Quaestio 2

⁋ Prologi. Questio. II VIso ex quaestione praecedenti quod de obiecto theologico non acquiritur per theologicum discur sum scientia proprie dicta: consequenter quaero. Utrum de huiusmodi obiect possit haberi scientia vel opinio.

⁋ Arguitur quod non. primo sic mpossibile est habitus specifice diuersos esse de eodem subiecto: et intelligo per subiectum illud pro quo supponit subiectum conclusionis: igitur impossibile est diuersos habitus spe esse de eodem obiecto: ex quo vltra sequitur: quod nulla scientia vel opinio potest ha beri de obiecto theo modo. 2a consequentia probat: quia quaelibet scientia et quolibet opinio specie dicternt et distinguuntur a theomia: cum theo mido non sit scientia nec opinio: sed fides vt patuit in quaestione praecedenti: consequentia vero prima patet: quia illud quod mportat subiectum est pars obiecti: sicut subiectum pars conclusionis: ad identitatem aut totius sequitur identitas partis: antecedens probatur: ex auctesititate philosoph 3. de anima eua dicentis. Secantur scientieid est diuiduntur quemadmoum et res: igitur alia et aia scientia sunt de alia et alia re: et non de eadem.

⁋ 2o nullarum scientiarum specie differntium est vna conclusio igitur nec vnum obiectum: patet consequentia antecedens probatur: qui secundum P. primo poste. non contingit demonstrantem de genere in genus diescendere: sed hoc contingeret si eadem conclusio esset diuersarum scientiarum: tunc enim per principium vnius scientie contingeret probare conclusionem alterius.

⁋ ontra. deum esse eternum et incorruptibilem est obiectum theolo et gicum: et de ipso potest haberi tam scientia quam opinio: quia potest concludi tam per demonstrationem quam per syllogismum topicum. igitur etc. Ista questio potest habere duplicem intellectum. vnum. vtrumde eodem obiecto de quo est theomisa: possit haberi scientia vel opinio: siue ab eodem: siue a diuersis. Alium. vtrum ab eodem homine possit haberi theormida et scientia vel opinio. Erunt ergo. 4. arti. in hac quaestione primo videbitur de quaestione in primo sensu. 2o vtrum ab eodem homisericordiae possit haberi de eodem obiecto simul theologia et scientia. 3o vtrum ab eodem possit de eodem haberi simul opinio e theomia. 4o gratia praedictorum: vtrum ab eodem de eodem possit haberi simul scientia et opinioQuantum ad primum art. propter diuersitatem opinantium: et aliqua ro tacta in argumenti. pono conclusiones 4 prima est quid diuersi habitus specie possunt esse de eodem subiecto. 2a diuersi habitus specie possunt esse de eodem obiecto. 3a. diuersorum habituum specie non potest esse vna onclusio nentalis. 2o modo posito in quaestione acquisita: qua scilicet est signum naturale: et non ad plurum: quamuis possit vna vocalis: ac est vna mentalis sibi similis et idipsum significans ad plurum: sicut in praecedenti quaestione dicebatur. 4a conclusio est quod de aliquo obiecto eodem potest haberi scientia et theomoda et opinio.

⁋ primam conclusionem probo primo sic. diuersa spe obiecta scibilia habent idem subiectum ergo diuersi habitus specie possunt esse de eodem subiecto. consequentia probatur: quia quorumlibet obiectorum scibilium diuersorum specie: possunt esse diuerse noticie scientifice: quinimmo si de quolibet habeatur noticia: noticia vnius dicitre specie a noticia alterius: ex diuersis aut noticiis talibus diuersi habitus scientiales possunt gnerari: antecedens probatur. Nam constat quod aliud obiectum scibile est quod angulus quilibet rectilineus potest diuidi in duo me dia: et aliud est quod quilibet agulus rectilineus equalis potest esse suo opposi to: et hoc duo obiecta habent idem subiectum scilicet angulum rectilineum: voco enim subiectum nunc illud pro quo supponit subiectum propositionis: cuius significatum totalem est huiusmodi obiectum.

⁋ 2o intellectus et scientia possunt esse de eodem subiecto. ergo diuersi habitus etc. patet consequentia quia intellectus qui est habitus principiorum: alterius rationis est a scientia quae est habitus conclusionm: antecedens patet: quia idem est subiectum minoris et conclus nis in demonstratione potissima: cuius ambe praemisse sunt immediate minor aut est habitualiter non per habitum qui dicitur intellecus conclusio ero per scientiam.

