Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Modus dicendi antiquus.

CIRCA primum ergo considerandum, quod antiqui dixerunt, rationem personalitatis non esse aliud, quam essentiam, & quia essentia communis est, & non plurificata, idcirco ha buerunt dicere consequenter, quod ratio personalitatis non plurificabatur in Deo, propterq propositiones illae, quibus dicitur in plurali, q in diuinis sunt tres personae, & quod alia est persona patris, quam filij. non debet intelligi, quod triplicetur persona, sed sensus est, quod sunt tresquorum quilibet est essentia, seu persona, sicut si dicerentur tres boni, aut tres aeterni, non tri plicaretur bonitas, aut aeternitas, sed esset sepsus sunt tres, quorum quilibet est aeteruus, sej iste modus dicendi reprobatur a Magistro, in tantum, quod expresse dicit Augustinus, quod pater est alius in persona, & personaliter a filio, quod non esset verum, si personalitas patris, & filij eadem esset, & ideo dicendum cum Magistro, quod necessario ratio personalitatis in Deo, est diuersa quod potest multipliciter declarari: termini siquidem numerales ponunt suum significatum circa aliquam formam, aut aliquam plurificationem exercent, sed tres praedicatur de patre, & filio, & spiritu sancto. ergo necesse, quod sit aliqua ratio, quae vere triplicetur in eis, non est autem essentia. ergo personalitas ipsa.

Praeterea: Illud, quod respondetur ad interrogationem factam de tribus, quod tres sunt, oportet necessario triplicari, si debite respondeatur, quicquid sit illud, in quo sunt tres, sed interroganti de illis tribus, quid sunt in diuinis, quid tres sunt, vel quid tria, respondetur, quod persona. ergo personalitas triplicatur in eis.

Praeterea: Augustinus concedit primo de Doctrina Christiana, quod pater, & filius, & spiritus sanctus sunt tres res, sed non potest dici, quod accipiatur ibi pro essentia, cum non sint tres essentiae, nec pro subsistentia propria cuiussibet personae, quia illa est in qualibet, non in vna. ergo sumitur proratione subsistentiae, & personalitatis communis.

Praeterea: Terminus numeralis additus nomini substantiuo numerat formam, & qualitatem illius substantiui. vnde dicendo tres homines, numeratur humanitas; secus autem de nominibus adiectiuis, sed persona nomen est substantiuum. ergo cum dicitur tres personae, plurificari intelliguntur personalitates.

Praeterea: Si propositio ista pater, & filius, & spiritus sanctus sunt tres personae, sub hoc sensu sit admittenda, quia sunt tres, quorum quilibet est persona, pari ratione & ista sunt tres Dij, vel tres essentiae, quorum quilibet essentia est, & Deus, sed hoc nullo modo admittitur, nec potest habere hunc sensum, nec ista.

Praeterea: Impossibile est aliqua esse tria quin sit dare aliquid, in quo sint tria, alioquin in plus se haberet significatum termini numeralis, quam significatum entis, vel alicuius, quod esse non potest, sed esse tres vere praedicatur de patre, & filio, & spiritu sancto, sicut tcriptum est 1. Ioann. 5. Tres sunt, qui testimonium dant in caelo. Ergo necesse est, quod ens praedicetur de eis, inquantum sunt tres, & sic erunt tres entes.

Opinio aliorum antiquorum

PROPTERIA dixerunt alij, quod persoTna dicit conceptum priuatiuum, & non aliquid positiuum; tale autem potest esse commune tribus in Deo, & triplicari in illis tribus; quod autem ratio personalitatis priuatiue sit, patet ex definitione personae, in qua ponitur incommunicabile, quod priuationem importat.

Sed nec iste modus possibilis est z pronomen namque significat meram substantiam, & merum suppositum omni qualitate, & quidditatiua ratione spoliatum, sicut patet ex definitione pronominis, sed manifestum est, quod conceptus, qui exprimitur per pronomen, ego, tu, ille, & sic de alijs non est pure negatiuus. ergo conceptus suppositi, vel personae non est forma liter priuatiuus.

Praeterea: Nullus conceptus negatiuus respondetur ad interrogationem factam per quid, sed interroganti quid tres, respondetur quod personae secundum Augustinum. ergo id, quod prius.

Praeterea: Suppositum, & hypostasis eadem est cum ratione personae addita cum determinata materia, scilicet intectuali natura, sed esse hypostasim, vel suppositum non est esse negatiuum. nulla enim negatio potest esse subsistens, aut fundamentum, & hypostasis alicuius. ergo id, quod prius.

Praeterea: Personalitas est aliquid ad dignitatem pertinens, vt dicit verbum vulgatum sed negatio non est ratio dignitatis. ergo personalitas non est ratio formaliter priuatiua.

Praeterea: Cuius suppositi, & naturae est conceptus habentis, & habiti, sed natura non est habita ab aliquo pure negatiuo, alioquin conce ptus habentis esset imperfectior conceptu habiti. ergo conceptus personae non potest esse negatiuus formaliter.

Est ergo considerandum, quod licet conceptus suppositi & hypostasis annexam habeat ne gationem, quam dicit communicabile, uihilominus conceptus ille non claudit negationes illas formaliter, & in recto, sed connotatiuetantummodo, & in obliquo, propter quod Riceardus definiens personam, nec dicit quod sit incommunicabilitas subsistens, sed nagis econuerso, quod est subsistentia incommunicabilis, & in hoc articulus primus finitur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Opinio S. Thomae parte prima quaest. 29. artic. quarto & quaest. 30. articulo quarto.

CIRCA secundum vero considerandum quod aliqui inter Doctores modernos dicere voluerunt, quod licet de ratione persone in communi non sit relatio, nihil prohibet quod sit de ratione personae, inquantum est diuina; relatio vero in diuinis non est accidens inhaerens; sed subsistens, & ita persona significat relationem subsistentem, siue per modum substantiae, quae non est aliud, quam hypostasis, quia vero hypostasis est diuina essentia, idcirco significat essentiam etiam diuinam, vt secundum hoc significat relationem, non per modum relatio nis, sed vt subsistentem in recto, essentiam ve- ro in obliquo, quia nil aliud est hypostasis in diuinis, quam subsistens in diuina natura, vel significat essentiam in recto, inquantum est hypostasis, & relationem per modum relationis in obliquo, quia hypostasis significatur in diuinis, vt relatione distincta.

