Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio Philosophi, & Commentatoris.

CIRCA primum ergo considerandum, quod intentio fuit Aristotelis, & Commentatoris, sicut patet duodecimo Metaphysicae, quod Deus nil intelligit aliud a se, sic, quod aliud terminaret intuitum eius, vel sit in ipsius prospectu, vel primarie, vel secundarie. Quod enim haec sit mens ipsorum, apparet quia si aliquid aliud a Deo esset in eius conceptu per modum terminantis intuitum, aliqua multitudo intellectorum, & multiplicitas esset indiuino intuitu obiectiue. sed ipsi dicunt non essemultitudinem intellectorum in primo principio; vnde commento 51. super primo capitulo sententia patrum 12. dicit Commentator, quod primus est simplicior omnibus intelligentiis abstractis: & ideo est vnus simpliciter sine aliqua multiplicitate, nec propter aeternitatem intellectus, & intellecti, nec propter multitudinem intellectorum. multitudo enim intellectorum in eodem intellectu consequitur aeternitatem, quae inuenitur in eo. & tertio de anima dicit, quod in omni intellectu abstracto, qui inteltigit, aut oportet ponere materiam, que est intellectus possibilis, aliter non esset multitudo intellecttorum in eis: & ideo nulla formaest liberata a potentia simpliciter, nisi prima, quae nihil intelligit extra se. ergo mens eorum fuit, quod nulla creatura sit obiectiue in prospectu diuino, nec aliquid aliud, nisi essentia eius.

Praeterea: Si creaturae per modum abi⸗ secundarij relucerent diuino intellectui, elfes ibi aliqua intellecta, quae non adunarentur. & fierent vnum cum essentia Dei; sed Com mentator dicit vbi supra duodecimo Metaphisicae, quod contingit, vt intellecta siut vnum, & adunentur simpliciter omnibus modis, quoniam si remanerent ista intellecta plura, & non adunarentur cum essentia intellectus, tunc essentia eius aliud erit ab eis. ergo patet, quod mens eorum fuit, quod nil aliud a Deo termi- nat eius lntuitum obiectiue, etiam secundario. Praeterea: Ibidem subdit Commentator, quod hoc ignorauit Themistius, & ideo dixit, quod possibile est Deum intelligere multa intenecta subito, hoc est simul, & in instanti. hoc autem contradicit sermoni nostro, cum dixerimus, quod intelligit se, & nil aliud extrinsecum. sed manifestum est, quod hoc non diceret, nisi mens sua foret, quod creaturae non terminant eius intuitum obiectiue. ergo hoc intellexit.

Praeterea: In eodem commento dicit, quod successio intellectorum faceret Deo lassitudinem, cum vellet intelligere ea, & numerare insimul. hoc autem non contingit, nisi posuerimus ipsum intelligere omnia subito, non con tingit hoc, sed tamen contingit, vt in eo sit multitudo, & ipse perficiatur per vilius; hoc autem reputat inconueniens. ergo patet, quod nil aliud a Deo relucet in suo intuitu obiectiue.

Opinio Themistij 12, Metaph. paulo ante fin. lib.

DIXERVNT uero alij, sicut Themistius, quod Deus intelligit plura simul, ita quod diuinum intuitum terminat diuina essentia obiectiue, & omnis alia res, & per modum primarij obiecti. diuina enim essentia non solum intellectui diuino est ratio cognoscendi se, & ponendi in suo intuitu, & prospectu; immo & ratio ponendi omnem creaturam, ita quod immediate fertur aspectus intellectus diuini super omnia, non quidem mediante sua essentia obiectiue, quamuis mediante ipsa, tanquam ratio cognoscendi.

Opinio quorumdam aliorum.

DRERVNT quoque alij, quod in prospectu intellectus diuini est primo, & per se essentia sua tantum; in ipsa vero, tamquam in speculo relucent omnes creaturae, vt sic intuitus diuinus primo terminetur ad essentiam obiectiue, secundario vero ad creaturas in essentia speculariter relucentes, nec immediate feratur in ipsas obiectiue.

Quid dicendum secundum veritatem.

RESTAT ergo in hoc articulo dicere, quod videtur, & quia ista quaestio est nobilissima omnium, quae sunt de Deo, scire scilicet, quid intelligit, & est naturaliter ab omnibus desiderata, de qua Chaldaei valde sunt perscrutati, propter quod vocauit eam Aristoteles, sententiam patrum, vt Commentator 12. Metaphysicae. ideo huius quaesiti veritas ex propo sitione triplici poterit apparere.

Quod nil aliud a Deo terminat eius intuitum obiectiue, contra vtramque opinionem, & sic remanet opinio Aristotelis vera.

PRIMA quidem, quo d nulla creatura, nec aliud extra Deum, relucet eius intellectui, obiectiue, nec per modum obiecti primarij, nec per modum obiecti secundarij. hoc autem potest multipliciter declarari: Primo quidem ex perfectione diuina. impos sibile est enim aliquid, quod sit perfectionis in Deo dependere a non Deo, quia bonorum nostrorum non indiget; sed si intellectio diuina terminaretur ad creaturas, positas in esse prospecto, illa intellectio, cum sit quaedam Dei perfectio, dependeret a non deo; quia ab ipsis creaturis positis in tali esse. impossibile est enim intellectionem terminatam manere sine illo obiecto. ergo nulla intellectio est in Deo, quae terminetur ad creaturas, positas in esseprospectu, aut ad aliquid aliud a Deo.

Et confirmatur, quia omnis perfectio, quae est in Deo, esset aeque in eo, si circumscriberetur quodcumque esse creaturae, siue reale, siue intentionale, & diminutum. cum ergo intellectio, si quae sit in Deo, quae terminetur ad creaturas, positas in esse intentionali, non maneret aeque in eo, si tolleretur huiusmodi esse intentionale; manifeste patet, quod nulla talis est in Deo.

Sed forte dicetur, quod intellectio respicit obiectum aliquando per modum creantis, sicut in nobis obiectum mouet potentiam ad actum; aliquando per modum mensurantis, quia intellectus refertur ad intellectum, sicut mensuratum ad mensuram, vt dicit Philosophus quinto Metaphysicae; aliquando per modum terminantis tantum, absque hoc, quod intellectionem mensuret, vel causet. Primis ergo duobus modis est impossibile, quod intellectio diuina dependeat ab obiecto creato, sed tertio modo, videlicet in ratione termini. ergo nullum inconueniens est, vt videtur.

Haec autem euasio non impedit; quoniam imposibile est aliquid, quod sit in Deo, sic dependere a creatura, quod non maneat in Deo, circumscripta creatura, quantum ad omne esse, reale, vel rationis, principale, vel diminutum. & propter hoc probat Anselmus Monolog. decimoquinto, quod nulla relatio Dei ad creaturam dicit perfectionem, quia dependeret, aut coexigeret, saltem in ratione termini, aliquid extra se. dicit autem, quod quicquid boni, vel magni est in diuina essentia, non est per aliud, quam per se ipsam hoc autem Philosophus intendit, duodecimo Metaphysicae, cum ait, quod si primum principium intelligeret aliquid extra se, vilesceret; quia indigeret in sua nobili operatione aliquo inferiori se, non quia indigeret in ratione causantis, vel mensurantis, sed saltem in ratione terminantis.

Vlterius forte videtur, quod ratio non procedit; supponit enim, quod intellectio creaturae perfectionem importet in Deo. hoc au- tem verum non est, sed tantum ista, qua intelligit essentiam suam.

Sed nec ista euasio valet: tum quia intelligere non solum se ipsum, immo & omne aliud, pertinet ad scientiam Dei, quae perfectionem importat: tum quia conciperetur Deus imperfectus, si non apprehenderetur, vt creaturas cognoscens: iuxta quod reprobat aliquorum insaniam Propheta in Psalmis; qui dixerunt: Non videbit Dominus, nec intelliget Deus Iacob. Et subdit: Et intelligite insipientes in populo. Qui plantauit aurem non audiet, aut qui fixit oculum, non considerat? quasi dicere velit, quod per le notum est, Deum cognoscere ea, quae sunt hic, alias non esset perfectus. vnde duodecimo Metaphysicae Commentator, formans rationem Philosophi, dicit, quod manifestum est, quod principium nobilissimum non acquirit nobilitatem suam, nisi per suam essentiam, quemadmodum intellectus in his, quae intelligit, non acquirit nobilitatem, nisi per actionem intellectus. & subdit: Si ergo primum intelligit vilia, hoc est inferiora se, contingit, vt sua nobilitas, sic intelligendo, perficiatur per vilius.

Et rursum dato, quod intellectio huiusmodi perfectionem non importaret, adhuc maneret ratio, quia impossibile est, quodaliquid, quod sit Deus, dependeat coëxecutiue a non Deo: talis autem intellectio in Deo esset, & per consequens Deus esset.

Vlterius forte dicetur, quod creatura in tali esse prospecto posita, non est aliquid in se, sed est tantummodo per diuinam essentiam, in qua relucet. vnde non differt ab ea, & ita non dependebit diuina intellectio ab aliquo, quod aliud sit a Deo. haec autem, euasio etiam non procedit; creatura enim in tali esse posita, habet esse diminutum tantum, & intentionale; essentia vero diuina, esse principalissimum, & reale. quare differt ab essentia, tamquam creatura, sub esse diminuto posita, ab ipso creatore.

Si ergo inconueniens reputatur., quod diuina essentia dependeat coexigenter a creatura, prout ponitur in esse reali, multo fortius debet impossibile reputari, quod ab ea dependeat, prout est posita sub esse diminuto.

Vlterius forte dicetur, quod intellectio non dependet ab obiecto secundario, sed ab obiecto primario. vnde dato, quod creaturae tollerentur, nec manerent in tali esse diminuto, adhuc eadem intellectio remaneret terminata ad essentiam, vt ad obiectum primarium. haec autem euasio non procedit; aut enim tunc remaneret Deus intelligens creaturas per intellectionem, terminatam ad suam essentiam praecise, non procedentem vlterius in ipsas creaturas, & tunc habetur propositum, scilicet, quod intellectio, qua creaturas intelligit, non terminatur ad ipsas: vel non intelligeret creaturas, & sic procedit ratio, scilicet, quod intellectio, quae est in Deo perfectio, immo quae Deus est, sic dependeret a creatura, quod ipsa circumscripta manere non posset. Sic ergo patet demonstratio, qua mouetur Philo- sophus duodecimo Metaph. ad ponendum, quod primum principium nihil intelligit extra se; quae posset formari sic: Primum principium intantum est perfectum, quod non perficitur per aliquid extra se, nec efficientor, nec formaliter, nec etiam contingenter; sed suintelligeret aliquid extra se, perficeretur per il⸗ lud: quia intellectio, quae est perfectio intelligentis, cum bonum vniuscuiusque tei consistat in sua operatione, vt dicit Philosopha primo Ethicorum; haec, inquam, perfectio corxigeret aliquid extra Deum, & ita Deus perficeretur per aliquid extra se cooxigenter. ergo Deus non intelligit aliquid extra se, fic, quod eius intuitus terminetur ad illud.

Secundo vero idem patet ex diuisionis continui totali euacuatione; impossibile est enim diuisionem continui totaliter euacuari, aut enim staret diuisio in aliqua indiuisibilia: quod esse non potest: nam tunc continuum ex eisdem indiuisibilibus componeretur, cum vnumquodque in illa, ex quibus componitur, aut staret in ipsa diuisibilia; & per consequens iam non staret; quoniam ista adhuc diuidi posent. vnde Commentator nono Metaphysicae dicit, quod potentia, quae componitur in continuo ad diuisionem infiniti, non est potentia, que exeat in actum, ita quod non remaneat in eo potentia omnino, quoniam si ista potentia exiret in actum, tunc infinitum esset in actus quod est impossibile. vnde significatum ipsius potentiae est non cessare, nec separari ab isto, ad quod potest, & ipsum non potest, nisi ad singulas partes eius rei, quae exit in actum cuius exitus est infinitus. Haec Commentator. Ex quibus patet, quod contradictio est dinisionem continui deficere, vel cessare. sed ma nifestum est, quod si diuinus intuitus aliquid extra se attingeret obiectiue, ponendo illud in esse prospecto, de necessitate diuisio continui esset euacuata in eius intuitu, aut prospictu. aut enim tantummodo ponerentur in ipsius intuitu omnes partes continui diuisae, & distinctae, ita vt non relinquatur vlterior diuisio; & sic habetur propositum, quod diuisio continui. erit euacuata: aut ponerentur tantum aliquae partes sub certo numero, quarum quaelibet erit vlterius diuisibilis; quod esfenon potest, quia tunc diuinus intuitus esset in potentia, & posset aliquid sibi accrescere, diuidendo videlicet vnamquamque illarum patium; quinimmo posset, sic diuidendo, procedere in infinitum, situt & noster intellectus. ergo impossibile est, quod aliquid aliud a Deo ponatur in eius intuitu, vel prospectu inactu: qua ratione namque aliquid poneretur, omnes partes continui ponerentur.

