Quaestio 1

ARTJCVLVS PRJMVS.

Vbi colliguntur septem regulae ex Scripuris diuinis.

CIRCA primum ergo considerandum est, quod Scriptura diuina in explicando pluralitatem in Deo, dicit ibi esse quosdam tres, de quibus verba possunt vere plurificari, dicendo faciamus, Gen. I. & vnum sumus Ioan. IO. & vnum sunt 1. Ioan. 5. & testimonium dant ibidem, & multa similia, ex quibus colligitur prima regula, scilicet, quod in Deo sunt tres, de quibus ver ba enunciantur in plurali.

Secunda regula potest colligi, quod illi sunt tres, in quibus nulla nomina habent plurificari, nec enim hoc nomen Deus, sed magis dicitur Deus trinus vnus est, nec Dominus, nec enim tres domini, nec tres omnipotentes, sed vnus immensus, & vnus omnipotens, & sic de nominibus vniuersis, exceptis numeralibus, duo, & tres, & relatiuis, scilicet quis, vel qui, & distin ctiuis cum additione huius nominis, persona, po test namque dici duae personae, tres personae, & exceptis eisdem nominibus in masculino, & feminino, possumus namque dicere, quod Pater, & Filius sunt alij, vel quod personae sunt aliae.

Tertio quoque colligitur, quod ibi sunt tres, de quibus pronomina possunt pluraliter enunciari dicendo tres hij. vt I. Ioan. hij tres vnum sunt, nos tres, & vos tres, & sic de alijs pronominibus.

Quarto vero colligitur, quod ibi sunt tres, qui mutuo se possunt alloqui, dicendo, ego, & tu, vt est illud, tu me misisti, & illud, crediderunt vere, quia a te exiui, & illud, clarifica me Pater apud temeipsum claritate, quam habui, antequam mundus fieret apud te, quod Ioan. loquitur ad Patrem orando.

Quinto vero colligitur, quod ibi sint tres, quo rum vnus est in alio, & apud alium, ait enim Filius, Ioan. Ego in Patre & Pater in me est, & Ioan. Tu Pater in me, & ego in te Ioan. I. Verbum apud Deum.

Sexto quoque, quod ibi sunt tres, de quibus possunt possessiua pronomina meum, & tuum distincte verificari, vt est illud, Mea doctrina non est mea, Ioan. & illud, Omnia mea tua sunt, Ioan.

Septimo autem colligitur, quod ibi sunt tres, qui possunt esse distinctum suppositum verbi, quodlibet per scipsum, illud enim, quod dicit Filius: exiui a Patre, & veni in mundum, & illud crediderunt vere, quia a te exiui, verificatur de solo Filio, & illud, ille me clarificabit, quia de meo accipiet, & illud. Spiritus qui a Patre procedit, verificatur de solo Spiritu sancto. illud autem ante Luciferum genui re, & illud ego hodie genui te, de solo Patre verificatur. Sub isto inquam septenario regularum in Scriptura veridica nobis traditarum, necesse est captiuare ingenium in obsequium veritatis, vt ex istis reguletur intellectus fidelium circa omne, quod intelligendum est, secundum veritatem diuinarum personarum, & hic primus articulus terminetur.

ARTJCVLVS SECVNDVS.

Vbi inquiritur ratio verae personae.

CIRCA secundum autem considerandum est, quod persona, & suppositum non difterunt, nisi ratione materiae, quemadmodum simum, & concauum, persona namque est suppositum, non inquantum natura, sed in intellectuali tantum, ficut simum non est concauum, nisi in naso tantum, & idcirco rationem personalitatis inuestigare, est rationem suppositi formalem inquirere, quae quidem nil aliud est, quam perseitas tertij modi, est namque perseitas illa, esse solitarie discre te, & distincte, & idcirco non competit accidentibus, quae discrete non sunt, & solitarie, sed in subiecto, non competit partibus integralibus pedi videlicet, & manui: quae distinctae non sunt, sed in toto, nec competit partibus essentialibus, vt materiae, & formae, non sunt enim per se, sed in compositio: nec competit vniuersalibus, & secundis substantijs, quae dicuntur de primis, & solitarie non existunt, sola ergo illa, quae sunt aliquid, hoc est per se vnum existentia solitarie, & distincte participant perseitatem tertij modi, de qua Philosophus dicit 1. post. quod quaecumque hoc aliquid significant, & non de subiecto aliquo dicuntur, nec in subiecto sunt illa per se esse dicuntur. Ex hoc itaque posset colligi aliqualis notificatio personae, vt dicatur, quod vera persona nil aliud est, quam quod est per se: primo vnum positum solitarie, distincte, & discrete, cum sit tamen intellectualis naturae: hoc nimirum, quod additur intellectuali naturae, contrahit suppositum ad personam, quod vero dicitur primo vnum, ponitur solitarie distincte, & discrete, tollit rationem suppositi ab accidentibus, & quibu scumque partibus, & vniuersalibus, & relinquit eam solum primis substantijs. Quod vero praemittitur, quod est per se tertio modo in generali concludit illud, quod explicatur in spirituali, per positum solitarie, & distincte. Nam tertius modus per se, est modus solitarius secundum Linconien. Quod autem hoc sit personae ratio, potest multipliciter declarari.

Primo quidem, quia ex verbis Riccardi 4. de Trinit. colligitur, quod cum dicitur, persona, pro certo intelligitur vnus solus, qui tamen sit intellectualis substantiae; ex verbis autem eiusdem cap. 9. patenter habetur, quod vbicumque sunt tres personae, omnino necesse est, vt aliquis alius sit iste, aliquis alius sit ille, & aliquis alius, qui est tertius ab vtroque, & quilibet eorum per se solus a caeteris, sit duobus propria distinctione, & distincta proprietate discretus, & ex verbis eiusdem euidenter concluditur, quod personalem proprietatem dicimus, per quam quilibet vnus est ab omnibus alijs discretus, numquam enim dicimus personam, nisi aliquem solum a caeteris omnibus singulari proprietate discretum, & distinctiorem, & planiorem, vt ait definitionem personae concludens, sic dicit, persona est existens per se solum, quia persona numquam recte dicitur, nisi vnus aliquis solus a caeteris omnibus singulari proprietate discretus. hoc Riccar dus. Sed constat, quod esse vnum aliquem singularem, solum, proprietate discretum existens per se solum, non competit nisi habenti perseitatem tertij modi, tale namque est per se solum vnum discretum, & caetera, quae dictta sunt. ergo perseitas tertij modi est ratio suppositi, & personae cum additamento intellectualis naturae.

Secundo vero, quia persona intelligitur per se sonans, vel per se vna, illud ergo vnum consurgit, quod aliquid per se sonet, & sit per se vnum, illud inquam dat alicui rationem personalitatis, sed ex perseitate tertij modi, quae non est aliud, quam poni solitarie, & discrete, oritur, quod aliquid per se sonet, non enim accidens sonat per se, sed ipsum totum, nec etiam vniuersalia sicut patet. ergo ratio personae consistit in perseitate tertij modi, dum tamen sit in intellectuali natura.

Tertio quoque patet idem ex significato pronominis; pronomen namque significat merum suppositum sine qualitate, secundum Grammaticos; sed significatum pronominis non competit, nisi rei per se positae solitarie, & discrete, non enim potest dicere, ego anima loquens corpori, nec potest corpus pronominaliter appellare; ista enim non competunt, nisi toti personae, adhuc etiam si aliquid demonstrando dicat illud, vel hoc, semper intelligitur de subsistente iuxta illud Commentatoris 7. Metaphysicae dicentis, quod aggregatum ex materia, & forma est illud, quod demonstratur per hoc pronomen, hoc. ergo ratio suppositi consistit in perseitate tertij modi, & per consequens ratio personae, addita in intellectuali natura.

Nec valet si dicatur, quod ratio est ridiculosa, cum sit Grammatica, haec nimirum non est ridiculosa; immo ridiculosum esset non intelligere, quod sit demonstratiua. Modi enim significandi grammaticales, supponunt Mathematicos modos intelligendi, secundum quos distinctae sunt partes orationis, contingit enim intelligere meram perseitatem tertij modi, quod est, esse solitarium, & discretum alicui inesse, non intelligendo aliquam naturam, aut qualitatem inesse, & tunc vere capitur ratio suppositi absque omni natura, ad quam quidem significandam imposita sunt pronomina, & idcirco pronomen meram substantiam subsistentem significat.