Vlterius vero dixerunt, quod nomen personae est commune in rebus humanis, non sicut genus, vel species, sed sicut indiuiduum vagum. nomina enim generum, vel specierum, vt homo, vel animal sunt imposita ad significandum in primis naturas communes; non autem intentiones naturarum communium, quae significantur his nominibus, genus, vel species, sed indiuiduum vagum, vt aliquis homo significat naturam cum determinato modo essendi, qui competit singularibus, vt scilicet sit per se subsistens distinctum ab aliis, hoc tamen inter est, quod aliquis homo significat indiuiduum ex parte naturae cum modo essendi, qui competit sin gularibus; hoc autem nomen, persona non est impositum ad significandum indiuiduum ex parte naturae, sed ad significandum rem subsistentem in tali natura, & quod hoc commune est secundum rationem personis diuinis, vt vnaquaeque earum subsistat in diuina natura, idcirco nomen personae secundum rationem est commune tribus, & hoc est, quod plurificat significatum suum, cum dicimus tres personas.

Sed hic modus dicendi videtur deficere quo ad tria, Primo quidem, quod ait, nomen personae significare in recto essentiam diuinam inquantum est idem, quod hypostasis, relationem vero in obliquo. illud enim, quod significatur in recto nomine hypostasis, & personae explicatur per suam rationem, qua dicitur, quod persona, & hypostasis est distinctum subsistens in aliqua natura, sed hoc numquam competit essentiae, etiam prout idem est cum persona non enim verum est, quod essentia sit distinca, sicut nec genita. proprietates enim non distinguunt essentiam, nec determinant secundum Damascenum. ergo essentia, prout est hypostasis, vel persona non significatur in recto.

Praeterea: Numquam constitutum significat in recto constitutiua, sicut patet in omni constituto, sed essentia quantumcumque sit idem cum persona, & similiter relatio, quantumcumque sit subsistens respiciunt personam, sicut constitutiua. ergo persona, seu hypostasis constituta nullum eorum significat in recto, quantumcumque sit idem realiter, quod hypostasis, vel persona.

Praeterea: Illud, quod significatur in recto, vere plurificatur, cum dicitur tres personae. non enim plurificatur, cum dicitur separat im in obliquo, sed quod significatur in recto, sed essentia, prout est idem, quod diuina persona, non plurificatur, dicendo tres personas. sic enim est idem essentia cum persona, quod essentia non triplicatur, licet plurificetur persona. ergo eisentia, prout est idem, quod persona, non significatur nomine personae in recto. Secundo vero deficit in hoc, quod ait, personam significare relationem, prout subsistens est, & habet modum substantiae directae in recto, & essentiam in obliquo. nullum enim constituens aliquid significatur per constitutum in recto, sed proprietas, vt subsistens constituit personam secundum sic ponentes. ergo non significatur in recto nomine personae, sed quasi per modum partis, & in obliquo.

Praeterea: Doctores isti dicunt in quaestionibus disputatis, quod persona diuina nec substantiam, nec relationem formaliter significat, sed subsistens diuinum distinctum, quicquid sit illud, quod distinguitur, sed manifestum est, quod proprietas non est distinctum subsistens in recto. non enim proprietas est, quae distinguitur, sed quo fit distinctio. ergo relatio non importatur nomine personae in recto.

Praeterea: Aut relatio habens modum substantiae, & subsistentis in natura diuina accipitur, quasi quid partiale respectu personae constituens ipsam vna cum essentia, aut quasi quid totale constitutum, sed si detur primum, patet, quod nomine personae importabitur in obliquo, sicut constituens oblique clauditur in constituto.

Si etiam detur secundum, manifestum est, quod tuuc totum includit essentiam, videlicet, & relationem, & ita nec essentia, nec relatio est in recto, nec est dicere secundum istam acceptionem, relationem, vt subsiltentem, nisi quiddam constitutum ex essentia, & relatione. ergo in nullo verum est, quod relatio, prout est quid partiale conscituens nomine personae significetur in recto. Vbi considerandum est, quod licet essentia, & relatio in diuinis sint idem per omnimodam indistinctionem, vt supra dictum est, & ita concipiens essentiam concipiat relationem in obliquo, & per consequens quicquid pertinet ad personam, & similiter concipiens relationem intelligat essentiam in obliquo, & totam personam, propter quod videtur claudere relatio modum substantiae, nihilominus nec essentia, nec relatio clauduntur in recto inconceptu personae. res enim essentiae, & relationis, quae fundant penitus eandem indistinctionem concipi possunt tripliciter, vt superius dicebatur.

Primo quidem, vt feratur intellectus inessentiam directe, & tunc clauditur proprietas indirecte.

Secundo vero est econuerso, vt concipiatur relatiua proprietas in recto, & claudatur essentia indirecte, & neutro modo habetur conceptus proprius personae, sed primus est conceptus essentiae, secundus vero relationis etiam subsistentis, vel habentis modum substantiae ratione indistinctionis.

Tertio quoque fertur intellectus super constitutum directe, & tunc tam proprietas, quam essentia concipiuntur oblique, sicut constitutiua in constituto. vnde dicimus mente, quod hoc totum constitutum constat ex essentia & proprietate; non differunt autem isti conceptus re, & ratione obiectali, sed in modo concipiendi eandem rationem, nunc oblique- nunc recte, eandem inquam non per repetitionem, sed per indistinctionem, vt patet ex superius dictis. sic ergo non est verum, quod conceptus personae claudat essentiam, vel relationem in recto, quantum cumque vterque sit idem cum persona.

Tertio quoque deficit in eo, quod ait, communitatem personae esse communitatem indiuidui vagi. illud enim, quod diuiditur per vagum, & signatum, & simpliciter non claudit in sua ratione conditionem indiuidui vagi, quia tunc idem diuideretur in se, & in opposita sibi. vnde quia homo concipitur aliquando simpliciter, vt cum definitur in sua communitate, aliquando vage, vt cum dicitur quidam homo, vel aliquis, aliquando signate, vt cum dicitur homo iste, vel ille, ideo nullus dicit, quod sit indiuiduum vagum, sed persona accipitur aliquando signate, dicendo hanc personam, aliquando vage, vt dicendo quandam, vel aliquam personam, aliquando simpliciter, vt dicendo personam. ergo non habet communitatem indiuidui vagi, sicut nec homo.

