Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio quorumdam.

CIRCA primum ergo considerandum, quod aliqui dicere voluerunt, quod vnam personam esse in alia potest triplici via declarari, iuxta tria consideranda in qualibet persona, videlicet esentia, origine, & relatione. ex parte enim essentiae patet, quod vna persona est in alia. cum enim pater communicet filio totam suam essen tiam, necesse est, quod in filio sit pater, & similiter, cum filius sit sua essentia, necesse est, vt sit in patre, & hoc est, quod Hilar. dicit 5. de Trinsecundum mentem suam, vt ita dicam, sequitur indemutabilis Deus, immutabilem Deum ginens, nec naturam suam deserit ex indemutabili Deo indemutabilis Dei perfecta natiuitas subsistentem. ergo in eo Dei naturam intelligimus, cum in Deo Deus insit, nec praeter eum, qui est Deus quisquam Deus alius sit, quia ipseDeus, & in eo Deus.

Ex parte vero relationum idem potest declarari, quoniam manifestum est, quod vnum reale oppositum est in alio secundum intellectum. Ex parte vero originum idem patet, nam processio verbi intelligibilis non est ad extra, sed manet in dicente, id etiam, quod verbo dicitur, in verbo continetur, & similiter est de spiritu sancto. Addunt autem isti Doctores, quod hu iusmodi inexistentia personarum reducitur ad illum modum dicendi in alio, secundum quem ita aliquid dicitur esse in principio originante, nisi quod deest vnitas essentiae in rebus creatis intra principium, & principiatum. Haec autem opinio fulciri potest rationibus tribus superius arguendo primo loco inductis. Quibus non obstantibus videtur irrationalis quoad tria.

Primo quidem, quod essentiam dicit esse rationem, quare filius sit in patre, faciendo talem deductionem, essentia filij est in patre, filius est sua essentia. ergo filius est in patre. constat ergo, quod filius est in patre, sicut subsistens in subsistente, secundum illud Hilarij 5. de Trin. dicentis, quod subsistentem intelligimus, cum Deo Deus insit, & illud Ambrosij, in patre totus filius, & totus in verbo pater. & illud August. de fide ad Petrum, Totus pater est in filio, & totus est in spiritu sancto: sed essentia non est in patre, sicut subsistens in subsistente, sed sicut natura in supposito. ergo filius non est in patre, ex hoc, quod est sua essentia.

Praeterea: Essentia filij est in filio, filius est sua essentia. ergo filius est in filio, apparet, quod non sequitur, & pari ratione nec consequentia tene bit, quod sit in patre, ex hoc, quod est sua essentia.

Praeterea: Pater est sua essentia, filius est in pa tre. ergo filius est in essentia; consequentia non tenet. ergo nec illa.

Secundo vero irrationalis in hoc, quod dicit, vnam personam esse in alia, quia vnum relatiuum est in alio. pater enim, & filius, inquantum referuntur ad spiritum sanctum, sunt vnum; vnde referuntur ad ipsum, inquantum vnus spirator, non inquantum pater, aut inquantum filius. sed constat, quod sunt in spiritu sancto secundum suam totam personalitatem; vnde est in Deo pater cum paternitate sua, & filius cum filiatione. ergo illud, quo spirationis non est causa, quod pater, & filius fuerit in spiritu sancto.

Praeterea: Habitudo ad, & habitudo in, non sunt eaedem habitudines, sed relatio est causa, quod vnum relatiuum dicatur ad aliud. ergo non est ratio, quod vnum sit in alio.

Et confirmatur, quia non definiuntur relatiua, quod esse eorum sit in alio esse, sed ad aliud se habere.

Praeterea: Inter patrem, & filium in creaturis est verissima relatio paternitatis, & filiationis, sed propter hoc in creaturis, Sortes est in Platone, quia ille est filius, & iste pater. ergo id, quod prius.

Praeterea: Terminus relationis, sic relationi coopponitur, & sibi ipsam terminat, vt nec a relatione contineatur, nec relationi inexistat, etiam secundum modum intelligendi, sed tantummodo terminat, & finit. non ergo potest esse ratio inexistendi vnam personam in alia, vt videtur.

Et si dicatur, quod vnum correlatiuum est in alio, quia dum vnum intelligitur, cointelligitur aliud per modum termini, & non per modum inexistentis, quod multum est extraneum, ab illo vero modo, quo vna persona est in alia in diuinis.

Tertio quoque videtur irrationabilis in hoc, quod dicit de origine. dicit enim Commentator 4. Physic. quod remotior, & imperfectior modus essendi in alio est ille, secundum quem res est in suo principio agente, sed modus ille, quo filius est in patre, & vna persona est in alia, est perfectissimus, & summus. ergo non assimilatur illi, quo principiatum est in principio.