Et confirmatur, quia si diuinus intuitus, intelligendo lineam, aut diuidendo eam inpartes, quamlibet diuisionem poneret in prospectu, oporteret dare vnum de tribus, aut quod in ipsius prospectu essent partes indiuisibiles, ex quibus linea componeretur, & in quas per diuinum intuitum scinderetur; aut quid essent partes diuisibiles, & sic diuino intuituali quid accrescre posset.; aut quod solummodo totalitas continui esset actu in ipsius prospectu: partes vero in potentia reducibili successiue ad actum, reductione, quae numquam cessaret, sicut accidit in nostro intellectu; & hoc totum impos sibile est. quare necesse est, quod sit continuum, & eius partes intelligantur a Deo; quod tamen in eius intuitu non ponantur, & idem est de omnibus, quae intelligit aliis a se.

Tertio vero idem apparet ex infinitate actua li continui, & magnitudinis: si enim res extrinsecae a Deo, quas intelligit, ponerentur in eius intuitu, & prospectu; sequeretur, quod in diuino intuitu esset obiectiue magnitudo quaedam, actualiter insinita. principium namque mathematicum est, quod magnitudo crescit in infinitum, & quod cuilibet datae magnitudini potest fieri additio. vnde Commentator tertio Physic. ait, quod propositio generica, dicens, quod impossibile est imaginari ad omnem lineam, lineam maiorem illa, est vera, Naturalis vero dicens, quod linea potest esse infinita, est falsa Cum ergo diuinus intellectus plus possit, quam humanus, noster autem possit ad datam magnitudinem semper adiicere, necesse est, quod & diuinus intellectus hoc possit. aut ergo procedit continue successiue: quod esse non potest, ne sit imperfectus, & in potentia, sicut noster; aut stat in aliqua magnitudine finita, & tunc non stat, quia ad omne finitum potest intelligi fieri additio. vnde contradictio est, quod stet in magnitudine, & finita; aut stabit in magnitudine infinita obiecta suo prospectui, cui impossibilis est additio fieri, & sic propositum habetur. sed manifectum est, quod est impossibile infinitam magnitudinem esse in diuino prospectu: quia, qua ratione ibi poneretur, eadem ratione a Deo posset produci in effectu: quod est impossibile, vt inferius ostendetur. nam actualitas, & infinitas contradicunt, cum infinitum sit in po tentia permixta actui, vt patet tertio Physicorum. loquendo de infinito diuisibili, & quanto: secus est de indiusibili, & simplici, cuiusmodi est Deus. ergo res extrinsecae, cum intelliguntur a Deo, non ponuntur in eius prospectu.

Quarto quoque idem apparet ex positione omnium numerorum in actu. si enim res aliae a Deo ponerentur in eius intuitu obiectiue; seque retur, quod omnes species numerorum essent in actu positae in eius intuitu, & prospectu. intelligit enim Deus omnes numeros, cum sapien tiae eius non sit numerus. sed manifestum est, quod processum numerorum in infinitum, esse euacuatum, & exiuisse ad actum etiam in diuino prospectu, est impossibile; quia aut sistitur in numero finito, & sic est in potentia, vt sit radix cubiti, vel quadrati, & per consequens quadratus eiusmodi, aut cubus, aut triplus, possibilis est; aut sistitur in numero infinito, & hoc contradictio est, cum numerus non sit aliud, ni si totitas quaedam, & clausio multitudinis, vt superius dicebatur, dum ageretur de forma nu meri; vnde idem est esse numeratum, & esse tot, vel tot; quod euidenter clausionem, & finitionem includit, & per consequens forma numeri, & infinitas contradicunt. ergo impossibile est, quod numeri, qui a Deo intelliguntur, sint positi in ipsius prospectu.

Sed forte dicetur, quod ista multitudo, in qua residet intuitus diuinus, non est mensura aliquo certo numero, nec conclusa, sed est multitudo non numerata: haec tamen euasio rationem non tollit: diuinus namque intuitus attingit in actu omnem multitudinem numeratam, discedentem ab ista multitudine non numerata: & per consequens attingit vltimum numerum, a quo statim proceditur ad illam multitudinem infinitam, si ita sit, quod ponat inprospectu omnes species numerorum, sed manifestum est, quod talem numerum impossibile est reperiri, qui immediate discedat a multitudine infinita, vel a quo immediate sit tran situs ad eandem. dato enim tali numero, cum sit finitus, adhuc potest sibi fieri additio in infinitum, antequam consurgat ista multitudo infinita. ergo non ponit in actu diuinus intuitus omnes species numerorum: & idem est de magnitudine infinita, quae primo discedit ab ea aut a qua primo fit transitus ad eandem. vnde cum impossibile sit illam dare, immo quacumque data, adhuc potest procedi in infinitum addendo, antequam infinita magnitudo consurgat; necesse erit, quod diuinus intuitus sit in potentia, & procedat; vel quod nullo modo res in suo prospectu constituat, per quod possunt tria, supra posita de maguitudine confirmari.

Quinto demum idem apparet, si verum sit dictum quorumdam ponentium, quod in perfectionibus specificis potest procedi in infinitum, ita quod vna species potest fieri nobilior alia, & alia nobilior ista, & sic in infinitum similiter & infra eandem speciem potest fieri in infinitum intentio, secundum eos; vnde charitas potest augeri in infinitum. si ergo hoc sit verum, aut tota ista multitudo nobilium specierum, & indiuiduorum nobilium est in diuino intuitu actualiter, & sine processu; aut non actualiter, sed sub quodam processu, aut nullo modo.

Sed manifestum est, quod non potest dici primo modo, quia tunc diuinus intuitus haberet in suo prospectu creaturam aliquam infinitam, distantem a prima specie in infinitum, seu a primo indiuiduo. aut enim intuetur quamlibet, distantem modo finito a prima specie, vel indiuiduo, & sic non erit possibilis processus in infinitum in speciebus, & indiuiduis; cuius oppositum isti dicerent: aut intuetur aliquam distantem in infinitum in nobilitate, & perfectione: & per consequens ista erit in infinitum nobilis, & perfecta: quod impossibile est.

Nec potest etiam dari secundum, quod sci licet sit tota ista multitudo in diuino intuitu sub quadam successione, & processu: quia tunc esset potentialis, & imperfectus, quare relinquitur, quod nullo modo.

Quod creaturae non sunt in diuino intuitu, sicut obiecta secundaria relucentia in diuina essentia: quod est contra opinionem tertiam.

SECVNDA quoque propositio est, quod creaturae non sunt obiecta secundaria, terminan tia intuitum diuinum, relucendo tamquam in speculo in diuina essentia, sicut videtur fingere imaginatio communis. quandoque enim aliquid aspicitur in aliquo, tamquam in speculo, tunc est ibi alius actus videndi, & alia species fiue ratio, qua videtur speculum, & qua videtur res in speculo, sicut manifeste patet, quod speculum videtur per speciem repraesentantem vitrum, & figuram eius, ac formam; res autem per propriam speciem aliam, quamuis concurrant in eodem oculo simul species speculi, & species rei: sed secundum sic ponentes, diuinus intellectus intuetur creaturas in sua essentia, quasi speculo relucentes. ergo per aliam similitudinem videbit creaturas, quam per essentiam; alioquin essentia non se habebit, vt speculum. cum ergo per aliam similitudinem non videat creaturas, patet, quod essentia non se habeat per modum speculi.

Praeterea: Deus non intelligit creaturas per reflexionem. actus enim reflexus videtur imperfectior, quam directus: sed si diuinus intuitus primo ferretur in essentiam, & deinde procederet ad creaturas, quasi per quoddam speculum, videret eas per reflexionem: quae enim videntur in speculo, videntur per lineam reflexam, secundum Perspectiuum. ergo id, quod prius.

Praeterea: Impossibile est aliquid obiectiue relucere, nisi potentiae cognitiuae, & per actum cognitiuum; sed secundum sic ponentes creaturae relucent in diuina essentia speculariter, & ex hoc diuinus intellectus intelligit, vt talis relucentia sit causa, quod intelligantur. ergo prius cognoscentur, quam intelligantur, cum tale relucere in diuina essentia non sit aliud, quam cognosci, & esse apparens. non est ergo ponenda talis relucentia specularis.

Praeterea: Sicut se habet intellectio ad intellectionem, sic intellectum ad intellectum, & intuitum ad intuitum; sed intellectio, qua Deus intelligit suam creaturam, non est aliud ab intellectione, qua intelligit suam essentiam. ergo intuitum per intellectionem creaturae, non est aliud, quam intuitum per intellectionem, qua intelligitur essentia. constat autem, quod res lucens in speculo, est alia a speculo; non ergo lucet creatura in Deo, tamquam in speculo, immo non est aliud, Deum intelligere creaturam, quam intelligere suam propriam essentiam, ita quod sint ibi duo intuita, sed vnum solum, videlicet Dei essentia, quae cognita, non solum ipsa est cognita, immo & omnis creatura, non quidem, vt lucens in ipsa, quasi intuitum intuito, quia essent duo intuita, & duae intuitiones.

Praeterea: Non alia intellectione intuetur Deus creata obiecta, quam intuetur suam esientiam, imtuo vidisse suam essentiam est vi- disse omnem creaturam, sed vidisse specitem, non est vidisse rem in speculo, immo sunt diuer si termini, & diuersa vidisse. ergo cresturunua videntur a Deo per essentiam suam, tamquam per speculum.

Praeterea: Ratio speculi in hoc consistirs, quod est reflectens similitudinem, per qurm fit visio ad oculum videntem. sed manifosu est, quod diuina essentia non recipit simissedinem creaturae, nec eam reflectit. ergn nulbo modo habet speculi rationem.

Praeterea: Rationes quinque in praeutienti propositione inductae, concludunt manifosteiu, quod creaturae in diuina essentia, tamquamin speculo non relucent, nec sunt in diuino iamitu, tamquam obiecta secundaria quare illud po ni non potest.

Quod ista est intentio Augustini, quae dicta est.

TERTIA quoque propositio est, quod hac fuit intentio Augustini, & in hoc cum Philosopho concordauit, scilicet, quod nil aliud extra Deum esset in ipsius intuitu obiectiuo, quinimmo sui ipsius intuitio esset intuitio omnium aliorum aequipollenter, & eminenter, & perinde est, quod intuitus est se, ac si omnia sub propriis rationibus esset intuitus; & secundum hoc non est in eius prospectu, nisi ipsemet. & quod haec sit mens Augustini, apparet ex dictis illius in lib. octuagintatrium quaestionum, cum ait, quod non extra se quicquam positum Deus intuebatur, vt secundum id constitueret, quod constituebatur: nam hoc opinari sacrilegium est. sed manifestum est, quod si crcaturae relucerent in diuim essentia, tamquam obiecta secundaria, tunc Deus aliquid extra se positum intueretur: extra, inquam, positum non situaliter, sed entitatiue, quia creaturae in tali esse positae, non sunt ipse creator. ergo sacrilegium est, quod creaturae reluceant in Deo, tamquam obiecta secundaria.

Praeterea: Rationes illae, quae sunt inmente creatoris, ad quas diuinus intellectus aspicit, & quibus intuitis, dicitur cognita creatura; hae, inquam, rationes sunt incommutabiles, & aeternae, ac praesentiales, respectu rerum creaturarum, & ipsae verae sunt, quia aeternae sunt, quarum participatione fit, vt sit quicquid est, quando est, secundum Augustinum ibidem. Sed manifestum est, quod creaturae, si relucerent, tamquam obiecta secundaria, non haberent istas; quia nec verae efsent, sed tantum intentionaliter, & diminute, nec essent praesentiales respectu creaturarum, immo essent ipsaemet creaturae in esse diminuto: & sic creaturae non essent per participationem illarum, cum nihil participet sevnde illae conditiones non possunt competere, nisi ipsi diuinae essentiae, quae aeterna, ac praesentialis, ac incommutabilis est, & participatione eius est, quicquid est. ergo rae tiones islae, ad quas aspicit diuinus intellectusquibus cognitis dicuntur ab eo cognitae creaturae, non sunt ipsae ercaturae, tamquam obiocta secundaria, relucentes, sed sunt ipsamet di- mini essentia:, qua cognita a Deo, vere dicuntur cognita cuncta alia excellenter, & eminenter.