Praeterea: Si persona sic esset communis tribus, sicut indiuiduum vagum, ita esset communis, ficut aliquis Deus, sed hoc non est verum, quia secundum hoc dici posset, quod pater, filius, & spiritus sanctus sunt tres quaedam dij, sicut dicimus quod sunt tres quaedam personae. ergo id, quod prius:

Praeterea: Indiuiduum vagum quaerendum est, quomodo accipitur ab istis. aut enim pro intentione, aut pro re substrata intentioni, sed non potest dici, quod persona significet indiuiduum vagum, si sumatur pro secunda intentione, quoniam isti duo dicunt, quod persona non significat intentionem secundam, nec potest dici, quod persona significet rem substratam tali intentioni: tum quia huiusmodi substratum significatur per nomen substantiae, speciei addito signo particulari, vtpote aliquis ho mo, vel quidam, non est autem idem patrem, & filium esse personas, quod esse aliquos Deos: tum quia substratum vagationi huiusmodi non est aliquid determinatum, quia in omni natura potest accipi indiuiduum vagum, & in qualitate aliquis color, & in quantitate aliqua linea, & sic de aliis, personae nomen non inuenitur, nisi in determinata natura: tum etiam quia non est vna ratio substrata indiuiduo vago, quia in quibusdam est aliquis homo, in quibusdam est aliquis bos, & sic de aliis; persona vero habet vnam definibilem rationem, vt paser tuet sti urtium, c. persona non habet

Opinio Heruei in 1. sent. dist. 23. & in quolibetis quolibeto 10. q. 4.

PROPTEREA dixerunt alij. Primo quidem, quod persona significat substantiam, & relationem, non quidem vt relatio est, sed vt proprietas distincta. vnde persona secundum istos, inquantum diuina est, est quid relati uum, non tantum inquantum pater, vel filius est, immo ratione suae communitatis, quod li- cet persona simpliciter sumpta non importet relationem, importat tamen, vt diuina, & ratio huius est, quia de conceptu ipsius est, quod sit subsistens, incommunicabile, & vltimatedistinctum, & idcirco oportet, quod includat essentiam, per quam subsistit, & relationem, per quam incommunicabiliter, & distincte subsistit; non distinguitur autem in esse subsistentia li, siue suppositali per relationem, inquantum relatio, quia vt sic habet referre, sed prout est proprietas existens idem cum diuina essentia. vnde relatio in esse subsistentiali distinguit pro eo, quod est substantia in diuinis.

Secundo vero dixerunt, quod relationem, & substantiam persona significat in obliquo, & non in recto pro eo, quod concretum semper supponit in obliquo formam, a qua descendit, vt album albedinem. cum ergo significetur per modum concreti, quia vt subsisteret in natura diuina proprietate distinctum, sequitur, quod modum, per quem subsistit, & proprietatem, qua distinguitur significet in obliquo.

Tertio quoque dixerunt, quod concretum aliquando sumitur adiectiue, vt dicendo iustus, albus, & sic de aliis, & hoc modo pater, & filius si adiectiue sumantur, non significant suppositum, sed pater habens paternitatem, vel filiationem, sicut album habens albedinem; aliquando vero sumitur substantiue, ac si essent concreta substantiae vt homo, vel leo, & sic pater, vel filius prout significant suppositum, vel personam, tamquam fundamentum significati formalis personae in diuinis exprimunt relationem, & essentiam concretiue.

Sed nec iste modus dicendi rationalis est, quo ad multa.

Primo quidem in hoc, quod dicit de proprietate, quod non clauditur in conceptu per sonae, prout est relatio, sed prout est proprietas distincta, est autem distinctiua, inquantum est di uina substantia, hoc nimirum stare non potest, opposita namque non possunt inesse eidem, inquantum idem, sed relatio inquantum est diuina essentia identificatur alteri relationi, cum quaelibet sit diuina substantia, & eadem diuina substantia. ergo inquantum diuina substantia est, non habet relatio, quod distinguat.

Praeterea: Isti dicunt, quod relatio distinguit, inquantum opposita, sed manifestum est, quod relationes non sunt oppositae, inquantum diuinae sunt. ergo vt sic non distinguunt, immo vt sic sunt inter se indistincta.

Secundo vero irrationabilis est in eo, quod dicit, quod persona formaliter subsistit per essentiam, quamuis incommunicabiliter, & indistincte per proprietatem. impossibile est enim effectum formalem multiplicari, forma eadem remanente, sed formale, quo subsistunt personae, est essentia secundum istos. ergo cum essentia sit vna tribus, sequitur, quod tres erunt vnum subsistens, & per consequens vnum suppositum, & vna persona iuxta Sabellianum errorem

Praeterea: Quandocumque sunt vnum, & idem, plurificato vno, plurificatur & reliquum, ed subsiscentia, quae personae formaliter subistunt, est diuina essentia; constat autem uod subsistentia, triplicatur, quia sunt tres ubsistentiae, sicut Magister dicit in praesenti listinctione, & hic sensus. ergo in tribus peronis erunt tres essentiae, & reddit haeresis ariana

Praeterea: Quod non distinguit, non reddit ncommunicabilem effectum formalem, sed prorietas non distinguit essentiam, nec reddit eam ncommunicabilem. ergo si essentia, & subsisteniam non sunt idem, sic quod per essentiam formaliter personae subsistant, sequitur quod prorietas subsistentium, ac subsistere non distinguit, nec incommunicabilem reddit. vnde nihil est lictu, quod per essentiam pater subsistit, & quod ber proprietatem incommunicabiliter, seu distincte pater subsistat.

Tertio quoque irrationabilis est in conclusone, quae sequitur ex praedictis. licet enim verum sit, quod pater proprietatem, & essentiam importet in obliquo, & concretiue, nihilominus ratio, ex qua infertur stare non potest, vt dictum est, scilicet quod persona subsistat per essentiam, & distinguatur per proprietatem, quod etiam patet ex definitione personae, quam ipsimet ponunt, dicendo quod diuina persona in generali definiri potest, quod est subsistens in natura diuina distinctum proprietate. manifestum est enim, quod non dicitur subsistens per naturam diuinam, sed in natura diuina.

Quarto vero irrationalis est in eo, quod ait personam, vt diuinam esse relatiuum concretitiue, licet enim relationem includant, non tamen esse personam, est esse relatiuum formaliter, & concretiue idipsum, quod est alterius, vt patet in praedicamentis. vnde esse patrem est esse patrem filij, & esse Dominum est esse Dominum serui, & sic de aliis, sed manifestum est, quod esse personae in patre non est esse filij. non enim pater est persona filij, nec econuerso. ergo esse personam diuinam, non est relatiuum formaliter, & concretiue.

Praeterea: Pater est filii pater, sed non est filii persona. ergo non est idem formaliter in pa tre esse patrem, & personam, siue personalitas, & paternitas. vnde personalitas diuina nullo modo est relatio relatiua, quamuis relationem includat, vt inferius apparebit.

Opinio quorundam aliorum.

ET idcirco dixerunt ali. Primo quidem, L quod si nomen personae significet secundam intentionem, tunc nec significat substantiam, vel relationem, nec in diuinis, nec in creaturis; si vero significet rem intentioni substratam, adhuc non exprimit substantiam, nec relationem, sed abstrahit ab vtroque, quod patet ex de finitione personae, quae vtique potest competere tam supposito absoluto, quam relatiuo: si vero quaeratur non de significato, sed de eo, de quo nomen personae dicitur in diuinis, patet quod ista significant constitutum ex essentia & relatione.