Praeterea: Philosophus in 4. Physic. licet dicat partem esse in toto, & totum reciproce in. partibus, & similiter genus in specie, & species in genere, sic tamen assignat modum, quo aliquid est in suo principio, quod non dicit reciproce principium esse in principiato, sed in diuinis est reciprocatio insistentiae, & circuitus sessionis. ergo ille modus non est secundum quod originatum est in originante.

Et si dicatur, quod in creaturis est, quod inter principium, & principiatum non est vnitas essentiae, non valet, quia illud intendit aslignare tres rationes, quarum vnam assignat identitatem essentiae; alteram vero conditionem relationis, & tertiam naturam originum; vnde oportet, quod quaelibet per se sumpta sit ratio huius inexistentiae.

Praeterea: Ipsi dicunt, quod pater in verbo, sed secundum Augustinum de cognitione verae vitae, Deus totam formam mundi verbo suo dixit, & fecit. ergo secundum hoc tota mundi forma erit in verbo eo modo, quo pater est in eo, si illa ratio sit sufficiens.

Opinio Henrici in Summa dist. I9. q. 2. & Varronis lib. 1. dist. 19.

PROPTEREA dixerunt aliqui, quod vna persona est in alia per modum continentiae; non potest autem esse, quod se totis primo sint in seipsis, nec etiam per partem, nisi esset com munis, sed secundum partem communem videmus, quod vnum potest dici in alio, & econuerso; vnde si duo homines a cingulo, & infra habe rent idem corpus, & a cingulo supra essent personae distinctae, dici posset, quod vna esset in alia, & econuerso ratione partis communis. ergo sic intelligendum est in diuinis, quod ratione communis essentiae pater est in filio, & econuerso. Haec autem opinio fulciri potest rationibus tribus superius arguendo secundo loco inductis.

Quibus non obstantibus stare non potest. quandocumque enim aliquid est in alio secundum partem, totum non dicitur in alio vere, & proprie, sed tantum denominatiue in exemplo assignat ab eis, quia vna ex illis personis non esset tota in alia tota vere, & proprie, sed tantum denominatiue, quia pars eius esset in ea: sed manifestum est secundum doctrinam Sanctorum, quod totus pater est in filio, & econuerso, perfectus in perfecto. ergo non potest illa via mutuae man sionis intelligi, quod essentia sit communis vtrique.

Praeterea: Si personae essent mutuo vna in quo secundum istum modum, essent extra se mutuo secundum proprias relationes; vnde pater esset extra filium secundum paternitatem, & filius extra patre m secundum filiationem. ita enim illud monstrum, quod assignatur pro exemplo demonstrat, quod vna ex illis personis esset extra aliam secundum caput, sed intra aliam secundum pedes: sed manifestum est, quod vna persona non est extra aliam secundum suam relationem, alioquin esset extra aliam secundum suam personalitatem, & per consequens persona non erit persona, sed tantum essentia in personis. ergo per istum modum continentiae persona vna diuina in alia non existit.

Opinio Durandi in primo dist. 19. q. 3.

QVAPROPTER dixerunt aliqui, quod personae diuinae competit, vt sit in ratione essentiae solius, quod vero alia sit in illa, competit ratione constituti totius ex essentia, & proprietate. vnde pater ratione totius personalitatis continet filium; ratione vero essentiae filius est in patre; reducitur autem ille modus ad illum, secundum quem genus est in specie, vel species in indiuiduo. pater enim ratione essentiae est in filio, sicut natura est in supposito, vel sicut quidditas. haec autem positio fulciri potest rationibus quatuor superius arguendo tertio loco inductis.

Quibus non obstantibus deficere videtur in tribus.

Primo quidem, quod ait, personam esse in alia ratione essentiae solius. aut enim intelligit, quod hoc sit propter identitatem totius personae cum essentia, vt quia persona est sua essentia, essentia vero est in alia persona, & ideo persona in persona, & secundum hoc incidit in primam opinionem, quae stare non potest, vt dictum est, aut intelligit, quod hoc sit ratione essentiae, quia essentia est pars eius, & secundum hoc tota persona non erit in alia, sed tantum aliquid eius. vnde incidit in secundam opinionem, de qua declaratum est, quod non saluat veritatem totalis insistentiae in personis diuinis.

Secundo vero deficit in hoc, quod ait, personam habere, & retinere, quod alia sit in ea ratione totius constituti. secundum hoc enim non debetur personae, quod in ipsa sit alia secundum quod adinuicem coaequantur. ergo ratione totius constituti vna persona non continebit aliam.