Non valet etiam si dicatur, quod pronomina dicuntur de accidentibus. vt illa albedo, ille co lor, & similiter de partibus, vt ille pes, illa ma- nus, siquidem hoc non valet, quamuis enim cum additione possit dici de illis, illa manus, vel ille pes, nihilominus absolute dicendo ille, vel illa, vel illud, intellectus conciperet ipsum suppositum subsistens, quod habet perseitatem tertij modi.

Quarto vero, quia prima substantia, & suppositum, idem videntur significare, non enim sunt supposita, nisi indiuidua substantiae, sed ratio primae substātiae consistit in perseitate tertij modi, iuxta definitionem, quam assignat Philosophus 7. Metaphysicae, & in praedicamentis, quod est illud, quod nec dicitur de subiecto, nec in subiecto est, sed per se solitarie. ergo ratio suppositi consistit in perseitate tertij modi.

Quinto vero illud apparet a priori, illa namque videtur ratio suppositi, qua adueniente alicui, illud sit suppositum, & abscedente tollitur, ne sit suppositum, alijs omnibus non mutatis, sed adueniente perfeitate tertij modi, quod non erat suppositum, fit suppositum, vt patet, quod pars ligni continui, vel aquae, suppositum non est, cum non fit per se tertio modo, facta vero diuisione, quaelibet pars fit suppositum, aqua enim per se, & diuisim existens, suppositum est, si coniungatur alteri, aquae amittit rationem suppositi. ergo perseitas tertij modi est vera ratio suppesiti.

Nec obuiat si dicatur, quod anima separata habet perseitatem tertij modi, & accidentia in sacramento altaris, habent esse solitarium, & dinisum a subiectio, & tamen, nec anima, nec accidentia habent rationem suppositi. Nec etiam si dicatur, quod natura humana in Christo est prima substantia, & est per se tertio modo, cum non sit suppositum, nec persona, hoc quidem non obuiat, anima enim, cum non sit res praecisa, habens vnitatem per se distincte, non est, nisi purus actus, & perfectio, & modus, est namque vita corporis, & cum ita sit de realitate ipsius animae, constat quod non est per se tertio modo, & idem tenendum est de accidentibus, quae sunt purae perfectiones, & actus, siue modi, modum autem nullus intelligit esse aliquid hoc discretum, & distinctum, sed vnum cum subiecto, & idcirco anima separata non debet intelligi aliquid interminatum in sua realitate, non enim est habens terminos, cum sit pure terminus, & perfectio corporis, & ideo non est subsistens, qui autem imaginatur ipsam, vt aliquod terminatum, & vt rem solitariam, non apparet, quomodo non imaginentur ipsam. vt aliquid subsistens, & idem de accidentibus.

Et si quaeratur, quomodo non sint solitaria, cum accidentia sine subiectio sint, & anima existat a corpore separata, dicendum, quod per solitarium intelligitur id, quod habet propriam, & completam vnitatem, nunc autem anima, & corpus fundant eandem vnitatem, & accidens, & subiectum, sicut perfectio, & perfectibile, modus essentialis, & suum modificabile, quantum ad corpus, & animam, accidentalis autem modus, quantum ad alia, cum ergo anima, vel accidentia separantur, non communicatur eis propria vnitas, alioquin ex modis fierent res subsistentes, quod est impossibile, sed manutenentur in realitate, quam habebant, & quia realitatem habebant si- ne vnitate, eandem habebunt corrupto perfectibili, & modificabili transeunte. sed de hoc alias prolixior erit sermo. De natura autem humana in Christo tenendum est, quod non habet porseitatem tertij modi, nec rationem primae substantiae, quamuis sit indiuidua, sicut nec pes, nec manus pro eo, quod sua realitas est alterius, puta Verbi simpliciter, & quidditatiue, dat enim Ver bo, quod sit homo substantialiter, & quidditatiue, propter quod non habet esse per se, sed alterius, & per consequens suppositum non est. vt dicetur in tertio.

Sexto vero potest propositum declarari ex definitionibus personae, quae assignantur a diuersis. Definit namque personam Boetius de duabus naturis, & vna persona in 1o. cap. 3. quod est rationalis naturae indiuidua substantia, constat autem, quod indiuiduum substantiae habet perseitatemtertij modi. ergo haec definitio probat intentum.

Definit etiam ipsam Riccardus 4. de Trin. c. 21. & deinceps per duo capitula, quod persona est intellectualis naturae incommunicabilis existen tia, constat autem, quod illud solum habet existentiam incommunicabilem, quod est per setertio modo, quod enim est alterius, vel sicut accidens, vel sicut pars, vel sicut commune praedicabile, non habet existentiam non communicatam, & idcirco haec definitio propositum confirmat.

Definiunt autem Magistri personam, quod est hipostasis distincta proprietate, ad dignitatem pertinente, constat autem, quod distinctio ad dignitatem pertinens, est perseitas tertij modi, & sic idem, quod prius.

Definiunt vero alij, quod persona est per se sonans sibi, scilicet toti, constat autem quod nil so nat sibi, nisi quod existit tertio modo. ergo de omnibus istis definitionibus colligitur, quod in hac perseitate consistit ratio suppositi, & personae.

Quod ratio personae vere triplicatur in diuinis.

VIso ergo quid est persona, patet ex prae- cedentibus, quod ratio personae in Deo vere, & proprie triplicatur, vbi namque sunt tres, quorum, quilibet est per se tertio modo, tamquam aliquis vnus, solus, singularis, distiuctus, discretus a caeteris, ibi vere triplicatur ratio personae, vt ex praedictis patet, sed in diuinis ex paternitate, & essentia, quarum neutra est res habens propriam vnitatem, constituitur, & resultat vna disttincta vnitas, & per consequens consurgit quidam aliquis vnus, discretus, singularis, solus per se positus, perseitate tertij modi, & consimiliter ex essentia, & filiatione, consurgit vnus alius, & eodem modo ex essentia, & passiua spiratione consurgit alius. vt probatum est supra, quod nec essentia, nec proprietas habent propriam vnitatem. sed quaelibet cum essentia fundant singulas vnitates. ergo necesse est dicere, quod personalitas vere triplicetur in Deo.

Quod 7. praedictae regulae hoc cencludant.

ET quia intellectus noster debet veritatem istam, regularum septenario mensurare, quae supra collectae sunt ex scripturis, idcirco considerandum est, qualiter ex ipsis regulis, quod dictum est, eliciatur.

Prima siquidem regula docet, quod de isto tri nario dicuntur verba in plurali, vt faciamus, & sumus, ex qua elicitur, quod ibi debent esse tres, a quibus actus importatus per Verbum egredia tur, nec tamen propter hoc oportet, quod actus triplicetur.

Secunda vero docet nos, vt nullum nomen ibi plurificetur, quod quomodo verum sit, satis claret, cum enim essentia cum ternario proprietatum fundet tres vnitates, in quolibet vno est tota essentia, & per consequens totus Deus, tota vnitas, tota omnipotentia, tota entitas, tota vita, nec aliquid omnino triplicatur, nisi vnitas sola, quae quidem vnitas est idem, quod perseitas ter tij modi, indiuisum, scilicet esse in se, & discretum ab omni alio quocumque. si etiam vnitas triplicatur, necesse est nomina numeralia plurificari. vt dicatur, quod sunt tres, quidam tres, aliqui, non Dij tamen, sed Deus est, similiter necesse est, vt nomen personae plurificetur, & relatiuam discretionem significet, ita vt proprie dici possit, quod sunt ibi tres, qui sunt mutuo alij.