Praeterea: Visio illarum visionum est beatifica naturae intellectiuae, sed hoc non esset, si huiusmodi rationes essent cbeaturae, tamquam obiecta secundaria, relucentes; quia visio solius Diuinae essentiae est beatifica. ergo rationes illae, quas Dens aspicit, quibus visis, visa est omnis creatura, sicut ipsamet diuina essentia, sunt beatifice.

Praeterea: Augustinus distinguit super Gen. ad litteram duo genera visionum, vnum quidem in rerum proprio genere: & in se ipsis, aliud vero rerum in verbo, & in diuina essentia: & secundum hoc res in se, in diuina essentia non videntur in proprio genere, & in se ipsis. sed manifestum est, quod si relucerent in diuina essentia, tamquam obiecta secundaria, ita quod diuinus intuitus primo feratur in essentiam, & delode procederet, atque protenderetur ad creaturam; tunc ipsae creaturae viderentur in se ipsis, & in proprio genere, quamuis ratio videndi, vi delicet essentia diuina, esset aliquid extra proprium genus earum: hoc tamen non impedit, quin res viderentur in proprio genere obiectiue, quemadmodum res, quae cognoscuntur per speciem; in proprio genere cognoscuntur, quamuis species, quae est ratio cognoscendi. non sit infra genus cognitae rei per illam. ergo, secundum mentem Augustini, Deus non sic intelligit creaturas, quod sint in eius prospectu, tamquam obiecta secundaria: sed quia intelligendo suam essentiam, intellecta est omnis creatura aequipollencaf'eminenter. & in hoc prinus articulus

ARTJCVLVS SECVNDVS.

An concedi debeat, quod Deus vere, & proprie intelligat creaturas, aut aliquid aliud extra se.

CIRCA secundum vero considerandum quod Deum intelligere creaturas, aut alquid aliud se, sub vno quidem sensu concedi porest, sub alio vero non potest. si enim quaeratur, an Deus sic intelligat creaturam, quod intuitum suum ferat super essentiam, & ex hoc procedat vlterius vsque ad creaturam, ita quod sint duo intuita, Deus, & creatura, & sit ibi pluralitas, ac multitudo intellectorum, & ponat in numerum creatura cum Deo in ratione intellecti, sic nullo modo concedi potest, quod Deus intelligat creaturas, aut aliquid aliud extra se propter ra tiones superius inductas: & iterum, quia essent plura verba in Deo, quia quot intellecta; cum supra dictum fuerit, quod verbum non est aliud quam res, posita in prospectu, siue in esse conspi cuo, & formato. Si vero quaeratur; an sic intelligat creaturas Deus, quod suum intuitum terminet ad essentiam, ibi sistendo, nec vlterius procedendo; sic tamen quod ibi sistendo, dicatur attigisse eminenter, & plusquam aequipollenter omne aliud extra se, & omnem creaturam; & secundum hoc non sit aliqua multitudo intelle- ctorum in Deo, nec ponant in numerum ereata nae, vt & intellectaecum diuina essentia, vt intellecta, sed est penitus vnum simplicissimum intel dectum: sic concedi oportet, quod Deus nonignorat, immo perfectissime & supereminenter inouid omnem ureaturam, & omne aliud extra fe, fenundum quod ait Commentator 12. Met aphyficae, quod intellecta multae, & plura sunt vnum intellectum, & sunt adunata perfecta adunatiene, ita vt fiant simplox, & vnum omnibus modis, videlicet vna Deiessentia, quae quidem, ficut est· omnia eminenter, sic eius intellectio est omnium intellectio, eminens, & excellens. secundum hoc ergo concedi oportet, quod Deus omnia nouit.

Multiplex opinio contra ea, quae dicta sunt in articulo praecedenti.

LTJS tameu, quae dicta sunt, multa obuiare videnturz quiciunque enim ponit intellectus differentiam inter aliqua, necessario sub proprijs rationibus cognoscit illa; nec cognoscit vnum per aliud, immo quodlibet in se ipso, alio quin vnum obstrueret sibi illud, sicut Philosophus dicit tertio de anima de intellectu possibili; quia si haberet aliquam speciem, perhiberet in eo certum iudicium de alio extraneo, sicut etiam experientia docet de habento gustum infectum humore aliquo, quod in ludicando impeditur, ne pure, & sincere iudicet de alio humore, experiendo differentiam illorum inter se, immo semper immiscet aliquid, pertinens ad humorem. sed manifestum est, quod Deus differentiam ponit per suum intellectum, inter suam essentiam, & omnem creaturam, intelligendo hanc propositionem, quod nulla creatura est sua essentia. ergo necesse, quod extrema istius propositionis, scilicet essentiam suam, & omnem creaturam per se, & indistincte & in se ipsis cognoscat.

Praeterea: Sicut se habet eminentia essentiae ad essendum omnem creaturam, sic eminentia intellectionis esientiae ad intelligendum omnem creaturam. sed manifestum est, quod eminentia essentiae diuinae, non dat sibi, quod sit omnino creatura realiter, & formaliter, sed est aliquid aliud superueniens, & excellens; sic nec intellectio diuina erit realiter, & formaliter intellectio creaturarum, sed tantummodo alicuius alterius excellentis, & eminentis.

Praeterea: Philosophus 12. Metaphysicae, arguens contra ideas Platonis, & ostendens, quod si esset homo separatus, qui terminaret aspectum intellectus, nil proficeret ad cognitionem particularium hominum; sic procedit: Nulla res cognoscitur, cognito eo, quod est omnino aliud, & abstractum ab ea, sed homo abstractus, & vninersaliter omnes ideae sunt aliud realiter a particu laribus, & aliquid separatum ab ipsis, secundum Platonem; ergo cognito homine simpliciter, nil cognoscitur de ipsis particularibus, immo sistit tota cognitio in vniuersalibus separatis, nec res sensibiles per cognitionem illam in aliquo attingentur. Consimiliter ergo argui po- test in proposito, quod si dipina essentia est id, quod terminat diuinum intuitum, ita quod om nino ibi sistat Dei cognitio, nec vlterius procedat, sequitur, quod creaturae, quae sunt omnino aliud, nullo modo scientur.

Praeterea: Nulla perfectio debet subtrahi ipsi Deo, sed perfectionis est, quod ipse suo intuitu lustret, attingat, & capiat vniuersa immediate, & in se, iuxta illud Apostoli ad Heb. 4. Om nia nuda, & aperta sunt oculis eius: & illud Sapien. Prou. 20. In omni loco oculi Domini contemplantur bonos, & malos. ergo negari non debet, quin diuinus intuitus immediate terminetur ad creaturas,

Praeterea: Augustinus dicit s. de Trinit. deverbo Dei, quod est ars plena omnium rationum viuentium, & incommutabilium: & 83. quaestionum ait, quod rationes omnium continentur in mente diuina, & quod alia ratione conditus est leo, & alia homo; & 11. de ciuit. Dei, quod vna sapientia est in Deo, in qua sunt infinita quaedam, atque infiniti thesauri intelligibilium rerum, in quibus sunt omnes inuisibiles, atque incommutabiles rationes rerum, quae per ipsum factae sunt. sed manifestum est, quod haec intelli gi non possunt, nisi de creaturis, prout sunt inDeo, tamquam obiecta secundaria intellecta; quia diuina essentia non est diuersae rationes incommutabiles, nec est alia, & alia ratio, cum sit vnicum simplex. ergo necesse est dicere, quod diuinus intellectus non solum attingat essentiam, ibi sistendo, immo quod vlterius procedat, crea turas suo intuitu attingendo.

Praeterea: Si non est aliud intelligere creaturas in diuina essentia, quam ipsam intelligere in se ipsa; sequitur, quod quicumque videt essen tiam diuinam, ex hoc ipso videat omnem creaturam: sed hoc est falsum, quia tunc beatus quili bet videret omnem creaturam, & omnia futura, nec plus sciret Christus de futuris, quam Linus, & ita perirent hierarchicae illuminationes. ergo non est verum, quod intellectio creaturarum in diuina essentia non sit aliud, quam intelligere essentiam in se ipsa, sistendo ibi, nec vlterius procedendo.

Praeterea: Si intellectio diuinae essentiae in se ipsa sit intellectio creaturae, sequetur, quod creaturarum intellectio sit beatifica, cum visio essen tiae in se ipsa sit beatifica. sed Augustinus dicit in soliloquijs: Beatus est, qui videt te, & si illa non videat (loquitur de creaturis) si autem te, & illa videat, non propter ista, sed propter te solum beatus. ergo vltra visionem, qua diuina essentia in se ipsa cognoscitur, necesse est, vt cognoscantur creaturae in se ipsis.

Praeterea: Quandocumque aliqua possunt ad inuicem separari, ista non sunt idem; sed Augustinus in praedicto verbo dicit, beatum illum esse, qui videt diuinam essentiam, dato quod non videat creaturas, per hoc innuens, quod harum visio potest separari ab essentiae visione: ergo non sunt idem.

Praeterea: Omne agens, & operans per intel lectum circa aliquid de necessitate, illud idem attingit per intellectum, quod attingit per operationem. illud enim idem elementum. quod scriptor manu conscribit, mente & intellecta attingit, vt Augustinus dicit super Io. & Philaso phus ait 7. Metaph. quod domus, quae est in materia, eadem est cum domo, quae est in mente sed mani festum est, quod Deus per oporatione suata attingit in se, & immediate creaturuma-- quam producit, & administrat: nec prim ratur circa suam essentiam, sed absque modioy in ipsam creaturam. ergo & immediate por ia⸗ tellectum attinget in se, & intuebitur quami bet creaturam

Praeterea: Secundum omnes verbum connotat creaturam, quae dicitur per verbum, sed hoc non esset, nisi creatura reluceret in verbo, tamquam obiectum secundario cognitum: ergo id, quod prius.

Responsio ad ea, quae dicta sunt.

SED his non obstantibus, dicendum est id D quod prius. Vbi considerandum est, quod aliquid dicitur intelligi terminatiue, aliquid vero denominatiue: terminatiue quidem res erat quantum ad illud esse, quod habet per modum conspicui, quod est esse in anima, & esse di minutum: denominatiue vero quantum ad illud esse, quod habet in re extra, quod verum est, & reale. & licet sit eadem res, non tamen esse, & esse intentionale sunt idem esse. sic ergo Deus non intelligit creaturas terminatiue, quod ipse terminent intuitum diuinum, nec in esse reali, nec in esse intentionali, sed alio terminante, videlicet diuina essentia: ipsae dicuntur denominati ue intelligi, sicut si res posita in esse intentionali, non solum differret secundum esse diminutum a re existente extra, immo secundum esse reale. constat enim, quod tunc res exterior non intelligeretur denominatiue, alia re intuitum terminante, vt verbi gratia si rosa, quae lucet inmente, haberet esse reale, sicut habet esse diminutum, ea terminante intuitum intellectus rosae; omnes particulares exterius existentes. denominatiue intelligi dicerentur, & non minus perfecte. quare, quia rosa ista habet esse diminutum, & est exemplum ad hoc de imagine, quae est infra speculum obiectiue, non quidem realiter a re extra speculum existente, quae diceretur visa denominatiue per hoc, quod res alia, videlicet imago, existens in speculo, terminaret intuitum videntis; nec tamen minus propter hoc res exterior denominatiue videretur, immo aspiciens illam imaginem, operari posset circa rem exteriorem, vtpote circa propriam faciem, maculam abstergendo, vel componendo, & ordi nando, aut super ipsam secundum situs varios manuducendo. diceretur ergo aequipollenter, & aequae perfecte proprium vultum cernereper hoc, quod imago distincta realiter, & existens in speculo, intuitum terminaret, ac si ipsamet facies existeret in speculo, & terminaret aspectum.

Vlterius vero considerandum, quod ficut rosa, quae existit diminute, poni potest realiter subsistere, ita potest & leo sic concipi subsistere, & sic de omni entitate. si ergo quis imaginetur omnem entitatem sic subsistentem, habet vique Deitatem, sicut superius dictum fuit. quo circa diuinus intuitus, terminatus ad Deitatem, terminatur ad omnem entitatem subsistentem, & eminentem: propter quod intelligit denominatiue omnem diminutam entitatem ab ista subsi stente, qualis est omnis entitas creaturae; & aeque perfecte operari potest, producendo, disponeudo, & conseruando has diminutas entitates, aspiciendo ad entitatem vniuersalem, & subsistentem, quae Deitas est, ac si aspiceret ad huiusmodi entitates diminutas; sicut patuit in exemplo de facie, & imagine, immediate inducto.