Et si dicatur, quod verum est, quod aliam totam non continebit, sed partem essentiae, puta essen tiam, non valet, quia secundum hoc non continebit personalitatem eius, sed tantum aliquid ipsius. vnde si totam debeat continere, necesse est, quod aequentur, nec vna sit in plus secundum modum intelligendi, quam altera.

Praeterea: Quantumcumque aliquid sit in plus, non dicitur aliud in seipso habere, nisi secundum illud habeat habitudinem ad ipsum, quod dicitur continere, sed persona secundum rationem totius constituti, est in plus; per relationem vero non habet habitudinem ad essentiam, prout est quasi pars alterius personae. ergo ratione relationis non habet alia continere.

Praeterea: Habitudo inexistentiae, secundum quam vna persona dicitur in alia esse, est mutua habitudo, sicut similitudo, aut aequalitas, immo & Magister in littera reducit hanc habitudinem ad aequalitatem, sed non esset mutua habitudo, nisi secundum illud, quo pater habet, vt in ipso subsistat filius, secundum idem haberet, quod esset in filio. ergo si persona est in persona secundum partem, & continebit persona personam secundum partem, vel si secundum totum sibi competit continere, & secundum totum compe tet contineri.

Tertio vero deficit in hoc, quod ait, hunc modum reduci ad illum, quo species est in suppositis, hoc siquidem non est verum. non enim loquimur hic de modo, quo essentia est in personis, quia ille ad circumsessionem non pertinet, sed de modo, quo vna persona est in alia: sed constat, quod vna est in alia, sicut suppositum in supposito, non sicut species, aut quidditas in supposito. ergo modus essendi, quem importat circumsessio non reducitur ad illud, secundum quemgenus est in specie, aut species in indiuiduo.

Opinio Scoti lib. 1. dist. 19. q. 2.

ET ideo dixerunt aliqui, quod vna persona Lnon est in alia secundum continentiam, sed per intimam praesentiam, ita quod pater est praesentialissimus filio, & filius patri: fundatur autem ista praesentialitas super totam personam. exigit enim personalem distinctionem, & identitatem essentiae, nec sufficit vnum sine alio, & ad fundandam similitudinem requiritur vnitas speci fica qualitatis, seu distinctio numeralis: ille autem modus non reducitur ad aliquam de illis octo, quos Philosophus ponit in 4. Physic. sed posset poni exemplum, si imaginaremus, quod Deus, qui lapidi intime inexistit per praesentiam, essentiam, & manutenentiam, exclusa manutenentia esset idem essentialiter cum lapide, & maneret intime praesens, secundum istum modum debet intelligi de personis diuinis. potest autem haec opinio confirmari rationibus tribus superius arguendo quarto loco inductis.

Quibus non obstantibus omnino stare non pol test in hoc, quod ait, huiusmodi inexistentiam debere intelligi per intimam praesentiam personarum adinuicem. talis enim non est circumsessio personarum, qualis saluari posset praeter identitatem aequalem. ait enim Ambros. super epistolam ad Corint. exponens illud scriptum cap. 5. Deus erat in Christo, mundum sibi reconcilians, per hoc intelligitur pater in filio, & filius in patre, quia vna est eorum substantia, sed manifestum est, quod intima praesentialitas, & intimus illapsus saluari potest absque identitate essentiae, etiam secundum eosdem, & similiter duo corpo ra gloriosa, vel saltem vnum gloriosum cum alio non glorioso, si essent eiusdem magnitudinis, & staturae essent praesentia intimissime fibiipsis. ergo non est verum, quod personarum circumsessio sit idipsum, quod intima praesentia.

Et si dicatur, quod cum exigitur identitas essentiae, non valet: tum quia identitas inducet vtique aliquam connexionem ampliorem, sed illa non est praesentialitas, sed vnitas summa.

Praeterea: Praesentialitas videtur esse relatio importans distinctionem eorum, quae praesentialiter assistunt. idem enim non est sibi praesens, sed tota persona non distinguitur a per sona secundum essentiam. ergo secundum essentiam non erit sibi praesens intime, sed omnino idem, nec potest talis intima praesentialitas attendi, nisi secundum relationes, quae realiter distinguuntur, & tamen constat secundum Hilarium, & Augustinum, quod circumcessio personarum attenditur penes identitatem essentiae, quae tota, & perfecta subsistit in tribus.

