod in explicando habeat se actiue: sed in propositionibus formatis de articulis fidei, latet scibilitas, & cognoscibilitas passiua, tales enim propositiones, vel sunt immediate, & tunc sunt statim cognoscibiles, vel sunt mediate, & tunc cum inter duos terminos praedicatum scilicet, & subiectum, non possint esse media infinita, possibile est deuenire ad immediatas, quae erunt ex se cognoscibiles. ergo lumen potest dari a Deo quo articuli sufficienter cognoscantur. Praeterea: inter species maxime distantes abinuicem, Deus potest facere mediam; sed lumen gloriae, & lumen fidei aenigmaticum maxime a se distant specie. ergo potest dare Deus medium lumen minus quidem lumine gloriae, maius autem lumine fidei, in quo articuli scientifice cognoscantur.

Praeterea: Quaecumque res possunt cognosci tripliciter, fide, scientia, & intuitione, potest triplex lumen proportionale habere, in quo illo modo triplici cognoscantur, verbi gratia: audiens ab Astrologo Eclipsim tali die, & hora futuram, illam cognoscit per fidem: sciens autem per calculationem Astrologicam, scientifice illam nouit: intuens autem oculariter illam in luna positam, altiori modo, & intuitione cognoscit; & secundum hoc sunt tria lumina, primum minus, tertium summum, secundum medium. Sed de creditis veritatibus potest haberi prima cognitio, & primum lumen, quod est aenigma fidei, & tertia notitia, ac lumen tertium, quod est claritas patriae. ergo potest haberi media notitia scientifica, & lumen medium, in quo huiusmodi veritates cognoscantur.

Praeterea: Respectu illarum veritatum potest Deus dare scientificum lumen, quibus non desunt necessariae rationes, cum scientia ex necessarijs rationibus habeatur: sed secundum Richar dum de sancto Victore ad explanationem credibilium, quae necessaria sunt, non desunt probabilia argumenta, immo etiam necessaria, quamuis illa interim contingat nostram industriam latere. ergo respectu huiusmodi veritatum potest Deus dare aliquod lumen, in quo sciantur.

Praeterea: Idem est scire de aliquo, an sit possibile in Deo, & scire an sit necesse. In veritatibus enim Diuinis quidquid est possibile, totum est necessarium, cum Deus sit necesse esse in summo secundum Auicennam. Sed Deus potest dare lumen, quo veritates huiusmodi scientur esse possibiles, quoniam si earum compossibilitas ex aliquo syllogismo concluditur, ille vel peccabit in materia, vel in forma. omne autem pec catum in materia, potest deprehendi per scientias speciales; peccatum vero in forma per Logicam, si perfecte habeatur. Cum igitur Deus has scientias possit dare completae, potest etiam dare lumen, quo dissoluatur omnis syllogismus probans impossibiles creditas veritates, quo quidem lumine scientur per consequens esse possibiles aliter se habere.

Praeterea: Quidquid Deus potest dare raptim, & in transitu, potest dare diu, & permanenter. Sed lumen fidei altius dedit Deus Prophetis in quodam transitu, & raptim: ergo poterit lumen simile dare fidei diu, & permanenter.

Praeterea: Cognitio conclusionis est effectus praemissarum; sed quemlibet effectum causae secundae potest Deus dare absque illa causa, ergo notitiam credibilium veritatum claram, & luminosam poterit Deus dare absque hoc, quod habeantur praemissae, & perconsequens cognoscetur lumine altiori, quam sit fidei aenigmaticum lumen

Praeterea: Alia est notitia terminorum realiter a notitia inhaerentiae, & complexionis eorum, vt de se patet, ergo poterit clarificare notitiam de complexione, & inhaerentia terminorum, non clarificata notitia simplici terminorum. Poterit itaque dare notitiam claram de ista propositione: Deus est trinus, & vnus, stante aenigmatica, & obscura cognitione amborum terminorum Dei videlicet, & trini. Sed tale lumen, & talis notitia est altior fide, inferior autem beatifica visione, qua Deus, & Trinitas intuitiue cognoscuntur; ergo Deus potest dare tale medium lumen. Et confirmatur, quia de hac propositione, Antichristus erit; potest Deus dare certam notitiam, esto quod homo non habeat simplicem notitiam clare de Antichristo, quo ad figuram, & personam ipsius.

Praeterea: Non est probabile, nec securum dicere, quod Sancti mendaciter de se locuti fuerint, & iactanter. Sed sanctus Augustinus dicit: Ego catholicam fidem profiteor, & per hoc me peruenire ad certam scientiam praesumo. Richardus etiam vbi supra, sic ait: Inuentionis nostrae est in hoc opere ad ea, quae credimus non modo probabiles, verum etiam necessarias adducere rationes; saepe etiam Augustinus dicit aliud lumen esse infidelibus sapientibus a lumine simpli- cis fidei. ergo videtur, quod tale lumen sit omnino ponendum.

Rationes pro notitia absracttiua Scoti.

VLTERJVS videtur, quod Deus possit daVre lumen, quod nil aliud sit, nisi quaedam abstractiua notitia clara, & distincta de quidditatiua ratione Deitatis, ex qua quidem omnes veritates de personis, & attributis, & alijs intrinsecis, scientifice possint concludi. In quocumque enim intellectu derelinquitur memoria alicuius obiecti ex actu intuitiuo procedente, in eodem intellectu potest esse abstractiua notitia de illo obiecto. hoc patet, quoniam memoria de obiecto, est notitia de abstractiua, quoniam abstrahit a rei praesentialitate; sed ex intuitione Diuinitatis, quam habuit Paulus in raptu, fuit derelicta in eius intellectu memoria Deitatis, quam viderat in raptu iuxta quod ipse testatur se raptum vsque ad tertium caelum: quod debet intelligi de visione Deitatis secundum Augustinum, & ibidem subdit Apostolus, quod audiuit arcana verba, quae non licet homini loqui. ergo videtur, quod in eius intellectu fuerit notitia abstractiua de Deitate etiam, quamdiu fuit viator. quare a simili potest Deus eam dare cuilibet fideli.

Praeterea: Quocumque genere cognitionis cognoscitur actus, & respectus ipsius ad obiectum; eodem potest cognosci obiectum; sed actus, quo Deus cognoscitur, & respectus ad Deum co gnitum possunt cognosci abstractiue; cum sint res pure creatae. ergo, & obiectum, puta Deus, & sua propria essentia cognosci poterit abstractiue.

Praeterea: Illae duae notitiae videntur esse possibiles de Deo, quae nullam diuersitatem habent ex parte obiecti cogniti, sed solum ex parte cognoscentis, & modi cognoscendi: quamuis enim in Deo nulla varietas sit ponenda; nullum tamen est inconueniens diuersos modos esse cognitionis de Deo: sed notitia intuitiua, & abstractiua non differunt ex parte obiecti cogniti: quia idem penitus, quod cognoscitur intuitiue, potest cognosci abstractiue, rei quidem existentia, de qua minus videtur, potest abstractiue cognosci. nam imaginari possumus, qualiter rosa existit in ramo. ergo abstractiua, & intuitiua notitia haberi potest de Deo, cum non sint, nisi duo diuersi modi cognoscendi idem obiectum.

Praeterea: Quodcumque, in quo differt conceptibiliter essentia ab esse, potest cognosci abstractiue. conceptus enim essentiae, absque esse, erit conceptus abstractiuus. sed in Deo essentia conceptibiliter differt ab esse, etsi non realiter; ergo videtur posse concipi abstractiue: Et confirmatur, quia essentia potest concipi absque veritate, bonitate, & alio quouis attributo, consimiliter ergo, & absque esse, vt videtur.

Praeterea: Illa dicitur notitia abstractiua, quae est de re absente, & abstrahit a rei praesentialitate. sed Deitas potest concipi absque sui praesentialitate ad nos: talis namque praesentialitas non est nisi vnus respectus rationis: Deitas autem potest concipi praeter omnem relationem rationis. ergo videtur, quod possit concipi abstractiue.

Praeterea: Non pluribus modis est cognoscibilis creatura a nobis, quam Deus, vt videtur.

Vnumquodque enim cognoscitur inquantum est ens in actu, & per consequens quanto amplius est in actu, tanto est plus cognoscibile, & pluribus modis, sed rosa, & quaelibet creata quidditas potest cognosci a nobis intuitiue, & abstractiue, ergo & Deitas.

Praeterea: Prius per intellectum potest absolui a quolibet posteriori, sed Deitas cum sit pelagus infinitae substantiae, secundum Damascenum, prior est esse praesentialitate, & omni attributo. ergo potest concipi absque esse, & praesentialitate, & per consequens abstractiue.

Rationes pro Cofredo con. lumen Henrici. QED in oppositum videtur, quod nullum lumen eleuans intellectum ad notitiam scientificam credibilium possit dari a Deo. Si enim tale lumen esset possibile, datum fuisset beatae Vir gini, vel Apostolis, vel sanctis Doctoribus, vel Magistris in Theologia. sed nullis vnquam datum est tale lumen, non quidem Virgini, quia ipsa ambulabat per fidem, in qua Sabbato sancto secundum doctrinam Ecclesiae fides remansit, & nullus dicit, quod scientia credibilium in ea remansit ipso die, nec etiam Apostolis, quia Paulus testatur: Qui peregrinabatur a Domino ambulans per fidem, & non per spem, nec datum est Augustino, & alijs sanctis Doctoribus, quia si habuissent, vtique nobis in libris suis de credibilibus, scientiam tradidissent, quod non experimur. Nec etiam datur Magistris in Theologia. nam interrogatus quilibet quantumcumque excellens, in morte non dicit se scientiam de credibilibus habere, sed sufficit sibi credere. ergo non est possibile tale lumen.

Praeterea: Si tale lumen esset possibile haberi a viatore, deberet in baptismo insundi; sicut enim natura non deficit innecessarijs, immo dat omnia, quae expediunt ad consequendam perfectionem naturalem in ipsa origine naturali; sic in regeneratione baptismali dari debet tale lumen, cum sit necessarium ad consequendam magnam perfectionem spiritualem, notitiam scilicet scientificam de credendis, sed hoc lumen in Baptismo non datur, quia nullus ipsum experitur, & tamen impossibile est haberi nobilissimos habitus, & nos latere. ergo tale lumen non est possibile viatori.