Sic ergo oportet intelligere Deum habere scientiam creaturarum, & haec est intentio Phi losophi, & Commentatoris 12. Metaphysi. ait enim Commentator ibidem, quod sicut iste qui sciret naturam caloris, secundum quod est calor, non diceretur nescire calorem, qui est in rebus calidis, sicut prius scit naturam entis in eo, quod est ens simplex, quod est ipsum; ac si aperte dicat, quod ipse est ens simpliciter, hoc est totus ambitus entis non particulariter, sed totaliter, & eminenter. vnde errant illi, qui imponunt Commentatori, quod intellexerit de Deo, quod tantum scirot res sub ratione confu sissima, quae est ratio entis, & non sub proprijs rationibus, & quidditatiuis; hoc enim falsum est, immo dixit, quod Deus erat totum ens simpliciter, quia omne ens eminenter. & propter hoc nouerat res omnes secundum proprias quidditates, quamuis non concessit, quod cognosceret singularia illarum quidditatum, sicut infra patebit.

Non procedunt ergo instantiae. Prima siquidem non: est enim sciendum, quod non solum Deus est omnis entitas eminenter, immo cum distinctio entitatiua quaedam entitas sit, Deus est illa entitas, quam importat distinctio, subsistenter tamen, & eminenter: propter quod Deus, videns suam entitatem, ad ipsam suum intuitum terminando, videt quidem omnem entitatem creatam, & distinctionem entitatis creatae denominatiue, & aequipollenter, non tamen termi natiue. oportet autem, quod qui cognoscit distinctionem inter aliqua, cognoscat illa distincta eo modo, quo cognoscit illam distinctionem, vt si distinctio cognoscatur, vt termini: si vero distinctio cognoscatur modo denominatiuo, sicut res sub esse, quod habent extra, sufficit, quod & distincta, eodem modo cognoscatur.

Non procedit etiam secunda. verum enim est, quod essentia diuina, ratione suae eminentiae, non est quidem formaliter omnis creatura, est tamen aequipollenter, & plus quam aequipollenter, quoniam eminenter. pari ergo ratione intellectio diuinae essentiae, & si non sit intellectio agens, attingens creaturas formaliter, attingit tamen aequipollenter, & plus, quam aequipollenter, quia eminenter.

Non valet etiam tertia: quia noster intellectus non solum nouit vniuersalia, immo & singularia, in quae sub proprijs rationibus nonpoterat deducere notitia idaearum, quas Plato ponebat. Deus autem est omnis entitas emi- nens, & sobsistens, non solum ista, quam vniuersale exprimit, immo & ista, quam quodlibet proprium singulare habet.

Non obsistit etiam quarta; quia non esset perfectionis, si diuinus intuitus creaturae ferretur ad ipsam creaturam, positam in esse apparenti; quia perficeretur per aliud extra se, vt superius visum fuit: multo ergo perfectius Deus intelligit creaturas, suum intuitum terminando non ad ipsas entitates creatas, sed ad aliquid aequipollens. nec tamen propter hoc impeditur, quin verum sit illud verbum: Omnia nuda, aperta sunt oculis eius: & illud: In omni loco oculi Domini contemplantur; eo modo, quo vi dens imaginem faciei suae in speculo, dicitur faciem suam contemplari, & habere vultum suum in nudo, & aperto. vnde quemadmodum visio imaginis est visio faciei, tamen visus per imaginem extendit se ad faciem, tamquam ad secundarium obiectum, immo totaliter in imagine sistit; sic diuinus intuitus sistens in Deitate, quae est omnis entitas eminenter, nec procedens vlterius ad aliquam entitatem, nude cognoscit, & habet in aperto.

Non cogit etiam quinta. licet enim essentia diuina simplicissima sit in se, est tamen plures in connotatis, quamuis enim essentia, quae terminat intuitum diuinum simplex, & vna sit tam re, quam ratione; nihilominus ea cognita, plura dicuntur cognita, non quidem terminatiue, sed denominatiue, vt patet ex praedictis. & propter hoc rationes incommutabiles dicuntur plures, non quin sit vna incommutabilis ratio in se quiddit atiue, sed quia ab ipsa vnica existente, plura denominantur, & connotantur, sicut apparebit inferius, cum agetur de multitudine Jdaearum

Non obuiat quoque sexta; aliqui namqueconcedunt, quod beatus, videns essentiam, cognoscit necessario omnem entitatem creatam, iuxta illud verbum Gregorij: Quid est, quod non videant, qui videntem omnia vident?nec propter hoc colligitur, quin vnus beatus sciat plus alio, non quidem, quod plura videat, sed eadem clarius, & perfectius. nec etiam colligitur illustratio, seu illuminatio, quia ista respicit notitiam rerum, non in proprio genere, sed in verbo: vel dicendum, quod & si nouerit omnem entitatem creatam in aliquo aequipollenti, & eminenti, non tamen ex hoc potest formare verbum de illa in proprio genere, nec loqui de illa, nec alteri exprimere conceptum proprium de ista entitate, quia illum non habet. nam illud, quod terminat ipsius visionem, non est conceptus proprius obiectiuus formatus de creatura, sed ipsa tota entitas deitatis. quantum ad hoc ergo dicitur nescire, & indiget reuelante rem in proprio genere: vt de ipsa possit loqui, & eam alteri aperire.

Et si dicatur, quod pari ratione Deus non poterat formare verbum de re in proprio gene re, vtique verum est de verbo intrinseco. illud enim solummodo est verbum omnis creaturae, non quod quaelibet creatura secundum suum esse intentionale, & proprium, intra mentem diuinam formetur, sed secundum hoc relucerent creaturae in verbo, & esset verbum verbi, quod negat August. homil. 1. super Ioannem: potest tamen Deus creare in mente rationali intellectionem de re in genere proprio, & ita rem illam reuelare.

Non obsistit etiam septima. licet enim intellectio Deitatis sit eadem formaliter cum intel lectione omnis creaturae, & eadem etiam terminatiue, nihilominus denominatiue per istam intellectionem dicuntur intelligi creaturae, & quantum ad hoc, quod creaturae denominatiuae ista intellectione intelliguntur; non est ipsa intellectio beatifica: vel dicendum, quod creaturarum intellectio in diuina essentia dicitur bea tifica, quantum ad sui causalitatem, & quantum ad obiecta terminantia intuitum, non autem quo ad obiectum denominatiui, & connotatiui, quae est creatura, & hoc intelligit August. Non procedit quoque octaua, quia non est verum, quod possit separari notitia creaturarum a notitia Deitatis eo modo, quo supra expositum est.

Non valet etiam nona. licet enim in intellectu creato operans per ipsum attingat idem in vniuersali per operationem, quod attingit per intellectionem; aliquo modo tamen est aliud: quia intentionaliter, & diminute. nec tamen ista alietas impedit, quin operans sufficienter dirigatur per illud, quod est intentionaliter aliud, & nec impediretur, si esset aliud realiter, sicut supra declaratum est de uidente faciem propriam secundum directionem imaginis in speculo existentis.

Non obuiat etiam vltima, quia si creatura reluceret in verbo, non solum verbum se haberet ad creaturas, tamquam denominans, & connotans eas, sed magis, vt verbum continens multa verba distincta. creaturae namque relucentes in Deitate, apparente intellectui diuino, quae quidem, vt sit, verbum diuinum est; essent verba in verbo, & verba verbi. & ideo talis mul titudo tollenda est, & relinquenda sola Deitas, vt apparens, quae vt sic, est verbum Deitatis, & per consequens verbum omnis cre aturae, & om nis entitatis. & in hoc secundus articulus terminetur.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Quam habitudinem habet intellectio creaturarum ad intellectionem essentiae in Deo, & primo, an sint duae intellectiones saltem secundum rationem opin. com munis.

CIRCA tertium uero considerandum, quod habitudo intellectionis creaturarum ad intellectionem essentiae in Deo, ex inquisitione tri plici pocerit apparere.

Prima quidem, An sint duae intellectiones differentes, saltem secundum rationem.

Secunda An istarum intellectionum, vna sit practica, videlicet creaturarum cognitio, & alia speculatiua, scilicet notitia essent iae.

Tertia vero, An vna productionem verbi praecedat, saltem secundum rationem, videlicet no titia essentiae, & altera subsequatur, intellectio scilicet creaturae.

In prima ergo inquisitione dixerunt aliqui, quod licet Deus eadem intellecione realiter. feratur in essentiam, & creaturam; non tamen eadem intellectione secundum rationem, immo mens potest apprehendere, & resoluere illamrealem intellectionem in duas, secundumratio nem, quarum vna tendit in essentiam; altetas vero in omnem creaturam. plurificatis enim obiectis alicuius notitiae, necesse est notitiam illam plurificari, saltem secundum rationem: potest enim apprehendi illa notitia; vt est quedam tendentia super alterum obiectorum, absquehoc, quod comprehendatur per modum tenden tiae super alterum; & ita multiplicabuntur tendentiae, & notitiae, saltem secundum rationem. sed constat, quod essentia, & creaturae suntdiuet sa cognita, ergo diuina intellectio, quae isa atingit, existens eadem secundum rem, resoli poterit in plures secundum rationem Praeterea: Impossibile est, quod eadem intel lectio secundum rem, & rationem, sit beatifica, & non beatifica, practica, & non practica, praecedens aliquid, & illud non praecedens: alioquin primi principij vnitas. tolleretur. sed intellectio diuinae essentiae in Deo beatifica; intellectio vero creaturarum non beatifica, & iterum intellectio essentiae est pure speculatiua, & non practica, intellectio vero creaturarum practica est, & operatiua: & rursum notitia essentis praecedit verbum, notitia vero creaturae subsequitur: ergo necesse est, quod huiusmodi intellectio ab ista differat saltem secundum rationem,

Quid dicendum secundum veritatem.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur sub triplici. propositione.

Prima quidem, quod intellectio essentia, & creaturae in Deo sic est eadem & re, & ratione, quod mens non potest vere, & sine falsitate apprehendere illas, vt duas, nec concipere vnam, quin concipiat aliam. si enim mens apprehendat intellectionem, qua Deus intelligit creaturam, vt alia ab intellectione, qua intelligit essentiam: aut hoc est, quia intellectio creature concipitur, vt tendens immediate ineam absque eslentia, aut, vt tendens in eam mediante essentia, & ita vt differens ab illa, quae praecise in essentiam tendit. vnde possumus dicere, quod vel differunt secundum praecisionem, quia intel lectio essentiae concipitur, vt simul teudens inessentiam, & cum hoc in creaturam; vel quod differunt secundum disparationem, quia vnadisparatae tendit in creaturam absque essenti⸗ altera vero in essentiam diuinam. sed manifestum est, quod si primum detur, iam non sunt duintellectiones, sed vna, quae quandoque, vt sumi tur praecise, ad essentiam terminetur, quandoque vero sumitur eadem, vt cum hoc necessatio procedens in creaturam; & secundum hon nos est aliqua distinctio in ipsa intellectione, seda; tum in obiectis. nam si alia est intellectio, qua praecise fertur in essentiam, & creaturam l quitur, quod duplici intellectione fecundit tionem intelligit Deus essentiam, vna scilicet praecise sine creatura, altera vero simul cum crea tura: immo non oportet primam ponere, quia intelligit Deus sufficienter suam essentiam per secundam; & sicut in secunda intellectio essentiae non est alia, & alia intellectio secundum rationem, sed simpliciter vna; sic absolute dici oportet, quod in Deo non est alia intellectio creaturae, & essentiae secundum rationem.

Nec potest etiam dari secundum, quod scilicet differant secundum disparationem. impossi bile est enim vere concipere, quod Deus immediate intelligat creaturam, nec mediaret inDeo inter actum intellectionis, & ipsam creaturam; nec esset obiectum primarium illius intellectionis, qua a Deo apprehenditur creatura: quod dici non potest, nec etiam conceditur ab istis. ergo manifestum est, quod intellectio dici non potest resolui in duas secundum rationem, quarum vna sit essentiae, & altera creaturae.

Secunda vero propositio est, quod sic eadem est intellectio secundum rationem in se, quod nec differt etiam in obiectis, ad quae terminatur, quasi eadem intellectio sumatur, nunc vt praeci se attingens, & nunc vt tendens in essentiam simul, & creaturam: secundum hoc enim oporteret, quod creaturae terminarent diuinum intuitum per se, & immediate, & terminaretur idem intuitus ad plura, scilicet ad essentiam, & dependeret Dei intuitus a creatura, & multa alia impossibilia, quae superius sunt inducta. vnde necesse est, quod intellectio non solum sit eadem irresolubilis in duas secundum rationem, immo & intellectum, siue intuitum illud, scilicet quod terminat diuinum aspectum, dum intelligitur essentia, & creatura, non esse aliud secundum rationem, immo penitus esse irresolubile, tamquam quid vnicum, & simplicissimum ratione.