Praeterea: Intima praesentia non videtur esse aliud secundum sic imaginantes, quam mutua penetratio, & mutuus illapsus: sed manifestum est, quod talia locum non habent in diuinis personis. ergo id stare non potest. & in hoc Articulus primus finitur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quid dicendum secundum veritatem de ratione, secundum quam personae sunt in se inuicem in diuinis.

CIRCA secundum vero considerandum est, quod personae mutuo inexistunt modo inef fabili in seipsis, secundum illud Ioannis 14. Non credis, quia ego in patre, & pater in me est. cuius quidem ratio poterit apparere sub duplici propositione.

Quos circuminsessio personarum oritur ex hoc, quod essentia fundat eandem penitus vnitatem cum qualibet trium proprietatum, & est indistincta ab eis secundum rem, & intellectum.

PRIMA quidem, quod mutua inexistentia vnius personae in alia per circumcessionem, oritur ex conditione essentiae, & trium proprietatum, quae talem entitatem important, & non sunt praecise; realiter autem praecisibiles intellectu, immo fundant essentiam cum proprietate quaelibet sigillatim, & penitus eandem vnitatem, ita vt non possit intelligi sine proprietatibus tribus.

Quod autem haec sit ratio, quod vna persona sit in alia, & econuerso, & secundum rem, & secundum intellectum, patet ex hoc, quod huiusmodi indistinctione supposita, statim praedicatum clauditur in subiecto. vnde haec est propositio immediata, quod illa, quae sunt penitus indistincta, & sunt vnum per omnimodam indistinctionem, impossibile est vnum esse, vel intelligi, quin aliud insit, & inesse intelligatur. si enim detur oppositum, quod alterum sit sine altero, vel sine altero intelligatur, destruitur suppositum, videlicet, quod sit eadem per omnimodam indistinctionem; sed probatum est supra distinctione prima, quod essentia esse non potest, nec intelligi sine paternitate; vnde illud, quod intelligitur est pater constitutus ex essentia, & paternitate; & simili- ter essentia esse non potest, nec intelligi sinefiliatione, sed id, quod intelligitur est constitutum, quod est filius, & idem de essentia, & spiratione passiua. cum ergo conatur essentiam intelligere per necessitatem constitutam, intelligit, quod est pater, & eadem necessitate, ex quo in illo constituto essentiam intelligit, quae non potest concipi sine filiatione in eodem constituto aliud constitutum intelligit, scilicet filium, & eadem ratione spiritum sanctum, vnde cum in propositione immediata subiectum sit causa praedicati, nec sit alia causa quaerenda, manifestum est, quod personae inuicem intelliguntur, & sunt propter huiusmodi indistinctionem.

Quod circumincessio est proprietas, secundum quamtotum constitutum, quod est persona, dicitur esse in tota persona, vt sit totum in toto, non pars in toto.

SECVNDA vero propositio est, quod vna persona est in alia, non sicut pars in toto, sed sicut totum in toto; hoc autem apparet de praecedentibus. si enim filius constitueretur ex duobus habentibus proprias vnitates, & pater similiter, tunc filius non esset in patre secundum suam totam vnitatem, sed secundum essentiam tantum; secundum relationem vero esset penitus extra, & tunc persona non esset in persona, sed conuerterentur tantummodo secundum aliquid sui; nec vero quia essentia filij, nec esse, nec intelligi potest sine filiatione, cum non habeat simul ipsa propriam vnitatem, necesse est, vt, in patre sit vnitas, & perseitas, ac personalitas filij, & per consequens filius totus.

Ex propositione patet intentio Augustini, cum ait in libro de fide ad Petrum, quod propter vnitatem naturae totus pater est in filio, & spiritu sancto, totus quoque spiritus sanctus est in patre, & in filio. & similiter Hilarius in libro quinto de Trinitate, cum ait, quod subsistentem in Deo, Dei naturam intelligimus, cum in Deo Deus insit, quia ipseDeus, & in eo Deus, & sequitur, quod in eo Deus intelligitur esse, quod Deus est. est enim vnus in vno. haec etiam est expressa intentio Dama sceni libro primo, vbi dicit, quod vniuntur diuinae hypostases, non vt confundantur, sed vt habeantur adinuicem secundum eam, quae inuicem circumincessionem. & statim subdit causam istius assignando, quod impartibilis est in diuersis, si oportet succincte dicere, beata Deitas, & velut in solis tribus habitis inuicem, & indistanter existentibus vna est habens coniunctio, & copulatio. ergo cum ad Deitatem respexerimus, vnum nobis est, quod imaginemur. Haec Damascenus.

Ex quo patet, quod causa circumincessionis, & inexistentiae mutuae personarum secundum ipsum, non est aliud, quam esse Deitatis, quae impartibilis est a tribus. vnde tres quasi per modum vnius luminis copulat, & concernit, vt non possit essentia intelligi sine tribus.