Praeterea: Illud est incompossibile viatori, quod non potest stare cum fide, quia fides est habitus viae, sicut lumen gloriae habitus patriae, sed tale lumen non potest stare cum fide, tum quia auferret meritum eius, tum quia mutuo contradicunt, cum fides includat obscuritatem, & aenigma esset enim de non apparentibus secundum Apostolum. Lumen autem illud includeret apparentiam, & faceret euidentiam, & claritatem: tum quia fides, & opinio sunt incompossibilia: tum quia lumen illud esset scientificum: scientia autem nullo modo potest stare cum fide, alias Mathematicus posset habere fidem de conclusioni-

Praeterea: Illud lumen si esset possibile, aut bus, quas scientifice nouit; ergo tale lumen non est compossibile viatori. esset medium per participationem, quia tunc esset excellentius vtroque: nam mixtum continet miscibilia in virtute, vnde homo nobilior est elementis, quorum est medium secundum carnem, nec potest poni, quod sit medium per abnegationem, quia tunc posset separari a fide, & infundi infideli. ergo non est possibile, vt videtur.

Praeterea: Impossibile est dari notitiam alicuius principij euidentem, nisi detur notitia, & distincta cognitio terminorum suorum: ista enim necessario exigitur ad cognitionem principij euidentem. sed nullum lumen post habitum gloriae potest dare distinctam notitiam de hoc termino, Deus, aut de hoc termino, Trinitas personarum; quoniam in distincta notitia vtriusque consistit beatitudo, ergo tale lumen dari non potest.

Praeterea: Impossibile est duobus habitibus eidem veritati principaliter inhaerere, sed fidelis semper adhaeret, & tenet articulos per fidem; ergo sibi non potest dari lumen aliud, quo principaliter teneat eos.

Rationes quorundam contra abstractiuam Scoti.

VLTERIVS videtur, quod non possit dari lumen sumendo ipsum pro notitia abstractiua Deitatis sub propria, & distincta ratione; talis enim notitia est impossibilis viatori. Omnis enim notitia de Diuina essentia est beatifica; sed talis abstractiua notitia esset de essentia clare, & distincte, ergo esset beatifica.

Praeterea: Notitia abstractiua, aut est magis perfecta quam intuitiua, aut minus, aut aeque: non minus, quia tunc Deus haberet imperfectiorem notitiam de creaturis, quando non sunt, quam quando sunt. habet enim notitiam abstractiuam quando non sunt: intuetur autem eas, quando sunt, & sic existentia creaturae faceret ad perfectionem Diuinae scientiae, quod est impossibile; ergo vel erit magis perfecta, & tunc magis beatifica, vel aeque perfecta, & tunc beatifica ex aequo: non est ergo possibilis fideli manenti infra limites viatoris.

Praeterea: Notitiae, quae sunt de eodem obiecto, & sub eadem ratione, sic se habent adinuicem, quod si vna est beatifica, & reliqua; sed intuitiua est de Deo sub ratione Deitatis, & abstractiua illa, quae ponitur possibilis eodem modo: ergo cum intuitiua sit beatifica, abstractiua similiter, & impossibilis viatori. Et confirmatur, quia beatitudo videtur consistere in hoc, quod Deus cognoscitur per essentiam clare, & nude, siue abstractiue, siue intuitiue.

Praeterea: Vna relatio rationis addita notitiae alicui, non facit eam beatificam esse, non enim beatificatur homo, nisi in summa essentia, non ergo in relatione rationis. sed intuitiua notitia non attingit de Deitate vltra abstractiuam, nisi vnum respectum rationis, puta praesentialitatem; abstractiue enim cognoscitur tota Deitas; nisi quod non concipitur, vt praesens: per intuitiuam autem videtur, vt praesens: ergo intuitiua non erit beatifica, nisi, & abstractiua beatifica sit. quare non potest dari pro statu viae.

Praeterea: Illud non potest concipi abstractiue, in cuius conceptu quidditatiuo clauditur esse. nam abstractiua notitia abstrahit ab esse, & non esse. sed infra conceptum quidditatiuum Deitatis clauditur esse, cum Deus sit necesse esse, ergo non potest Deitas concipi abstractiue. Praeterea: Cognitio abstractiua praesupponit intuitiuam; non enim abstrahitur vniuersale nisi quatenus singulare fuit sub sensus intuitione; sed Deus non potest cognosci a viatore intuitiue, ergo nec abstractiue.

Praeterea: Quidquid viator cognoscit, abstractiue cognoscit, a phantasmate abitrahendo, sed Dei non est phantasma. ergo idem, quod prius.

Praeterea: Si Deus posset cognosci abstractiue, aut illa notitia transiret immediate super nudam Dei essentiam, aut super aliquod repraesentatiuum ipsius; sed non super repraesentatinum, quia tunc non cognosceretur Deitas in se, & in propria ratione, sed magis in suo simili; & quia Deitas non potest sufficiens repraesen tatinum habere; relinquitur igitur, quod supra nudam Dei essentiam, vt in se est, talis notitia transiret, ergo esset intuitiua

Praeterea: Improprie dici videtur, quod in intellectu sit notitia intuitiua, quia talis est materialis, vtpote quae concernit rei praesentialitatem, quae est vna de conditionibus materialibus, sub quibus est notitia sensitiua. Et iterum vocabulum abstractiuae notitiae videtur fictitium, & improprium, ergo Deitas non habet istis modis cognosci.

Responsio ad quaestionem.

AD quaestionem istam respondendo hoc or dine procedetur. Primo quidem ponentur opiniones opposite duorum Doctorum. Secundo vero ponetur quidam modus dicendi moder nus, & inquiretur de veritate ipsius. Tertio quoque premittentur aliqua ad videndum punctum quaestionis. Quarto dicetur, quod videtur dicendum secundum veritatem in quaestione.

Articulus primus, opinio Henrici quolibeto 12. quaest. 2. & in summa. q. 2. artic. I.

Circa primum ergo considerandum est, quod aliqui dicere voluerunt, quod Deus dare potest lumen, quo articuli fidei clarius possint cognosci in via, quam per lumen fidei; ita quod per illud possint Theologi cognoscere scientifice veritates de Deo. Haec autem opinio, etsi possit confirmari per rationes nouem superius in arguendo primo loco inductas, maxime tamen innititur auctoritatibus Sanctorum, qui videntur ponere vltra lumen fidei tale lumen, Vnde Augustinus super illud Ioan. Vita erat lux hominum, dicit, quod multi sunt, qui nondum possunt erigi ad spiritualem intellectum eius, quod dicitur: In principio erat verbum. hoc enim animalis homo non percipit; & subdit, quod Prophera dicens: Suscipiant montes pacem populo, & colles iustitiam; Intelligit per pacem sapientiam, qua maiores illuminantur; per iustitiam autem fidem, qua illuminantur minores: non acciperent autem minores fidem, nisi maiores fuissent ab ipsa Sapientia illustrati. In epistola quoque contra Seuerinum sub his verbis loquitur Augustinus: Vide vt debeas de vnitate Deitatis, & distinctione personarum, in qua praecipue fides nostra consistit, soli auctoritati credere, nec quaerere ipsius intelligere rationem: nec enim cum coepero videre huius secreti intel ligentiam in eam introduci, nisi Deus intellectum adiuuet, omnino potero. Et multa similia de duplici lumine innuit Augustinus.

Quibus non obstantibus dicendum est, quod hoc lumen, vel potest intelligi esse tale, quo clarius articuli fidei, quo ad terminos cognoscantur, non tamen inhaerentia terminorum videatur per ipsum, nec etiam repugnantia, quae videtur oriri, immo magis tollatur omnis repugnantia ex rationibus oppositis; vel ex defectu probabilium rationum inducentium ad intellectum articulorum, & loquendo de tali lumine, Deus vtique dare potest in maximo gradu, quoniam, & per naturale ingenium, & studium Theologicum potest in gradu aliquo comparari, vt dictum fuit in praecedenti quaestione: vel potest intelligi tale lumen, quo terminorum inhaerentia in articulis fidei videatur, non solum credatur: & hoc contingit dupliciter, primo quidem sub conceptibus terminorum, qui habentur in via, de hoc nomine Deus, & hoc nomine Trinus, & sic de alijs, qui quidem non sunt proprij, & distincti conceptus de Deitate, & personali Trinitate; aut sub conceptibus proprijs amborum. Et siquidem hoc vltimo modo lumen ponatur, quo habeantur habitus conceptus proprij de terminis, & videatur inhaerentia eorum: possibile est itaque tale lumen donari. Sed hoc coincidit, & est idem cum notitia abstractiua, quam non intellexit positor huius luminis, sed Doctor ille modernus, de quo agetur in articulo secundo. Restat igitur, vt intelligat iste Doctor tale lumen, quale dicendum est secundario, videlicet, quod sub conceptibus terminorum, vel eisdem, quales habet omnis viator: vel saltem, non proprijs Deitatis, & Trinitatis Diuinae, ipsorum terminorum inhaerentia, & complexio videatur in articulis fidei, & sic quidem lumen intelligendo, impossibile est poni. Hoc autem potest multipliciter declarari; impossibile est enim videre inhaerentiam, & complexionem quorumlibet terminorum, nisi videatur fundamentum illius inhaerentiae, & ratio fundamenti. inhaeren tia enim est quaedam relatio: relatio autem non cognoscitur, nisi cognito fundamento, & termino, & ratione fundandi. Impossibile nempe est conformitatem aliquorum cognosci, nisi cognoscatur qualitas illa, in qua conformantur. Sed conceptus quicumque, nisi ille, qui proprius est Deitatis, & personalis Trinitatis, non est fun damentum istius inhaerentiae, & complexionis, Deus est trinus, & vnus. quoniam si aliquis fuerit, vel est conceptus disparatus, & alterius entis a Deo, & tunc tale ens erit trinum personaliter, & vnum essentialiter, quod non est dare: vel erit communis conceptus appropriatus cum Deo, qualis est actus entis primi, & similes. Et certum est, quod tales nec sunt fundamentum, nec ratio fundandi istius inhaerentiae; quoniam Trinitas personarum inest Deo per propriam ratio nem Deitatis. ergo impossibile est vt ista inhaerentia videatur clare per aliquod lumen, nisi conceptus huiusmodi proprij habeantur.