Secundo vero dixerunt, quod si persona sit nomen rei, non dicitur vniuoce de Deo, & creaturis, cum plus distet Deus a creatura, quam res vnius praedicamenti a re alterius; rebus autem diuersorum praedicamentorum nihil est commune vniuocum, quia illud esset ens, quod non potest esse vniuocum; si vero sit nomen intentionis secundae, videretur dici vniuoce de Deo, & creatura, sed tamen dicendum, quod quia persona idem est, quod suppositum naturae intellectualis; suppositum autem Sortis ex hoc, quod subsistit, vel supponit alteri, tanquam communi, sicut Sortes sub homine ponitur. cum ergo in creaturis, & in diuinis, non sit eadem ratio suppositionis, quia in his, quae communia sunt suppositis increatis est vnitas realis; in suppositis autem creatis est vnitas rationis; manifestum est autem, quod supponi communibus secundum rem, & communibus secundum rationem, non est vniuoce sup poni, nec ratio suppositionis vniuoca est. ergo persona, & suppositum non dicuntur vniuoce de Deo, & creatura

Sed nec iste modus dicendi competens est in duobus.

Primo quidem in eo quod ait illa, de quibus persona dicitur in diuinis, vtpote patrem, vel filium importare essentiam, & relationem-. per hoc enim non explicatur, an personalitas in patre sit alia ratio a paternitate, sic quod esse patrem non sit idem formaliter, quod esse personam. si enim intelligatur, quod idem sit, stare non potest, sicut probatum est contra praecedentem opinionem.

Secundo vero incompetens est, quia dicit personam non dici vniuoce de Deo, & creatura: definitio namque personae secundum sic ponentem abstrahit ab absoluto, & relatiuo, & a Deo, ac creatura, ex quo potest inferri contradictorium dicti sui; vniuoca namque dicuntur, quorum nom en est commune & ratio, seu definitio eadem, vt patet in ante praedicamentis, sed nomen personae dicitur de Deo, & crea tura, & item definitio abstrahit ab absoluto, & relatiuo, & a Deo, & a creatura, sicut patet de definitione Boetii, & Riccardi. ergo vniuoce dicetur de Deo, & creatura.

Nec motiuum valet, quid suppositum non dicitur a subsistendo alicui communi, prout idem est cum persona, sed accipitur pro perseitate tertii modi, quae non est aliud, quam subsistentia, seu per se stantia, vel persistentia incommunicabilis intellectualis naturae; conceptus autem istius per se stantiae communis est Deo, & creaturae, vt inferius apparebit.

Opinio Scoti. I. sentent. distinct. 3. quaes. 2.

QVAPROPTER dixerunt alii, quod a tribus personis diuinis potest abstrahi aliquis communis conceptus negatiuus, quia duplex incommunicabilitas, videlicet, illa quae opposita est communicabilitati vniuersalis respectu inferiorum, & illa, quae opponitur communicabilitati formae, qua aliquid est, haec inquam incommunicabilitas dupliciter abstra hi potest a personis, & ab vltimis distinctis, dato etiam quod nihil positiuum commune posset abstrahi, cui primo inesset talis negatio, & secundum hoc persona non diceret aliquid sup positum commune in tribuspersonis, quamuis com municaret tria positiua. Primum quidem patrem, & filium, & spiritum sanctum eo modo, quo superius connotat inferius, pro quo supponit. Secundum vero relationem, qua patri conuenit talis relatio, & negatio similiter, qua conuenit filio. Tertium vero essentia quaelibet in primo connotato sit, non tamen ratio illius negationis fundatur in ea.

Vlterius vero dixerunt isti, quod aliquod commune positiuum, cui primo insit talis negatio est possibile abstrahi a personis, & ab vltimis distinctis, vtpote ratio subsistentis indifferens est ad absolutum, & relatiuum, & quod haec pos sit abstrahi, patet: tum quia ab indiuiduis potest ad commune abstrahi, non solum conceptus speciei, immo aliquid aliud, vt ratio hypostatica. conueniunt enim in hoc indiuidua om nia substantiae, quod quodlibet est hyposta sis: tum quia personae diuinae realiter conueniunt in ratione incommunicabilis subsistentiae, sicut duo alba in ratione albedinis; ratio autem subsistentiae non est negatiua; tum quia conceptus idem non potest esse simul certus, & dubius, potest aliquis esse certus, quod in diuinis est persona, & tamen erit dubius, vtrum pater, & filius sint in eo, & per consequens conceptus personae communis est patri, & filio: tum quia paternitati, filiationi, & spirationi est cō- munis conceptus relationis, & abstrahibilis ab l eis, quare & a personis constitutis per relationes huiusmodi potest abstrahi conceptus positiue communis; haec autem communitas non est alicuius realitatis, sed tantum rationis realis. siue formalitatis, & propter hoc non est genus, vel species; est tamen communis positiuus, & vere plurificatus in tribus. Iste autem conceptus non significat essentiam, aut relationem sed aliquid indifferens, & commune, connotat tamen ea eo modo, quo dicebatur de negatiuo conceptu.

Iste modus dicendi licet appropinquet ad ve rum, in hoc tamen deficit, quod illum communem conceptum aestimat esse alium a conceptu entis, quasi sit aliqua ratio positiua existens in re, quod omnino dici non potest. si enim esset talis ratio, sequeretur, quod personalitas filij constitueretur ex ratione personalitatis in communi, & ratione propriae personalitatis, & ita esset in patre duplex ratio, ita quod esset personalitas patris posita ex communi personalitate, & ex ratione contrahente personalitatem communem ad personalitatem patris. Sed declaratum est supra, quod in persona non est compositio realium rationum, immo nec etiam rationum fabricatarum ab intellectu. ergo illud poni non potest.

Praeterea: Nullum existens in re potest esse commune Deo & creaturae, alioquin sequeretur, quod eadem ratio realis esset vere causa exemplaris, prous ost in Deo, & exemplata, prout esset in creatura, cum esse, quod est increatura sit transcriptum & exemplariter exaratum ab eo, quod est in Creatore, & referatur ad illud secundum tertium modum relatiuorum, qui est modo mensurae. vnde quaelibet ratio, quae inDeo est exemplaris differt, nec est eiusdem rationis cum diminuta ratione, quae est in creatura ad similitudinem illius rationis exemplaris, sicut nec albedo, & species albedinis dicuntur albedo eiusdem rationis, sed manifestum est secundum sic ponentes, quod ratio personalitatis vniuoce dicitur de Deo & creatura. ergo non potest esse realis ratio existens in vtroque. & in hoc secundus articulus finitur.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Quid dicendum secundum veritatem, & primo quod ratio personalitatis dicit conceptum entis formaliter, & in recto, & negationem incommunicabilitatis circa illum conceptum, secundum quod communis est Deo, & creaturae & ideo tribus personis nec aliquid est illis commune.

