Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Opinio S. Thomae. I. par. q. 4t.art. 5.

CIRCA primum dixerunt aliqui, quod potentia generatiua, quae est formale principium actus generandi, ponenda est vere in patre: hoc autem principium, quo formaliter generat non est aliud, quam essentia, quorum quidem opinio fulciri potest 12. rationibus supra arguendo primo loco inductis. opinio Scoti in 1. Sent. disi. 13. q. vnica, & Henr. in Summa art. 37. q. 7.

DIXERVNT autem alij, quod essentia sub Vvna ratione non potest esse formale principium, ideo necesse est, quod essentia sub ratione, qua faecunda memoria, sit principium generandi; sub ratione autem voluntatis spirandi, isti vero inter se diuersantur, nam alij posuerunt ista inesse ex natura rei Diuinae essentiae. alij vero per operationem intellectus. haec autem opinio fulciri potest quatuor rationibus secundo lo co arguendo inductis.

Opinio S. Bonauent. & Varronis.

TJXERVNT vero alij, quod potentia geneL randi dicit faecunditatem actus generationis, quae est propria persona: & idcirco inest per illud, quod est proprium personae, & per consequens per proprietatem personalem; addunt tamen alij tenentes idem, quod sicut album mouet visum per colorem, & disgregat per rationem albedinis, ita quod in disgregatione includitur motio visus, & talis motio, & similiter in albedine color, & talis color, sic in generare includitur actus absolutus, qui est intelligere, quia generare est quoddam intelligere, & includitur quaedam ratio respectiua; & ideo in patre ratio istius actus potest intelligi essentia, sed tamen proprietas, tamquam ratio formalis, pro istis autem induci possunt septem rationes superius positae tertio loco arguendo.

Opinio propria Henrici.

TJXERVNT quoque alij, quod essentia est &formale principium generandi, exigitur ta men proprietas, per modum determinantis, quorum opinio fulciri potest quatuor rationibus 4. loco superius inductis.

Opinio quorundam aliorum.

DIXERVNT autem alij, quod essentia est for male principium, nec exigitur proprietas ad determinandum, sed ad constituendum tantum suppositum agens; pro quibus faciunt rationes quatuor, quae 5. loco superius inducuntur.

Opinio Durandi, & S. Thomae secundum eum.

DIXERVNT demum alij, quod proprietas, & essentia concurrunt sub ratione vnius principij, essentia quidem communicandi; relatio vero sub ratione producendi, quorum rationes supposita sunt vltimo loco arguendo.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Quid dicendum sub duabus propositionibus. prima quidem, quod potentia generandi non nominat aliquod principium productiuum.

NVNC secundo dicendum, quod quod videtur sub duabus propositionibus Prima siquidem negatiua, quod scilicet potentia generandi non nominat aliquod principium productiuum in Diuinis; vnde omnes illae opiniones supponunt illud, quod est impossibile; & ideo nil probabile videntur continere.

Impossibile est namque, quod sit aliquod elicitiuum formale generationis, vel spirationis Diuinae, quod quidem potest multipliciter declarari. vbi enim productiones non sunt elicitae, vanum est quaerere productiuam potentiam, aut principium producendi. Sed in Diuinis generare, & spirare non sunt productiones elicitae. pater enim nihil habet elicitum, aut entitatem accipiens, & potis sime illud, quo formaliter constituitur in essesuppositi, non potest esse aliunde, alias non esset suppositum improductum, & multa alia superius sunt inducta, quibus apparet impossibile, quod generare, & spirare sint productiones elicitae. er go vanum est quaerere productiuam potentiam, vel principium producendi respectu istarum productionum, siue relationem, siue essentiam, vel aliud quodcumque.