Praeterea: Si talis inhaerentia videatur, aut videtur immediate, aut videtur ex terminis, aut videtur ex principijs alijs, & propositionibus primo visis. Non potest autem dici, quod videatur ex terminis, quoniam ipsi vt sic concepti, non sunt causa illius inhaerentiae: nec potest dici, quod cognoscatur ex prioribus propositionibus; quia vel concluderent ab vniuersali ad inferius Trinitatem personarum de Deo, quod esse non potest, cum sibi insit Trinitas non per rationem communem, sed propriam: vel concluderent a simili, quod esse non potest: tum quia maior est dissimilitudo cuiuscumque rei ad Trinitatem personarum, quam similitudo, secundum Augustinum, tum quia argumentum a simili est sophysma, nisi in ambobus similis sit ratio vniuersalis, cui praedicatum insit, quod per vnum simile de alia probatur, vt Aristoteles innuit, dum probatur, anima Socratis immortalis, quia anima Sortis est immortalis. hoc autem non teneret, nisi immortalitas inesset ambabus animabus per rationem communem. Constat autem, quod nulla ratio est communis, per quam insit Trinitas Deo, & alicui alteri: nec potest etiam dari tertium principale, secundum quod inhaerentia in articulis immediate videatur, & cognoscatur. quia impossibile est aliquid cognosci, nisi sicut est aptum natum cognosci, vt patet ex Aristotele. Nunc autem inhaerentia non haberrationem primo cognoscibilis, nec veritatis primae, immo est veritas causata, & cognoscibile secundarium. ergo per nullam potentiam poterit dari lumen, quo immediate, & primitus cognoscatur, igitur impossibile est tale lumen. Nec valet si dicatur, quod aliquando inhaerentia scitur, & tamen termini ignorantur, sicut ignorans Antichristi effigiem, & figuram scire potest, & cognoscere, quod Antichristus erit Domino reuelante. hoc quidem non valet, quoniam illud non est clare cognoscere, aut videre, sed credere tantum, aut firmiter adhaerere. Possibile est autem adhaerere per fidem inhaerentiae terminorum, non clare cognitis terminis ipsis.

Praeterea: Deus non potest separare ab aliquo actu tendente in obiectum rationem illam, sub qua formaliter tendit in ipsum obiectum; vt si videtur paries per colorem, tanquam per rationem formalem; impossibile est, quod separetur coloris apprehensio, a parietis visione. Et idem est de electione eorum, quae sunt ad finem, & intentionem finis. Sed ratio formalis, qua intellectus cognoscit, & tendit super inhaerentiam terminorum, est conceptus proprius termini vtriusque in propositionibus immediatis. (Principia enim cognoscimus, inquantum terminos cogno scimus. ) vnde principia cognoscuntur ex terminis, sicut id, quod est ad finem apprehenditur ex fine. Et similiter conclusiones ex principijs cognoscuntur. ergo impossibile est dari lumen, quo cognoscatur inhaerentia, aut complexio cuiuscumque propositionis, non habitis conceptibus proprijs terminorum.

Nec valet, quod dicunt aliqui notitiam terminorum esse causam efficientem respectu notitiae principij, & complexionis: & quod dicunt notitiam praemissarum causare effectiue notitiam conclusionis; hoc nimirum continet veri- tatem de notitia, qua seorsum cognoscuntur termini: sed in illa notitia terminorum non effectiue; sed formaliter, sicut in praedicta ratione probatum est de conclusione respectu principij, & de appetitu eorum, quae sunt ad finem, propter finem.

Praeterea: Quicumque clare cognoscit, & scien tifice aliquam inhaerentiam, non cognoscit eam, vt necessariam, & impossibilem aliter se habere, nisi ex terminis: nulla quippe relatio est ex se necesse esse, sed sua necessitas oritur aliunde; ergo inhaerentia scientifice cognosci non potest, nisi terminis praeconceptis sub illa ratione, qua fun dant inhaerentiam

Praeterea: Sicut se habent termini sumpti vocaliter ad propositionem, pro vt est sermo, sic se habent conceptus terminorum ad totalem conceptum principij. sed impossibile est esse propositionem, provt est sermo, quin insint termini, vt sunt voces, ergo impossibile est esse conceptum principij, & notitiam eius, quin insint conceptus terminorum, vt sunt partes illius principij, & notitia eorundem: non sunt autem partes sub conceptu confuso, & communi, sed sub conceptu proprio. nam propositio, quae est immediata sub proprio conceptu, non est immediata sub conceptu communi. haec est enim immediata: trian gulus habet tres, & tamen non ista, figura habet tres; immo potest probari ab inferiori, & hoc tollit immediationem secundum Philosophum; ergo impossibile est, complexionem alicuius propositionis clare, & nude cognoscere non habitis conceptibus proprijs terminorum illius.

Praeterea: Sicut se habet inhaerentia ad proprios terminos in essendo, sic se habet in cognoscendo; sed impossibile est, quod inhaerentia sit sine proprijs conceptibus eorundem. Ex praedictis itaque datur, quod lumen, quo videatur inhaerentia, & clare cognoscatur, dari non potest, sed tale lumen dari potest, quo termini clarius cognoscantur, & auferatur omnis repugnantia terminorum ortum habens ex oppositis rationibus, & nutriatur inhaerentia eorundem in men tibus infirmorum; qui forte resilirent propter illa dubia, nisi haberent probabiles rationes ad declarandam inhaerentiam, & hoc lumen est habitus Theologicus, de quo superius dicebatur, de quo etiam procedunt omnes auctoritates Au gustini, & non de lumine illo fictitio, quod poni impossibile est.

Opinio Goffre. quolib. 3. qaestt. IO. & quolibeto. 4. quaes. 19.

ET propterea dicunt alij, quod tale lumen impossibile est, & pro hoc sunt rationes sex tertio loco superius arguendo inductae, & nititur ista positio huic maxime, quod tale lumen si daretur, non posset stare cum fide, sed iste modus dicendi, etsi sit verus, quo ad conclusionem, media tamen non procedunt, vt. apparebit soluendo. Est adhuc hoc, quod dicit tale lumen incompossibile fidei, indiget perscrutatione. sed hoc habet magis locum in tertio libro Sententiarum, vnde supersedendum est, quoad praesens.

Scmnmomiiim uni tanitur opinio Scoti in Ani mulibaaz & aa

xtx. Eiu brstieo eut detandum est, itiaacp⸗tea,opinquius accedei. queiut, quod Deue pepust dare lumen aig sinini articulorum sub conceptibus proptisirorupscantur, vt Deus sub ratione Deitatis propess,& distincte: quod quidem lumen non esset asiud, quam abstractiua notitia de nuda, & mera Elsentia Deitatis, & declarant isti quamor per, ordinem

Primo quidem, quid est notitia abstractiua, & intuitiua. Est enim intuitiua, quae concernit rei praesentialitatem, & existentiam, & terminatur ad rem, vt in se existentem. Abstractiua vero dicitur, quae abstrafit ab esse, & non esse, existere, & non existere, & a praesentialitate, quemadmodum rosam intueor, dum eam praesentem conspicio; abstractiue vero cognosco, dum eius quidditatem, & naturam considero. hae autem duae sunt possibiles in intellectu, certum est enim, quod Angelus intuetur rosam, dum est, cuius ta men essentiam abstractiue considerat, etiam dum non existit.

Secundo vero probant quod Diuina Essentia possit sola voluntate, quidquid facere potest mediante sua Essentia, sed mediante sua Essentia mouet intellectum Beati ad sui notitiam claram, & nudam, quae quidem est intuitiua, pro eo, quod terminatur ad eam, vt praesentem, & realiter existentem, quoniam, vt sic mouet. ergo sola voluntate poterit mouere intellectum ad notitiam suae Essentiae nudae, & clarae. Certum est autem, quod talis notitia sub illa ratione, terminatur ad Diuinam essentiam, sub qua ratione intellectus mouetur ad eam, non mouetur autem per praesentialitatem, & existentiam Essentiae Di uinae, sed per imperium omnipotentis voluntatis. ergo nec terminabitur talis notitia ad essen tiam, vt existentem, & praesentem, sed ad essentiam mere abstrahendo ab existentia, & praesentialitate, & perconsequens non erit intuitiua, sed potius abstractiua

Tertio vero probant, quod haec notitia est possibilis viatori. omnis enim notitia est illi possibilis, quae non ponit ipsum in statu beatifico, & comprehensionis; sed notitia abstractiua de Dinina essentia, non est beatifica, sed tantum intuitiua, tum quia videre Deum per essentiam, quod est beatificum, est nosse ipsum intuitiue: tum quia notitia abstractiua posset esse, posito per impossibile, quod non existeret Deus, sicut rosa non existente, rosae quidditas cognoscitur abstractiue. Ergo huiusmodi notitia est possibilis viatori.

Quarto quoque probant, quod ex ista notitia possent veritates Theologicae cognosci, scientifice, & a priori. quicumque enim cognoscit subiectum sub propria, & quidditatiua ratione, po test cognoscere omnes veritates contentas virtualiter in subiecto, quoniam veritas conclusionis, continetur virtualiter in veritate principij: notitia vero alterius termini ipsius principij concepti continetur virtualiter in ratione subiecti. quoniam principia secundum Linconiensem sunt de secundo modo dicendi per se, quia in eis praedica tur propria passio de ratione definitiua subiecti, a qua pendet notitia passionis, & sic omnes veritates scientiae reducuntur ad rationem subiecti, notam tamen abstractiue, quia scientia abstrahit ab esse, & non esse subiecti, manet euim re coripipta, & propter hoc de singularibus non porest esse scientia, sed aestimatio sola secandum Philosophum. Cum ergo abstractiua notitiam de quidditatiua ratione Deitatis possit de iptelle, cui uiatoris, vt declaratum est, sequitūr, auod possit sibi dari lumen, quo cognoscet scitifici articulos, & creditas ueritates, veritates inquam, quae necessariae sunt ex natura, rei, nin voluntarie contingentes, & huiusmudi inod ponendi videtur valde rationabilis, & pulcher, & subtilis.