Sed contra ea, quae dicta sunt videtur dubium suboriri, quia secundum hoc pater magis est in filio, & econuerso, quam ambo sint in spiritu sancto. est enim pater in filio, & ratione essentiae, & ratione spirationis actiuae, in qua ambo sunt vnum. vnde cum actiua spiratio, nec esse possit, nec intelligi sine paternitate, & filiatione, vt superius dictum fuit, pater intelligitur esse in filio ex vi ipsius, & filius in patre, ambo vero ratione solius essentiae esse intelligun tur in spiritu sancto, & spiritussanctus in eis: sed diẽndum ad hoc, quod tota personalitas filij claudit in se essentiam, & duplicem proprietatem, & similiter tota personalitas patris; personalitas vero spiritus sancti essentiam cum vnica proprietate, & idcirco quooperatur indistinctio essentiae, in vnitate proprietatis in spiritu sancto hoc operatur indistinctio eiusdem essentiae, & duplicis proprietatis in filio, & in patre, propter quod personalitas patris non est in filio propter solam indistinctionem essentiae a paternitate, aut a sola spiratione, aut fpirationis a paternitate, sed propter vnicam indistinctionem esfentiae a duplici proprietate, & propter eandem indistinctionem est in spiritu sancto. vn de patet, quod non est bis in filio, nec amplius, aut perfectius, vel rationibus pluribus, quam in ipso spiritu sancto. & in hoc finitur articulus secundus.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Qualis modus existendi in alio sit circuminsessio, & primo, quod non est originalis continentia.

CIRCA tertium autem considerandum, quoddicot sit valde difficile videre, qualis modus inexistentiae sit ille, secundum quod vna persona inalia dicitur esse; poterit nihilomi nus apparere ex duplici propositione.

Prima quidem, quod ille modus non potest esse originalis continentia, eo modo, quo productum in producente principio continetur, sed nec continentia ambientis eo modo, quo pars existit in toto, dicit quod ambitur in ambiente, sed nec praesentia intima eo modo, quo Deus est intimissime in qualibet creatura; haec autem propositio satis patet ex praecedentibus, dum argueretur contra opiniones, & potest nihilominus declarari.

Primo quidem, quod esse non possit continentia originalis eo modo, quo productum dicitur esse in principio productiuo. personarum enim inexistentia habet quandam immutabilitatem. sicut enim pater est in filio, & filius est in patre, sed continentia originalis principij non est mutua, nec conuertibilis. principium enim continet principiatum, sed non econuerso. ergo huiusmodi continentia non est illa inexistentia mutua, quam exprimit circumincessio personarum.

Praeterea: Vbicumque est continentia similis illi, qua productum in productiuo principio continetur, non est formalis continentia, sed tantummodo virtualis. sol enim non continet realiter, & formaliter calorem, sed tantum virtualiter: sed manifestum est, quod vna persona non est in alia virtualiter, sed secundum suam personalitatem formalem, & actualem ergo id, quod prius.

Secundo vero patet, quod nec continentiaper modum ambientis. quando enim aliqua adinuicem vniuntur sic, quod vnum adaequat aliud, nec exceditur, aut excedit, impossibile, est, quod vnum sit in alio, sicut contentum inambiente, & continente. semper enim ambiens excellit contentum, sed manifestum est quod personalitas patris, & personalitas filij mutuo adaequantur, sicut subsistens aquat subsistenti, & totum constitutum ex essentia, a proprietate alteri totali constituto. non enim filius minuitur, aut coarctatur, vt intra personalitatem patris valeat recipi, nec personalitas patris constringitur, vt infra sinum filij coaptetur, sed secundum totalem personalitatem, vnus in alio subsistit. ergo huiusmodi inexistentia non potest intelligi secundum ambitum continentis.

Praeterea quandocumque aliqua duo dicuntur se mutuo continere per modum ambientis, in quolibet oportet esse aliquid, quod sit extra aliud, quod dicatur ambire, vt superius dicebatur, sed pater nil habet, quod non sit in filio, nec filius aliquid, quod non sit in patre, sicut clamant auctoritates sanctorum. ergo id, quod prius. Tertio quoque patere potest, quod nec sit praesentialitas interna. respectus enim praesentialitatis non dat praesentibus, vt vno noto, de necessitate aliud cognoscatur; angelus namque potest esse praesentialissimus, alicui corpori, & corpus cognoscetur, & tamen angelus a vidente corpus non videretur, sed mutha inexistentia personarum hoc tribuit, vt vna nota, de necessitate alia cognoscatur secundum illud Saluatoris Ioan. I4. Philippe qui videt me, videt & patrem. & subdit causam quia ergo in patre & pater in me est. ergo circumincessio personarum non est idem, quod praesentialitas intima.