Praeterea: Posse esse patrem, non est posse potentiae productiuae, sed est posse connexionis necessariae, eo modo, quo homo potest esse animal, vel diameter potest non commensurari conste. si enim posse esse patrem, caderet sub aliqua potentia productiua, necessario pater produceretur in esse patrem in Diuinis, quod est erroneum, sed eadem est potentia, qua potest generare, & qua potest esse pater. idem enim est actus cum actu. generare enim, & paternitas eaedem res sunt, qua pater est actu pater, & patet in omnibus, quod eadem potem tia, qua quis potest generare, potest se facere patrem. Magister etiam dicit, quod simile est inter istas duas potentias, & impotentias, pa ter potest esse pater, filius non potest esse pater, pater potest generare, filius non potest generare: hoc autem non esset, nisi simile esset, immo idem patrem posse esse patreni, & patrem posse generare. ergo impossibile est, quod potentia generan di sit productiua, nisi esset potentia productiua, respectu huius, quod est esse patrem in Diuinis, quod erroneum esset.

Praeterea: Si potentia generandi dicit principium productiuum, & aliquam potentiam eliciti uam, aliqua perfectio simpliciter est in patre, quae non est in filio, potentia enim productiua creaturae importat perfectionem, & multo fortius potentia productiua Dei, & creationis: haec autem potentia generatiua non ponitur in filio, & ita aliqua perfectio simpliciter erit in patre, quae non est in filio; & sequitur, quod filius non est simpliciter perfectus; hoc autem est erroneum. ergo po ni non potest, quod potentia generandi dicat ali quod principium productiuum.

Nec valet, si dicatur, quod pari ratione generari dicit perfectionem simpliciter. non valet inquam, quia productiones non dicunt perfectionem simpliciter, posse autem producere dicit, vt posse creare pertinet ad omnipotentiam, & est perfectio simpliciter, creare autem non: alias au tem pater ab eterno, cum non creauerit, non fuis set simpliciter perfectus: quare autem potentiae sint perfectiones, actus vero non, satis patet. actus enim sunt transeuntes; potentiae vero imma nentes, propter quod non est perfectum vnumquodque, cum generat sibi simile, sed cum potest sibi simile generare secundum Philosophum.

Non valet etiam, quod potentia generatiua terminatur ad aliqua, creatiua vero ad aliquid, & ideo est perfectio simpliciter, illa vero non, quia terminatur ad relationem, quae non est per fectio simpliciter: hoc nimirum non valet, quia nec essentiae creaturarum sunt perfectiones simpliciter, & tamen potentia creatiua terminatur ad eas. Constat autem, quod res filiationis nobilius quid est omni re creata, iuxta illud Apost. ad Ephes. dicentis, quod ex paternitate Diuina deriuatur omnis paternitas in caelo, & in terra; & pari ratione omnis filiatio deriuatur ex filiatione Diuina; vnde nulli dubium, quin filius Dei sit nobilius productum quocumque creato; & quod generare sit nobilior productio, quam crea tio. non apparet ergo, si potentia creatiua sit perfectio simpliciter, quin multo esset perfectior, si tamen esset possibilis potentia productiua respectu generationis: non potest autem dici, quod sit in filio, aut respectu alterius, autrespectu sui, aut respectu patris, aut respectu spiritus sancti. ergo poni non potest, quod generatiua potentia sit principium productiuum.

Praeterea: Cuius negatio non est negatio potentiae, ipsum non est formaliter potentia. negatio enim est negatio illius, quo formaliter est po tentia: sed expresse docet Augustinus, quod negatio generatiuae potentiae non est negatio alicu ius potentiae, sed possibilitatis terminorum tantummodo. ait enim August. contra Maxim. quod filius non genuit, non quia non potuit, sed quia non oportuit, quod exponens Magister, quod non potuit est dictu, quod nulla est impotentia, seu negatio potentiae fuit, alioquin denegaretur filio aliqua potentia, quam habet pater, & ita erit potentior pater, & plures potentias habens, cuius opposnum Augustinus dicit, & fides. ergo potentia generandi non erat altera potentia, quam potentia commensurandi diametri respectu costae, quae non est prodictiua, sed connotat connexionem terminorum.