Impugnatio Heruei contra Scotum. quolibet 1o 2. quaest. 5.

VIDETVR tamen aliquibus irrationabil Vbus fore, & quo ad conclusionem, & quas probationem. Quo ad conclusionem quidet; quia omnis cognitio prima, quam nulla alla praecedit, videtur terminari ad rem, vt est in entitate sua, & perconsequens est intuitiua. Si enim prima est, per eam intellectus format determinatum conceptum de re, non sub hac ratione, vel ille, quae posteriores sunt, sed sub entitatiua realitate ipsius, quae prior est, & fundamentalis; & ex qua alij conceptus sub secundarijs rationibus fundantur, sed cognitio quidditatis Diuinae immediate est prima, & quam nulla alia praecedit, si enim aliqua praecedit, aut est cognitio alicuius alterius a Deo, in quo Deus reluceat, & hoc esse non potest, quia impossibile est, Deitaté relucere in aliquo creato cognitio obiectiue: aut est cognitio prius Dei, & tunc vel esset de esse Dei, quod esse non potest, quia tunc esse praecederet essentiam; & notitia esse, notitiam quidditatis: vel est ipsius quidditatis, & habetur propositum, quod est prima. ergo notitia quidditatis Diuinae semper terminatur ad rem, vt est in entitate sua, & perconsequens semper erit intuitiua.

Praeterea: Habens abstractiuam notitiam de quidditate Dei, aut solum nouit quid nominis, aut quid rei: non potest dici, quod quid nominis tantum, quia tunc non haberet maiorem notitiam, quam de figmentis. ergo relinquitur, quod quid rei. Impossibile est autem quid rei de aliquo cognosci, nisi cognoscatur de eo, quod est quaedam natura actu existens in rerum natura, vel possibilis existere. sed cognoscens perfecte, & euidenter Diuinam essentiam, cognoscit eam vt actu existentem, & non aptam natam existere, & possibilem tantum, ergo cognoscens Diuinam essentiam, semper cognoscit eam vt actu existentem, & perconsequens intuitiue.

Praeterea: Impossibile est cognosci quid rei, quin cognoscatur, an sit, iu alijs quidem a Deo actu, vel aptitudine, in Deo autem in actu, hoc patet, quia quaestio quid est, praesupponit quaestionem, an est. sed notitia abstractiua fertur in quid est rei de Deo, ergo necesse est, quod feratur in an est, & perconsequens erit intuitiua. Quo ad probationem vero videtur irrationabilis in tribus, primo quidem, quia falsum suppo- it, quod Deus imprimat visionem intellectui blatõ, sicut naturale mouens, & agens necessitate naturae, hoc siquidem non est verum, quia quidquid Deus facit in creatura, agit ex libero arbitrio, & non in necessitate naturali secundum fidei veritatem. Secundo vero, quia si verum est hoc assumptum, tunc destruitur propositio, cui intritur toca probatio secundum quod quidquid Dai efest in ratione obiecti naturaliter mouer e phsffit per solam voluntatem: hoc quidem Aaim est, si necesfitate naturali moueat. ea naa, quae insunt Deo decessitate naturae, non qui inroiuntaati, senenon subest voluntati Patris, quod generet filium, vel quod sit Deus.

Tertio quoque, quia concluditur pari ratione ex hac probatione, quod Deus possit intuitiuam notitiam facere absque praesentia obiecti existentis, & mouentis in sui realitate. ex quo potest facere per solam voluntatem quidquid facit per Essentiae motionem; faciet enim sine hoc, quod moueat essentia per solam voluntatem intuitiaugnitionem: quod tamen a talibus denegatur.

Dofeasis Scoti contra Herueum vbi probatur quod abstractiua potest esse, de actualitate rei.

SED istis non obstantibus adhuc manet positio praecedentis subtilis Doctoris, nisi aliud inducatur. Primae namque tres rationes innitun tur falsae imaginationi, & in solido fundamento. Supponunt enim, quod rei essentiae actualitas non possit cognosci abstractiue, quod quidem falsum apparet multipliciter.

Primo quidem, quia Astrologica notitia, cum sit scientifica, est vtique abstractiua, sed astrologica notitia potest esse de rei existentia, & actualitate, in futurum quidem, quia Astrologus scit, quod tali die, hora, & momento horae erit actualitas, & existentia eclipsis: In praeteritum vero, quia scit, quod tali hora fuit: secundum praesens etiam, quia existens in camera clausus sciret dicere horam, Eclipsis nunc incipit, nunc mediatur, nunc finitur, & tamen clarum est, quod non intuetur eam. Ergo notitia abstractiua potest esse de existentia, & actualitate rei.

Praeterea: Memoria, & actus eius, videlicet memorari pertinent ad notitiam abstractiuam, sed hoc attingit super rei existentiam, & actualitatem; non enim recordamur, nisi de actualiSatd:uq c aaetertu: Ius &eqt este tt ergo notitia

Praeterea: Imaginatio est notitia abstractiua, quae directe diuiditur contra intuitiuã; sed imaginatio directe transit super existentiam, praesentialitatem rei, sicut existens in camera potest imaginari, nunc est Eclipsis; vel audiens vocem alicuius hominis, & non videns, potest imaginari, iste est talis homo, ergo id, quod prius.

Praeterea: Notitia quia est per demonstrationem, est scientifica, & per consequens abstractiua. sed Astrologus demonstrat, quod terra actu est rotunda, & caelum sphaericum, & Medicus videns vrinam infallibiliter cognoscit esse in corpore talem morbum: ergo notitia abstractiua optime potest esse de actualitate, praesentialitate, & existentia rei.

Non valent itaque tres illae rationes. Prima siquidem non; esto enim, quod notitia, quae est de Dei quidditate, terminetur ad realitatem, & entitatem Dei; nihilominus non terminatur intultiue, sed abstractiue, & quasi imaginarie; sicut notitia, qua Astrologus existens in camera, imaginatur, & scit, quod Eclipsis in actu est in ista hora. Pari etiam modo secunda ratio deficit, quia per notitiam abstractiuam cognoscitur quid rei de Deo, & quia realiter existit. sed totum quasi imaginatiue, & abstractiue, sicut dictum est de Eclipsi. Et per idem patet, quod tertia ratio non procedit.

Aliae quoque tres rationes ex duplici falsa ima ginatione procedunt. Primae quidem duae, quod Doctor iste subtilis dicere voluit, Diuinam essen tiam mouere naturaliter, & ex necessitate naturae intellectum Beati, & non libere, & ex imperio voluntatis, hoc quidem non dicit, aliud quip pe est Diuinam essentiam mouere intellectum executiue quidem, sed ex imperio voluntatis terminantis ipsam ad huiusmodi motionem quemadmodum natura hominis dicitur generare alium hominem, licet non nisi ex determinatione voluntatis: & aliud est Diuinam essentiam mouere necessitate. hoc nempe falsum est, nec vnquam dictum illius Doctoris. Prima ergo ratio concludit, quod Diuina essentia, quo ad motionem intellectus Beati est ex libero arbitrio Diuino determinante essentiam ad huiusmodi motionem. Nec concludit, quin sit haec motio ab esse executiue, & immediate. Secunda vero ratio procederet, si Doctor concessisset essentiam mouere necessitate naturae; concedit autem oppositum, quod scilicet essentia in mouen do subest voluntati, & ita rationabiliter concludit illud posse facere sola voluntate, quod potest facere mediante essentia, quasi executiue. Tertia quoque ratio innititur isti imaginationi, quae non est vera secundum istum Doctorem, videlicet, quod intuitiua notitia sit solum quid absolutum, & non dicat ad aliquid, & actualem respectum ad existentiam rei. Et ideo dicendum secundum eum, quod contradictio est notitiam intuitiuam posse separari ab actuali respectu ad actualitatem, & existentiam obiecti, istud enim est formale in intuitiua, per quod differt ab abstractiua secundum eum, actualitatem autem rei necesse esse poni si ponatur respectus ad illam: ergo si intuitiua ponitur; necesse est poni actualitatem rei. Cum itaque arguit Doctor ille. quidquid Dei voluntas potest facere mediante essen tla, illud potest facere immediate: signanter po suit quidquid, non ad aliquid, vt innueret, quod non poterat illud quod dicit respectum, & ad aliud, ad ipsam essentiam & eius actualitatem, cuiusmodi est notitia intuitiua, alioquin, si dixisset sic, propositio esset falsa, non enim omne ad aliquid Deus potest facere sine praesentialitate termini, quia non Patrem sine filio, & fic de alijs, abstractiua autem potest; quia respectum non includit ad essentiam, & eius actualitatem.

Articulus tertius in quo praemittuntur quaedam pro solutione quaestionis, & ostenditur primum in quo deficit opinio Scoti.

CIRCA tertium autem considerandum est, quod haec positio subtilis, & moderi Docto- ris, veritatem quidem obtinet, quo ad duo. Primo quidem, quod de Deitate potest esse notitia abstractiua. Secundo vero, quod illa non est beatifica, & ita posibilis viatori; ex quibus sequitur tertium, quod dari potest lumen tale, quo ve ritates Theologicae scientifice cognoscantur, in alijs tamen duobus videtur dicere minus vere. Primo quidem, quod dicit, intuitiuam notitiam aon posse separari ab actualitate, & praesentialitante obiecti. Secundo vero, quod definit, intuitiuam notitiam illam esse, quae terminatur ad actualitatem, praeseltialitatem, & existentiam realem obiecti; abstractiuam vero, quae abstrahit ab his, & non terminatur ab ea. Primum ergo, quod intuitina notitia esse non possit, nisi re existente actu praesente, videtur posse probari: nulla enim relati ua denominatio potest poni absque proprio termino impossibile est enim poni Patrem, quin Filius ponatur, sed intuitiua notitia videtur denominatiue, & relatiue dici ad rei existentiam, & praesentiam actualem: nam cum dicitur video Petrum, sequi videtur, ergo est Petrus, pro eo, quod videre includit esse illius, quod videtur per modum ter mini relatiui: ergo impossibile est, intuitiuam no titiam fieri, nisi re praesente. Et confirmatur, quia respectus actualis ad obiectum existens, est idem realiter cum intuitiua notitia, etsi non formaliter.