Tertia quoque docet nos pronomina ibi plurificari, quod ex proposito clare potest intelligi, si enim pronomen meram perseitatem, & vnitatem, ac subsistentiam significat, vt declaratum est, merito triplicata vnitate, pronomina triplicantur, vt dicatur quod sunt isti tres hij, & nos, & vos, manente eadem natura, vnde, & com munis modus loquendi declarat hoc possibile esse in Deo. cum in humanis consuetum sit, dici de aliquo solemni. Vos Domine imperator, vel propterea quasi plurificetur pluralitas, dicendo vos, manente identate imperij, & dominij, ac naturae.

Quarta quoque nos docet, quod isti tres possunt mutuo colloqui, dicendo tu, & ego, & sine dubio patet per idem, ex quo enim significatum pronominis, quod est personalitas ibi distinguitur, & intellectualis natura manet indistincta, ratione intellectus est vnitati colloquium, ratione vero distinctae personalitatis mutuum esse potest.

Quinta vero nos docet, quod vnus est in alio, sicut distinctus in distincto, & hoc vtique patet, nam in quocumque est essentia, in eo est paternitas, quae fundat cum ca eandem vnitatem, & per consequens totus Pater, essentia autem est in Filio, & Spiritu sancto, quare consequens est, vt totus Pater sit in Filio, & Spiritu sancto.

Sexta vero de pronominibus possessiuis, quae possunt distincte verificari de illis tribus, per idem patet, per hoc, quod de pronominibus caeteris vnitas est propria cuilibet ex tribus illis, & ideo sibi appropriat pronomina possessiua quamuis possessiua sint eadem natura, eadem est doctrina, & essentia, ac vita trium.

Vltima quoque docet nos, quod illi tres possunt distincte reddere suppositum verbo, quod etiam patet ex praecedentibus, omne enim, quod habet perseitatem tertij modi, potest verbo supponere distincte.

Concludendo itaque, quo ad istum articulum, dicendum est, quod secundum regulam Scripturarum, vere in Deo personalitas triplicatur, & nullo modo natura, nec aliqua perfectio, vt secundum hoc vere sint tres, vnus Deus,

ARTJCVLVS TERTJVS.

Quomodo possint illa intelligi possibilia esse secus dum opinionem Doctorum.

CIRCA tertium ergo considerandum est, qualiter quae dicta sunt possint declarari possibilia fore, vt acquiratur declaratiuus habitus ex ista quaestione.

Opinio S. Thoma parte I. quaest. a8. artic. 3. in solutione primi Argumenti.

VOLVERVNT ergo alqiuis dicere, quod Tri- nitas personarum stat cum vnitate essentiae pro eo, quod relationes personas distinguer tes sunt idem cum essentia realiter, sed differentia ratione, in talibus autem possibile est, quod aliqua sint eadem tertio realiter, & tamen quod inter se distinguantur, vt patet, quod actio, & passio sunt idem realiter motui, sicut Philosophus dicit 3. Physic. & tamen actio, & passio inter se non sunt idem. consimiliter ergo licet paternitas sit idem cum essentia diuina, & similiter filiatio, tamen haec duo in suis proprijs rationibus important respectus oppositos; vnde ad inuicem distinguuntur.

Sed iste modus declarandi, nec stare potest, nec difficultatem euacuat, quaecumque enim vni, & eidem sunt eadem, licet differentia ratione, inter se sunt eadem secundum rem, quamuis differant ratione, talis namque identitas est extremorum inter se, qualis est eorum identitas in medio, vt tollatur omnis forma syllogistica, & demonstratiua, quae tenet ex primo principio; vnde negans ipsum, vel in Deo, vel in quocumque alio, tollit omnem viam demonstrandi, & sciendi aliquid de Deo secundum sic dicentem, paternitas, & filiatio sunt idem secundum rem essentiae diuinae, quamuis sint distincta secundum rationem ab ea. ergo inter se erunt eadem secundum rem, quamuis distinguantur secundum rationem, & per consequens Pater, & Filius sola ratione distinguuntur, & redit error Sabellij, nec valet, quod dicitur de actione, & passione, aut enim realiter distinguuntur a motu, aut si omnino realiter idem sunt motui, nec differunt,

Modus Henrici quolib. I. quaest. I.

PROPTER quod alij dicere voluerunt, quod essentia diuina non opponitur paternitati, & filiationi, ista vero inter se opponuntur, & idcirco essentia praedicari potest de paternitate, & filiatione, & econuerso, paternitas autem, & filiatio non de se inuicem praedicantur ratione oppositionis, quam habent, sed hic modus difficultatem confirmat potius, quam soluat, quandocumque enim aliqua sic se habent, quod aliquod alteri realiter opponitur, quod non opponitur alteri, illa non sunt idem realiter, alias si sunt eadem res, illi aliquid opponetur, & non nisi ratione, eodem modo inter se erunt idemrealiter, differentia sola ratione. opponetur, quod est contradictio, sed paternitati realiter opponitur flliatio, non solum secundum rationem, essentiae vero non opponitur secundum sic pouentem. ergo necesse est, quod paternitas, & essentia realiter distinguantur.

Modus quorundam dicendi alius a primo.

CVAPEOPTRA dixerunt alij, quod hoc oritur ex conditione relationis, nam illa maxima, quaecumque vni, & eidem sunt eadem, inter se sunt eadem tenet in absolutis, non autem in relatiuis, pro eo, quod esse relationis, non est ad fundamentum, sed ad aliud, puta ad correlatiuum. Sed hoc stare non potest propter duo, primo quidem, quia primum fundamentum super terminis generalibus, tenet in omni natura, & in omni re, siue sit absolutae, siue relatiua; sed hoc principium, quaecunque vni, & eidem, &c. fundatur super terminis generalibus, quae sunt res, & vnum, & idem: est enim sensus, quod quaecunque res vni, & eidem rei sunt aeedem, inter se sunt aeedem. ergo ita tenet in relatiuis, sicut in absolutis. Secundo vero, quod ait, relationem non esse rem in comparatione ad fundamentum, sed solum in comparatione ad terminum, hoc nempe impossibile est, quaerendum est enim, si relatio habitudo est fundamenti ad terminum; vtrum ista habitudo sit subsistens, aut res existens in terminando, aut existens in fundamento, aut existens in aliquo alio, non po test poni existens in termino, quia tunc terminus referetur per eam, quod non est verum immo ipsa refert ad terminum, nec potest poni subsistens, quia habitudo subsistere non potest; nulla enim res ad aliud subsistit, vt dicit Augustinus 7. de Trinitate, quod omne relatiuum est aliquid, praeter illud, quod relatiue dicitur; nec potest poni, quod sit in aliquo alio, tamen aliud non necessario exigatur ad hoc, quod sit relatio, alsi fundamentum, & terminus: relinquitur ergo, quod sit habitudo fundamenti, & in fundamento ad terminum, omne autem, quod est alicuius, vel in aliquo, habet comparationem ad illud, tamquam ad illud, in quo est, vel cuius est. ergo esse relationis, etsi sit ad terminum, nihilominus tamen habet comparationem ad fundamentum, vnde considerandum, quod aliud est relationem non esse habitudinem, nisi ad terminum, & aliud relationem non habere esse in com paratione ad fundamentum; verum est enim, quod non estt habitudo ad fundamentum, sed est habitudo fundamenti, & est hoc aliquo comparatio, propter quam tenet argumentum, quod si dua relationes eaedem sunt realiter, & omnino fundamento, excepto hoc, quod distinguuntur ratione, necesse est, vt inter se realiter sint eaedem, & redit difficultas.

Opinis multorum S. Gerar. quolibeto 1. quaest. I. & Henrici vbi supra, quolibeto 1. & aliorum plurium.