Praeterea: Quando aliqua intime sunt presentia, vnum videtur alteri quodammodo inseri & internari, sed ista negat Hilar. a diuinis personis septimo de Trinitate, dicens, quod non est pater in filio, aut filius in patre per vnitiuam substantiae capacioris naturam. ergo inti ma praesentia non est id, quod vna persona est in alia. Sic ergo tota persona litas filij in personalitate spiritus sancti, ita debet intelligi, vt vna non contineat aliam, sed totaliter coaequentur, nec vna illabatur alteri, aut praesentialiter intimetur, ne per hoc concipiantur essentialiter distinctae, aut non vniri identitate in aliqua re simpliciter vna. hoc enim videtur habe- re respectus praesentialitatis

Quod iste modus essendi non est aliud, quam identitas, siue connexio suppositorum in quadam substantia re indistinguibili ab illis omnibus, vel re, uel intellectu.

SECVNDA vero propositio est, quod haet inexistentia nil aliud est, quam quaedam spiritualis identitas suppositorum diuinorum.

Est enim considerandum, quod identitas, quaedam est plurium distinctorum, nec conuenientium, in al iqua vna re numerali eo modo, quo Sortes, & Plato dicuntur specifice idem; quaedam vero est plurium secundum rationem existentium vnum secuudum rem numeralem, sicut Sortes est idem sibi ipsi, cum concipitur, vt duo per intellectum; quaedam vero est distinctorum realiter, quaedam omnino sunt vnum in quadam summa re, quae habent esse, & existere, & quae quidem res non potest esse, nec intelligi, nisi in omnibus illis, & talis identitas non reperitur alicubi, nisi in personis diuinis, sicut declaratum est supra. secundum hoc ergo nil aliud est mutua existentia personarum, nisi identitas earum, quae se distinctae sunt in quadam re indistinguibili ab ip sis. Sed quia modus essendi in alio, secundum quem vna persona alteri inexistit non sit idem, quod habitudo identitatis, videtur ex hoc, quod circũincessio idem est, quod circulariter vnam personam in aliqua fundari, & vnam in alia manere secundum quod Dionys. dicit secundo de diuin nomin. quod mansio plurium personarum in se inuicem, & collocatio totaliter semper vnita est, quemadmodum summa, & summarium inexistentia in domo vna, & tota in se inuicem, totis sunt diligibilitatem ad se inuicem habentes discretionem: sed manifectum est, quod mansio non est identitas, nec manere in aliquo alio sedere est idem illi esse. ergo vnam personam esse in alia, non est vnam alteri esse idem, & per consequens non est eadem habitudo identitatis, & circumincessionis.

Praeterea: Esse in aliquo, & esse idem illi nec omnino sunt idem, sed circumincessio dicit esse in alio circulariter. ergo non est habitudo identitatis.

Praeterea: Causa, & id cuius est causa non sunt idem formaliter, sicut dictum est supra, quod vnitas personarum in quadam re indistincta, est causa quod vna persona intelligitur esse in alia. non ergo vnitas illa est eadem habitudo cum hac inexistentia.

Et confirmatur, quia licet motus apprehendi non possit, quando statim intelligitur tempus, cum motus in ipso non sunt idem formaliter, vt patet 4. Physic. consimiliter, & licet talis identitas personarum non possit apprehendi, quin statim vna intelligatur in altera, non tamen propter hoc ta lis inexistentia videtur idem esse cum vnitate carum.

At istis non obstantibus dicendum est, sicut prius: nam vnam quidem personam sedere, aut manere, vel in alia esse intelligi potest tripliciter.

Primo quidem inclusiue, & iste intellectus est omnino impossibilis. vna enim persona aequa lis est alteri; vnde non potest ab altera ambiri, vel claudi.

Secundo vero penetratiue eo modo, quo corpora gloriosa erunt in caelo, nec isto modo vna persona manet in alia.

Tertio quoque potest intelligi identitatiue, & entitatiue, vt dicatur vna persona manere in alia, & sedere: quia secundum suam realitatem est eadem illi, & si intelligatur, debet concipi, vt idem illi, & hoc modo conceditur, vna persona manere in alia, & esse, ac sedere secun- dum Sanctos, & Scripturam diuinam.

Quod tamen vlterius attendendum, quod vna persona esse vnum cum altera, intelligi potest tripliciter.