Praeterea: Impossibile est, intuitiuam fieri absque differentia, qua distinguitur ab abstractiua; tum quia differentia non potest separari a re, tum quia fieret, & transiret tunc temporis in notitiam abstrastiuam: sed coexigere existentiam obiecti est differentia, qua distinguitur intuitiua ab abstractina, non enim differunt penes obiectum, quoniam actuale esse existentiae, praesentialitas, & omne, quod lntuitiue cognoscitur, potest cognosci abstractiue, sed distinguuntur in ratione coexigentiae, quoniam intuitiua coexigit rei cognitae existentiam, quam non exigit abstractiua. ergo intuitiua ab existentia rei cognitae separari non potest.

Praeterea: Sicut se habet abstractiua ad obiectum in esse cognito positũ: sic intuitiua ad obiectum positum in esse reali, sed non potest esse abstractiua notitia, quin sit obiectum in esse cognito. ergo nec intuitiua, quin sit in esse cognito, & reali.

Praeterea: Non plus coexigunt tactus, gustus, & sensus alij, rei praesentialitatem, quam visus, sed impossibile est tangere, nisi praesens, aut gustare, nisi praesens. ergo nec videre, aut intueri.

Praeterea: Id quo dempto statim dicimus non intueri, coexigitur necessario ad intueri, sed abla to obiecto, statim dicimus non intueri, sed decipi, sicut patet in ludificatis. ergo idem, quod prius.

Praeterea: Si intuitiua notitia non coexigeret necessario actualitatem obiecti, tunc beatifica notitia posset esse absque actualitate, & existentia Dei: intuitiua enim notitia Dei beatifica est; sed hoc est absonum dicere. ergo & illud, vt videtur; sed istis non obstantibus, dicendum est, quod intuitiua notitia fieri potest re absente, nec acualiter existente, quod quidem potest duplici via declarari: prima quidem via experientiae, cui adhaerendum est potius, quam quibuscumque Logicis rationibus, cum ab experientiae habeat ortum scientia, & communes animi conceptiones, quae sunt principia artis, vnde sumantur secundum Philosophum: Vnde signum est sermonum verorum conuenientia cum rebus sensatis; nunc autem docet experientia, quod intuitiua, quae est in sensu, & visio sensitiua, non necessario coexigunt rei praesentialitatem, & sunt ad hoc experientiae quinque: prima quidem in visionibus derelictis ex forti visibili, quam po nit Augustinus de Trinitate, qui ait, quod plerumque cum diu solem attendimus, vel quaecum que luminaria, & deinde oculos clauserimus, quasi versantur in conspectu quidam colores lucidi, varie sese commutantes, & minus minusque fulgentes, donec omnino defistant, quos intelligendum est, reliquias esse illius formae, quae facta erat in sensu: & concludit, quod erat etiam cum videremus, & illa erat clarior, & expressior; saed multum coniuncta cum specie rei eius quae cernebatur, vt discerni omnino non posset. & ipsa erat visio. Haec Augustinus. Ex quo patet, quod visio solis, aut aliorum luminarium remanet in oculo, obiecto recedente, secundum eum, & experientiam omnem. Secunda vero est in somno, & somnijs, quam ponit Commentator in tractatu suo de somno, & vigilia; dicehs quod in somno videt homo, & sentit per quinque sensus, absque eo, quod ibi sit aliquod sensibile extrinsecum: hoc autem accidit per motum contrarium ei, qui est in vigilia; in vigilia enim sensibilia extrinseca mouent sensus, & sensus communis mouet imaginatiuam virtutem- in somno autem reuertetur imaginatiua intentio, & mouebit sensum communem, &. sensus communis mouebit virtutem particularem: & sic accidit, quod homo comprehendet sensibilia, licet non sint extrinseeus; quia intentisnes eorum sunt in instrumentis sensuum, & indifferenter, siue istae intentiones veniant ab extrinseco, siue ab intrihseco. haec Commentator. Ex quo patet, quod visus est in oculo somniantis se videre, & auditio in auditu, contactus in tactu, in absentia reali obiectorum. Tertia quoque experientia in timentibus apparet, qui sonos audiunt, & terribilia vident dissoluti timore: teste Commentatore, qui ait vbi supra, quod hoc accidit habentibus timorem, & infirmis, propter debilitatem virtutis cogitatiuae, quae dissoluitur, vnde eis accidit accidens tale. Quarta autem est in ludificatis, de quibus constat, & notum est omnibus, quod vident ea, quae non sunt, vt castra, canes, & lepores, & similia. Vltima vero est in habentibus oculos molles, in quibus cum viderint rubeum, derelinquitur visio rubei, ita vt rubeum appareat eis omne, quod vident. Ex his ergo experientijs potest probari intentum: non plus enim exigit intuitiua notitia intellectus rei praesentialitatem, quam intuitiua, quae est in sensu. quod patet ex hoc, quod nomen intuitiuae notitiae deriuatum est a sensu ad intellectum, & iterum intellectus est abstractior, & magis independens quam sensus, sed probatum est multiplici experientia, quod intuitio sensitiua separa ri potest a reali praesentialitate obiecti. ergo mul to fortius intuitio intellectus poterit separari.

Praeterea: Potentior est Deus, quam sit ars, vel natura, sed per artem fit visio absque praesentialitate visibilis, vt patet in ludificatis, & per naturam, in somniantibus, timentibus, & infirmis, vt supra docuerunt Commentator, & Au- gustinus. ergo Deus multo fortius hoc facere po test; sed forte dicetur contra istas experientias. Primo quidem, quod huiusmodi visiones falsae sunt, deceptoriae, & erroneae, & ex erroribus, & deceptionibus non debet argui ad veras visiones. Secun do vero, quia non sunt visiones, sed iudicium sensus communis, per quem iudicamus nos videre, vt pa tet: vnde tales ludificati, non vident, sed videtur eis, quod videant sensu communi, hoc iudicante. Hae autem euasiones non impediunt demonstratio nes praedictas. Prima quidem non euadit, sed potius confirmat, nullus enim actus est in potentia visina, qui non participet rationem specificam visionis. Sed huiusmodi actus sunt in oculo, vt expresse di cit Commentator, & Augustinus quidem concludit, & ipsa erat visio. Commentator vero dicit, quod homo fentit per quinque sensus. ergo huiusmodi expertae apprehensiones participant rationem specificam visionis, quare nulla visio, secundum specificam sui rationem exigit rei praesentialitatem.

Praeterea: Verum, & falsum insunt eidem notitiae numerali, nulla immutatione facta in ipsa; sed tantummodo re mutata, vt patet per Philosophum in praedicamentis; vnde eadem aestimatio, qua Sortes aestimatur sedere vera est eo sedente, quae statim manens eadem numero, falsa fit eo surgente. Sed huiusmodi apparitiones sunt flsae visiones, & errores secundum istam euasionem. ergo ipsae eaedem numero possunt esse verae, vel saltem sunt eiusdem speciei cum veris, & per consequens realitas visionis, non exigit realem praesentiam obiecti existentis, quamuis exigat eam veritas visionis, pro eo, quod veritas, addit super realitatem visionis respectum conformitatis ad rem. Secunda vero euasio non procedit, tum quia negat Commentatorem, & Augustinum, qui expresse dicunt huiusmodi apparitiones esse in sensu particulari; tum quia sensus communis numquam est in actu suo, nisi sensibus particularibus existentibus in actibus suis, vt patet, tum quia si sensus communis iudicat oculum videre, oportet, quod in oculo sit aliquid quod iudicat, puta apparitio rei, apparitio autem rei existens in visu est ipsa visio, tum quia sensus communis non iudicat aliquid extra: nunc autem ea, quae apparent extra iudicantur, tum quia esto, quod sit in sensu communi habetur propositum, est enim intuitiua absque praesentialitate rei. ergo via experientiae quae facit scire, patet intentum. Secunda vero via procedit a prio ri, certum est enim, quod Deus potest facere, quidquid non implicat contradictionem, & conseruare fundamentum relationis corrupto termino, & transeunte respectu, vt Sortes conseruatur filio eius Platone corrupto, & transit paternitas Sortis: sed visio intellectiua, & sensitiua, & vniuersaliter om nis intuitiua notitia est aliquid absolutum, fundans respectum ad rem intuitiuae cognitam. ergo Deus poterit conseruare intuitionem huiusmodi absolu tam, corrupto respectu, & rei praesentialitate non existéte. Nec valet, quod aliqui dicunt huiusmodi respectum esse idem realiter cum illo absoluto, & differre tantum formaliter, & per consequens non posse ab inuicem separari cum sit eadem res, hoc siquidem non valet, quoniam est impossibile rem dependentem realiter, & rem independentem realiter, esse eandem rem realiter, nec sufficit, quod sint distincta formaliter: immo oportet quod sint distincta realiter: conditio enim de praedica to reali exigit realem distinctionem in subiecto, sicut illa, quae est de praedicato formali, distinctio nem formalem, & quae est de praedicato rationis distinctionem rationis, & quae de praedicato relato, distinctionem relatiuam, & quae de praedicato absoluto, distinctionem absolutam, vt patet per Philosophum de magno, & paruo in lib. praedicamentorum, & ratio huius est: quia praedicatum reale non inest, nisi ratione rei, & eius primum subiectum est res, non formalitas, alioquin minus haberet de entitate subiectum quam illud cui subijcitur quantumcumque. ergo in subiecto sit formalis alietas, dum tamen sit eadem realitas praedicamentum reale, quod inest illi realitati, impossibile est, quod negetunab ea sine conditione; & idcirco res dependens realiter, & res, quae non dependet non sunt eadem res, sed intuitiua notitia, secundum realitatem absolutam, est indepen dens ab omni alio extra se formaliter, etsi effectiue dependeat a Deo, & ab obiecto, secundum illud autem quod est in ea respectus ad obiectum intuitum est res dependens realiter ad obiectum tamquam ad terminum, cum omnis respectus, quo ad sui realitatem egeat termino. ergo impossibile est, quod absolutum intuitiuae notitiae, & respectus eius ad actualitatem rei sint eadem res. ergo poterunt per Diuinam potentiam separari, vt dicebatur.