ET ideo dixerunt alij, quod oritur haec possiL bilitas, pro eo, quod essentia est idem tribus relationibus inconuertibiliter, & inadaequate, ratione suae infinitatis, dicunt enim, quod essen- tia cadit in conceptu quidditatiuo cuiusibet re lationis Diuinae, & est sic eadem vni, quod se toto excedit eam, ponuntur autem ad hoc exempla: primum quidem de anima rationali, quae se tota est in pede, & tamen inadaequate, quia cum hoc est in capite: secundum vero de immensitate, per quam Dens sic est praesens vni loco, quod cum hoc, praesens est alteri, nec propter hoc illa sunt principia, & ita a simili, Deus propter suam infinitatem poterit esse paternitati, & filiationi, esto quod illae inter se distinguantur. Tertium quoque de diuina Aeternitate, per quam dicunt aliqui Deum attingere omnes partes tem poris, dato, quod illae inter se non sint simul: Qnartum ponitur de humanitate, quae est eadem Sorti, & Platoni, secundum rem, & tamen illi realiter distinguuntur. Sed hic modus dicendi disficultatem non euacuat, nec veritatem aperit, diuinorum, cum innitatur cuidam impossibili, videlicet, quod vna simplicissima res, vnitate omnimodae indiuisionis, non vnitate vniuersalitatis, possit totaliter esse idem rei alicui, & tamen non adaequare illam realiter, & cum illa conuerti, nulla namque res excedit seipsam, aut est inconuertibilis sibi, siue inadaequata, quod patet, quia tunc expressae contradictio implicatur, videlicet, quod est excedens, & excessa, conuer tibilis, & non conuertibilis, adaequata, & non adaequata, cum omnis res adaequetur sibi, conuertatur secum, & coadaequetur, sed secundum istum modum dicendi, paternitas, & essentia sunt eadem res simplex. ergo impossibile est, quod res essentiae excedat rem paternitatis, vel inadaequetur sibi, aut non conuertatur cum ea.

Praeterea: Nulla res est maior se, da enim oppositum, quod sit maior, iam non est eadem, sed res excedens inadaequata, & non conuertibilis, maior est re excessa. ergo impossibile est, quod res excedens, & excessa, & inconuertibilis, & inadaequata, sit eadem res simplex cum ea, cui inadaequatur, & cum qua non conuertitur.

Praeterea: Omnis res eadem alicui inconuertibiliter, & inadaequate, sic includit illam rem, quod aliquid plus includit, sed, quod includit aliquam rem, & aliquid plus realiter, non est idem secundum rem illi, totum enim non est idem parti. ergo impossibile est, quod aliqua res simplex, sit simpliciter secundum idem alicui, & ta men non adaequetur secundum rem, sed excedat.

Praeterea: Maior est conuertibilitas inter eadem entitatiue. quam inter aequalia quantitatiue, sed impossibile est, quod duae lineae sint aequales quantitatiue, quin conuertibiliter sint aequales, sic vt vna aliam non excedat. ergo multo minus est possibile, quod aliqua sint eadem entitatiue simpliciter, quin ad inuicem conuertantur, sic quod vnum aliud non excedat.

Praeterea: Relatiua aequiparantiae mutuo conuertuntur, v. g. simile, & amicus, & talia. sed identitas est relatio aequiparantiae, dicitur enim idem eidem idem, & econuerso, ergo si aliquid est idem actu secundum rem, erit conuertibiliter idem, sic quod res vnius cum re alterius conuertetur.

Praeterea: Maiorem distinctionem requirit inaequalitas, quam aequalitas; sed aequalitas realem distinctionem exigit inter aequalia, nil enim est sibi simile, autaequale secundum Hilarium, libro tertio de Trinitate. ergo multo fortius nul la res simplex erit sibi ipsi inaequalis, & per consequens nec inconuertibilis, aut inadaequata:

Praeterea: Realis relatio requirit distinctionem realem inter extrema: sed inadaequatio, & incon uertibilitas, seu excedentia sunt reales relationes, nisi aliqua dicantur realiter inadaequari, aut realiter non conuerti. ergo impossibile est, quod inadaequatio realis cadat inter illa, quae sunt res vna simplex.

Praeterea: Manente eadem causa, manet idem effectus, sed infinitas, quam habet res Diuinae essentiae, ratio est, quod sit idem paternitati inadaequate. ergo cum res paternitatis eodem mo do sit infinita, & eadem infinitate, cum simpliciter eadem sit ratio; erit quod paternitas eadem erit essentiae, & per infinitatem realem, quam habet extendetur ad omne illud, ad quod per suam infinitatem extenditur res essentiae.

Praeterea: Impossibile est contradictoria verificari de eadem re simplici, loquendo tamen de contradictione, quae attenditur penes praedicatum reale, sed essentia, & paternitas sunt vna simplex res, de ea verum est dicere, quod fundat excedentiam, & de ea verum est dicere, quod fundat oppositum excedentiae, quod est excedi. ergo de eadem re simplici verum est dicere, quod excedit, & exceditur, si essentia sit eadem paternitati inconuertibiliter, & inadaequate. nil ergo est dictu.

Praeterea: Illud nullatenus est ponendum, quod infringit omnem formam syllogisticam, & omnem modum demonstratiuum, & omnem viam ad sciendum: redit enim secundum hoc sententia academicorum dicentium, quod non contin git aliquid scire, sed posito, quod aliquis sit idem alicui simpliciter, & tamen hoc inadaequate, & inconuertibiliter, tollitur omnis efficacia syllogistica. dicam enim, quod quantumcumque ma ior, & minor extremitas sunt eadem in medio, non tamen erunt eaedem inter se, quia medium est cum vtroque inconuertibile, & excedens, & sic in omni demonstratione, assignari poterit fallacia consequentis. ergo illud dicum nullatenus est ponendum.

Praeterea: Euidenter tollitur primum principium, quaecumque vni, & eidem sunt eadem, licet sit fallacia consequentis, & principium illius apparentiae, & in paralogismo illius fallaciae, si non addatur eo modo, quo in tertio, vt Philoso. dicit 2. Elenchor. nihilominus si addatur illa determinatio est per se notum; impossibile enim est, quin aequalem, & eandem, & illius modi vnitatem extrema habeant inter se, quam habent in medio, sed constat, quod paternitas, & filiatio sunt vna simplex res, quae est Deitas, nec sunt aliud, quam Deitas secundum rem, nec Deitas est aliud, quam ipsae, secundum istum modum soluendi. ergo non potest euadi, quin paternitas, & filiatio sint omnino eadem res.

Patet ergo, quod non est bonus modus declarandi irrefragabilem vnitatem per assumptionem vnius impossibilis, quod nec Deus, nec aliqua natura patitur, vnde est pessimus modus errandi inter istos tres, quos Augustinus ponit primo de Trinitate, Deo videlicet aliquid attribuere, quod natura non patitur, sicut quod idem seipsum gignat, vt est indubitatum, aeque absonum est, quod idem seipsum excedat vt inconuertibile sibi sit, neo exempla debent mouere, multo enim aliud est de simultate, quam de identitate, quod enim anima simul sit tota in omnibus partibus, vel pluribus corporis, aut quod Deus praesens sit pluribus locis, seu partibus temporis, nullum impossibile est, quod autem vna, & simiplex, sit eadem pluribus, contradictio est, tunc enim sequitur, quod istae plures res sunt penitus vna res, & ideo iste modus saluandi stare non potest, aliud autem exemplum de huianitatein nullo est ad propositum. non est enim humanitas vna simpliciter, & indiuidua res, sicut est Deitas, immo est plures res, & vnus conceptus, iuxta illud Porphyrij: Participatione vnius speciei, hoc est conceptus specifici plures homines sunt vnus homo.

Modus dicendi Sceti d. 3. lib. 1.

ET propterea dixerunt alij, quod necesseest inter essentiam Diuinam, & proprietates poni distinctionem aliquam, vel potius non identitatem, ante omnem actum intellectus, & ex natura rei, stante autem ista non identitateformali, possibile est poni huinsmodi inadaequationem, & inconuertibilitatem. erit enim essentia idem realiter paternitati, sed quia essentia est infinita formaliter, & secundum propriam rationem, paternitas autem nec finita, nec infinita. idcirco essentia non potest excedere paternitatem, & esse idem sibi inadequate. non va let ergo modus arguendi per illud principium, quae cumque vni, & eidem sunt eadem, quia est fallacia consequentis, pro eo, quod essentia non habet identitate tantum vnicam subsistentiam, cum sit eadem pluribus subsistentiis, nam in ea personae, & personalia sunt extrema vniuoca, & ideo per rationem identitatis eorum in essentia, tamquam in medio, non potest concludi identitas subsistentiae, vel subsistentium inter se. Nec valet etiam syllogismus expositorius, quia Diuina essentia non habet rationem hoc aliquid, sed quale quid, & communis respectu personarum, propter quod si dicatur haec res est Pater, demonstrata essentia, & haec res est Filius, variatur medium, & sic est fallacia accidentis, & consequentis simul.