CIRCA tertium uero considerandum, quod huius quaesiti veritas ex propositione triplici poterit apparere.

Prima quidem, quod ratio personalitatis non est, nisi conceptus entis substratus incommunicabilitati, seu distinctioni. vnde non est aliud concipere personam, nisi concipere ens distinctum, discretum, & solitarium, habens perseita tem tertij modi, nec aliqua alia ratio positiuasubiicitur incommunicabilitati. vnde nil determinatum positiuum est de conceptu ipsius, sed determinatae negationes clauduntur in ipso concretiue; conceptus vero entis formaliter, & in recto, & per modum substrati negationibus istis, ita personam esse communem Deo, & creaturae non est aliud, quam ens incommunicabile esse commune, & similiter eam esse communem patri, & filio, & spiritui sancto est rem incommunicabilem esse communem, vel tribus, & non rationem aliquam positiuam indetermi natam, & contentam sub ente.

Est tamen sciendum, quod ista ratio, quae dicta est magis ratio hypostasis est, & suppositi, quam personae, nam addit personae determinatam naturam, scilicet intellectualem, nihilomi nus non propter hoc uariatur ratio hypostasis & personae. sicut enim se habet concauitas, ad simitatem, quod simitas dicit concauitatem in naso, sic persona non est aliud quam hypostasis in intellectuali natura, concipere itaque ens incommunicabile, seu distinctum, & discretum, ac solitarium, quod ita sit incommunicabile, & omnino sui ipsius, vt nec sit alterius sorma substan tialis, vel accidentalis, aut dans esse alicui, nec sit alterius materia, nec alterius pars integralis, sic sit in alio praedicatiue, sicut vniuersale, sed sit omnino per se, idest inquantum concipere est apprehendere hypostasim, suppositum, & subsistentiam; hoc vero concipere in intellectua linatura, sicut quod qualificetur tale ens per intellectualitatem, est apprehendere personam.

Quod ergo infra rationem suppositi, & subsistentiae, non sit determinata aliqua ratio, quae communis sit tribus suppositis in diuinis, aut supposito creato, & increato, sed illud commune sit tantummodo generalis conceptus entis per negationes, cum specificus arctatus, & determinatus, possit multipliciter declarari: defi nitio namque exprimit quicquid est de conceptu, & ratione, vt patet 4. & 7. Met. sed manifestum est, quod in definitione hypostasis, & suppositi, nihil potiuum determinatum exprimitur, sed tantum conceptus entis cum incommunicabilitate. remoto enim a definitione Riccardi, quam ponit de persona 4. de Trin. c. 21. illo, quod est immateriale, & contrahens rationem suppositi ad personam, videlicet intellectualis naturae hoc, quod sequitur, scilicet incommuni cabilis existentia est tota ratio subsistentiae, & suppositi, sed constat, quod hic nihil ponitur po sitiuum, nisi existentia, seu conceptus entis. ergo de ratione suppositi non est determinatum aliquod positiuum, sed tantum conceptus entis.

Praeterea: Eadem est ratio suppositi, & perseitatis tertij modi, quod patet ex his, quae remouentur ab isto modo perseitatis, quia & accidentia, & formae substantiales, & materia. & partes integrales, & vniuersalia. vnde sola indiuidua, quae non sunt alterius, sed habent esse solitarie, & distincte sunt in tertio modo persei tatis, & haec omnia similiter remouentur a ratione suppositi, & solitaria indiuidna sunt tantum supposita, & subsistentia secundum communem modum loquendi, sed perseitas tertij modi nullam rationem determinatam positiuam includit, sed tantum conceptum entis, artatum per negationes, quibus substernitur. est enim per se tertio modo ens solitariumsingulare, nec de conceptu talis entis est ratio hominis, aut lapidis, nec substantiae, nec qualitatis, aut alicu ius rationis praedicamentalis, seu cuiuscumque determinati. ergo de ratione suppositi non est aliquod positiuum determinatum

Et si dicatur, quod de ratione tertij modi perseitatis est conceptus praedicamentalis substan tiae, nam primae substantiae solae videntur esse per se tertio modo, dicendum quod de ratione primae substantiae est quod sit ens solitarium, & illud est proprie subsistentia, seu per se stantia: & cum hoc aliqua natura, quae sit hoc aliquid clauditur in prima subsantia. semper enim quod per se stat in creaturis est aliqua natura, quae vere est hoc aliquid, vtpote lapis, vel lignum: dictum est autem supra, quod ratio praedicamentalis substantiae consistit in singulari, quasi quoddam hoc aliquid. vel modo determi nato, vt Sortes, vel Plato, vel modo indeterminato, & sicut appellationis figura, sicut homo, vel animal, accidit inquam perseitati tertij mo di significatum praedicamentalis substantiae. vn de si esset aliquod ens stans per se, quod non esset hoc aliquid, sed tota natura simpliciter subsistens, sicut Plato posuit de ideis, adhuc esset per se tertio modo, & ideo adstracta vocabat Plato per se hominem, per se bonum, vt patet⸗ 1. Et hicorunL.

Praeterea: Nullum positiuum commune Deo, & creaturae est formaliter aliqua ratio determinata; nulla namque determinata ratio est in creatura, quin exemplata, & diminuta a ratione eminenti, & exemplata existente in Deo. & multo fortius, quam species lapidis, & quidditas lapiditatis sit diminuta a quidditatiua ratione ipsius. sicut ergo species lapidis, & quidditas lapidis, non sunt lapis vnius rationis, immo aequiuoce, sicut exemplar, & exemplatum, diminutum, & eminens, sic oportet esse deomni ratione determinata, quae reperitur inDeo exemplari, & in creatura exemplata, sed manife stum est, quod conceptus suppositi com munis est Deo, & creaturae. Riccardus enim cum ait quod est incommunicabilis existentia exprimit conceptum communem Deo, & crea turae, quia & Sortes est incommunicabilis existentia, & similiter pater diuinus. ergo non est possibile, quod infra conceptum suppositi clau datur ratio aliqua determinata positiua; constat autem, quod clauditur aliquod positiuum, cum conceptus suppositi sit conceptus cuiusdam principalis, & habentis & strati respectu naturae, quod purae negationi competere non potest. relinquitur ergo, quod infra conceptum suppositi sit aliquid positiuum simpliciter inde terminatum, cuiusmodi est conceptus entis, sicut similiter extitit declaratum, dum ageretur de ente.