Primo quidem vnitate similitudinis, quomo do Sortes, & Plato similitudinarie vnum in natura humana, quae simillima est in ambobus.

Secundo vero vnitate omnimodae indistinctionis, sicut Sortes idem est sibi ipsi.

Tertio vero vnitate indiuisionis in vnica renon habente propriam vnitatem, vt saluentur distinctiones eorum, quae sunt vnum in tali re indiuisa, & primo modo vna persona no est identitate alia, identitate scilicet similitudinis solius, quemadmodum Ioachim intellexit, vt supra declaratum fuit. Nec etiam secundo modo, identitate scilicet omnimodae indistinctionis, quasi personae adinuicem commassentur, & confun dantur, sicut intellexit Sabellius: sed tertio modo, vt scilicet saluatis distinctionibus, & discretionibus eorumdem intelligantur idem in quadam summa re indistincta, quae dat eis esse simpliciter, & breuiter omnia capiunt ab ea excepta indistinctione, & discretione. secundum hoc ergo vna erit in alia realiter, & identitatiue, & manebit, ac sedebit in alia mansione identitatis non continuae, aut praesentiae, vel illapsus, & est distinctum in distincto subsistens in subsistenti: existentia vero identitatis, & ita manifestum est, quod personarum immansio non est aliud, quam earum identitas.

Hoc autem potest multipliciter declarari. idem enim videtur verbum illud exprimere, Ego, & pater vnum sumus, scriptum Ioannis 10. cum illo: Ego in patre, & pater in me est, quod scribitur Ioannis decimoquarto, quod apparet de duobus, quae Saluator infert.

Primum quidem, qui nouit filium, nouit patrem, & econuerso.

Secundum vero, quod pater manens in filio, ipse facit opera: hoc autem ex alio non sequitur, nisi quia pater, & filius vnum sunt; vnde expresse innuit Saluator, quod patrem esse in filio, & filium in patre non est aliud, quam ambos vnum esse. sed constat, quod sunt vnum in omnibus saluatis suis distinctionibus, & personalitatibus discretis, ac perseitatibus propriis, vt dictum est saepe. ergo habitudo, quam importat circumincessio, eadem est cum habitudine vnitatis, & identitatis, quae singularis est in diuinis.

Praeterea: Hilarius in tertio de Trinitate ait, quod patrem esse in filio, & filium in patre, non est aliud, quam hoc esse in filio, quod est in patre, vt sit alter ab altero, & vtrumque vnum, non duo vnus, sed alius in alio, quia non aliud in vtroque, & concludit. eandem ergo in vtroque Deitatis plenitudinem confitemur, quia Veritas dicit Ioann. I4. Ego in patre, & pater in me est. omnia enim filius accepit a patre.

Ex istis verbis Hilarij euidenter apparet, quod non est aliud vnam personam esse in alia, nisi quicquid est in vna, est in alia, ita vt alter sit in altero, non vt sint vnus, sed vt sint vnum: sed constat, quod hoc non esset, nisi quia circum- incessio, & illa circularis identitas sunt eadem habitudo. ergo vna persona est in alia identitatiue, non per continentiam, aut illapsum.

Praeterea: Hilarius dicit septimo de Trinitate, quod pater est in filio, non per coniunctionem, sed per naturae vnitam similitudinem, dum res non differt, dum non aliquid ex Deo, quam Deus nascitur: sed manifestum est, quod haec verba non sonant, vnam personam esse in alia, ni si identitatiue. ergo hoc est, quod importatur per circumsessionem.

Praeterea: Damascenus dicit libro 1. quod ser mo Domini dicentis: Ego in patre, & pater in. me est, innuit nec differentiam voluntatis, vel mentis, vel operationis, vel virtutis, vel alterius alicuius, quae naturalem, & per totum diuisionem generant, non posse poni inter eos, sed hoc esse non potest, nisi sermo ille, Ego in patre, & pater in me est, declararet illam identitatem, quam habent inter se personae diuinae. ergo id, quod prius.

Nec valent instantiae superius inductae. Prima enim, & secunda falsum assumunt, videlicet, quod sit aliud vna persona manere, sedere, aut esse in alia, quam identitatiue in ipsa manere, quasi immaneat, vt contenta, vel se intimans per illapsum, hoc verum non est, sicut patet.

Tertia etiam non procedit: nam quod vna persona sit identitatiue per omnia, & per totum saluata perseitate, & sua discretione, ortum habet ex illa vnitate, quod diuina essentia est omnimode indistincta a tribus proprietatibus, & secundum hoc apparet, quod identitate imman sio, qua vna persona est in alia, non est formaliter idem cum vnitate, a qua oritur, vt dicebatur supra.