Sed hic modus dicendi penitus non euadit: distinctio namque formalis in nullo iuuat propositum. Pater enim, & Filius, & paternitas, & filiatio, non solum formaliter distinguuntur, immo realiter, alioquin non essent tres res, quibus fruendum est, & idcirco remanet argumentum. quandocumque enim aliqua transeunt in identita tem realem simpliciter, quantumcumque retineant suas formalitates, quamuis distingui possint penes formalitates, quas retinent, non tamem penes realitatem simplicem, in qua omnimode transeunt, & sunt idem, sed paternitas, & filiatio transeunt omnimode in eandem rem simplicem, retinendo suas formalitates. ergo formaliter differre potuerunt, sed omnino erunt eadem res, & nullatenus duae, & per consequens Pater, & Fillius, & Spiritus sanctus, non erunt tres res, sed tres rationes tantum ex natura rei existentes in Deo, & redibit error Sabellij ponentis trinita tem rationis.

Praeterea: Nihil excedit se ipsum, vt superius dicebatur, sed paternitas, & essentia sunt idem ipsum re, distinguuntur tamen formaliter. ergo essentia paternitatem realiter non excedit, nec inadaequatur sibi, quamuis formaliter possit inadaequari.

Praeterea: Res inadaequata, & illa, cui inadaequatur non est eadem res Deitatis, non solum formalitas. ergo formalitas nihil iuuat.

Praeterea: Omnes rationes superius inductae contra inadaequationem concludunt in proposito, quod distinctio formalis non potest inducere inadaequationem, nisi formalem: difficultas au tem est haec, non qualiter personae distinguantur feemaliter, & sint idem realiter, sed qualiter distinguantur realiter realitate substantiae, & tamen identitentur in vna simplici re Deitatis. Praeterea: Syllogismus expositorius non solum, xenet in supposito, immo in quolibet indiuiduo, & io singulari. potest enim argui de hac albedipt de omui accidente per syllogismum expositorium, sed res Deitatis est singularissima, & summe indiuidua. ergo non est fallacia accidentis, hec consequentis arguendo haec res, quae est piteruitas, est penitus haec res, quae est Deitas, & haec res, quae est Deitas est penitus haec res, quae estfiliacio. ergo abs; variatione medij, & muta tione quale quid in hoc aliquid & per consequens absque fallacia accidentis, & consequentis, & figure dictionis sequitur, quod haec res, quae dicitur paternitas sit illa res, quae dicitur filiatio. Praeterea: Quaecumque vni, & eidem rei simplici sunt eadem nullo addito penitus, nisi forsitan formalitatibus suis, illa inter se sunt vna simplex res, nullo addito, nisi formalitatibus scilicet propriis, sed Deitas est quaedam simplicissima res, in qua sunt vnum paternitas, & filiatio, penitus nul lo modo addito, nisi formalitatibus propriis. ergu penitus inter se erunt vna res nullo addito, ni si quod distinguetur formalitatibus propriis, & per consequens Filius aeque erit Pater realiter sicut Pater, & Pater aeque Filius sicut genitus, ni si quod formaliter ille erit Pater, iste erit Filius.

Praeterea: Quandocumque realiter aliqua distinguuntur, aliquam rem habet vnum, quod non habet reliquum, sed Pater in esse Patrem realiter distinguitur a Filio. non est enim Pater rationis, immo realis, & similiter in esse personam quia non est persona rationis, immo realiter, & vniuersaliter in esse suppositum. ergo in Patre est aliqua res, quae non est in Filio formaliter, & constitutiue, & per consequens Paternitas estt elia res a filiatione non solum alia formalitas. secundum ergo illas realitates, quibus inuicem di stinguuntur, remanet difficultas, quomodo eadem res simplex, res penitus sit, quae Deitas nominatur, quae quidem difficultas non per iden titatem formalem penitus non euacuatur, vt cuilibet per se patet. Vnde si formalitates sunt, bene quidem, sed euidenter apparet, quod nil prosunt ad hoc, pro quo inuentae sunt, sicut de Idaeis dicit Philos. primo Post. quod gaudeant si sunt, nihil tamen prosunt.

Opinis quorumdam aliorum.

TDC IRCO alij quasi ex istis coacti, confessi sunt, quod proprietates a diuina essentia realiter distinguuntur, inter se quidem, tamquam res relatiuae, ab essentia vero, tãquam respectus ab absoluto. Haec tamen opinio minime stare po test. ait enim Augustinus 11. de Ciuit. Dei, quod natura Dei propter hoc simplex dicitur, quodnon sit aliud habens, & aliud illud, quod habet, sed Deitas habet in se paternitatem, & filiationem. ergo nullo modo est aliud ab ipsis.

Praeterea: Impossibile est coniungi plures res non subsistentes distincte absque compositione aliquali: compositio namque non est aliud, quam simul positio aliquorum, & Commentator dicit 12. Metaph. quod impossibile est intentionem aliquam esse additam essentiae Diuinae, quin accidat sibi compositio, sed secundum istum modum dicendi paternitas additur Deitati, sicut res rei. ergo est ibi aliqualis compositio saltem sui gene ris relatiui. hoc autem est contra determinationem Concilij dicentis: Simplex omnino. ergo il lud est respuendum.

Praeterea: Non solum personarum quaternitas reprobatur in cap. primo damnamus, immo, & quaternitas quarumcumque rerum. dicit enim Concilium ibidem, quod ideo non est quaternitas, quia ista res communis, est veraciter quaelibet simul, & sigillatim quaelibet trium, sed iste mo dus dicendi ponit quaternitatem rerum, & ideo non est tenendus.

Praeterea: Modus omnis refellendus est, nec tenendus, ad quem excitat impatientiae spiritus & diabolicae fraudis insttinctus, & noua, & humana commenta, sed Magister Sententiarum dist. 33. expresse ita dicit de volentibus asserere istam opinionem, videlicet, quod proprietates non sint verissime Deus, & vere Diuina essentia, sicut patet capitulo horum doct. &c. caeterum, &c. verumtamen in eadem distinct. ergo modus hic refellendus est omnino.

Praeterea: Hilarius 7. lib. de Trin. aliquantulum ante finem, dicit quod totum, quod in Deo est, vi ta est, & natura perfecta, ac infinita, & non ex disparibus constituta, sed viuens ipsa per totum; sed constat, quod si proprietates distinguantur ab essentia realiter, non erunt res viuentes, alias erunt quatuor vitae in Deo. ergo illud, quod prius. Relinquatur ergo iste modus dicendi, & omnis, qui ponit aliquam realem distinctionem inter proprietates, & essentiam, ex quo patet modaliter, quod modus realis aliqua res est, nec etiam sicut relatio, & suum fundamentum.

ARTJCVLVS QVARTVS.

In quo declaratur veritas, iuxta illud, quod videtur.

NVNC ergo dicendum vltimo, quod vide- tur, vbi considerandum, quod veritas Trinitatis difficilis est ad intelligendum, propter quinque, quae oportet saluare.

Primum quidem omnimodam identitatem, & nullam distinctionem penitus proprietatum cum essentia, & tamen inter se veram realem distinctionem. Secundum vero quaternitatis exclusionem. Tertium quoque vitare omnem compositionem. Quartum autem non relinquere aliquam additionem ad Diuinam essentiam. Quintum quoque seruare mutuam praedicationem proprietatis de essentia, & econuerso.

Ad euidentiam vero horum reuocari oportet in memoriam, quod supra dictum est, essentiam Diuinam non habere propriam vnitatem, nec proprietates, habere proprias vnitates, sed singula earum cum essentia fundare penitus eandem vnitatem, & indistinctionem, non solum secundum rem, sed etiam secundum omnimodam rationem, vt sic sint tres vnitates in Diuinis, & per consequens tres per se primo distincti ad inuicem & discreti, qui quidem secundum quandam communem rem indistinctam a quolibet sint indiuidui, secundum vero proprias vnitates, ac personalitates, & perscitates, quod idem est, sint discreti, iuxta illud Concilij de summa Trinitate, & fide catholica cap. Firmiter. vbi dicitur, quod haec sancta Trinitas est secundum communem substantiam indiuidua, & secundum personales proprietates discreta, & hac vnitate supposita, statim potest difficultatum solutio apparere.