Praeterea: Inter formaliter, & necessario aliqua potest poni alia potentia medians inter ipsum, & suum formale, nisi potentia, quae dicit possibilitatem simul, & necessitatem terminorum. si enim poneretur potentia productiua inter ipsum, & suum formale, sequeretur, quod ipsum produceret suum formale, quod est omnino impossibile, sed res importata per generare a paternitate est formalis in supposito patris, ita quod illa res est formaliter suppositum reale. ergo potentia generandi medians inter patrem, & generare, non erit potentia productiua, sed pura necessitas, & actualitas terminorum, sicut homo potentia, vt sit animal, de qua patet, quod non est potentia productiua.

Praeterea: Philosophus dicit 5. Metaph. quod negatio alicuius proprietatis debitae generi, aut speciei, dicitur priuatio in contento, genus, vel species, vnde talpa dicitur priuari visu, quia genus animalis habet visum, ex quo patet, quod cum priuatio potentiae sit in potentia, illud potest dici impotens, quod caret potentia debita suo generi, sed constat, quod filius caret potentia ge nerandi. ergo si potentia generandi est in patre, potentia productiua, filius carebit potentia debita alicui eiusdem rationis; & per consequens impotens dici poterit, & erit in eo impotentia, quod negat Magister, & August. & fides.

Praeterea: Cuius oppositum non est impotentia, sed impossibilitas, ipsum non est potentia productiua, sed tantum possibilitas terminorum, sicut patet, quod diametro non posse mensurare costam, non est impotentia, sed impossibilitas, sed expresse dicit Magister, quod filium non posse generare, non est impotentia, sed est oportere non ita esse, quia filius proprietate natiuitatis fi lius est, qua oportet eum non esse patrem. ergo potentia generandi, non est principium productiuum.

Praeterea: Magister in praesenti distinctioneaequiparat has duas propositiones, Pater non habet potentiam, qua possit esse filius, Filius non habet potentiam, qua possit esse pater, sed constat, quod impotentia, qua pater non potest esse filius, non est carentia alicuius potentiae produ ctiuae, sed impossibilitas pura, ac repugnantia terminorum. ergo nec impotentia, qua filius non potest esse pater, haec autem est eadem cum ista, quae non potest generare. ergo non posse generare non est negatio potentiae productiuae.

Praeterea: Potentia productiua non recipit intra se actum, sed actus egreditur ab ea, sed generare non egreditur a patre, immo est pater, & in. patre. ergo potentia, quam habet pater ad gene rare non est productiua, immo est magis identitatiua. nil enim aliud sonat patrem posse generare, nisi patrem posse esse ipsummet generare, quod non pertinet ad potentiam productiuam.

Praeterea: Per generare in Diuinis impossibi le est, quod producatur aliud a generante, nisi so lo generare, & sibi opposito quod est generari. pater enim, & filius in omnibus sunt idem, praeterquam in generare, & generari, sed tale generare est imposibile, quod habeat respectu sui po tentiam productiuam. si enim haberet, in illa esset idem productum cum producente, & ita productum haberet potentiam generandi, & posset generare, & sic in infinitum. ergo generare non habet respectu sui potentiam productiuam.

Et si dicatur, quod potentia productiua generandi non communicatur generato, tunc habetur propositum. quod potentia generandi non est aliud, quam ipsummet generare, & actus generandi. si enim aliud sit, iam non differrent in solo generare, & generari, immo circa hoc impotentia generandi, quae ponitur aliud.

Praeterea: Si potentia generandi sit aliquod formale principium, quo pater eliciet generare, aut illud erit paternitas, aut essentia, aut totapersona vtrumque includens, sed non potest poni paternitas. generare namque, & paternitas sunt eadem res solum distincta nominaliter, vt Magister dicit, ita & omnes concedunt. Idem autem non potest esse principium producendi, respectu sui ipsius, nec potest poni tota persona, quia tunc generare egrederetur a persona, & esset aliud realiter ab ea, nec potest poni, quod essentia per eandem rationem: nam ab essentia egrederetur res generationis, & per consequens esset aliud, cum nil egrediatur realiter a se. ergo imposibile est poni, quod generare importet aliquod principium productiuum.