Praeterea: Signi ficatum pro nominis est conceptns suppositi, & subsistentiae, cum pronomen significet meram substantiam spoliatam ab om ni qualitate, non quidem substantiam praedicamentalem denuda tam a qualitatibus praedicamenta libus, sed meram subsistentiam abstractam ab omni determinatione, & quidditate, seu natura, sed significatum pro nominis non claudit aliquid positiuum, nisi conceptum entis. significat enim ens solitarium, quia ens demonstratum, sicut patet, quia illud, & illud, & ille, & ille absolute non dicuntur, nisi de ente solitario, vi sa namque albedine, non dicitur absoluteillud, vel ille, quia tunc intelligeretur totum album demonstrari, & non folum albedo. vnde notum est, quod ista pronomina sic demonstrant entia solitaria, quod non exprimant circa eum aliquam determinatam rationem, seu naturam; solus autem conceptus entis est positiuum quid indeterminate. ergo conceptus sup positi non includit aliud positiuum, nisi eus ipsum.

Praeterea: Ens aliquid, & res idem significant secundum Auicen. 1. meta. sed conceptus suppositi non est, nisi concipi, vt aliquis vnus solus, nec tria supposita sunt, nisi tres aliqui, quidam foli, discreti, & distincti secundum Riccar. 4 de Trinitate. ergo conceptus suppositi non est, nisi entis solitarij absque omni determinataratione

Praeterea: Subsistentia communis est tribus personis. pater enim, & filius, & spiritus sun ctus sunt tres aliqui. aut ergo sunt tres aliqui Dij, aut tres aliqui entes, simpliciter, & indeter minate, aut tres aliqui in ratione positina, quae numeratur in eis, sed non potestponi primum quia non sunt tres Dij, nec tertium quia nonpotest, nec potuit vmquam aliqua pofitiua ta tio reperiri determinata, quae mediet inter deitatem, & personas, ita quod interrroganti, quid est illud positiuum, in quo sunt tres, numquam potuit responderi aliquid determinatum, vt dicit August. 5. de Trin. vnde, nec sunt tres bo ni, aut tres magni, aut aliquod aliud determinatum. relinquitur ergo, vt detur tertium, scilicet, vt sint tres aliqui indeterminate, & hoc est, quod dicit Magister, quod sunt tres entes, tres res, tres subsistentes, seu solitarie existentes, & secundum hoc non triplicatur in eis aliqua determinata ratio, quia nec essentia, nec bonitas, nec aliquid positiuum determinatum, sed solus conceptus entis solitarij plurificatur in eis.

Ex istis autem patet de facili, quod positores aliqui non poterant saluare.

Primum quidem, quomodo triplicatur in di uinis, ad quod respondetur per interrogationem factam per quid. triplicatur enim in eis aliquitas, seu entitas solitaria, & ideo interroganti, quid tres, responderi potest, quod tres aliqui, tres singuli, & tres entes. ens enim, & aliqui praedicantur in quid, & respondetur proprie ad interrogationem factam per quid.

Secundum vero, quod illud sit triplicatum, non est secunda intentio, immo conceptus rei, & entis, secundum quod Augustinus dicit, tres esse res, quibus fruendum est, patrem, filium, & idem creatis, & increatis suppositis, quod est commune suppositis increatis, significatum videlicet solitarium entis, sic quod nil aliud est commune, quod triplicatur in personis diuinis.

Quartum vero, quod conceptus suppositi po test esse communis Deo, & creaturae, sicut & con ceptus entis, & saluatur analogia quantum ad omnem determinatam rationem: simultas autem, & aliqualis vniuocatio quantum ad indetermina tum conceptum entis.

Quintum autem, quod communitas suppositi, & persona non est, quasi generis, vel speciei. cum omne genus, & species omnes importent aliquam determinatam rationem, & positiuam, qualem suppositum non importat, vt dictum est.

Sextum autem, quod suppositum non dicit puram negationem, nec etiam positiuum determinatum aliquod, in quo opinantes diuersimode errauerunt.

Quod positiuum indeterminatum importatum perrationem personalitatis coincidit in essentiam, & relationem in vtrumque cum obliquo, & in recto inconstitutum, dum applicantur ad diuina.

SECVNDA quoque propositio est, quod dum ratio personalitatis, seu entis solitarij ad pa trem, & filium applicatur, retinet quidem determinate negationes ipsas, quae per solitarium importantur, coincidit in constitutum ex proprietate, & essentia formaliter in recto, sed in essentiam, & relationem coinclusiue, & in obliquo. Hic tamen videntur aliqui obuiare. Primo quidem, quia non est verum, quod negationes per solitarium importatae sint vnius rationis, & vuluoce dictae de omnibus, in quibus reperiunspiritum sanctum.

Tertium quoque, quod illud commune est tur. constat enim, quod ratio negationis sumitur ab affirmatione, sicut ratio priuationis ab habitu, & ita multiplicato habitu, & variata affirmatione, habet necessario variari vera negatiua, sicut multiplicato vno oppositorum, multiplicatur, & reliquum, vt patet primo topic. vnde & Philosophus 5. Metaph. distinguit multa nomina priuatiua, tamquam multipliciter, & non vniuoce dicta, sed manifestum est, quod nullus habitus, aut affirmatio dicitur vniuoce, & secundum eandem rationem de Deo, & creatura. ergo nec rationes negatiuorum per solitarium importatae, erunt eiusdem rationis in Deo, & creatura.

Secundo vero obuiare videtur, quod natura intellectualis est de primario intellectu personae, cum ponatur in eius definctione, sed nihil coincidit in hoc, quod explicite est de suo intellectu. ergo persona non coincidit in essentiam, dum applicatur ad patrem, & filium.

Tertio quoque in illud videtur in recto coincidere ratio personalitatis, super quod fundan tur negationes, quae per solitarium importantur, seu per incommunicabile, quod idem est, seu incommunicabilitas fundatur super relatione in diuinis, quia proprietas relatiua dat incommunicabile existere, & solitarie, ac per se. ergo personalitas non coincidit in obliquo in relationem, dum adaptatur ad diuina, immo formaliter, & in recto.

Quarto quoque, quoniam constitutum ex proprietate, & essentia videtur esse relatiuum. vnde pater in eo, quod pater constitutus est in es se relatiuo ex essentia, & proprietate; sed dictum est supra contra opinionem in secundo articulo secundario recitatam, quod ratio personalitatis non est. ergo personalitas coincidere non potest in recto in constitutum ex esentia, & relatione.