⁋ 3o contra dictorum enunciabilium possunt esse habitus diuersi. igitur de eodem subiecto diuersi sunt habitus secundum speciem: consequentia patet: quoniam in contradictoriis est idem subiectum: et habitus contradiemum vtique distinguitur secundum speciem: antecedens clarum est. Nam conti git diuersos homines diuersa opiniari: vtputa contradictonia. contingi etiam verum hominem scire alterum contradconriorum: vtpote quod dyameter non est symeter: et alium hominem opiniari reliquum contradictoriorum scilicet quod dyameter est symeter.

⁋ 4o constat quod de eisdem celu et de eisdem astris est philosophica et astroria. de eisdem et magnitubus philosophica et geoeia: et mult aptile diferntes scite de eisdem rebus considerant: sic facile patet intuenti.

⁋ Ad hoc sunt aucteorititates. P. 2. phy. et primo ethi. et Aue. 3o ee. et 2o phy.

⁋ Item. 2. meta. ait. quod cum ens diditur secundum considerationem de monstratiuam intrabit vna natura duas artes: vt consituio matedie et divini de nuoa: et similiter matendiso: et naturalis in cormie et linea et superficie. Item eusti primo ethi. super ilo verbo philosophi eteni rhetor et geometer difernter ingu runt rectum ait: inueniuntur enim multotiens differntes methos factas: circa idem subiectum: non secundum eandem intentionem: sed hanc quidem secundum hoc: illam aut secundum aliud propositum.

⁋ Ex his potest consequentur apparere falsitas illius opi nionis quae dic quod impossibile est aliquas habitus differre specie: nisi sint de distictis totaliter vel partialiter. valet. quia vnus includit aliquam rem infra suam com siderationem quam non includit alius sicut metaphysica inqunt est de rebus abstracti de quibus non est aliqua aa scientia quamuis consideret de his rebus de quibus alie considerant: sicut etiam geometria ad plures lineas se extendit quam perspectiua: cum perspectiua de visuali tantum consideret: sic et de philosophica dicunt qui licem sit consideratiua omnium de quibus tamquam de obiecto est geometria: de plitribus est aliis considerat de quibus non illa: vt de qualibus sensibilibus de materia etaliis multis.

⁋ Ex predictis patet falsitas huius opinionis dite etc. Primo quia probatum est: quod de eodem subiecto possunt esse diuersi habitus partiales: vocando habitum partialem qui est vnius conclusionis tantum. totalem vero vocando illum habitum qui est plurium conclusionum: siue sit vnus essentialiter siue collectio plurium de quo infra inqui retur: sic vsum est vocare vnam scientiam geometriam vel geomet. omnium conclusionum: quarum doctria traditur ab euclide: et similiter phhi cam etmetaphicam: et ita de aliis: de quarum qualibet multe conclusiones seu multarum conclusionem significata sciuntur. igitur nihil pro hibet de eisdem rebus precipue esse diuersos habitus totales: patet consequentia: quia ex aliis et aliis partialibus alii et alii to tales sunt.

⁋ Confirmatur. nam constat quod illa pars philosophi totalis que est de corporibus celestibus: et eorum motibus: non distinguitur ab astronomia: per hoc quod alia pars phisice est de aliis rebus: de quibus non est astronomia: immo si nulla alia pars philosophie esset: vel etiam nulla alia res naturalis: adhuc philosophica de celo esset alius habitus secundum speciem ab astro nomia.

⁋ 2o quia de quibuscumque potest esse scientia potest esse opinio. igitur de eisdem precipue contingit esse habitus totales distinctos specifice: patet consequentia cum opinio et scientia specifice distinguatur: antecedens patet: quoniam omne quod potest demonstrari potest etiam probabiliter concludi et conformiter assentiri.

⁋ Confirmatur ex intentione philosophi. 4. metha. dicentis quod circa idem genus versatur sophistica et dialetica cum phisica. et loquitur de dialetica vtente et non docente iuxta distinctionem expositorum. et sequitur. est autem dialetica tentatiua de quibus philosophia est sciens: vbi Commen. Commune est: in quit: eis loqui de ente: et quia conueniunt subiecto deducit scilicet Agr3 modum secundum quem differunt. Et dicit. scientia enim etc. id est genus omnium istorum trium: in quo considerant est vnum: et est ens simpliciter: sed philosophia vera differt a logica per modum scientie: philosophia enim considerat de ente consideratione demonstratiua: logica vero consideratione probabili: hec Commen. Ex his patet quod de quibuscumque rebus possunt esse scientie: possunt esse et opiniones.