Praeterea Deus potest omnem rem conseruare absque omni alia re, a qua non dependet, nisi effectiue; potest enim suspendere effectiuam causalitatem omnis creaturae conseruato eius effectu, sed absolutum intuitiuae notitiae est quaedam res de praedicamento qualitatis, secundum sic ponentes, & per consequens non dependet ab obiecto, nisi effectiue tantum: si enim quidditatiue exigeret, formaliter, & essentialiter ad eius realitatem obiectum per modum termini, sicut ad esse reale relationis exigitur essentialiter terminus. Si inquam, ita esset de hac realitate abso luta intuitiuae notitiae: sequeretur, quod non esset realitas de praedicamento qualitatis, nec ha beret rationem absoluti. ergo necesse est dicere, quod illam realitatem, quae ibi est absolute, Deus possit absque obiecti presentialitate conseruare: nec obstant, quae superius in oppositum inducuntur. Primum quidem nō, quia supponit quod intuitiua notitia sit mere denominatio re latiua, & non aliquid absolutum, cuius tamen oppositum dictum est, & iterum non est verum, quod notitia intuitiua dicatur relatiue, nisi ad obiectum, vt est intuitum. Secundum etiam non procedit, quia non est verum, quod exigentia realis existentiae obiecti sit differentia distinctiua abstractiuae, & intuitiuae notitiae, cum intuitiua non coexigat, vt apparet ad sensum. Nec tertium procedit, quia non est verum, quod intuitiua notitia exigat obiectum in esse reali, sed sufficit, quod sit in esse intuito, vt infra apparebit. Quartum etiam falsum assumit, quod gustatio, & contingentia non possint esse in gustu, & tactu in absentia obiectorum. Oppositum quippe apparet in somniante de saporibus, & de tangibilibus multis. Nec quintum obuiat, cum enim ludificatos dicimus non videre, sed decipi, & videri sibi quod videant, hoc non dicitur, quasi in eis non sit visio, sed quia est visio falsa, sicut de intelligente, quod non est ve- rum: consueuimus dicere, quod non intelligit: cum tamen constet, quod in intellectu eorum est intellectio, quae super falsum transit. Vltimum etiam non procedit, quia intuitiua notitia de Deo, non potest esse Deo non existente, quae quidem impossibilitas non oritur ex hoc, quod actualitatem Dei exigat in ratione obiecti, sed in ratione causantis, & conseruantis.

Secundum in quo deficit opinio Scoti, & datur verae definitio notitiae intuittuae, & abstractiuae.

EX praedictis patet, quod non bene definitur abstractiua notitia, dicendo quod est illa, quae non terminatur ad rei existentiam, & actualitatem praesentem, sed abstrahit ab eis. probatum enim fuit supra in fine secundi articuli, quod immo actualitas, praesentialitas, & existentia rei possunt cognosci abstractiue: & quod etiam non bene definitur intuitiua; dicendo, quod sit illa, quae coexigit rei praesentialitatem, propter rationes superius immediate inductas. Et idcirco videndum est, quae sit differentia istarum notitiarum ad inuicem, & qualiter possit quaelibet diffiniri. Est igitur intuitiua notitia valde difficilis ad notificandum, & maxime propter penuriam nominum propriorum, & idcirco auctoritate Philosophica, quae fingere verba docet, vt non sermoni res, sed rei sit sermo subiectus, secundum quod consulit Hylarius, sub istis vocabulis potest proprie declarari, vt dicatur, quod est cognitio directa praesentialis eius, super quod transit obiectiue intuitiua, & quasi positiua existentiae. Ad cuitis explanationem considerandum est, quod haec omnia magis relucent in visione sensitiua, d qua nomen transsatum est ad visionem intellectiuam. Est igitur aduertendum, quod notitia imaginaria, quae est maxime abstractiua, & notitia ocularis, quae est maxime intuitiua, non differunt in aliquo ex parte obiecti. namque omne visibile imaginabile est, color enim, rectitudo, distantia, praesentialitas, & existentia sicut possunt oculariter aspici: sic possunt imaginarie apprehendi: differunt ergo solum ex parte modi cognoscendi. Quatuor enim conditiones concurrunt in modo, quo transit ocularis notitia super obiectum, & ille quatuor deficiunt in modo, quo imaginaria cognitio transit super eum. Prima quidem conditio est rectitudo, imaginatio enim non transit, nec apprehendit rei existentiam immediate, sed quasi arguitiue ex causa, vel effectu, vel signo illius, vt patet de Astrologo, qui existens in camera imaginatur Eclipsis actualitatem propter calculationem; Medicus morbum in stomacho proter signum, quod apparet in vrina. ocularis autem notitia non arguitiue, sed directe, & immediate transit super existentiam rei. Secunda vero conditio est praesentialitas: imaginatio namque quantumcumque transeat super praesentialitatem rei imaginando, scilicet, quod nunc est Eclipsis praesens in tanta quantitate, & cum omnibus circunstantijs; tamen ipsam imaginatur, vt quoddam absens quantum ad modum tendendi, vt quasi modo absenti feratur super praesens: ocularis autem notitia fertur super praesens modo praesentiali; immo, & super absens modo praesentiali, sicut pa tet in ludificatis, & in cunctis experientijs superius inductis: quamuis enim obiecta sint absentia; si visio sit in oculo, feretur super ea modo praesentiali, vt patet. Tertia quoque conditio est actuatio obiecti, imaginatio namque quantumcumque feratur super actualitatem rei: vt dum imaginatur actualitatem Eclipsis, non tamen tran sit modo actuatiuo quasi ex vi sua ponat Eclipsim in esse actuali: ocularis autem notitia ita ha bet annexam actuationem, quod obiectum facit apparere in sua actualitate: esto etiam, quod in actu non sit, vt apparet in ludificatis. Quarta ve ro conditio est positio existentiae, & quasi redit in idem: ocularis enim notitia, res illas, quae realiter non existunt facit apparere, vt realiter existentes. Bene itaque dicitur, quod intuitiua notitia est cognitio directa contra arguitionem, & quod est praesentialis contra modum absentem, quo imaginatio fertur etiam super res praesentes, & quod est actuatiua obiecti, & positiua existentiae, quoniam realem existentiam eius, & actualem positionem eius facit apparere: esto etiam quod non sit. Et per oppositum patet, quod ima ginatiua notitia caret, & abstrahit ab hac quadruplici conditione, quae nec directe, nec praesentialiter, nec actuatiue, & existentiae positiuae transit super obiectum, esto etiam, quod imaginetur ipsum existere, & esse in actu, ac praesentem fore. Transferendo itaque ista ad intellectum, ibi sunt isti duo modi cognitionis, primus videlicet, qui directe apparere facit rei praesentialitatem, actualitatem, & existentiam: immo non est aliud illa cognitio, nisi quaedam praesentialis, & actuatiua apparitio, & directa ad existentiam rei, & iste mo dus est intuitiuus. Secundus vero, qui non directe, nec ex se, nec praesentialiter, nec actuatiue facit apparere res: & hic est abstractiuus. Ex praedictis itaque colligitur, in quo differunt abstractiua, & intuitiua notitia, & quae est ratio vtriusque. Sunt namque duo modi apparitionis; formalis: cum intellectio non sit aliud quam quaedam formalis apparitio, qua res apparent obiectiue, sed vna apparitione apparent res praesentialiter, & actualiter, & existenter in rerum natura, siue sit, siue non sit, & hoc est intuitio; alia vero siue res sit, siue non sit, non apparet res praesentialiter, & actuatiue, & existenter in rerum natura, sed quasi modo imaginario, & absente: vnde magis proprie posset dici ista notitia imaginaria, quam ab stractiua, tum quia Philosophus 12. Metaph. & Commentator ibidem, & 3. de Anima. vtuntur isto vocabulo in intellectu, vocando huiusmodi notitiam imaginationem per intellectum: tum quia nomen abstractiuae notitiae videtur appropriari cognitioni vniuersalis, quae fit per abstractionem: tum quia dicendo sic, quod notitiarum intellectiuarum alia est intuitiua, & praesentialis; hoc est habens modum visionis sensitiuae, alia ve ro est imaginaria, & absentatiua: hoc est habens? modum imaginationis, quae absentatiue fertur in res, quouis ergo nomine appelletur, sed tamen magis proprie taliter diceretur, & est breuis eorum differentia in praesentialitate, & absentia, non referendo ea ad obiectum cognitum, cum imaginatio feratur super absentia, & praesentia obie ctiue, & intuitio etiam super vtrumque, quod enim feratur super absentia lndificatio probat. Sed referendo absentiam, & praesentialitatem ad modum cognoscendi, & ferendi super obiectum.

Ex hoc patet, quod incompetens est definitio, quam ponit Girardus in quolib. q. 9.

NON est ergo bona definitio, quam aliqui assignant de intuitiua notitia, dicendo quod est cognitio, qua cognoscitur res immediate omnino, non mediante specie, & exemplari imagine, vel alio obiecto ab ipsa re terminata ad praesentiam rei. Haec quidem definitio deficit propter duo. primo quidem quia visio, & intuitio, quae fit in somnis est mediante specie, & deriuatur ab imaginatione ad oculum, nec terminatur. ad praesentialitatem rei secundum veritatem, cum absentia sint obiecta: & tamen haec est vera intuitiua notitia, vt extitit supra multipliciter declaratum ex dictis Augustini, & Commentatoris. Secundo vero, quia tota haec definitio competit notitiae imaginariae, quae non fit mediante aliquo exemplari, aut imagine, aut aliquo alio obiecto, quod imaginans aspiciat cognoscendo, alias Roma imaginata a conditore Romae, non esset ipsamet Roma, sed quoddam Jdolum eius, nec domus in mente artificis, esset eadem cum domo extra, cuius oppositum dicit Philosophus 7. Metaphysicae, vnde patet, quod imaginans rem aliquam in illam fertur absque omni medio obiectiuo, licet forte per speciem tanquam per medium formale, sicut & videns videt per speciem. & si negatur species in visu, non apparet, quin possit de imaginatione negari, & tunc erit imaginatio immediata notitia lata super rem absque omni specie, imagine, & exemplari, & quocumque medio obiectiuo, & tamen non erit intuitio, quia feretur quasi modo absenti. ergo illa definitio est in competenter assignata.