Sed istis non obstantibus dicendum est, sicut prius. omnis enim conceptus indeterminatus quidem positiue; determinatus vero negatiue, dum applicatur ad rationem aliquam positiuam, & determinatam fundantem negationem huiusmodi coincidit secundum illum indeterminatum conceptum in rationem determina tam, & positiuam, quae dat illam negationem, sicut apparet de conceptu vnius, qui coincidit subiectiue in omnem entitatem cuiuslibet rei propriam, & determinatam, quae tamen fundat indiuisionem, & diuidit ab alio, sicut saepe dictum est; sed negationes per incommunicabile, & solitarium importatae, quae non sunt aliud, nisi non esse alterius modi partis integralis, vel partis mate rialis, vel formalis, vel vniuersalis, aut modo quolibet esse alterius fundantur super constitutum ex essentia, & relatione, quasi super vnum totum, & non super solam essentiam, aut solam relationem, cum quilibet sit alterius, scilicet constituti. vnde constitutum est immediatum fundamentum solitudinis, & incommunicabilitatis. ergo necesse est, quod ratio personae coincidat in constitutum formaliter, & in recto, in relationem vero, & essentiam indirecte.

Nec procedunt instantiae. Prima siquidem non, quia habitus, qui per solitarium excludun tur, vtpote esse partem integralem, vel sorma- lem, vel esse vniuersale vniuoce sunt, vt excluditur a suppositis creatis, & increatis, & ideo vnius rationis sunt negationes, quae per solitarium importantur.

Non valet etiam secunda, quia licet intellectualis natura in generali concepta sit de intellectu personae, non quidem formaliter, sed quasi materialiter, sicut de intellectu simitatis est nasus. significat enim persona ens solitarium, & per se in intellectuali natura, sicut simitas concauitatem in naso. vnde & consuetum est dici, quod persona est subsistens in natura rationali, nihilominus diuina essentia est id, in quod ratio personae coincidit in obliquo, inquantum vna cum relatione fundat personalitatem, solitudinem, & incommunicabilitatem. quamuis enim intellectu natura sit de communitate personae per modum materiae, in qua reperitur ens solitarium, non tamen per modum fundantis solitudinem, immo hoc accidit. dato enim, quod aliud solitudinem fundaret, adhuc includeretur natura intellectualis per modum qualificantis, & indeterminantis rationem suppositi, secundum modum, quo nasus caracterizat, & qualificat concauitatem, vt ex hoc simitas appelletur.

Non valet etiam tertia. falsum enim assumitur, cum dictum sit saepe, quod perscitatem, & vnitatem, ac solitudinem non fundat relatio praecise, sed nec essentia, sed ambo fundant penitus eandem indistinctionem, & omnimodam vnitatem.

Non valet etiam quarta, quoniam constitutum ex essentia, & relatione, tamquam ex materia, & ex actu, & ex subiecto, & inhaerente, vel ex substrato, & forma existente eo modo, quo pa ter in creaturis constituitur ex sorte, & paternitate, tale siquidem constitutum in esse resultante est formaliter relatiuum, cum non sit aliud tale esse, quam relatio in subiecto participata, constitutum vero ex ipsis per modum resultantis, eo modo, quo ex distinctis resultat vnum solitarium, & distinctum non est formaliter relatiuum, cum relatio non sit forma in illo, sed nec essentiale, sed vtrumque includens, neutrum tamen per modum formalis, & ita pater, vt persona claudit quidem relationem, & essentiam, non tamen esse personam est esse formaliter relatiuum, nec esse formaliter quid essentiale, sed esse quiddam solitarium, & discretum, & ens tertio modo.

Et si dicamus, quod esse patrem est esse relatum, dicendum, quod verum est in creaturis quidem formaliter, in quibus non est aliud esse patrem, quam participatio paternitatis, in Deo vero esse partem est relatiuum non formaliter, sed coinclusiue, inquantum non est subiectum aliquod paternitatem participans, sed aliquid intrinsece pate utnt fiutstens cost cstese nesus e autbouiusdam solitarij per se stantis, & secundum hoc esse relatum aequiuoce dicitur de patre creato, & increato, vt patet.

Quod Aug. aliter accipiat personam, quam hodie recipiatur, & quomodo respondet quaerenti de persona, an significet substantiam, vel relationem.

TERTIA quoque propositio est, quod Doctores non distinxerunt a principio inter rationem entis solitarij, seu perseitatis tertij modi, & rationem substantiae singularis proeo, quod in creaturis nullum est ens solitarium, nisi singulares, & indiuiduae substantiae, & ideo persona, & hypostasis apud eos dicebatur secundum substantiam, prout definit Boetius personam esse indiuiduam substantiam, & ad hoc accedens August. 7. de Trinit. dicit, quod non est aliud esse personam, quam esse substantiam; processu vero temporis distinxerunt Doctores rationem entis solitarij a ratione substantiae singularis cō siderantes, quod non est impossibile manenteeadem substantia singulari plurificari rationem solitarij, & perseitatis, prout Riccardus 4 deTrin. dicit, quod audiens tres personas intelligit tres aliquos discretos, & distinctos per ses, quorum quilibet sit intellectualis natura, sed quae vna, vel plures ignorat, & secundum hoc in vsu modernorum doctorum persona nondicitur secundum substantiam, nec est idem pati personam esse, & Deum esse, immo plurificatur ratio personalitatis manente identitate Deitate: primus autem, qui distinxit inter praedictas rationes, & qui per propriam fignificationempersonae, quae numero vtantur adinuenit, fuit August. sicut patet de fide ad Petrum, vbi dicit, quod alius est in persona, siue personaliter pater, & alius personaliter filius. quaerentiergo de nomine hypostasis, vel suppositi, vel subsistentiae, seu substantiae, prout nomen subsantiam significat, quaerenti inquam, quid exprimant nomina ista in communi, an scilicet substantiam, seu relationem, responderi oportet, quod nec istud, nec illud, cum conceptus solitarij abstrahant ab vtroque.

Quaerenti vero, quid nomen personae exptimat, similiter in communi responderi oportet, quod nec substantiam, nec relationem formaliter, & in recto, sed illud idem, quod hypostasis, videlicet ens solitarium perse.

Tertio modo in obliquo tamen, & quasi materialiter exprimit intellectualem substantiam quaecumque sit illa, cum persona non sit aliud, quam ens solitarie in intellectuali natura. Quaerenti vero in speciali de persona diuina, quid exprimat, an scilicet relationem, vel substantiam, responderi oportet, quod neutrum formaliter, & in recto, sed illud idem, quod persona in generali, videlicet existens solitarie, & per se materialiter, cum & oblique specificat intellectualem naturam, quam persona dicit in generali, vnde diuina persona non est aliud, quamexistens solitarie, & distincte solitudine terti modi in natura diuina, nec potest aliqua ratio communis, quae impotetur in recto per diuiui personam abstra hi a tribus, sicut imaginati sunt aliqui, quia nihil est eis commune, nisi ens solitarium, vel ens incommunicabile, siue res per se tertio modo, & ideo non inuenitur dictumai cubi, quod sint tres in aliquo alio, nisimiu vel re, quemadmodum dicit Augustinus, quod sunt tres res, vel tres entes, nec a constitutiuis proprietatibus potest abstrahi communis alius conceptus a conceptu entis, & rei, vt supra dictum est dist. 19. dum inquireretur de totalitate vniuersali, an reperibilis sit in Deo.