Praeterea: Expresse dicit Philosophus 12. Me- taph. quod quamuis videatur, quod omne agens habeat potentiam, qua possit agere, non tamen est sic, quod exponit Commentator, quod impossibile est, quod omnis motor, & agens habeat potentiam agendi, & mouendi, omne enim aeternum est actio pura, & omne. quod est actio pura non habet potentiam, sed constat, quod Deus producens est Pater aeternus, & est actio prima in producendo, ergo non oportet quod habeat potentiam productiuam.

Praeterea si generare proflueret ab aliqua potentia productiua, Pater esset quoddam possibile produci, inquantum generare facit ipsum esse patrem, & iterum pater ageret in se causando in se generationem, & spirationem, & infinita impossibilia, quae sequuntur. non enim potest poni generare profluere a generatiua potentia, tamquam a principio productiuo formaliter.

Quod potentia generandi non est aliud, quam actualitas generationis, & necessitas pura.

SECVNDA vero propositio est, quod potentia generandi est sicut potentia, qua Deus potest esse Deus, vel pater esse pater, & filius esse filius, & si sic liceret loqui, non est aliud potentia generandi, quam potentia patrizandi. eodem enim modo pater facit se patrem, & potest semper paternitatem, & facit se generantem, & potest semper generare, & facit se Deum, & potest semper facere Deum; in omnibus istis namque non sumitur potentia pro principio productiuo, sed pro necessitate, & actuali connexione terminorum: haec autem est expressa intentio Augustini, & Magistri Sententiarum, & concordat cum demonstrationibus philosophicis: concordant quidem Philosopho quinto Metaphysicae, quod in necessariis potentia significat verum necessarium: in potentia vero cuius oppositum est verum necessarium, quod exponens Commentator ait, quod potentia dicitur de propositione affirmatiua necessaria, impotentia ve ro de necessaria negatiua, & subdit, quod in talibus falsum est necessarium non possibile, verum autem possibile necessarium, sed constat, quod haec necessaria est, Pater est Deus, & similuerista, Pater est pater, aut pater generat. ergo potentia, qua pater potest esse pater, aut potest esse Deus, aut potest generare, non est, nisi necessitas quaedam connexionis terminorum, nen autem potentia productiua. Congruit vero dictis Augustini, immo ista est solutio sua in prae feiti quaesito; ait enim quod filius non genuit, nen quia non potuit, sed quia non oportuit. aut ergo intellexit per non oportere, non congruere, non debere, & sic sua solutio fuit nulla: tum quia tales congruentiae in necessariis assignari non debent, nisi omnia necessaria sint, non tantum congruentia, vnde persuasionibus contentari in necessariis ridiculosum est, vt Philosophus dicit primo Ethicorum: tum quia si potuit, & fuit pos sibile filium generare, vti cōgruum extitisset, cum nullum incongruum possit esse in Deo, aut intellexit Augustinus per non oportere impossibile esse, & haec fuit expresse intentio sua, quasi dicere vellet contra Maximinum concludentem pa trem potentiorem filio, pro eo quod ille genera- re possit, iste vero non possit generare, non est ve rum haeretice, quod filius non potuerit accipien do non posse pro negatione alicuius potentiae, sed accipiendo non posse pro non oportuitate, hoc est pro impossibilitate. quidquid enim pater potest, potest filius, & econuerso, sed non om nis possibilitas essendi, quae est in Patre, est in filio, & econuerso, immo nec omnis possibilitas, quae est in creatura. homo enim potest esse albus, Deus non potest, nec propter hoc impotentior homine; similiter pater potest esse pater, & potest esse generans, & esse ipsum generare, nec tamen propter hoc filius est impotens, quia ista impossi bilia sibi sunt, nec pater est impotens quia repugnat sibi, quod idem filius sit. sic enim Augustinus expresse docuit esse verum, quod dictum est. Congruit quoque dictis Magistri in litera, qui di cit exponendo verbum Augustini, quod non ex impotentia filij fuit, quod non genuit, sed non conueniebat, sicut Deus filius non est Deus pater, non tamen hoc est ex impotentia, & similiter pater non est filius, nec hoc est ex impotentia pa tris, sed quia proprietate generationis pater est, qua oportet eum esse patrem. hoc Magister. Constat autem, quod oportere non aequipollet huic, necesse, non necesse, aut non aequipollet huic, im possibile. ergo filius non genuit, non propter defectum potentiae, sed quia impossibile esset repu gnans secundum Magistrum, & est simile, ac si di ceretur, homo non potest esse rudibilis, hoc quidem non est ex impotentia, sed quia oportet, vt non sit, hoc est, necesse est, vt non sit, & impossi bile est, vt sit.