Tertia quoque propositio est, quod istta intel lectio existens eadem, & in se, & in obiecto terminatiuo, differre in obiectis, quae dicuntur denominatiue intelligi, & cognosci, ita vt nulla differentia rei, vel rationis remaneat intrinsece penes Deum, nec quo ad actum intellectus, nec quo ad diuinum intuitum & obiectum, sed tota differentia sit in denominatis, & connotatis, quae sunt Deus, & creatura

Nec valent motiua praecedentis opinionis. Primum siquidem non; quia non est verum, q obiecta terminatiua intuitum diuinum diueria sint, vt declaratum est statim; quamuis plura sint, quae dicuntur intellecta, & cognita secundum denominationem: obiecta autem denominatiua non plurificant actum necre, nec ratione, sed obiecta, quae terminant intuitum, & aspectum,

Non valet etiam secundum; sicut enim eadem intellectio secundum rem est beatifica, & non beatifica, & eadem secundum rationem, quamuis secundum aliud, & aliud connotatum. vnde dicendum, quod nulla intellectio in Deo est, quae non sit beatifica, sed intellectio beatifica aliqua connotat, quae non beatificant, videlicet creaturas; aliquid vero, quod beatificat, videlicet essentiam, vt in se;essentia quidem posita in esse prospecto, quae vt sic verbum est, terminat intel- lectionem diuinam beatificam, non tamen secun dum rationem istam, qua est in esse prospecto, beatificat, alias verbum per proprietatem perso nalem esset obiectum beatificum: quod dici non potest. quod vero additur de praecessione, & de practico, & non practico, in sequentibus apparebit.

An istarum intellectionum alia sit practica, alia specu latiua opinS. Tho. par. 1.13

IN secunda vero inquisitione dixerunt aliqui, quod notitia, quam Deus habet de sua essentia, est pure speculatiua, de creaturis vero, quas disposuit se facturum, habet scientiam practicam, sed de illis, quas cognoscit, nec tamen eas se producturum disposuit, habet solum notitiam simplicem, & speculatiuam.

Et primum quidem declarat, quia omnis notitia, quae est gratia sui, est speculatiua, non practica, vt patet in primo Metaphys. sed notitia, quam Deus habet de sua essentia, est omnino gratia sui; non enim ordinatur ad amorem, aut aliquid aliud, cum sit vltimus finis, & in ipsa principaliter, & vltimate beatitudo consistat. ergo non est practica, immo pure speculatiua.

Secundum vero, & tertium ex hoc patent, quod finis speculatiuae est veritas, practicae vero scientiae opus, vt Philosophus dicit in 1. Metaphysicae, & per consequens tantum ista notitia practica est, quae ordinatur ad opus. sed manifestum est, quod notitiam illarum rerum, quas numquam Deus facturus est, non ordinat ad opus: ergo respectu illorum non habet notitiam practicam, sed tantum respectu eorum, quae disposuit se facturum. Sed hic modus dicendi, quantum ad id, quod secundo, & tertio dicit, stare non potest: si enim tantum notitia fiendorum sit pra ctica, & non factibilium, dato quod non sint fienda; sequitur, quod ars aucupandi, vel scientia medicinae in his, quae non proponunt vnquam aucupari, aut potiones dare, erunt specula tiuae, & non practicae. vnde quilibet poterit pro libito voluntatis suam scientiam, nunc facere practicam, proponendo vti ea, nunc vero speculatiuam, proponendo, quod numquam ista vratur. hoc autem dicere absonum est; ergo quod Deus proponat res aliquas se facturum, alias vero non, nil facit ad hoc, quod ista notitia sit practica, & speculatiua

Praeterea: Scientia practica dicitur actiua, vel operatiua, vt patet 6. Metaphys. haec autem actiua non oportet, quod sit actualis; alias nullus haberet scientiam practicam, nisi dum actu operatur, sed intelligi debet potentialis, & apti tudinalis. sed manifestum est, quod notitia, quam habet Deus respectu rerum, quas etiam non disposuit se facturum, est actiua acti uitate aptitudinali: posset enim Deus producere per eam illa, quae non producet. ergo talis notitia practica remanebit.

Opinio quorumdam aliorum.

PROPTEREA dixerunt alij, quod diuina scientia potest comparari vel ad res scitas; & sic est practica, cum sit respectu operabilium, vel causabilium per ipsum: vel ad modum sciendi, & sic est simul speculatiua, & practica. scit enim eas modo speculatiuo, inquantum scit eorum diuisiones, definitiones, proprietates, habi tudines vniuersalium ad particularia, & multa alia, quae nihil faciunt ad operationem, & productionem: hoc autem modo scire operabilia, ost scire speculatiue. practica enim scientia. cauere debet, ne inquirat veritates, quae parum, aut nihil faciunt ad opus. vnde non debent inuestigare plura operibus, vt Philosophus dicit in 1. Ethic. scit vero ea modo practico, inquantum nouit singulares eorum conditiones, & habitudines, quae dirigunt ad operationem. Vel potest comparari ad voluntatem diuinam, & sic dici non potest plene practica, quia scientia, quae plene practica est, determinat voluntatem artificis ad operandum illud, quod intellectus practicus per scientiam dictat. constat autem, quod non sic est in Deo, non enim, quia diuinus intellectus dixit rectum esse, mundum creari, ideo voluntas imperauit, vt mundus crearetur, alioquin de necessitate mundum voluisset crea re, cum diuina voluntas a dictamine intellectus obliquari non possit. vnde fuit potitus e conuerso, scilicet quod diuinus intellectus dictauit rectum esse, mundum creari; quod voluntas voluit creationem mundi futuram. secundum hoc ergo patet, quod Dei notitia, quam habet de creaturis, non est plene practica; est tamen aliquo modo, quia nisi intellectus ostendisset voluntati mundi factionem, eam non potuisset im perare voluntas.

Sed nec iste modus dicendi rationalis est, quo ad duo, primo quidem, quod ait scire operabilia, quo ad eorum definitiones, diuisiones, & habitudines, ad scientiam speculatiuam, & non practicam pertinere, constat enim. quod mo ralis scientia tradita iu lib. Ethic. vere practica est, & actiua. sed Philosophus ibidem felicita tem, & virtutem definit, virtutes diuidit, & earum proprietates inquirit; ergo nosse definitiones, & diuisiones, & huiusmodi de rebus ope rationes, spectat ad scientiam practicam, & non speculatiuam

Praeterea: Si verum esset, quod scire talia de operationibus ad scientiam speculatiuam pertineret, sequeretur quod de omni operabili pos sent esse duae scientiae, scilicet practica, & specu latiua, sed nullus dicit, quod sit duplex moralis, vna practica, & altera speculatiua. ergo id, quod prius.

Nec valet si dicatur, quod immo medici distinguunt medicinam in theoricam, & practicam, & similiter Graeci dicunt, quod grammati ca quaedam est pofitiua, quaedam theorica, & lo gici diuidunt dialecticam in docentem, & vten tem, & similiter de musica, & geometria; non va let, inquam. nam med icina omnis est practica, sed habituum practicorum, quidam sunt subiectiue in intellectu speculatiuo, & in ratione vni uersali, & illi sunt proprie scientiae practiea, quidam vero in intellectu consiliatiuo, siueia ratione particulari, sicut ars, & prudentia aet haec patent ex his, quae dicuntur in s. Ethic. & etiam supra in quaestione, qua quaeritur de Theologia, an sit speculatiua, vel practica, sic ergo medicina, quae reputatur speculatiua, est verascientia practica, existens in ratione vninersalis & parte animae speculatiua: illa vero, quae apt pellatur practica, est quaedam ars particularis ex assue factione operum acquifita in rationa particulari: & idem intelligi oportet de muli ca, & arte scribendi. Diuisio vero grammatici in theoricam, & positiuam, non est proprie penes practicum, & speculatiuum, ied penos condi tiones scibilium veritatum: quaedam vero gram maticae veritates dependent a voluntate immis num, & fiunt ad placitum, vt illae, quae sunt de de⸗ clinationibus, terminationibus, & significatio⸗ nibus dictionum, respectu quarum grammati⸗ ca dicitur positiua: quaedam vero non dependent, vt istae, quae sunt do modis significandi, respectu quorum non est scientia practica. geometria vero nulla proprie practica est;nam geo metria, quae docet men surare altitudines turrium, protunditates puteorum, & longitudines, ac latitudines arearum, in hoc proprie dicitm practica, & est alia scientia a geometria dica, sed simpliciter sunt subalternata, sicut perspectiua non est de linea simpliciter, sed de linea applicata ad naturam sensibilem, vtpote terram, vel turrim, sicut & aspectiua est de latitudine visuali.

Praeterea: Ad scientiam practicam non soli spectat scire subiectum operabile, immo & omnia, quae quodammodo aspiciuntur a se operan te, & atcinguntur per operationem; sed nullaveritas est decisa factibili, quia operans intendat eam vniuersaliter indifferentem. operato. intendis enim tale opus agere, quod de eo possunt omnes veritates huiusmodi enunciari t & licet forte eas principaliter non intendas, nihilo minus intendit secundario, cum non intendat facere opus diminutum, immo vsquequaque perfectum, & completum. ergo scire omnem proprietatem, & definitionem, & quicquid est complementi in opere, ad practicam scientiam pertinebit.

Praeterea: Ad scientiam practicam spectat, quod doceat operari, docendo scilicet opus, & modum operandi; sed omnis veritas possibilis haberi de operabili, quodammodo est operabi lis, quia per accidens. producens enim particulare, producit vniuersale, & omnem habitudinem, ac veritatem formalem in vniuersali. ergo scientia practica docere potest omnem reritatem possibilem de obiecto factibili. Se cundo vero de ficit in eo, quod ait ad suie tiam plene practicam pertinere, quod determi net yoluntatem artificis ad agendum; constat enim, quod musica est scientia practica. sed ma nifestum est, quod non dictat cantori, quanda cauendum, vel subticendum, immo magis hoc spectat ad prudentiam; ergo non est veruma scientia practica declaret voluntatem artifea ad agendum.

Praeterea: Si ars, vel scientia practica declararet voluntatem ad agendum, tunc error in huiusmodi reduceretur in defectum scientiae, vel artis. sed manifectum est, quod canere, quando non est canendum, vel operari, quando non est operandum, non ostendit defectum artis, sed potius defectum prudentiae. ergo id, quod prius. vnde considerandum est, quodoperabile aliquando determinat sibi tempus, vt medicina non est omni tempore administranda, sed in tempore determinato, & certo; & similiter non est omni tempore serendum, & meten dum: quandoque vero operabile non determinat ad tempus, vt vocis mudulatio: & talis est mum di creatio in ordine ad Deum. vbi ergo operabile sibi tempus determinat, ibi verum est, quod notitia practica dictat voluntati artificis, quid agendum est, & ipsam ad operandum inclinat; vbi vero determinat operabile sibi tempus, ibi scia practica non inclinat pro illo tempore determinato artificem ad agendum, sed solum dictat, si velit age re quid, & qualiter sit agendũ: nec propter hoc tollitur, quin scientia talis plene sit practica. Sic ergo Dei notitia respectu creaturarum non impeditur, quin remaneat practica, & quo ad mo dum sciendi, & quo ad modum habendi ad volun tatem diuinam, vt omnipotentia praestabat. Restat ergo nunc dicere, quod videtur sub triplici propositione.