Deinde quuaerenti, an significant personae, tripliciter responderi oportet, quod sic, cum ratio entis solitar ij, & perseitatis tertij modi vere plurificetur, nec tamen propter hoc persona est aliquid vniuersale, nec genus, nec species, sicut nec ens, quamuis commune sit. & in hoc ar ticulus tertius terminetur.

Responsio ad obiecta.

AD ea vero, quae superius inducuntur, dicen dum est. Ad primum quidem, quod ratio personalitatis, licet communis sit tribus personis, & plurisicata in eis, non est tamen genus, aut species propter rationem iam tactam.

Ad secundum dicendum, quod ratio persosonae non dicit essentiam, nec relationem, nec vtrumque de suo communi significato explicito, cum significet ens per se solitarium, & discretum; ens autem nullam rationem explicite significet, vt superius dicebatur, nihilominus coincidit in constitutum ex essentia, & relatione, dum coaptatur ad diuina, & quia constituti ex essentia, & relatione sunt tres, necesse est, quod ratio en tis solitarij triplicetur.

Ad tertium dicendum, quod communitas personae non est secundum rem, sed tantum secundum rationem, nec tamen est communitas. secundae intentionis, vt superius dicebatur, & quod Damascenus dicit, communitatem in diuinis attendi secundum rem, loquitur de communitate essentiae, non de omni alia communitate.

Ad quartum dicendum, quod idem suppositum contineri sub duabus quidditatiuis rationibus determinatis, & dispositis, impossibile est; sed sub duabus, quarum vna determinata est; alia vero conceptus indeterminatus, vtpote entis solitarij, vel huiusmodi, possibile. vnde interroganti, quid est sortes, responderi potest, quod est persona, ens solitarium, & quod est indiuiduum, quia ens singulare, & similiter, quod est homo, a simili in proposito interroganti, quid est pater, potest responderi, quod est Deus, & quod est persona, quia ens de omnibus quidditatiue praedicetur.

Ad quintum dicendum, quod ratio personae communis est Deo, & creaturae, vniuoce quidem, quoad negationes incommunicabilitatis, & solitudinis, quas significat concretiue; analogice vero quoad conceptum entis, quem exprimit substantiue. vnde non est maior difficultas depersona, quam de ente, de quo superius dictum fuit.

Ad sextum dicendum, quod conceptus entis potest abstrahi ab vltimis distinctis, & a differentiis quibuscumque, vt visum fuit supra, quamuis nulla determinata ratio abstrahipossit a sup positis diuinis.

Ad septimum dicendum, quod significatum personae praedicatur de tribus in diuinis, nec ta- men est genus, aut species, aut aliquod de quinque praedicabilibus, sicut de ente dicum est supra, cum persona nihil addat ad ens, nisi perseitatem tertij modi, quantum ad hoc, quod formaliter dicit, licet materialiter denotet intellectualem naturam.

Ad octauum dicendum, quod persona a principio significabat substantiam, seu essentiam diuinam, antequam distinxissent Doctores inter rationem per se entis, & substantiae singularis; postquam vero inter haec distinxerunt, imposue runt nomen personae enti solitario, & per se, & incommunicabili, & ideo non significauit ex tunc essentiam diuinam.

Et si dicatur, quod August. distinxit omne no men diuinum in significans substantiam, & rela tionem, dicendum, quod persona non significat essentiam diuinam, sed nec relationem; sed ens solitarium, quod abstrahit ab vtroque, & coincidit in constitutum ex essentia, & relatione. vn de quantum ad suum significatum non est relati uum, nec essentiale, sed aliquid commune; quan tum vero ad id, per quod significatum explicatur potest dici nec essentiale, nec relatiuum praecise, sed vtrumque complectens in obliquo, inquantum constitutum includit illa, quasi oblique, & per modum partis.

Ad nonum dicendum, quod nomen personae, quantum ad significatum dicitur ad se, quia conceptus entis solitarij, & per se, est absolutus, non relatiuus, quantum vero ad illud, per quod explicatur, dicitur permixtus ex absoluto, & relatiuo, quia constitutum ex ipsis; tale autem non est inconueniens de pure absoluto.

Et si dicatur, quod non potest haberi conceptus permixtus ex absoluto, & relatiuo, dicendum, quod potest haberi tripliciter.

Primo quidem implicite, vt supra dictum est de conceptu entis, in quo omnis ratio absoluta, & relatiua implicite continetur; nulla vero explicite, vel in actu.

Secundo vero potest haberi conceptus permi xtus ex absoluto, & relatione explicite in opposito relatiuo, & talis conceptus est per accidens vnus, quoniam includit absolutum, tamquam fundamentum, & habens propriam vnitatem, extra quam est relatio; ipsam vero relationem claudit, tamquam formam inhaerentem.

Tertio quoque potest conceptus mixtus ex relatione, & absoluto haberi, quod sit vnus per se, & hoc est, dum nec absolntum, nec relatio ha bent proprias vnitates, sed ambo concurrunt ad vnitatem eandem, fundando indistinctionem omnimodam, quia secundum hoc intellectus relationem, & absolutum claudit in vno conceptu indiuisibili, & per se vno.

Ad decimum dicendum, quod nomen personae auctoritate generalis concilij est inductum, quod pari reuerentia deber a nobis acceptari, sicut & Euangelium, aut reliqua scriptura secun dum Sanctos.

Vel dicendum, quod Dionysius loquitur, non quidem de nominibus, sed de sensibus, quia non est praesumendum, vt aliquis assumatur de diuinis praeter illa, quae in sacris eloquiis sunt nobis tradita, sed quin ad illa possimus vocabula propria adaptare, non est prohibitum. vnde licitum fuit, cum confiteamur secundum scripturam, quod in diuinis sunt tres, inuenire aliquod nomen significans illum conceptum, quod triplicatur, & ad exprimendum illum inuentum est nomen personae.

Ad vltimum dicendum, quod si persona significaret singularem substantiam, sicut a princi- pio, non triplicaretur in Deo proprie, sed permissiue, in quo casu loquitur Augustinus, sed quia in vsu moderno significat ens solitarium, quod se habet in plus, quam substantia singularis, possibile est, quod manente eadem substantia plurificetur persona, vt dictum est saepe.