⁋ Arguitur autem pro opinione illius tripliciter. Et primo auctoritate philosophi 3o de anima allegata in prima ratione facta ad questionem.

⁋ 2o quia omnis scientia probat aliquam passionem de suo subiecto: quam alia non probat: igitur habet aliud subiectum.

⁋ 3o quia 6. metaph. dicit philosophus quod si non esset subiecta separata: philosophica esset prima philosophia: igitur sinunc methaphisica distinguitur a phisicam: hoc est: quia considerat de substantiis abstractis de quibus non considerat phisica.

⁋ 4o ad idem induci potest auctoritas Commmen tatoris: quamuis ipsi eam non inducant. Ait enim 2o metha. super illo verbo philosophi. videtur enim quod quelibet natura habeat materiam inquit. Uidet enim quod omne ens habeat causam materialem: et si ita est nulla scientia est alia a scientia naturali. Fundatur. autem hec consequentia super hoc quod de omni re habente materiam habet considerare naturalis. Ex eius autem consequente infertur vlterius quod si est nunc aliqua alia scientia a naturali: illa vtique est de rebus carem tibus materia: de quibus non est philosophica.

⁋ Ad primum dico quod pari ter per illam auctoritatem probaretu quod nec est due scientio partiales possunt esse de eadem re. cuius oppositum manifeste est ostensum. 2o quod illa verba philosophi non scribuntur ad propositum illud. non enim vult dicere philosophus quod distinctio scientiarum sit secum dum distinctionem rerum et econtra. nec hoc facit ad propositum suum: sed vult dicere quod simili diuisione diu iduntur res et scientia atque sensus: scilicet diuisione secundum actum et potentiam vnde Commentator exponens illud quod allegatum est: secatur igitur scientia et sensus in res: que quidem potentia in ea quae sunt potentia etc. inquit. Cum posuit quod anima est quodanmodo anima: incepit declarare illum modum: dicit dicaus etc. quia differentie entium quibus diuiduntur cum differentiis anime sunt eedem et sunt potentia et actus. Sicut enim et intellectus et sensus sunt potentia aut actu: ita omne sensibile aut intelligibile est aut potentia aut actu. et cum ita sit si sen tiens est in potentio. sensatum erit in potentia. Et si fuerit in actu: sensatum erit in actu: et sic est de intellectu cum intellecto: Et ex hoc concludit ipse et philosophus: quod sciens est quodammodo scitum et sentiens sensatum. Et quia hoc non potest esse secundum essentiam suam. quia lapis non est in anima: nec in ea erit: sed secundum similitudinem et speciem. Et ideo conclu dit quod intellectus est species specierum: et sensus species sensibilium. patet autem quod ista non faciunt ad propositum.

⁋ Ad secundum dico primo. quod consequentia non est necessaria. Nam de eodem subiecto possunt diuersi artifices diuersas passiones demonstrare: sicut de astris alias passiones probat Astrologus: alias probat phisicus. Et de magnitudi nibus alias probat passiones physicus: alias geometra.

⁋ 2o dico quod si in antecedente accipiatur scientia communiter pro partiali et pro totali: patet ipsum esse falsum: quoniam eande passionem de eodem subiecto distincte scientie partiales probant: vt in sequentibus patebit.

⁋ Preterea. quicquid sit de habitibus scientificis: vniuersaliter tamen de habitibus. loquendo: illud antecedens non est verum. nam omnem passionem quam probat de aliquo subiecto scientia physica: probare est potest de eodem subiecto opinio physica: qui tamen habitus specie distinguuntur.

⁋ Ad tertium dico: quod non est intentio philosophi quod physica esset prima philosophia id est metaph. In hac enim significatione aliquando vtitur isto termino complexo prima philosophia. sed intendit quod esset philosophia prima. id est vniuersalis et communis qua nulla esset communior. ita quod ly prima: praecipue exponitur ne gatiue et intelligitur de primitate communitatis. patet autem hanc esse intentionem eius. nam de tali primitate loquitur philosophus ibi. ait enim. dubitabit aliquis vtrum philosophia sit vniuersa lis aut circa aliquod genus et naturam vnam. et concludit quod est vniuersalis: quia est circa omnia: et quia si non essent sub stantie separate physica esset circa omne ens: ideo esset vni uersalis et prima. Similiter Commentator ibi dicit exponendo si non esset hic alia substantia a sensibili non esset aliqua scientia prior naturali. quare auctoritas illa non vadit ad propositum. nam esto quod nulla esset communior ea adhuc posset esse aliqua alia ab ea: sicut consideratio metaphici de magnitudine alia est a consideratione geometre: et tamen non est aliqua magnitudo naturaliter absoluta.