Adhuc Magister dicit, quod eadem est potentia, qua pater potuit generare, & filius potuit gi gni, & si arguatur contra eum, quod aliud est posse gignere, aliud posse gigni, pro eo quod aliud est gignere, & aliud gigni, dicit, quod si significetur alia potentia, falsum est. si autem significetur alia proprietas, siue notio, verum est. pater enim habet aliam proprietatem, qua pater est pater, & filius aliam, qua filius est, ex quibus colligi potest manifeste, quod non est alia potentia in patre, & in filio posse gignere, & posse gigni, quamuis sit alia proprietas, siue habitio alterius proprietatis, vnde patet, quod non est aliud pos se generare, quam habere generare, nec aliud posse gigni, quam habere proprietatem filiationis secundum Magistrum, & in isto intellectu tenenda est sententia Magistri, quamuis secundum alium intellectum a Doctoribus impugnetur, videlicet si intellexisset, quod potentia actiua, qua pater potuit generare esset eadem cum passiua, qua filius potuit gigni. hoc enim falsum esset, nec vmquam sic intellexit Magister, quoniam nec in filio est passiua potentia, vt gignatur, nec in patre actiua, qua gignat. intellexit ergo, quod eadem necessitate, qua pater est pater, & gignit, & filius est filius, & gignitur, & acc ipit potentiam pro necessitate terminorum, sicut expresse patet.

Est autem hic aduertendum, quod impossibile est euadere haeretici argumentum probantis, quod pater est potentior filio, quia potuit generare, nisi euadantur hoc modo: qui enim concedit posse generare ad aliquam potentiam pertinere, & non posse ad aliquam impotentiam, impossibile est, vt satisfaciat realiter, & ad men- tem, quidquid sit de satis factione vocali, sed qui negat omnem potentiam productiuam, & dicit quod patrem posse generare, non est aliud, quam necessitas, & filium non posse, non est aliud quam impossibilitas terminorum, euidenter euadit, dicendo cum Augustino, quod filius non est propter hoc impotentior, quia non est positio alicu ius impotentiae, sed positio impossibilitatis, & repugnantiae terminorum. sic ergo patet, quid est potentia generandi. est enim ipsum generare non elicitum, nec profluens, sed necessario in Deo existens, & patrem constituens. & in hoc Articulus secundus terminatur.

ARTJCVLVS TERTJVS.

Vbi mouentur dubia contra praecedentia.

CIRCA tertium autem considerandum est, quod praedictis multa obuiare videntur. ait enim August. contra Maximinum, quaerens ab haeretico, Si non potuit pater gignere filium, vbi est omnipotentia Dei patris? & ex hoc inferens, quod non esset omnipotens, nisi filium genuisset, sed haec illatio nulla esset, nisi generandi potentia esset productiua, & ad omnipotentiam perti neret. ergo videtur, quod potentia generandi sit Pripium fienstiuuan Iib. comparat Deum patrem homini patri, dicens, quod homo pater si potuisset, aequalem filium generasset. quis ergo audeat dicere, quod hoc omnipotens non po tuit; & haec verba non valent, nisi potentia generandi sit productiuum principium. ergo illud, quod prius.