Prima quidem, quod non solum intellectio creaturarum practica est, immo etiam notitia essentiae diuinae practica est, non quidem respectu essentiae, sed respectu creaturarum. hoc autem sic patet, declaratum est enim supra, quod non est alia no titia creaturarum in Deo, quam notitia ipsius es sentiae, sic quod nosse essentiam, est omne aliud co gnouisse, ille ergo intuitus, qui praecise ad scien tiam terminatur, cum sit directiuus respectu ope rationis diuinae, per quam ad creaturam attingit, & ministrat, est intuitus practicus, & intellectio actiua. actiuitas enim directiua tribuit intellectioni, vt practica dicatur, vt in quaestione de speculatiuo, & practico dicebatur: sed intellectio essentiae diuinae habet actiuitatem directiuam respectu omnium creandorum. ergo intellectio diuinae essentiae est practica respectu creaturarum

Praeterea: Aug. 83. quaestionum dicit, quod Deus non aliquid extra se positum intuebatur, vt secun dum illud constitueret, quod constituebat. ex quo patet, quod intuitus diuinae essentiae est, & non alicuius alterius rei. sed secundum hunc modum dirigere spectat ad intuitum pra cticum; ergo intellectio ista, quae practica est in Deo, non terminatur ad creaturam, sed ad diuinam essentiam

Secunda vero propositio est, quod huiusmodi notitia nobilior est, quam si esset speculatiua, & perfectior est. Vbi considerandum, quod scientiae practicae in nobis in vno quidem nobiliores sunt speculatiuis, & ignobiliores in duobus: nobiliores quidem sunt in ratione actiuitatis; quia non solum attingunt obiecta cognitine, immo quodammodo operatiue, & actiue: ignobiliores vero sunt, quia non habent obiecta nobilia, sicut caelum, & terra, & substantiae separatae, & alia, quae sunt obiecta scientiarum speculatiuarum. non aequatur caelo forma domus vel vestis, dicit autem Philoso. in 1. de anima, quod bonorum & honorabilium notitiam opinantes, magis nobilis altera, altera, quia de nobiliori & meliori subiecto est.

Ignobiliores etiam sunt, quia gratia foi non sunt, sed ordinantur ad operationem, quia rei spectu talium obiectorum melior est operatio, quam cognitio, vt Philo. dicit 1. Ethic. ait enim quod respectu moralium, cognitio quidem parum, aut nihil prodest, operatio vero multum: & idem dicit in secundo. sic ergo intellectio terminata ad diuinam essentiam dicitur practica, respectu creaturarum; rectitudo quidem, cognitio actiuitatis, in qua practica scientia speculatiuam excellit, excludendo vero ignobilitatem obiecti. nam & obiectum intuitum, quod est diuina essentia, & obiecta denominatiua, quae sunt caelum, & terra, & omnis creatura nobilissima; & iterum excludendo conditionem aliam, quia iste intuitus uon est gratia creaturae, aut gratia productionis ipsius, sed omnino gratia sui; & ita nobilior est, quam si esset speculatiua: sicut si noster intellectus posset producere caelum, & terram, & omnem substantiam abstractam; pra ctica esset scientia, quam haberemus de ipsis, & esset multo nobilior, quam ista, quam nunc habemus, quamuis sit speculatiua

Tertia quoque propositio est, quod intellectio diuinae essentiae in ordine ad amorem beatificum, quo se diligit infinite, practica dici non potest: tum quia amor ille non est aliquid elici tum, & secundum rationem, vt inserius ostendetur. propter quod intellectio illa nullam potest habere actiuitatem, etiam secundum rationem, respectu amoris huiusmodi, omnino eliciti, & subsistentis: tum quia amor diuinus, & intellectio non differunt inter se, etiam ratione, quamuis differant eorum connotata, sicut supra, dum ageretur de attributis, extitit declaratum, & apparebit inferius in tractatu de voluntate. Non ergo potest habere rationem actiuitatis intellectio respectu amoris, sicut nec Deitas respectu Deitatis; coincidit enim vtrumque secundum rem, & rationem in Deitatem, & eius simplicem rationem, vt superius dictum suit. Sed forte dicetur, quod impossibile est intellectionem diuinam, ad eius essentiam terminatam esse practicam, & non practicam. Sed dicendum, quod non est inconueniens respectu diuersorum, practicam quidem respectu creaturarum, quarum productionem dirigit, & mensurat; speculatiuam vero respectu diuinorum quorum productionem dirigere non potest, vt dictum est.

An productionem verbi praecedat saltem secundum rationem notitia essentiae, & alteram subsequatur intellectio creaturae.

IN tertia quoque inquisitione dixerunt aliqui, quod intellectio essentiae, & intellectio creaturarum praecedit, ordine rationis, verbi productionem. illud enim, quod communicat alicui productionem, praeintelligitur, vt producens quia non potest communicare, quod non habet. sed producendo verbo communicat intellectio nem creaturarum; ergo praeintelligitur eam in se habere.

Praeterea: Secundum Aug. 6. de Trinit. filius procedit a patre, sicut lumen de lumine, & ars de arte; sed ars importat notitiam creaturarum, ergo pater praehabet in se notitiam creatura rum, secundum quam dicitur ars aliquo ordine rationis prius, quam filius producatur.

Praeterea: Verbum in diuinis non solum est verbum essentiae, immo est verbum creaturae, sed non procederet, vt verbum creaturae, nisi intellectio creaturae praecederet in patre. ergo id, quod prius.

Opinio aliorum.

DIXERVNT ergo alij, quod productio ver bi intellectionem creaturarum praecedit ordine rationis, quia quod est essentialius, & intimius Deo, secundum rationem praecedere videtur minus essentiale: sed emanatio verbi est quid intimius, & essentialius in Deo, quam intellectio creaturarum; nihil enim connotans creatu ram, est ita intimum Deo, sicut persona. ergo emanatio verbi prius intelligi debet quodam ordine rationis in Deo, quam intellectio alicuius creaturae.

Praeterea: Omne necesse esse praecedit, & prius est, quam contingens, sed personae diuinae & emanatioverbi sunt quoddam necesse esse, crea turae vero contingentes, & quaedam earum noti tia est contingens, vrpote ista, quae est respectu futuri contingentis; potuit enim Deus non noscere Antichristum futurum, quia non potuit non esse futurus; ergo emanatio verbi praecedit huius intellectionem.

Opinio aliorum.

DIXERVNT quoque alij inter hoc mediã- Ltes, quod verbum potest dupliciter considerari. Primo quidem, vt verbum essentiae, secundo vero, vt verbum creaturarum: & secundum hoc productio verbi, inquantum est verbum essentiae, praecedit intellectionem creaturae: inquan tum vero est verbum creaturae, non praecedit. impossibile est enim intellectionem concipi sine verbo, sed intellectio essentiae praeintelligitur intellectioni creaturae; ergo verbum essentiae praeintelligitur intellectioni creaturae. secundum hoc ergo praecedit emanatio verbi.

Quid dicendum secundum veritatem.

RESTAT nunc dicere, quod videtur sub duplici propositione.

Prima quidem, quod si acciplatur prims in quo, sic inquisitio nulla est: quia in nullo priori etiam secundum rati onem potest intelligi pater, nec aliquid in patre, quin intelligatur filius, & sua emanatio, & omnis perfectio in eo: quod pa tet ex supra determinatisi nam superius dictim est, quod impossibile est intelligi esseatiam, lsil tribus, nec perfectionem aliquam in aliquo trim, quin intelligatur in altero: & ita in nullo pricti nec in aliquo signo originis praecedit intelle ctio emanationem verbi, sicut nec ipsum rubum etiam secundum nostrum modum intelligendi.

Secunda vero propositio est, quod si accipitur prius, non in quo, sed quodam modo vt er quo, & secundum originem aliqualem; sicretbi emanatio praecedit quodammodo intellectierr non solum creaturae, immo & ipsius essentir, ci non sit, nisi vna intellectio, & vnicum simplerter minans prospectum

Quod ergo productio verbi hoc modo precedat, apparet, quia verbum non est aliud, quin res posita in esse apparenti; ita quod habitudo huiusmodi apparentiae obiectiuae, quae verbum es ad id, quo apparet, est de genere actionis, & ipsius verbi productio: habitudo vero ad id, cui fit apparitio, vel potius id, cur fit apparitio, Dei intellectio, & intelligens, vt superius dictum fuit Sed manifestum est, quod habitudo prima praecedit secundam, originis ordine, & cuiusdam cau salitatis. quod enim facit, quod aliquid sit apparens, facit etiam, quod alicui sit apparens. er go verbi productio praecedit per modumoriginis completiuam rationem ipsius intellectionis.

Praeterea: Verbum intelligitur, vt quoddam intentionale terminans intuitum, & aspectum, qui intellectio nominatur, & impossibile est apprehendi intuitum, quin terminetur ad aliquid tale; sed productio talis etiam necessatio praecedit prioritate originis illum terminum, sine quo intellectio esse non potest: ergo produ ctio verbi praecedit origine intellectionem omnem in Deo, non quidem prioritate originis, qua intellectio originetur, sed qua originatur aliquid, ne cessario ad intellectionem pertinens, per modum termini, scilicet verbum.

Est autem considerandum, quod nulla est dif ferentia in hoc in intellectione essentiae, & crea turarum. cum enim sit vnica intellectio, & vnicum intuitum, non debet imaginari, quod vna praecedat aliam, vel terminus vnius terminum alterius: sed est vnicus terminus, cuius prodictio, & emanatio praecedit.

Non valent autem motiua primae opinionis. Primum siquidem non: quia Pater non comtu nicat Filio, nisi intellectionem formalem, producendo scilicet Filium, tamquam terminum intellectionis suae. vnde in nullo priori Pater praecedit Filium, nec intellectio paterna verbum, sed in illo eodem signo, quo Pater, vel eius intellectio apprehenditur; necesse est verbum apprehendi, tamquam terminum eius, cuietiam formalis intellectio communicata appie hendetur; & secundum hoc non est aliud Paut habere prius origine intellectionem, quam eat habere a se, nec filium habere eam posterius, quam habere a patre.

Et si dicatur, quod intellectio, vt in patre, ha bet pro termino essentiam, vt in patre, non valet, quia esse terminum intellectionis est habere esse apparens, & per consequens rationem ver bi. quare nec paterna intellectio, nec aliarum personarum potest habere pro termino, nisi verbum.

Non valet etiam secundum; quia filius procedit a patre, tamquam par s obiectiua; est tamen in filio ars, & intellectio formalis: formalis vero ars nec intelligi potest, nec esse, nisi terminetur ad artem obiectiuam, quae propterea huius artis productio praecedit quodam: nodo origine artem formalem, quae communis est tribus, cum praece dat terminum eius.

Non valet etiam tertium, quia non est verum, quin procedat filius, & vt verbum essentiae, & vt verbum creaturae, quamuis inteilectio creaturae, & essentiae non praecedat. intellectio namque non praecedit formationem sui termini, sed potius e conuerso.

Non valent etiam motiua secundae opinionis. Primum siquidem non; quia falsum assumit, scilicet quod productio verbi sit intimior Deo, quam intellectio creaturae, aut aliquod essentiale, immo videretur potius e conuerso, quod scilicet essentialia essent intimiora cuilibet personae.

Non valet etiam secundum; quia non est verum, quod aliqua intellectio, existens in Deo contingens sit, cum sit id ipsum, quod Deus, & per conse quens summe necesse esse. quomodo autem futuri contingentis notitia possibilis sit in Deo inferius dicetur.

Non valet etiam motiuum opinionis tertiae; quia non est verum, quod sit aliud verbum essen tiae, & aliud verbum creaturae, etiam secundum rationem; est enim vnus simpliciter terminus intuitus diuini, & suae intellectionis, quae resolui non potest in duo secundum rationem, vt prius di ctum fuit. & in hoc tertius articulus terminetur.

ARTJCVLVS QVARTVS.

Quid scilicet sit obiectum intellectus diuini opinio. quorumdam.

CIRCA quartum vero considerandum, quod aliqui de verbo distinguentes dicunt, quod intellectum dupliciter dicitur, sicut visum est. Est enim visum primo, quod est ipsa species rei visibilis in pupilla existens, quae est etiam perfectio vi dentis, & principium visionis, & medium rei visibilis; & est etiam visum secundum, quod non est aiiud, quam res ipia existens extra animam; similiter etiam in intellectu primum, quod non est aliud, quam similitudo rei, & intellectum, secundum quod non est aliud, quam res ipsa, quae per similicud nem intelligitur. secundum hoc ergo, obiecrum primum est similitudo rei; secundarium vero res ipsa; & iueo cum quaeritur, quid sit obiectum intelleétus diuini, si loquimur de primo intelleé:o, & primo obiecto, nil aliud, nisisua essentia, quia non recipit species rerum, sed per essentiam suam, quae est similitudo omnium, cun cta cognoscit. sed si loquamur de obiecto secun do, quod est secundario intellectum, sic non tan tum intelligit se, sed & alia; & per consequens non solum sua essentia est obiectum eius, sed oĩa alia.

Sed hic modus dicendi deficit in duobus. Primo quidem in eo, quod ait in nobis, quantum ad sensum, vel intellectum, quod speau perficiens potentiam, sit primo visa, vel inteli? hoc enim est visum& in intellectu, in visuqqasdem, quod visina potentia, cum sit organica, non est super se ipsam reflexitia, sed si primo videretur species, quae ex istit in oculo, vitus seper se ipsum reflecteretur, & esset primo sensibile positum su per sensum, ergo species non prima uidetur.