Prima quidem de identitate omnino cum essentia satis patet. vbi enim nulla est distinctio, nec rei, nec rationis, ibi plena identitas: talis autem est hic, vt probatum est supra. ergo vera identitas. est autem considerandum, quod cum per seitas reducatur ad identitatem: omnis namque praedicatio per se est ratione alicuius identitatis praedicati cum subiecto, quod secundum modos praedicandi per se, oportet distingui modos identitatis. in primo ergo modo dicendi, est identitas rei eiusdem repetitae sub alietate conceptus, vt cum dico, Sortes est homo. Sortes enim non est aliud quam animalitas, & rationalitas, quae sunt quidditas eius, sicut Commentator dicit septimo Metaphysicae. & in talibus, quae sic idem sunt, necesse est alterum extremorum, vel vtrumque immiscere operationem intellectualem, & non est penitus extra in natura, alterum quidem, quod licet Sortes sit extra, homo tamen qui praedicatur de co non est extra, vtrumque autem vt cum dicitur homo est animal. nec enim homo, qui praedicationem suscipit, nec animal, quod praedicatur, sunt extra: nam de prima substantia, sola est esse extra intellectum.

Secunda vero in solo intellectu secundum Phi losophum, quamuis alia fuerit opinio Platonis. In secundo autem modo dicendi per se est identitas non eiusdem rei repetitae, sed cuiusdam indistinctionis secundum rem quidem, & intellectum ex parte alterius extremi, puta proprietatis. impossibile est enim esse, vel intelligi primitatem simpliciter absque trinario, & habere tres aequales absque triangulo, ex parte vero alterius extremi est distinctio, & secundum rem, & secundum intellectum: nam realitas ternarij praecise concipi potest absque primitate, & trianguli, absque aequalitate, & aequipollentia duorum rectorum.

Ad propositum ergo dicendum, quod essentia, & proprietates in Diuinis, habent maiorem identitatem, quantum ad indistinctionem secun dum intellectum identitate primi modi: nam non est alius conceptus essentiae a proprietate, nec econuerso, sicut in primo modo, alius est conceptus hominis a conceptu Sortis, & sicut in secun do, alius est conceptus subiecti, a conceptu suae proprietatis, quamuis non econuerso, quantum autem ad identitatem realem, maior est in primo modo identitas extremorum recto aspectu, quam proprietatis, & essentiae in diuinis. ibi enim eadem res reperietur aspectu recto, & per consequens alterum extremum non est in rerum natura, sed ab opere intellectus; in Diuinis autem proprietas, & essentia quaelibet est res, & in natura rerum posita ab opere intellectus, & ideo paternitas nõrepetit rem Deitatis, nec econuerso sub aspectu directo intellectus, quamuis coinclusiue, & in obliquo, in secundo vero modo, minor est identitas realis, immo summe minor, quam sit proprietatis, & essentiae Diuinae, pro co, quod subiectum habet alietatem realem quidditatiuam, & distinctam a sua proprietate, & idcirco proprietas est realitas secundum quidi, & decidens, & aliud praedicatum a suo subiecto: in diuinis autem, realitas essentiae non est distincta a proprietate, cum fundet penitus eandem vnitatem, vnde nec essentia habet rationem subiecti, nec proprietas rationem accidentis, nec comparan tur ad inuicem, sicut relatio, & suum fundamentum, nec sicut modus, & substratum, quia in omnibus ta libus substratum habet praecisam realitatem in se, & propriam vnitatem. concurrunt ergo, quasi ex aequo ad fundandam penitus eandem vnitatem, & constituendum vnitissimam, & summe identicam realitatem, quae quidem realitas est persona subsistens. Hoc itaqne praemisso apparet, quod possunt inter se distingui proprietates, & tamen ab essentia erunt penitus indistinctae: illud namque prin cipium quaecumque vni, & eidem sunt eadem, non tenet nisi in his, quae habent identitatem realem in primo modo dicendi per se, quae est identitas per repetitionem eiusdem rei: in secundo autem modo non tenet, vel in his, quae habent identitatem indistinctionis, & est haec expressa intentio Philosophi 7. Metaph. vbi dicit, quod rectum est aestimare hoc accidere in iis, quae dicuntur per se, vt sint idem necessario, vbi dicit Commentator, quod in his, quae sunt vnum per se, rectum est dicere, quae sunt cum suis quidditatibus idem necessario, & est exemplum ad hoc de leuitate, & triangularitate respectu superficiei leuis, & triangularis. constat enim, quod vtrumque est indistinctum re, & ratione a superficie: nam impossibile est realitatem triangularitatis intelligi praecise absque superficie, & similier leuitatis, & tamen leuitatis realitatem pos sibile est intelligi, & praescindi a triangularitate, vt patet: est hic etiam de conuexo, & concauo in linea circulari. impossibile est enim conuexitatem distingui, & praescindi a linea, & similiter concauitatem fundari in eadem vnitate, & indistinctione cum linea, & tamen inter se sunt oppo sita, & distincta a simili. ergo & multo fortius proprietates Diuinae fundabunt singulae cumDiuina essentia singulas vnitates, & erunt cum ea penitus indistinctae, & econuerso, nihilominus inter se non fundabunt easdem vnitates, immo remanebunt cooppositae, & distinctae. sic ergo vno verbo dicendum, ad principium: quaecumque vni, & eidem sunt eadem, quod habet veritatem in his, quae sic sunt eadem in tertio, quod quodlibet repetit rem tertij. ex hoc enim demonstratiue sequitur, quod vnum repetet rem alterius, & secundum hoc tenet, vbi est identitas primi modi, non autem habet veritatem vbi est iden titas omnimodae indistinctionis, immo est fallacia accidentis; accidit namque paternitati, & es sentiae, prout sundant omnimodam vnitatem, quod filiatio fundet cum eadem essentia omnimodam vnitatem, propter quod, si infertur, quod similem vnitatem fundent inter se paternitas, & filiatio, committitur fallacia accidentis patenter.

Secunda vero difficultas, quod proprietas, & essentia non ponant rerum quaternitatem, impos sibile est euitare, si ponatur essentia, esse vna quaedam summa res, habens propriam vnitatem, vt dicebatur supra dist. prima, sed si Deitas nullam vnitatem habet praecisam contra proprietates, sed ipsa cum qualibet habet identicam vnitatem in summo, necesse est dicere, quod ibi sunt tres vnitates, Pater, & Filius, & Spiritus sanctus, vt sit sola Trinitas rerum absque omni quaternitate. haec est autem via media, quam ponit Cōcilium generale, inter errorem Ioachim, dicentis, quod tres personae in nulla re communi conueniunt, & errorem, quem imponit Magistro, dicendo, quod ille ponebat personas communicare in quadam re communi, & quarta; dicendum est iuxta determinationem Concilij, quod erroneum est dicere, quod in quadam re communi non communicant, & magis erroneum dicere, quod conueniunt in re habente distinctionem, & vnitatem propriam, aliam a proprietatibus personarum: quoniam si in tali re conueniunt, necessario erit res quarta. sunt ergo vnum in quadam re summa indistincte a proprietate cuiussibet personae, & fundante cum singulis, singulas vnitates, ne si habeant suam vnitatem, confiteri cogamur quaternitatem consurgere ex quadruplici vnitate.