Quomodo appropriate verbum dicitur apud Patrem, & Filius in sinu Patris.

EST autem considerandum vlterius, quod fiL lius dicitur in sinu patris, & esse verbum apud patrem Ioan. 1. non propter habitudinem circumincessionis, quia non dicitur reciproce, quod pater sit apud verbum, uel in sinu, vt etiam de spiritu sancto; vnde non est haec habitudo essentialis identitas, sed inest verbo ex suo proprio modo emanationis. cum enim verbum in diuinis sit paternus conceptus subsistens vere realiter; conceptus autem sit apud concipientem, & foueatur in mente eius obiectiue, rationabiliter dicitur, quod verbum est apud patrem, & in sinu patris. vnde illud apud, & esse in, non aliud designat, nisi habitudinem, quam habet no titia obiectiua, & conceptus formatus ad ipsum formantem. & in hoc Articulus tertius terminetur.

Responsio ad obiecta.

AD ea ergo, quae superius inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod persona diuina non est virtualiter in alia persona, sicut principiatum est in principio productiuo.

Ad secundum dicendum, quod verbum manet in ipso dicente, sicut conceptus in conci- piente obiectiue manet; sed alia est circumincessio immansiua, de qua loquimur in proposito. & per idem patet ad tertium.

Responsio ad secundo obiecta.

AD ea vero, quae secundario inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod vna persona non est in alia, sic ut contentum in continente, sed sicut idem in eodem, & cum dicitur, quod hoc est de ratione essentiae, & de ratione proprietatum, quarum conditio est, vt fundent tres vnitates cum eadem essentia, quarum quidem vnitatum quaelibet sit in altera, quod eodem modo quaelibet sit in altera identitate cuiusdam rei non habentis propriam vnitatem. Nec ex hoc sequitur, si istarum vnitatum quaelibet est in altera, quod eodem modo quaelibet sit in seipsa per consimilem modum identitatis, quia singularis ista identitas exigit, vt illa, quae sunt eadem, retineant proprias per se vnitates, nec identitentur, nisi in aliquo indistincto, quod non auferat cuilibet propriam vnitatem.

Et per idem patet ad secundum, & tertium.

Responsio ad tertio obiecta.

AD ea vero, quae tertio inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, ex falsa imaginatione procedit assumens, quod persona, in qua existit alia debeat excedere, aut esse in plus, quasi vna persona esset in alia contentiue.

Ad secundum dicendum, quod de ratione istius mansionis identitate duo sunt, vnum quidem, quod taliter immanentia sit distincta, & idcirco ista identitas fundatur super totam personam ex relatione, & essentia constitutam; vnde nec proprietatum distinctio, nec eorumdem oppositio impedit identitatem huiusmodi immansiuam, vel immansionem identitatam, qua reciproce personae in seipsis existunt. & per idem pa tet ad tertium.

Ad quartum dicendum, quod essentia diuina praecise non est causa, quod vnum suppositum sit in alio, sed indistinctio proprietatum abessentia, & econuerso est causa, quod tres vnitates distincte, & discrete sunt in se inuicem identitate, & ita suppositum in supposito, & persona in persona.

Ad quarto obiecta.

AD ea vero, quae quarto inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, & secundum quod veritatem concludunt, quia essentia sola non fundat istum modum identitatis, sed persona, sub qua distincta existens, & perseitatem istius modi habens, cum haec sit indiuisa ab altera persona in quadam re indistincta. vnde indiuiduitas distinctorum, qualis est vnitas indiuiduae Trinitatis est quaedam identitas singularis, habens pro fundamento totam personam, & oritur ex hocquod proprietas, & essentia fundant penitus eandem vnitatem.

Ad tertium dicendum, quod nullo modore- ciproca mansio vnius personae in alia intima praesentialitas dici potest, sed quaedam identitas sin gularis propter rationes iam tactas.

Ad obiecta in oppositum.

AD ea vero, quae in oppositum inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, & secundum, quod talis identitas non ponit confusionem, quia saluat vnicam discretionem, nec ponit repugnantia, aut opposita esse simul, sed dicit distincta, & di screta esse indiuidua in quadam re ab ipsis indistincta; hoc autem nullam inducit repugnantiam, vt alias dictum fuit.

Ad tertium dicendum, quod pater, & paternitas est in filio, inquantum indistincta sunt a re illa summa, a qua filiatio, & filius nullatenus di stinguitur, nec propter hoc sequitur, quod paternitas sit filiatio, aut pater sit filius, quia aliqua possunt esse eadem per indistinctionem, & tamen non erunt in se eadem, vt alias ostensum fuit.