Praeterea: Si visio primo terminstptur ad spe ciem, aut ibi sisteret, tamquam in cermino vltimato, aut cum hoc procederet ad remerera, sed non potest dari primũ: quia tunc res puterius exi stentes, & multum distantes non terismaret no strum intuitum in aspectum, cuius oppusitum es pe rimur: nec etiam secundum, quia tunc in qualibet visione experiremur duos terminos, vnum primum, qui immediate attingeretur, & alium secundum, quem tamen nullus experitur. non enim experimur nostrum intuitum ad aliquid terminari, nisi adrem extra: ergo species existens in oculo, non est primo visa.

Praeterea: visus non decipitur circa suum terminum, primum quia sensus non errat circa proprium, & primum sensibile: sed manifestum est, quod visus non iudicat terminum aliquem suae visionis esse in oculo, immo in speulo, si videat per reflexionem, vel in spatio extr insece, si videat directe. ergo nihil in oculo existens, potest esse terminus visionis, vnde species non se habet, tamquam primum obiectum.

Praeterea: In intellectu etiam hoc poni non potest. constat enim, quod intellectus experitur, & iudicat omne illud, quod intuitum suum terminat. sed manifestum est, quod intelligens rosam. non experitur, nec iudicat in suo intuitu duos terminos, sed tantummodo vnum, intelligens quidem rosam, non distinguit speciem rose ab ipsa rosa, immo aliquibus videtur: quod nec etiam species sint ponendae, sed solus actus transiens in obiectum. ergo impossibile est. quod species sit primum intellectum

Et si dicatur, quod propter similitudinem, quae est inter speciem, & rem ipsam, intellectus decipitur, non potens distinguere inter rem & speciem, & ita apprehendit ambo, vt vnum, non valet quidem: tum quia in omni simplici intelligentia erit error, & falsitas, cuius oppositum dicitur in 3. de anima, & 9. Metaphys. tum quia non est aliud esse terminum intellectionis, vel intellectiui aspectas, quam aspici, seu iudicari, quare si termini duo sunt, necessario duo iudicata sunt quare intelle ctus iudicabit se duo intueri, scilicet similitudi nem rei, & ipsam rem.

Praeterea: Superfluitas non est ponenda in rebus, quia frustra fit per plura, quod fieri potest per pauciora, vt Phil. dicit 1. post. & 2. Met. sed ahlo: hoc quod intellectio prius terminetur ad specie, im mediate potest ad rem ipsam terminari: non cnim ma gis est difficile, quomudo immediate intellectio in rem ipsam iudicatiue procedat, quam quo modo postquam attigit speciem, vlterius pro- tendatur ad rem ipsam. sicut enim vltima ista protensio non terminatur primo ad speciem aliquam, & deinde ad rem, sed immediate attingit rem; sic potest de primo esse aspectu, & intuitu intellectus. ergo poni non debet, quod species sio primum intellectum.

Praeterea: Si species est id, ad quod primo intellectio terminatur, sequitur, quod omnis propositio, & omnis enunciatio erit falsa. species namque praedicati non est species subiecti in aliqua propositione; intellectus autem enunciat de hoc, quod aspicit, cum dicit; homo est animal: quod vnum sit aliud realiter, si ergo aspicit species animalis, & hominis, propositio est simpliciter falsa, immo & omnis intellectus compohens, omnino falsus erit, quantum ad ista, quae primo componit. sed hoc est absonum dicere, ergo & quod species sit primum intellectum. Et si dicatur, quod duae species animalis, & homi nis non plus differunt, quam homo, & animal, non valet, pro eo, quod istae species sunt duae qualitates realiter distinctae, existentes in anima subiectiue. homo vero, & animal sunt duae intentiones, existentes in anima obiectiue, quae extra animam sunt penitus realiter vnum, & idem, propter quod vere enunciatur, quod homo sit animal; & intellectus ambo vere componit.

Secundo vero deficit in eo, quod ait in Deo, quod essentia gerit rationes similitudinis speciei. similitudo enim, & species sunt ratio, & medium cognoscendi, & non ipsum primo cognitum obiectiue. sed diuina essentia non habet rationem medij. seu principij, respectu intellectionis creaturarum, quia in Deo non est intellectus potentia, nec ratio, secundum quam intellectus actum eliciat, cum diuinum intelligere omnino sit subsistens simpliciter inelicitum & re, & ratione. ergo dici non potest, quod essentia diuina se habeat, sicut species, & creaturae, sicut obiecta, cognita per eandem

Praeterea: Aut diuina essentia pro eo dicitur se habere, vt species & similitudo; quia est primo cognitum terminatiue: creaturae vero exte riores tantum denominatiue; aut quia est ratio cognoscendi, & creaturae sunt primus terminus illius cognitionis. sed non potest dici primum, quia probatum est, quod species non est primus terminus intellectionis, nec aliquo modo primum obiectum

Nec potest dari secundum, quia tunc creaturae essent primaria obiecta intellectus diuini quod est contra Philos. 12. Met. & August. s 3. quaestio. qui ait, quod nihil extra se positum Deus intuebatur. non ergo essentia diuina gerit similitudinem speciei.

Opinio Scoti 1. Sent. dist. 35. q. vnica.

PROPTERSA dixerunt alij, quod diuina essentia est obiectum intellectus sui, & est obiectum primum, & etiam adaequatum

Ad cuius euidentiam considerandum, quod obie ctum habet habitudinem duplicem ad potentiam. vnam quidem sicut motiuum ad mobile, secundum Philos. 3. de anima, & 12. Met. altera vero termi nantis, quod etiam dupliciter contingit. Primo quidem si terminet actum potentiae, primo, & secun dum propriam rationem, sicut sensibile proprium, actum sensus. secundo vero si terminet secundario & inquantum includitur in ratione altirius obiecti, primitus terminantis, sicut quanti tas, & sensibilia communia terminant secundario actum sensus.

Ad pro positum ergo, obiectum motiuum diuina intellectionis non potest esse aliqua creatura, sed nec aliquod personale: cuius ratio est, quia quaelibet diuina intellectio est formaliter infinita. omne autem creatum, siue sit in re extraysiue in intellectu diuino, quandocumque dist inctum ab essentia, non potest esse formaliter infinit, ergo nec mouere ad intellectionem infinitam, aliba moueret ad aliquid se nobilius: sola ergo esearis habet rationem obiecti mouentis intellectum dicima ad intellectionem, aliter vilesceret intellectis diuinus, quia moueretur ad intellectionem finitam. Si vero loquamur de obiecto primo terminite actum inte llectionis diuinae, et: am dici non potes quod aliquid primo terminet actum infinitum diui nae cognitionis, nisi sua essentia; cuius ratio est, quia nullum finitum coexigitur ad aliquid infini tum: actus autem necessario praeexigit obiectam, in ratione primo terminantis, dato etiam quod absolueretur obiectum illud a ratione mouentis: ua a quocumque fit actus, exigit suum primum terminans. quare sola essentia est primo terminans intellectionem diuinam. si vero loquimur de obiecto, actum illum secundario terminante, pro eo quod includitur eminenter in primo terminante, ita q ratione, & virtute primi obiecti terminet, quia tale obiectum non necessario coexigitur ad actum, sed magis sequitur, & dependet ab actu; ideo per hunc modum dici oportet, quod creaturae secundario terminant actum diuini intellectus, & sunt ob iecta secundaria.

Hoc tamen adhuc dupliciter potest intelligi. Primo quidem, quod sic cognitio creaturae in cognitione diuinae essentiae includatur, quod vna cognitio sit formaliter alia, ita quod apprehensio creatu rae in comprehensione essentiae sit intellectio crea turae: & sic non est verum, quod creaturae a Deo co gnoscantur, sicut nec cognitio perfecta consequentiae, est formaliter cognitio conclusionis, immo potest ab ea separari. vnde comprehensio essentiae est beatifica, non autem comprehensio creaturae.

Secundo vero potest intelligi, non quod comprehen sio creaturarum cadat in comprehensione essentie, sed quod sequatur in intellectu comprehendente causam, vtpote diuinam essentiam, quaedam po tentia ad comprehendendum omnia creata, & causata ab ea. & sic verum est, quod creaturae sunt in intellectu diuino, tamquam obiecta secundario.

Est vero non solum obiectum primum primitate cuiusdam originis & perfectionis; omnes enim perfectiones, quae sunt in diuinis fluunt ab essen tia, quasi originaliter, vel originatiuae: quaecum que enim habent ordinem talem, cum sint distincta realiter, seruant eundem ordinem rationis, vbi secundum rationem distinguuntur. constat autem, quod si diuinae perfectiones distinguerentur realiter ab essentia, omnes orirentur ab essentia, sicut passiones quod ammodo pullulant a subiecto: & esset tunc essentia prior omnibus perfectionibus, prioritate originis- & perfectionis. quare & nunc cum formaliter & ex natura rei distinguuntur. eodem modo essen tia prior erit; nunc autem ordo intelligibilitatis sequitur ordinem entitatis, vt patet v.Met relinquitur ergo, quod essentia prior sit in ordine intelligibilitatis, respectu omnium cognoscibilium de Deo. quod etiam potest per illud 7. Meraph. confirmari, quod substantia prior est omni accidente, cognitione, & definitione. vnde notitiaipsius, quod quid est de vnoquoque, prior est no titia omnium passionum. sic ergo essentia est obiectum primum intellectus diuini primitate originis, & perfectionis.

Est vero obiectum primum, non solum hoc modo, sed etiam primum, primitate adaequationis; non enim ens, aut aliquid commune est obiectum adaequatum intelleclus diuini, sed solum essentia: tum quia non quodlibet contentum sub ente, mouet intellectum diuinum ad sui cognitionem sub propria ratione; nam tunc vilesceret intellectus eius, sicut arguit Philosophus; quia a tali intelligibili pateretur: tum quia intellectio formaliter infinita, caufaretur, vel essentialiter dependeret a finito, quia a quolibet contento sub ente vniuersaliter. verum est enim, quod cognitio originem habet, & dependentiam ab intelligibi li & intellectu. ergo nullum commune est obiectum adaequatum intellectus diuini.

Et rursum essentia non potest esse obiectum sub ratione alicuius personalis, siue notionalis propter eandem rationem, quia nullum personale est formaliter infinitum, nec etiam sub ratione alicuius attributi, sed tantum huius essentiae in se. nam sub ista ratione est aliquid obiectum primum alicuius potentiae, sub qua continet virtualiter, vel formaliter omnia ista, ad quae potentia se extendit; formaliter quidem sicut color est primum obiectum visus, omnes speciales colores formaliter continens, inquan tum de ipsis formaliter, & in quid praedicatur: virtualiter autem, sicut subiectum continet suas proprias passiones. manifestum est autem, quod perfectiones dininae non continent se formaliter, quia qua ratione veritas contineret bonitatem, eadem ratione bonitas veritatem, cum sint aeque communes, & ita esset circulus in pri mitate eiusdem rationis: quod est contra Philo sophum primo poster. quare primum obiectum in diuinis solum habet continentiam virtualem; nihil autem essentiale sic continet in diuinis, ni si sola essentia, quae est praeuia perfectionum, a qua omnes perfectiones aliae oriuntur, perficientes eam, quasi in esse secundo, eo modo, quo pas siones oriuntur a subiecto, & sicut causarentur realiter, si ab ea realites differrent. vnde patet, quod sola diuina essentia est primum obiectum quantum diuinum, eo quod continet virtualiter omnem perfectionem secundariam, & omnia creata, & omnia notionalia, ac personalia formaliter existentia in diuinis.

Sed nec iste modus dicendi, recipitur quo ad tria. Primo quidem in eo, quod ait essentiam diuinam habere habitudinem mouentis, & non solum terminantis in ordine ad intellectum. si enim haberet rationem mouentis obiecti, neces efario in Deo esset ratio alicuius possibilis mo- ueri d tali mouente, sed Deorepugnat, quod sit in eo racio mobilis, sicut & realitas mobilis, cum sit perfectissimus & re, & ratione; ratio vero mobilitatis sit imperfectionis. ergo non potest poni, quod obiectum diuimur habeat rasibnem mouentis. vnde ommino repugnat diuinae perfe ctioni, quod concipianscur in eo rationes mouentis, & mori.

Praeterea: Nullum obiectum habet. rationem motiui in ordine ad actum, sed tantumin bidine ad potentiam, quam trahit ad actum non au tem est, quae dicitur actus moueri: sedipotentia est, quae mouet. sed supra probatum est, quod ratio intellectiuae potentiae in Deo non est, sicut nec alicuius alterius potentiae, sed simplicis actus & puri. ergo nec ratio mouentis obiecti exit in eo.