Tertia vero difficultas satis euacuatur ex praemissis. non enim vlla est distinctio, sed omnino vnitas ex actu, & potentia, vbi compositio esse non potest, iuxta illud Commentatoris 12. Meta. dicentis, quod si aliqua componerentur per se, exirent de potentia in actum per se: constat autem quod proprietas, & essentia habent omnimodam vnitatem, nec vnum est in potentia adaliud, quia tunc oportuisset, quod ali quis reduxisset essentiam de potentia ad actum, & sic essentia Diuina reduxis set se ad paternitatem, vel aliquid ea prius reduxis set eam de potentia. est autem vtrumque extremum con tradictionis, vt patet 9. Met. quod enim est in poten tia ad aliquid, quantum est ex se non determinat sibi illud, & ideo quantum est ex se potest esse sub ne gatione illius, & per consequens est in potentia ad vtrumque contradictoriorum, & hoc est, quod Comment. deducit 9. Met. dicens, quod omne possibile est in potentia ad esse, & ad non esse, non potentia ad alterum contradictoriorum tantum, quoniam si habuerit ad alterum tantum, reliquum erit impossibile, & si alterum contradictoriorum est impossibile, reliquum erit necessarium, & sic non erit in potentia, ad propositum ergo, cum essentia non sit in potentia ad non paternitatem, alioquin Deus non esset omnipotens, qui non posset facere omne possibile. constat, quod non potest destruere paterni tatem, nec reliquas proprietates, & sequitur neces sario, quod essentia non est in potentia ad paternitatem, sed earum vnitas est purissimus actus. non est ergo compositio; nam compositio est vnitas potentialium, & ita vnitas potentialis: haec autem est vnitas actualissima absque omni distinguibilitate.

Non valet autem si instetur, quod compositio: est simul positio: haec autem paternitas, & essentia, quarum quaelibet est res simul, in vnum ponuntur: hoc inquam non valet, quia simultas est quaedam relatio, & idcirco requirit aliquam distinctionem de necessitate inter componibilia, distinctionem inquam vel in actu, qualis est in aceruo, vel saltem in potentia, qualis est in potentia inter materiam, & formam. cum ergo in proposito nulla distinctio cadat, simul positio nequa quam erit ibi, & per consequens nec compositio.

Nec valet etiam si instetur secundo, quod secundum hoc est maior simplicitas in persorsa, quam esset in aliquo composito ex materia, & forma, si vtrumque esset incorruptibile, & inseparabile per quamcunque potentiam, hoc quidem non valet, absit hoc, quod talis sit vnitas proprietatis, & essentiae in persona, tum quia materia est purum modificabile, & potentiale, forma autem modus, & actus eius, per oppositum vero Deitas est summe actualissimum, nec aliquid mo dificabile, immo est quidditas actualis, non expe ctans aliquid quiddificans ipsam, sicut materia, quae de se non est, nec quid, nec quale, nec quantum secundum Philos. 7. Meta. trahitur ad esse quid per formam substantialem: tum quia summus gra dus vnitatis est simplicitas, & per consequens euacuat compositionem: cum autem tres sint gradus vnitatis, est quaedam aggregatio, qualis est in aceruo, & ille est minimus, alter compositio, talis est in coniuncto ex materia, & forma, siue sit corruptibilis illa coniunctio, siue incorru ptibilis; talis autem vnitas non est summa, quia ibi commiscetur multitudo in potentia. semper enim materia est ens in potentia, & forma actus eius, & per consequens ibi est vnitas mixta cum aliquali multitudine actus, & potentiae, iuxta illud Philos. dicentis, quod impossibile est dissolue re quaestionem difficilem, quomodo compositum est vnum, & tamen coniungitur ex pluribus, nisi dicatur, quod istorum plurium quoddam est potentia, & quoddam actus, quod exponens. Comment. dicit, quod qui non distinxerit pluralitatem, quae est in potentia, ab ea quae est in actu, impossibile est soluere hanc quaestionem. Tertius autem gradus est actualissimae indistinctionis, sic quod neutrum indistinctorum sit in potentia ad reliquum, & iste gradus est summus, cum sit ibi plenissima vnitas absque admixtione multitudinis cuiuscumque actualis, & potentialis, cum ibi non sint multa in actu, sicut in aceruo, nec in potentia, sicut in composito ex materia, & forma, cum ibi sit summa vnitas, ibi erit simplicitas, & per consequens compositio nulla. Adhuc falsum assumitur, quod materia aliqua sit, quae possit vniri cum forma, vel potentiale aliquod cum aliquo actuali, quin illa vnio sit possibilis ad multitudinem, & quin possit de strui per aliquod agens, saltem propter rationem iu pra inductam, nam materia, & quodlibet potentiale, est in potentia contradictionis, & idcirco omnipotens potest materiam reducere ad priuationem formae, & quodcumque potentiale ad priuationem actualis, quare vnitas, quam fundant actuale, & potentiale, non est vnitas pura, & summa, sed compositio. illa enim vnitas non est summa, & pura, quae potest reduci ad multitudinem: si enim potest reduci, iam includit multitudinem in potentia, & per consequens non est pura vnitas, quia illa nullo modo includit aliquid multitudinis, sicut nec pura albedo aliquid nigredinis illa vero vnitas, quae est inter essentiam, & proprietatem, & secundum rem, & secundum rationem, tanta est, vt nulla multitudo ibi valeat admisceri, & per consequens est summa vnitas, qua simplicitas non est maior, quia summo non est maius.

Non valet etiam, si instaretur tertio, quia sim plicitas non est eiusdem rei vnitas ad seipsam, & per consequens est maior vnitas, quam sit eorum, qua fundant penitus omnimodam vnitatem, cadunt ergo ista aliqualiter a simplicitate, & sic incidunt in compositionem, hoc nimirum non vas let: nam simplicitas, & vnitas idem sunt. simplex enim idem est, quod expers multitudinis, & pluralitatis, idem ergo iudicium est de vnitate, & simplicitate, quare ea, quae fundant eandem vnitatem, fundant eandem simplicitatem, quod nil aliud est, quam esse absque pluralitate.

Nunc autem probatum est supra, quod res re tinentes suas realitates, non oportet quod retineant suas vnitates, immo possunt fundare penitus eandem vnitatem, quare consequens est, quod possint fundare penitus eandem simplicitatem. ergo paternitas, & essentia in nullo cadunt ab vnitate, quin sint omnimodae. cum ergo instatur, quod maior est vnitas eiusdem rei ad seipsam, quam earum, quae fundant penitus eandem vnitatem, mauifesta idcirco contradictio implicatur. si enim minor vnitas est, iam non fundant penitus eandem vnitatem omnimodam. minor enim vnitas caret aliquo gradu vnitatis, & ideo dicendum, quod eiusdem rei ad seipsam non est maior identitas, vel vnitas, quam eorum, quae fundant omnimodam identitatem, vnitatem, & indistinctionem, vnde essentia non est magis indistincta a se, quam a paternitate, quamuis alio modo, quod sic patet. constat enim, quod vbicumque est aequalis indistinctio illa sunt aequaliter indistincta, sed eorum, quae fundant penitus eandem vnitatem, ita est summa indisttinctio, vt nullus gradus distinctionis relinquatur, quod si relinquatur, iam aliqualiter distinguuntur, & non sunt idem, & sic per consequens non fundant penitus eandem indistinctionem, cuius oppositum supponebatur. relinquitur ergo, quod nulla indistinctio possit esse maior, quam fundan tium eandem vnitatem. ergo nec aliquid erit magis indistinctum, & per consequens essentia non est magis sibi ipsi indistincta, quam paternitati.

Porro hoc aduertendum est, quod cum dicitur, essentiam eandem esse paternitati, dicitur essentiam eandem esse sibi ipsi. ipsum enim, & se, cum demonstrent rem essentiae, per necessitatem includunt illud, quod est indistinctum a re essentiae. ergo implicant, & demonstrant paternitatem, cum sit penitus indistincta a re essentiae. con tingit autem aliquid implicari, & demonstrari dupliciter, vno modo per coinclusionem, & indistinctionem, & quasi in obliquo, & sic implicatur, paternitas cum dicitur, est eadem sibi ipsi: alio modo in recto, vt cum dicitur, essentia est eadem essentiae. sic ergo alius est modus, quo essentia est indistincta in se, quia in hac indistinctione extrema replicantur in recto, & alius modus, quo est indistincta a paternitate, quia extrema distinctionis non repetuntur in recto, sed coincluduntur in obliquo, nihilominus indistinctio est aequalis, cum neutra relinquat minimum punctum distinctionis: rectum namque, & obliquum non intendunt, vel minuunt indistinctionem, sed ipsam alterant, & ponunt diuersum modum.