Praeterea: Hilarius dicit 5. lib. de Trinit. quod natiuitas Dei non potest esse, ex qua perfecta est non tenere naturam, & lib. 9. dicit, quod ex patre eiusdem generis genitam naturam, naturaliter in se gignentem habuisse naturam profitemur. sed constat, quod filius, cui appropriatur hic na tura genita, non est perfectus, nec productus a gi gnente natura per modum subsistentis suppositi, & tamquam a supposito subsistente, sed tantum per modum formalis principij. ergo illud, quod supra.

Praeterea: Actus manifestat potentiam, vt Phi losoph. dicit 9. Metaph. vnde & reprobatur Garricion, & illi, qui negauerunt potentias praecede re actus, vbi dicit Commentator, quod ille sermo est contrarius naturae hominis, sed constat, quod generare est verissima productio, & verissimus actus in Deo. ergo negans, quod ibi non sit potentia generandi, vere potentia productiua, est contrarius naturae hominis.

Praeterea: Commentator dicit 12. Metaphys. quod permanentia motus est ex alio, vt innuat, quod de ratione motus est, quod sit ab alio, & multo fortius de ratione cuiuscumque productionis, sed generare est vera productio. ergo erit elicitiue ab aliquo, & per consequens est aliquod principium elicitiuum, respectu ipsius in Patre

Praeterea: Philosophus dicit 3. Physic. quod ratio actionis consistit in hoc, quod est huius ab hoc, sed omne, quod est ab hoc, exigit in illo elicitiuum principium. ergo generare habet elici- tiuam potentiam, vt videtur in patre.

Praeterea: Filius vere emanat, & procedit a patre, sed non vere procederet, aut emanaret, nisi in patre esset principium, virtute cuius ema naret. ergo id, quod prius.

Responsio ad dubia praedicta.

SED istis non obstantibus, dicendum est, vt supra. constat enim, quod si aliqua potentia generandi esset potentia productiua, esset sublimis inter omnes potentias, & vtique sublimior, quam potentia creatiua caeli, & terrae, sed Ambrosius dicit, quod generatio non ad sublimi tatem refertur potentiae. ergo expresse patet, quod non est potentia productiua.

Et confirmatur, quia idem subdit, quod est proprietas, non potentia, ideo enim patet, quod non est potentia, quia potentior esset, si plures filios produxisset. Nec obuiant supradictae instantiae.

Prima siquidem non: quia non intendit Aug. quod potentia generandi pertineat ad omnipotem tiam patris, cum quidquid pertinet ad omnipotes tiam sit perfectio simpliciter; & per consequens commune patri, & filio. arguit ergo ibi contra hominem, quia contra haereticum Maximinum, qui putabat, quod potuisse gignere creatorem caeli, & terrae, esset magis potentia, ex quo quidem inferebat, quod pater esset potentior filio. ex eodem ergo medio Augustinus arguit contra eum quod immo filius sit omnipotens, nisi potuerit, fi voluerit, omnipotentem filium generare. non fuit ergo mens Augustini, quod potentia generandi sit aliqua potentia productiua, alioquin in eisdem verbis contradiceret sibi, quod patet ex duobus.

Primo quidem, quod dicit patrem non esseomnipotentem, nisi omnipotentem filiumgenuisset, excludens ab omnipotentia potentiam generandi.

Secundo vero quod ait, filium non genuisse non quia non potuit, hoc est, non ratione impotentiae alicuius, & per idem patet ad secundum vtrobique enim arguit August. ex datis a Mari mino haeretico.

Tertia quoque non obuiat: nam Hilarius aecipit naturam ex qua natiuitas perfectissimex, pro supposito paterno, non pro essentia, vt Maps ster exponit dist. 5.