Quartus articulus vbi directe respondetur ad quaestionem.

VLTJMO itaque in puncto quaestionis istius dicendum est, quod videtur sub quatuor propositionibus.

Prima quidem, quod notitia intuitiua, & imaginaria: sunt possibiles in intellectu, huic tamen videntur aliqua obuiare in intellectu enim non debet poni notitia materialis cum abstrahat ab hic, & nunc; sed intuitiua notitia videtur materialis, vtputa quae praesentialis est, & ita includens simultatem durationis, & nunc actuatiua est, & positiua existentiae, & ita includens. ergo non est possibilis in intellectu.

Praeterea: Illa notitia non est competens intellectui, quae semper ipsum poneret in errorem, sed intuitiua notita intellectum poneret in errorem. Constat enim, quod omnis notitia potest conser uari diu in intellectu, cum sit immaterialis, & incorruptibilis. quamdiu ergo intuitiua notitia erit in intellectu, tamdiu ludificabitur, & decipietur, nisi res in veritate sit praesens, hoc autem intellectus deprehendere non poterit, ergo per huiusmodi notitiam decipietur, non est ergo in intellectu ponenda. Et confirmatur, quia secundum istos hodie Deus decipitur, habens intuitiuam notitiam de futuris: secundum illam nempe notitiam iudicat res fore praesentialiter existentes, quod falsum est. Sed istis non obstantibus, vera est propositio, quae sic patet. clarum est namque, quond intuitiua notitia est nobilior, quam sit imaginaria propter multa. primo quidem, quia desiderabilior est: imaginans enim aliquid, desiderat illud videre, videns autem non desiderat imaginari. Secundo vero, quia delectabilior est: delectabilius enim est videre rosam, aut rem amatam, quam ipsam imaginari. Tertio quoque, quia clarior est: imaginans enim aliquam rem adhuc experitur in quibusdam tenebris se manere respectu illius rei, videns autem est in omnimoda notitiae claritate. Quarto vero, quia certior est: est enim visio experimentalis notitia, imaginatio vero non, & idcirco sensui veritas, phantasiae autem deceptio, & fallibilitas tribuitur in secundo de Anima. Quinto vero ex istis sequitur, quod est perfectior atque vltimior, vnde vltimate, & perfectissime vnit obiecto. Si igitur intellectiua notitia nobilior est sensitiua, necesse est in ipsam poni nobilissimum modum cognoscendi, & per consequens quasi intuitiuum. Constat autem de alio, videlicet de modo imaginario, ergo in intellectu vtraque notitia poni debet.

Praeterea: Notitia facialis, & intuitiua ac praesentialis idem esse videtur. Sed in intellectu ponitur notitia facialis, secundum scripturam, ait enim Apostolus, quod: Videmus nunc per speculum in aenigmate, idest imaginarie, tunc autem facie ad faciem, hoc est intuitiue, ergo illae notitiae ponendae sunt in intellectu. Nec obuiant illa duo, quae superius inducuntur. Primum quidem non, quia materialitas sensitiuae visionis consurgit ex hoc, quod praesentialitas, directio, & actualitas, quae ponuntur conditiones ipsius, sumuntur materialiter, & situatiue, vt videlicet in visione concurrat directio situalis obiecti; quia visa, omnia directe videntur, & sub quadam linea recta imaginarie directa ab oculo in rem visam, vt patet: praesentialitas etiam est situalis, quia omnia videntur, vt situaliter opposita, & obiecta: actuatio etiam est materialis, quia omnia visa iudicantur, vt actu existere hic, & nunc, in praesenti scilicet tempore, & in dato situ. Dum vero conditiones istae concurrunt ad intuitiam notitiam intellectus, tunc non sunt situales, & materiales: non enim intellectus sub recta linea intuetur, sub cuius fine situet obiectum, nec iudicat obiectum situaliter sibi praesens, cum abstrahat ab omnibus istis, sed iudicat ipsum praesens praesentialitate spirituali, quae non est simultas duorum consituatorum, nec fundata super situm, sed super realitatem simpliciter: & ideo est praesentialitas absque distātia, & propinquitate, absque intus, & extra, & absque hic, & ibi, vt alias apparebit. Secundum hoc ergo dicendum, quod talis notitia intuitiua est im materialis, & abstracta, & compossibilis intelletui. secundum quoque non obuiat, quoniam notitia intuitiua, quantum est ex ordine naturali, in intellectu imprimitur ab obiecto, & ab eodem conseruatur, sicut lumen a sole: & idcirco non facit intellectum errare, quia obiecto absente statim desinit esse, non sic autem de illa, quae est quasi imaginaria, quia illa manet iuxta imperium voluntatis, nec conseruatur ab obiecto; haec autem diuersitas oritur, ex propria ratione, & natura vtriusque notitiae, pro eo quod natura semper facit quod melius est. Illud autem quod inducitur pro confirmatione etiam non procedit, nam intuitiua in Deo est praesentialis apparitio, pro illo nunc in quo erit res, quae futura est non pro alijs nunc, & idcirco est vera. sic igitur in intellectu poni debet vtraque ista notitia, licet pro statu viae non experiamur intuitiuam propter coniunctionem, cum intuitione sensitiua, quamuis enim intellectus Geometrae triangulum describentis in puluere, & de angulis demonstrantis per intellectum intueatur triangulum; non tamen distinguit per experientiam, quia simul intuetur per sensum, quod enim intellectus misceatur sensui, & aspiciat sensatum in praesentia posi-- tum: sicut miscetur phantasiae, & aspicit phantasiatum in absentia sensibilium expresse docet Commentator.

Quod vtraque notitia sit possibilis de Deo.

SECVNDA vero propositio est, quod de Deo, O sicut & de rebus quibuscumque alijs potest habere intellectus notitiam quasi imaginariam, & absentatiuam, & notitiam quasi praesentialem, & intuitiuam; hoc quidem patet multipliciter. Si enim repugnaret Deitati concipi quasi imaginarie, & modo non praesentiali, aut repugnaret sibi, quia non est nisi purum esse subsistens, aut quia est vbique realiter praesens, & iita cognoscens eam, cognoscit quod est sibi praefens. sed neutrum istorum obuiat, quoniam esse purum potest cognosci imaginarie, & modo absenti. Sciri etiam potest, de aliquo quod est praesens, & intuitissimum per illapsum modo ima ginario, ita quod erit certus de hoc, sed tamen praesentialiter non videbit, ergo nullo modo sibi repugnat quasi imaginarie cognosci.

Praeterea: Tot modis potest Dei essentia apparere, & intellectum sibi conformare, quot modis potest quidditas creaturae, sed quidditas rosae, & omnis creata entitas, potest intellectui apparere praesentialiter, & potest apparere quasi imaginarie, & absenter, potest etiam sibi intellectus conformari modo vtroque, ergo & Diuina essentia vt videtur.

Praeterea: Actus purus, & pura actualitas potest quasi modo imaginario cognosci, alioquin in Metaphysica non probaretur, quod Deus sit actus purus. Sed nulla alia ratio assignatur a ponentibus, quod Deus non possit aliter quam inauitius cognosci, nisi quia non potest cognosci nisi imelligatur, quod est actus purus, & quod actualiter ost, ergo nulla apparet ratio quare noni possu Dei essentia, quasi imaginarie conosci 3 conceditur autem ab omnibus quod intumine cognoscitur a Beatis, ergo patet quod vtraque ista cognitio possibilis est de Deo.

Quod sola intuitiua notitia de Deo est beatifica.

TERTIA vero propositio est, quod notitia de distincta, & nuda Dei essentia, non potest esse beatifica, nisi fuerit intuitiua, quae sic patet, certum est enim quod beatitudo intellectus consistit in eius optima operatione secundum Philosophum primo, & nono Ethic. Sed imaginaria notitia de Diuina essentia, quantumcumque nuda, & distincta, non est nobilissima operatio intellectus, immo adhuc restat intuitiua tamquam optima, vt supra patuit in prima propositione, ergo sola intuitiua, & nullo modo imaginaria intellectum felicitabit.

Praeterea: Illa notitia quae non quietat, immo excitat desiderium, non habet rationem vltimi, & per consequens beatitudo non est, quae ponitur vltimus finis, sed notitia imaginaria de Deo non quietat, immo desiderium excitat ad videndum, sicut & de quolibet amato apparet. ergo id quod prius.

Praeterea: Nulla notitia de Deitate beatificat intellectum, quae relinquit ipsum in tenebris, & obscuritate respectu ipsius: Sed notitia quasi imaginaria de Deitate quantumcumque distincte, nude, & imaginarie conciperetur, relinqueret intellectum sub quibusdam tenebris, & obscuritate, esset enim Deitas adhuc sibi absens, donec praesentialiter cerneret ipsam, ergo huiusmodi notitia non beatificat intellectum

Quod lumen potest dari viatori quo cognoscere potest scientifice credibiles veritates.