Praeterea: Nullam habitudinem habet obiectum in diuinis, nisi illam, quam potest habere respectu actus subsistentis, nec aliquo modo oli citi, cum supra probatum fuerit, quod intellectio in diuinis non elicita sit secundum rem, nec etiam secundum rationem. sed manifestum est, quod respectu actus subsistentis, & noneliciti, non habet, nisi simplicem habitudinem terminantis, & nullo modo mouentis: õbiectum enim non mouet actum, sed solam potentiam. er go diuina essentia habet solum respectu suae intellectionis habitudinem terminantis, & non obiecti mouentis, nec aliquod est obiectum, quod sic se habeat ad diuinum intuitum.

Secundo vero de ficit in eo, quod ait creaturas, vt intellectas, terminare per modum obiecti secundarij actum intellectionis diuinae, nec esse formaliter idem in Deo comprehendere creaturas, & comprehendere essentiam, quasi sint duae comprehensiones, & duo comprehensa terminantia intuitum obiectiue. hoc enim falsum esse, superius multipliciter ostensum.

Nec valet, quod dicitur scilicet, quod ab obiecto secundario terminante, non dependet intellectio in ratione exigiti, ac necessario requisiti. comprehensa enim intellectione diuinae essentiae, & circumscripto omni creato in ratione secundarie terminantis, aut verum estquod perfecte comprehendatur Deus intelligere creaturas, sicut si non circumscriberentur creaturae in ratione secundarie terminantium; aut non aeque perfecte apprehendetur intelligere ens. si detur quidem primum, habetur propositum, quod intellectio essentiae est formaliter intellectio creaturae, omni alio circumscripto in ratione secundarij obiecti,si vero detur secundum, etiam habetur propositum, scilicet quod intellectio creaturae, quae in Deo est, & Deus est ad sui perfectionem creaturas per modum obiecti secundarij necessario exigit, & requirit: quod negatur ab istis. vnde relinquitur omnino, quod primum detur.

Tertio etiam deficit in eo, quod ait perfectiones attributales, quasi oriri ab essentia, & pullulare. idem enim re, & ratione non pullulat a se ipso nec re, nec ratione: necesse est enim inter rationem, quae pullulat & illam, a qua pullulat esse distinctionem, vt vna non sit alia; sed omnes perfectiones coincidunt in rem, & rationem Dei- tatis, vt supra dictum est, & manifeste appares. non enim intimius est iutellectio qualitas croa ta, existens in mente intelligentis, quam Deitas sit intellectio. constat autem, quod propria ratio illius qualitatis est quaedam intellectio formaliter, non enim ratio intellectionis addita est propriae rationi huius qualitatis, nec etiam ratio misericordiae est addita rationi propriae illius qualitatis, quae misericordia appellatur: & idem est de ratione iustitiae, respectu propriae rationis illius qualitatis, quae dicitur iustitia, & de ratione volitionis, respectu eius qualitatis, quae volitio nominatur. vnde cum, huiusmodi rationes perfectionales non addant in creaturis rationem ad rem illam, cui attribuun tur, nec pullulent ab ipsa, immo omnino coinci dant in idem & re, & ratione, quamuis addant extrinsece certum aliquod connotatum, manifeste concluditur, quod omnes perfectiones coin cidunt totaliter in rationem simplicem Deitatis. ergo nil est dictu, quod pullulent, vel originentur ab ipsa.

Quid dicendum secundum veritatem.

RESTAT ergo nunc dicere, quod videtur, sub quintuplici propositione.

Prima quidem, quod ens, aut aliud commune, non debet esse obiectum intellectus primi, & nobilissimi, qui est intellectus primi principij, quod est Deus. Primum enim principium non debet indigere aliquo alio a se in inquisitione suae perfectionis; acquirit enim suam perfectionem per operationem propriam, quae est intellectio, sicut & omnis alia res acquirit bonum suum, & suam perfectionem per propriam rationem. non ergo Deus debet aliquo alio a se indigerein sua intellectione. sed manifestum est, quod si haberet pro obiecto ens in communi, maxime indigeret, immo quolibet ente egeret in ratione termini, cum impossibile sit apprehendi aliquam intellectionem sine suo termino obiectiuo. ergo ens in communi non potest assignari pro obiecto primi, & nobilissimi intellectus.

Secunda vero propositio est, quod essentia prima debet esse obiectum primi, & nobilissimi intellectus, non quidem mouens, cum intellectus primus non sit motus, nec intellectus potentia, sed purus actus mere subsistens, sed obiectum terminans solum. nobilissimo enim actui, & latissimo debetur terminus nobilissimus, & latissimus, sed Diuina essentia est nobilissimum cognitum, & vniuersalissimum, ac communissimum; & concurrunt ista duo in diuina essentia, & non in ente praedicamentali: ens enim praedicamentale est imperfectissimum, cum vniuersaliora sint imperfectiora, & est arctissimum in ratione cogniti, quia minus, quod possit cognosci de re, est, quod cognoscatur in ratione entis. ex tunc enim ignorantur speciales, & propriae omnium rationes. e conuerso vero diuina essentia est nobilissima, & latissima in ratione termini intuiti, & prospecti; quia ea prospecta, omnis alia res est intuita, & prospecta modo eminentiori; quam si conspiceretur in se ipsa. ergo diuina essentia solum, & nil aliud debot esse obioctum torminaus inmitam inini

Tertia naro propositio est, quod pullasratim dici potest esse obiectum terminaps, intalles dininum, quamuis aquipollonter, imnca emūd ter causarum quodliber. cognoscatur abima certum os enim, quod si poperetue deriaari nus oculi, vnum quidem, quod non posses nisiimgines in speculo contueri, & per hoc imninaquorum essent istae imagines, aequipolenteme gnoscere diceretur, immo d eminea sifi͂. gines illae nobiliores essent rebus: abu a, ro, quod ipsas res aspiceret in se ipsis fiors que poneretur, nullus diceret, quod primmum lus, qui imagines cerneret, haberet proobis a res ipsas, sed potius aequipollens, & sminūs se supra declaratum est, quod diuinus intuiu m aspicit res in se, sed aliquid aequipolleut, u paum quam aequi pollens, scilicet suam essentiam go id, quod prius.

Quarta quoque propositio estt quod nen cldiuina essentia est terminus intuitus diniaid mo & quaelibet persona diuina. vbi confiduum dum, quod diuina essentia, posita in esfe formato terminat, & est obiectum terminans, ita aliud est esse terminum, & obiectum, & aliud es se essentiam, eo modo, quo esse conspicuum, que est verbi proprietas, aliud est ab essentia, n magis non aliud; sed non idem per repetitioni, vt superius dicebatur. sic ergo licet essentia terminet obiectiue intuitum diuinum, tamenipsum terminare, vel esse terminum, & prospectum est ipsa persona verbi.

Rursum, quia impossibile est essentiam ese, quod terminat: quin etiam terminat simul ou. essentia omne, quod idem est per indistinctiorem cum ea, proprietas autem Patris, ac proprietas Spiritus sancti idem sunt penitus cum essentia per indistinctionem, & si non per repetitionem necesse est, quod omnes tres personae distincte ab inuicem, & distinctae sint, id quod terminet intuitum diuinum, non quidem per se primo per rationes personalitatum suarum, sed ipsam distinctionem ad primum terminans, quod est es sentia; at quia impossibile est, quod essentiaterminet, quin omne illud terminaret, quod est penitus idem verbo per indistinctionem; idcirco necesse est, quod terminent personae, & secandum hoc est hic tria considerare.

Primum quidem ese terminum intuitus, & aspectus, quod nil aliud est, quam esse verbum quia essentia terminat formaliter: inquantam terminus, non est aliud, quam esse conspicuum, & formatum, & intuitum esse obiectiue.

Secundum vero est id, quod est terminus per se primo, & illud est essentia diuina, & quia res posita in esse prospecto, est penitus eadem, & per omnimodam indistinctionem cum esse prospecto, sicut ex superioribus patet, ideo ex diuna essentia, quae est id, quod est terminus, & exas se prospecto, quod est formaliter esse terminum, resultat persona verbi.

Tertium vero, quod hic considerandum est: iillud, quod terminat per omnimodam indistincunem ad primo terminans, quod est eseutia, u ied tale sunt personales proprietates, & sic trexpg sonae dicunt intuitum terminare, vnde possuma dioero, quod esse prospectum, vel contuitum obiectiu⸗ nil aliud est, quam esse verbum, esse vero id, quod perspicit, pertinet ad tres personas esse veroid, quo personae sunt in esse prospecto, pertinet ad essentiam: & sic patet, quod ex sola essentiae, & ex proprietate, quam importat esse prospectum, resultat personalitas verbi; ex persona ve ro pogris, & ex esse prospectto non resultat personalitas verbi, quamuis sit vere prospecta, pro co quod esse prospectum non vnitur per indistinctlonem omnimodam immediate personalirati patris, vel spiritus, sed mediante essentia; & ideo cum essentia constituit vnum distinctum, scilicet verbi suppositum, non autem cum persoenalitatibus illis. ex quo soluitur etiam illa dubitatio, quae supra mouehatur in quaestione de Verho, quare videlicot personalitas patris, cum pater eam ponat in esse conspicuo, & prospecto, non est idem, quod verbum. est enim ex hoc, quod personalitas non est id, cui primo vnitur esse prospectum per omnimodam indistin ctionem. similiter etiam patet, quare verbum, dum prospicitur, non constituit ex sua personalitate, & esse prospecto aliam personam, & aliud verbum, nam si sic, esset verbum verbi. vnde potest ad hoc illud simile adaptari de anima intelligente se ipsam, quae secundum Augustinum est ante se posita in esse conspicuo, & quasi genita, vt superius dicebatur.

Quinta demum propositio est, quod multitudo perfectionum attributalium nullam ponit intellectionum multitudinem obiectiuam in diuino prospectu. attributa namque nullam habent inter se distinctionem, aut multitudinem etiam secundum rationem, vt superius dictum fuit. sed tota multitudo, & distinctio est in connotatis; connotata vero vel sunt creaturae, sicut patet de omnipotentia, quae connotat potentialem creaturam, vel sunt ipsaemet personae, sicut intelligere connotat esse conspicuum, quod est verbum. sic ergo intuitus diuinus nullam habitudinem reperit in perfectionibus essentialibus in se, sed aspicit vnam simplicem ra tionem Deitatis, quae est omnes illae perfectiones & re, & ratione; creaturas vero si connotentur per huiusmodi attributa, non aspicit in eas, suum intuitum terminando, vt dictum est, sed quia intuetur ipsam simplicem Dei tatem. si vero connotentur personae, non aliam multitudinem intuetur, ratione attributorum, quam primo, cum cognosceret, & intueretur persoantaite.Rrt: nut senolustude que d emimd e ueieet

Responsio ad obiecta.

AD ea ergo, quae superius inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, & secundum, & tertium per ea, quae dicta sunt in corpore quaestionis.

Ad quartum dicendum, quod habitus metaphysicae diuinae, vel potius actus, quia in eo nullus est ha bitus, est quidem eminens, & alterius rationis a me taphyfica nostra, & ideo non haberidem obiectum, quod nostra, sed multo altius, & eminentius, videlicet essentiam suam, qua cognita, cun cta sunt eis cognita eminenter bur-

Ad quiotum dicendum, quod scientia Dei multo nobilior est, & perfactior, & altior, quam metaphysica nostra. vnde in nullo sibi subalternarur, & cum dicitur, quod eius obiectum videlicet essentia continetur sub ente dicendum, quod multo altius contine turtotum ens in obiecto ipsius essentiae, nam essentia continetur subente confuse. & praedicatiue, & ita diminute, essentia vero cō tinet omnia eminenter. habent enim se per modum continentis mutuo, & contentis sed continentia ipsius osentiae multo eminentior est. Ad sextum dicendum, quod Deus non intelligit lapidem sub ratione lapidis, sic quod eius intuitus ad rationem lapidis terminetur, sed quia ad aliquid terminatur, quo intuito, ratio lapidis vere cognita est aequipollenter, & amplius.

Ad septimum dicendum, quod nullo modo creaturae sunt obiecta secundaria terminantia diuinum intellectum, ita quod ponantur in numerum cum essentia diuina, vt intuita.

Ad vltimum dicendum, quod conceptus entis, si aliqua entitas est, continetur eminenter in Deitate; vnde intuita Deitate, cognitus est conceptus entis vniuersalis, cum Deitas non so lum sit eminenter rerum propriae entitates, immo & generales, atque communes.