Quarta etiam non procedit, quia Philosopins & Commentator oppositum dicunt I9. Metapu vt allegatum est supra; vnde nulla est repugnmi tia, quod fit aliqua productio non elicita. sic enm productio pendet ab agente, sicut pendet reb⸗ tio a fundamento. constat autem, quod pateritas non innititur diuinae essentiae, tamquam findamento, vt supra probatum est; vnde non ef mirum, si generare non eliciatur ab aliquo productiuo principio. quod ergo Philosophus s Commentator dicunt 9. Metaph. intelligitur vbi potentia praecedit actum, negauerunt quidemaliqui potentias actus praecedere, & istos dicit Commentator contrarios naturae hominis, pro eo, quod dixerunt, quod nullus aliquid poterat, nisi dum actu agebat.

Quinta etiam non obsistit. non enim est simile de motu, qui est actus existentis in potentia talem enim oportet, quod continue habeat esse ab alio, & de productione actualissima, quae est actus existentis in actu, sicut Philosophus dicit 7. Ethic. de operationibus, quae non sunt in motu. non est ergo aliqua repugnantia, si sit aliqua talis productio, non habens esse aliunde.

Sexta similiter non concludit. non enim dicit Philosophus, quod ratio actionis sit ab hoc, immo est ratio passionis; passio quidem est egressus huius ab hoc, actionis vero huius in hoc, vt supe rius dictum fuit.

Septima quoque non arguit. filius enim verissime emanat a Patre, nec propter hoc necesse est ponere, nisi productionem actualem, qua emanat. potentia enim, siue principium eliciendi productionem non daret, quod perfectius filius ema naret, immo imperfectius, cum actus, & perfectio, & complementum sint idem, quod etiam apparet ex alio, namque tota ratio exitus cuiuscumque effectus a causa est, ratione productionis. non enim egreditur a potentia, nisi quatenus profluit ab actu productiuo. & in hoc finitur tertius Articulus.

Responsio ad obiecta primo.

AD ea, quae superius primitus inducuntur, & ad omnia alia potest vno verbo dici, videlicet, quod omniaesupponunt, quod generare sit aliquid elicitum, & quod sit aliquod formale principium in patre, quod eliciat generationem: hoc autem ostensum est multipliciter esse falsum. Si autem poneretur aliqua productiua potentia, & ratio eliciendi, quae ex istis positionibus esset verior, absque dubio melior esset illa, quae ponit de proprietate relatiua, non quidem inquantum relatio, sed inquantum est illud ipsum, quod actiua generatio. actiua autem generatio habet, quod possit inferre ipsum generare, & quo constituitur filius, & ita torus filius est genitus per generare, vnde ista opinio Docto ris S. Bonauenturae magis appropinquauit ad verum, immo forsitan sic intellexit, quod poten tia generandi erat pure ad aliquid personale. haec enim sunt verba eius: Constat autem, quod non est personale aliquod in patre, quod possit esse potentia generandi, nisi ipsum generare; & per consequens videtur sensisse, quod potentia gene randi non esset, nisi ipsemet actus.

Potest autem per aliqua discurri. Ad primum dicendum, quod Damascenus intelligit generationem esse opus naturae, quia productio assimilatiua est, sicut dictum est in praecedenti quaestione, non quia natura sit formalis ratio procedendi.

Ad secundum dicendum, quod non est verum illud, in quo genitum assimilatur generanti, esse formale principium generandi. fallit enim in forma simbolica, sicut patet, quod raritas ignis, non est ratio generandi ignem, quamuis communicetur igni generato. Ad tertium dicendum idem.

Ad quartum vero patet, quod supponit aliquod formale principium producendi.

Ad quintum dicendum, quod in omni subsan tiali productione oportet, quod substantia sit principium producendi, quia non oportet, nisi vbi productio est elicita, vel dicendum, quod ge- neratio non dicitur substantialis in Diuinis, quasi substantia sit terminus formalis, vt dictum est supra, sed propter hoc substantialis dicitur, quia substantia communicatur per modum formae simbolicae, & communis.

Ad sextum dicendum, quod essentia non est, vt saepe dictum est, formalis terminus: illud autem, quod immediate infertur, est ipsum generari, quod est aequalis nobilitatis, cum generare

Ad septimum dicendum, quod potentia gene randi non communicatur filio, cum non sit aliud quam ipsummet generare.