Quod autem superius dicebatur in solutione primae difficultatis, quod in primo modo dicendi per se, vbi est identitas per repetitionem, est maior identitas, referri debet ad modum indistinctionis secundum rectum. licet enim aequalis sit indistinctio, vbi extrema sunt idem in recto, & vbi in obliquo, nihilominus secundum modum concipiendi illa videtur maior secundum vnitatem, tamen non est, cum etiam inter ista sit vnitas in summo. patet ergo, quomodo est infinita simplicitas, & infinita vnitas proprietatis, & essentiae in Diuinis, & per consequens compositio nulla.

Quarta autem difficultas soluitur ex eodem. patet enim, quod proprietates ad essentiam penitus nil addunt, cum additio sit distincti ad distinctum aliquo modo, & simile aliquale de simplicitate omnimoda, & nulla additione reperiri potest in verbo intellectus nostri, de quo supponatur ad praesens, quod rosa posita in esse formato, & apparenti, & in prospectu intellectus obiectiue, verbum sit mentis nostrae: constat autem, quod rosa sic posita simplicissima est. aspicit enim intellectus vnum simplex considerando rosam, nec potest dici, quod ista tantum sit rosa existens extra, quia cum extra sint plures diuisae numeraliter, vel forte nulla, non posset apparere vt vna, & tamen intellectus accipit vnam quidditatem rosae, non potest vero dici, quod sit sola ap parentia rosae, nec sit ipsa rosa, quia intellectus tunc non intelligeret res, nec esset scientia de rebus, sed de apparentijs, & phantasiis tantum, est ergo ipsa res posita in esse apparenti, sic quod est ibi res, & esse apparens illius rei, quod sic identitatur ipsi rei, & quasi intimatur, vt sic loqui liceat, quod intellectus rosam in esse apparenti intueatur, vt vnum simplex, nec possit distinguere inter esse apparens rosae, & realitatem, quae ap paret, immo non videtur, nisi vel simplex appa rentia rosae, vel ipsamet rosa, & totum apparentia rosae, & sic est simpliciter in Diuinis, quia filiatio non est aliud, quam respectus verbi, seu ima ginis, vnde Filius est Deus non fictitie, sed realiter positus in esse conspicuo in prospectu intelle ctus paterni, & habet se sicut conspicuitas, quae est proprietas filiationis ad ipsam Deitatem, vt Deus in esse conspicuo positus, quasi totus sit realis apparentia, & conspicuitas Deitatis, & totus sit Deitas ipsa.

Vltima quoque difficultas, qualiter essentia de proprietatibus, & proprietates de essentia praedicentur satis apparet, & in exemplo, quoniam rosa apparens, est apparentia, & est rosa, & apparentia rosae, est rosa, & econuerso, & consimiliter apparentia Deitatis, quae verbum est, deitas apparens est, quae est persona, & ipsa apparentia est Deitas, & e contrario. apparentia autem non est aliud, quam respectus filiationis, quia Filius in Diuinis est filius mentalis, siue con ceptus mentis, siue Deitas posita in esse prospe cto, patet etiam ratione, quia tanta est identitas proprietatis cum essentia, quod exceditur perseitas secundi modi, & attingitur perseitas primi modi, eo modo, quo dictum est, exclusa semper repetitione eiusdem rei in recto, cum ergo attingatur illa perseitas, quoad identitatem, erit praedicatio verissima per identitatem proprieta tum de essentia, & econtrario, quia vero non repetunt se in recto, non erit praedicatio formalis, qualis est in primo modo dicendi per se, & hoc sufficiat de quaesito.

Responsio ad obiecta primo.

AD ea ergo, quae superius inducuntur, dicendum est.

Ad primum quidem, quod ex Trinitate personarum nulla quaternitas sequitur, vt declaratum est.

Ad secundum vero, quod nulla ponitur compositio.

Ad tertium autem, quod nulla fit additio. Ad quartum autem, quod non impeditur praedicatio, cum intellectus concipiendo vnum, puta essentiam coincludit totum, puta paternitatem, & essentiam, & e contrario, quamuis aliter natura primo concipiat essentiam directe, paterni tatem autem coinclusiue, & indirecte, ratione omnimodae indistinctionis, & eiusdem vnitatis, quam fundant, intelligendo autem paternitatem fit econtrario, sicut de rosa, & apparentia rosae dicebatur in corpore quaestionis. & quia nulla verior ea, in qua praedicatur idem de se, ideo ista praedicatio est verissima, paternitas est essen tia, non tamen formalis, seu in primo modo, quia infra conceptum paternitatis, non est recto aspe ctu essentia, sed tantum coinclusiue, vt dictum est, nec etiam impeditur paternitas, aut primitas essentiae Diuinae, sicut nec apparens esse rosae positae in prospectu impedit, quin ratio rosae sincere intellectui praesentetur.

Ad quintum dicendum, quod pluralitas multiplicans essentiam Diuinam, & diuidens, sonat imperfectionem, sed quod Deitas fundet plures vnitates cum diuersis proprietatibus, manens penitus indiuisa, nulla imperfectio, nec multitudo suppositorum intenditur per accidens in natura intellectuali, sed inest de necessitate; in nobis quidem est trinitas suppositorum, quorum vnum habet esse reale, puta Sortes intelligens. Secundum vero esse intentionale, scilicet idem Sortes positus in esse prospecto, & apparenti. Tertium quoque etiam intentionale, scilicet ipse Sortes, qui ex hoc, quod in seipsum fertur, & fluit per amorem, ponitur in esse lato, & flato, vt magis inferius apparebit. quia ergo homo, & quaecumque intellectualis natura secum fert tria supposita, dum intelligit se, & dili- git, idcirco natura intellectualis Diuina, non per accidens, sed per se in Trinitate suppositorum non consimilium nobis, sed existentium, realiter subsistit.

Ad sextum dicendum, quod de fundantibus eandem vnitatem, contradictoria possunt verificari, contradictoria namque non exigentia in subiecto praecisam vnitatem, & quia communicabilitas potest competere rei non habenti solitudinem, & vnitatem, idcirco essentia, quae est in Patre potest communicari Filio, vt sit in vtroque indistincta a proprietate cuiuslibet, tamen proprietas non erit communicata. Similiter etiam res indiuisa in se, potest esse vna, & tamen fundans cum pluribus plures indistinctiones, & per consequens vnitates, nec erit contradictio, quod sint plures vnitates, & plures personae illa re indiuidua permanente, consimiliter etiam non est contradictio, quod res indistincta non generet, & quod constitutum ex illa, & ex re alia indistincta generet, & sic Pater generat, essentia non generat. Consimiliter etiam non erit contradictio, quod Pater, & Filius, suis vnitatibus distinguantur, & quod sint vnum in quadam re summa, & communi a quolibet indistincta.

Ad septimum dicendum, quod illud principium, quaecumque vni, & eidem, non tenet in ijs, quae fundant penitus eandem vnitatem, sed in ijs, quae sunt eadem aspectu directo, & per repetitionem, vt dicebatur in corpore quaestionis.

Et per idem patet ad octauum. nam syllogismus expositiuus nullo modo tenet, si media insunt extremo per omnimodam coinclusionem, & indistinctionem. non enim sequitur, si extrema fundant eandem vnitatem cum medio, quod singulum cum medio fundet singulam vnitatem, quod propter hoc inter se fundent eandem vnitatem.

Et per idem patet ad nonum. quod sic intelligendo vnitatem ex ipsis terminis, mens non refugiat quin tres res indistinctae: identitari possint simplicissimae, & indiuiduae rei. Ad decimum dicendum, quod vocabulum,

Personae, etsi non exprimatur ex Scriptura, exprimitur tamen eius significatum dum praedicatur nobis, quod in Deo sint tres personae sonantes, de quibus distincte actus enunciatur, puta, generare, spirare, generari, spirari, & in quibus pronomina plurificantur, & caetera, quae dicta sunt in septenario regularum in corpore quaestio nis.