QVARTA vero propositio est, quod si talis notitia lumen appelletur, non dubium quod tale lumen dari potest viatori. Nec dubium, quin per ipsum scientialiter cogno scet articulos fidei nostrae. Primum quidem est facile declarari. Si enim intellectio, quasi imaginaria de propria, & distincta Dei essentia est incompossibilis viatori, hoc consurgit ex altero duorum, aut quia ipsa est formaliter beatifica, & hoc non impedit, quia oppositum statim est probatum, aut quia habet necessariam connexionem cum intuitiua, sicut aliqui imaginan tur, pro eo quod ita apparet in nobis, quod ima ginatio praesupponit sensum, & abstractio vniuersalis praesupponit, quod particulare fuerit intuitum, Deus etiam non cognoscit res, quasi imaginariae, nisi quia se primo intuetur, & ita videtur aliquibus quod abstractiua notitia cum intuitiua, quasi necessario connectatur: hoc siquidem non impedit, tum quia veritas docet, quod notitia abitractiua potest dari de rebus, de quibus non fuit intuitiua, vt apparet de infusa sapientia Salomonis, cui forte Deus infudit species rerum quas numquam viderat, caeco etiam nato posset Deus infundere species colorum secundum aliquos, & similiter Angeli prius habue runt species rerum infusas, quam eas intuitiue cognoscerent; tum etiam quidquid sit de connexione harum duarum notitiarum in via generationis, tamen in esse, imaginaria notitia separatur ab intuitiua, vt experientia docet, & per consequens per Diuinam potentiam in via generationis disiungi potuerunt, vt Deus det abstractiuam absque intuitiua, ergo non appa- ret qualiter intellectio imaginaria de Dei nuda essentia sit incompossibilis viatori. Secundum vero etiam non est difficile probari omnis enim notitia ex qua cognoscitur causa propter quam aliquid est, & quoniam impossibile est aliter se habere, est notitia luminosa, & vere faciens scire secundum Philosophum, sed imaginaria intel lectio de Dei nuda essentia euidenter ducit in causam, & rationem veritatuum, quas credimus, & manifestat illas impossibiles aliter se habere, quia Deitas est quasi fundamentum omnium eorum, quae creduntur de Deo, & per consequens est causa cognitionis eorum, ergo possibile est dari lumen viatori, quo sciet etiam propter quid veritatuum, quae creduntur de Deo, quasdam quidem de possibili, vt quod Deus potuit incarnari, & similes, quasdam vero de actu, vt quod est trinus, & vnus in actu.

Responsio ad obiecta.

AD ea ergo, quae superius primitus inducuntur, dicendum est, ad primum quidem quod scibilitas non latet in propositionibus ratione vocuum, sed ratione conceptuum. Et idcirco articuli fidei sub conceptibus terminorum, qui habentur a viatore scibiles non sunt, quocumque lumine dato, quo conceptus proprij de terminis habeantur, tale autem lumen non esset nisi notitia quasi imaginatiua, de qua dictum est. Nec valet quod dicitur propositiones istas, vel esse mediatas, vel immediatas: dicendum est enim quod sunt immediatae sub proprijs conceptibus, & mediatae sub communibus, & confusis conceptibus, nec post perueniri ad illud medium, nisi per lumen ducens in conceptus proprios, ex quibus tamquam per media. propositiones istae sub communibus conceptibus possunt demonstrari.

Ad secundum dicendum, quod inter lumen gloriae, & lumen fidei potest Deus facere medium lumen, quasi imaginariae notitiae Deitatis, sed illud lumen quod quaeritur stantibus confusis conceptibus terminorum facere non potest propter repugnantiam prius tactam.

Ad tertium dicendum, quod illa notitia media scientifica inter fidem, & visionem, non potest esse, nisi illa imaginaria, de qua dictum est in propositione.

Ad quartum dicendum, quod Richardus de sancto Victore intelligit per necessarias rationes eas, quae multum sunt probabiles, & efficaces, non necessarias simpliciter, & similiter intelligit Anselmus de Incarnatione Verbi, cum dicit ad illud quod fide tenemus necessarias rationes in suis opusculis adduxisse.

Ad quintum dicendum, quod licet Deus dare possit lumen, quo cognoscatur quod veritates, quae sunt in Deo, non sunt impossibiles quan tum est ex propositionibus sumptis ex creaturis, non tamen, quin possint esse impossibiles ex propria ratione Deitatis, potest notificare alicui, non dando sibi lumen, quo Deitatis ratio cognoscatur, nec valet soluto omni syllogismo peccante in materia, & forma inferri quod sit pos sibile hoc, vel illud in Deo, quia potest sibi repugnare ex propria ratione, quae nobis est ignota.

Ad sextum dicendum, quod Prophetis Deus non dedit lumen raptim, quod faceret euidentiam, sed quod faceret maiorem adhaerentiam, quam sit adhaesio fidei, propter syllogismum de quo fuit dictum in quaestione praecedenti.

Ad septimum dicendum, quod cognitio premissarum seorsum sumptarum, est causa efficiens notitiae conclusionis, nihilominus illa notitia ha bet pro obiecto super quod transit veritatem conclusionum, & habet pro ratione formali veritatem principij, vt sit vna notitia attingens vtramque veritatem, & idcirco cognitio conclusionis non potest per Diuinam potentiam a veritate principij separari. Et per idem patet ad octauum, quoniam eodem modo est de principijs respectu terminorum.

Ad vltimum dicendum, quod Sancti intelligunt per scientiam, & intellectum credibilium, quem se dicunt habere vltra fidem, illum habitum Theologicum, de quo dictum est, in priori quaestione.

Ad ea vero quae secundario inducuntur, dicen dum est quod veritatem concludunt, illae tamen quae innituntur distinctioni essentiae, & esse in Deo, & essentiae, ac suae praesentialitati, vt sic possit essentia concipi absque esse, & praesentialitate, istae quidem non multum efficaciter procedunt, videntur enim supponere quod esse, & praesentialitas non possit cognosci, quasi imaginarie, & abstractiue.

Ad primo obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur, A dicendum est, ad primum quidem quod licet probando impossibilitatem talis luminis, ve rum concludant, nihilominus media non sunt efficacia. Vnde dicendum ad primum, quod Apostolis, & sanctis Doctoribus non probatur, quando fuerit datum, quod enim dicit Apostolus per fidem ambulamus, & non per spem, locutus fuit non in persona propria, aut Apostolorum, sed in persona Ecclesiae, & quod dicitur de sanctis Doctoribus, quod non potuerunt in libris suis scientiam illam tradere nobis, vtique verum est, pro eo quod nos caremus lumine illo, quo processum eorum scientificum cognoscamus. licet ipsi tradiderint, sicut non cognoscit hebes processum scientificum Geometriae. Vel dicendum, quod licet fuerit possibile tale lumen dari, non tamen fuit expediens quod daretur Sanctis, pro eo quod ad meritum non fecisset.

Ad secundum dicendum, quod tale lumen dari non debuit in baptismo, quia non omnes fideles eo indigent, sed tantum studentibus, & volentibus acquirere scientiam Theologiae, quae sine illo fumine acquiri non potest.

Ad tertium dicendum dupliciter, primo quidem quod adhuc erit possibile tale lumen inim tellecu viatoris, quamuis fidem excludan, pro eo quod scientia, si ponatur, fidem excluderenon possit extra statum viae, sed intuito solaoSecundo vero, quia quod fides stare non posfit cum tali lumine dubium est, sed de hoc supersedendum est vsque ad alium locum.

Ad quartum dicendum, quod lumen illund est medium per participationem non quidem con- slatum ex extremis, sed accedens ad vtrumque, de quo medio non est verum quod in dignitate excedat nobilius extremum, vt patet de anima rationali, quae mediat inter intelligentias, & formas naturales, & tamen non excedit intelligentias. Nec est etiam semper verum quod medium conflatum ex extremis excedat extremum nobilius: nam mulus non est dignior aequo, nec rubedo nobilior color albedine, cum sit men sura colorum, vt patet 10. Met.

Ad quintum dicendum, quod valde bene concludit, quod nullum lumen nisi det distinctam no titiam terminorum articulorum fidei, potest dare euidentem notitiam illius articuli. Sed quod addit, quod solum lumen gloriae potest dare huiusmodi notitiam distinctam de Deo, verum non est, quia citra lumen gloriae potest esse distincta notitia, dum tamen non sit visiua, sed quasi imaginaria

Ad sextum dicendum, quod habens talem habitum non est inconueniens, quod adhaereret, & propter auctoritatem Christi docentis, & ita per fidem, & propter huiusmodi lumen, cum auctoritas, & ratio possint concurrere ad idem. Vel dicendum, quod si tale lumen daretur, habens ipsum non adhaereret per fidem, nec tamen propter hoc poneretur extra statum viae.

Ad vltimum.

AD ea vero, quae vltimo contra abstractiT uam, vel quasi imaginariam notitiam de Deo inducuntur, dicendum est, ad primum quidem, quod notitia quasi imaginaria de essentia Deitatis, quantumcumque distincta, non est beatifica. Sed illa solum, quae est intuitiua, vt declaratum est in corpore quaestionis.

Ad secundum dicendum, quod intuitiua in Deo est nobilior, quam imaginaria, nec ex hoc sequitur, quod rerum actualitas perfectionem acquirat scientiae Diuinae, quoniam intuitiuam habuit ab aeterno rebus non existentibus, vt in processu libri dicetur.

Ad tertium dicendum, quod quamuis intuitiua, & imaginatiua notitia sint de eodem obieco, non tamen vniformiter transeunt super ipsum, nec sunt eiusdem rationis, & per consequens, non est verum, quod si vna est beatifica, reliqua sit, vt ratio illa concludit.

Ad quartum dicendum, quod relatio praesentialitatis, non beatificat intuentem, sed essentia Diuina, sub modo nobilissimo cognoscendi apprehensa, qui modus est intuitiuus.

Ad quintum dicendum dupliciter: primo quidem, quod essentia Diuina, & esse, differunt conceptibiliter, vt inferius apparebit. secundo vero quod esse, & actualitas Dei potest cognosci quasi imaginarie.

Ad sextum dicendum, quod notitia abstractiua, prout hic sumitur, non est illa, qua vniuersale cognoscitur abstractum a singulari: sed intellectio quasi imaginaria, quam Deus potest dare sine intuitiua notitia, vt dictum est in corpore quaestionis. Et per idem patet ad septimum.

Ad octauum dicendum, quod talis notitia ima ginatiua transiret super nudam Dei essentiam, nec propter hoc esset intuitiua, vt declaratum est supra. Et quod additur de repraesentatiuo dicendum est, quod, vel notitia illa imaginatiua non esset propter aliquam speciem mediam, sed esset purus actus conseruatus in mente per Diuinam potentiam, vel si esset per speciem non repraesentantem obiectiue, sed determinantem formaliter, nullum inconueniens poneretur, secundum dicentes, quod Deus in Patria videbitur per speciem.

Ad vltimum dicendum, quod notitia quasi visiua, & intuitiua in intellectu, non est materialis, vt supra dictum est, vocabulum autem abstractiuae notitiae non est multum proprium, vnde magis competenter dici potest quasi imaginatiua, sicut & altera quasi visiua, & quasi intuitiua, vtrumque enim vocabulum a sensitiua notitia trans fertur ad intellectum.