Ad octauum dicendum, quod necssentia, nec proprietas relatiua est principium generandi, nisi sumendo principium pro ipsamet generatione, de qua quidem constat, quod potest inferre generari.

Ad nonum dicendum, quod memoria in nobis, non dicit verbum, nec dicere est actus elici tus, vt infra dicetur dist. 9. & per idem patet ad decimum

Ad vndecimum dicendum, quod non est simile de creatione, quae est actus elicitus a generatione, quae nullo modo elicitur.

Ad vltimum dicendum, quod ista verba Riccardi ad hoc referri debent, quod generatio est productio naturalis quantum ad modum, non quod natura sit principium eliciendi ipsam.

Ad obiecta secundo.

AD ea vero, quae secundario inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod illae productiones diuersae sunt seipsis formaliter, nec propter hoc indigent productiuo principio, quo distinguantur, vnde nec memoria, nec voluntas sunt productiua principia, nec etiam memoria in nobis verbum producit, vt infra dicetur. & per hoc patet ad secundum, & tertium. Ad quartum dicendum, quod Augustinus non intelligit memoriam esse principium productiuum proprie, sed tantum appropriate, inquantum memoria tenetur pro patre: pater autem est principium, quod producit, generatio vero, quo producit, non tamquam formali principio, sed tamquam productione.

Ad obiecta tertio.

A D ea vero, quae tertio inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod pater paternitate agit, non tamquam formali principio, sed tamquam productione, quia paternitas est generatio.

Ad secundum dicendum, quod essentialis ope ratio, quae communis est tribus, puta creatio elicitur, & ob hoc indiget principio elicitiuo, non sic autem de generare.

Ad tertium dicendum, quod paternitas non constituit suppositum generationem eliciens, vn de non agit eliciendo productionem, sed productione subsi stit, qua filium elicit. & per idem patet ad quartum, & quintum, & sextum. Nam pa ternitas & est ratio distinguendi patrem a filio, & est alterius rationis a spirare, & est idem, quod propria operatio, in qua formaliter patrem constituens, & sibi tribuens, quod sit agens.

Ad vltimum dicendum, quod illud propositum confirmat. Pater enim eo generat, quo pater, non eo tamquam formali principio, sed tamquam constitutiua.

Ad obiecta quarto.

AD ea vero, quae quarto inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod pater per generare determinatur ad filium, per spirare ad spiritum sanctum, nec indiget aliquo formali principio praedeterminante. & per idem patet ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod essentia Diuina non continet productiones confuse, & inordinate, immo actu, & ordinate sunt in patre.

Ad ultimum dicendum, quod optime probat essentiam non esse principium formale, nec tamen propter hoc sequitur, quod paternitas determinet essentiam, vt sit principium formale, cum sit ipsamet generatio. consat autem, quod generatio non determinat essentiam ad hoc, ut sit formale principium generandi, cum idem non determinet respectu suiipsius.

Ad obiecta quinto.

AD ea vero, quae quinto inducuntur, dicen dum est. Ad primum quidem, quod bene probat essentiam non indigere aliquo determinante, sed non probat, quod paternitas exigatur tamquam conditio suppositi generationem elicientis, cum paternitas sit ipsamet generatio, vt saepe dictum est. & per idem patet ad secundum, & tertium.

Ad vltimum dicendum, quod nec essentia, vt in patre est ratio, qua pater eliciat paternitatem, seu generare, quod est idem; vnde nullo modo probatur, quod sit ponere aliquam formalem rationem producendi.

Responsio ad obiecta sexto.

AD ea vero, quae sexto inducuntur, dicendum est. Ad primum quidem, quod non probat totam simul, relationem videlicet, & essentiam esse principium productiuum, respectu generationis, immo hoc est impossibile, cum ipsum generare sit eadem res cum paternitate, vt saepe dictum est. & per idem patet ad secundum, tertium, & quartum.