⁋ Ad quartum etiam eodem modo non intendit Commentator quod non esset aliqua alia scientia distincta a naturali. constat enim quod adhuc mathematica esset alia a philosophica: sed vult quod non esset alia pomunior: et de aliquibus considerans: de quibus ipsa non consideraret: quia tunc ipsa consideraret de omnibus rebus: et hec so lutio roboratur ex praecedente.

⁋ 2a conclusio probatur. primo quoniam de sic esse sicut coclusio aliqua vna significat potest haberi per vnum hominem scientia et per alium opinio: et iterum per alium fides: sicut et eidem enunciabili quis potest assentire per demonstrationem quam habet circa id: alius praecipue propter probabile medium: alius autem propter auctoritatem praecipue. constat autem quod praedicti habitus inter se differunt specie: igitur etc.

⁋ 2o de aliquo obiecto propositionis po test habere vnus notitiam complexam mediante notitia sim pliciter intuitiua rei. de quo alius habet notitiam per demonstratiuum discursum: ideo de eodem obiecto possunt esse habitus specifi ce distincti: patet consequentia quoniam non plus impossibile est de habitibus quam de actibus: antecedens patet. nam beatus virtute intuitiua notitio quam habet de deo euidenter nouit deum esse. quod aliquis viator nouit per scientiam acquisitam per demonstrationem.

⁋ 3o non minus contingit habitus diuersarum rationum esse de eodem obiecto quam notitias: sed 2m de facto contingit in beatis: quia secundum augustinum de rebus habent notitiam in verbo: et notitiam in proprio genere: que notitie nulli dubium quod debent dici specie distingui: patet: cum quantuncumque intenderetur notitia in proprio genere: numquam equaretur in perfectione notitie in verbo: igitur etc.

⁋ 4o quelibet astronomia a qualibet physica distinguitu specie: aliqua autem astronomia et aliqua physica sunt de eodem obiecto. nam quod astra sint sperica et quod terra sit rotunda per physicam scitur: et per astronomiam: sicut patet 2a celi. vbi physice probatur primum ex eo quod astra non mouentur recte: et astronomice ex eo quod eclipses solis fiunt arcuales et hanc probationem pertinere ad astrologiam dicit expresse philosophus in textu et Commentator ibidem: et primam dicit esse naturalem. Secundum est probatur in eodem libro physice per equalem tendentiam partium ad centrum: et astronomice ex eo quod eclipses lune semper fiunt arcuales. et quod prima probatio physica sit: secunda vero non: sed mathematica: patet ibidem per Commen. vbi dicit etam quod tales scilicet mathematicas facit philosophus ad confirmandum. non quia sint innate poni in hac scientia scilicet que dicitur physica. Idem etiam dicit Auic. io suffinito de istis probationibus naturali et astronomica. quod terra sit rotunda.

⁋ 5o de eodem obio potest haberi scientia et per demonstrationem a priori et per demonstrationem aposteriori. scientia autem acquisita per demonstrationem a priori alia est spe cifice a scientia acquisita per demonstrationem a posteriori. vnde sicut per medium probabile non aquiritur habitus scienti ficus: sed alterius rationis: nec per medium demonstratiuum acquiritur habitus eiusdem rationis cum eo: qui acquiritur per medium probabile: ita rationabiliter videtur dicendum quod etiam per media demonstratiua alterius et alterius rationis habitus etiam alterius et alterius rationis generetur.

⁋ Iste due vltime rationes non efficaciter conuincerent proteruum. fundantur enim su per hac radice quod media diuersarum rationum circa idem obie ctum causant actus et habitus diuersarum rationum. quod ideo proteruus negare posse videretur: quia in aliis videmus ab aliquibus causis diuersarum rationum: effectus eiusdem rationis produ ci. sicut eiusdem rationis calorem ab igne et a sole videmus produci. Et quia forte non potest euidens ratio assignari quare ex diuersis mediis non fiant similes habitus sicut ex aliis quibusdam causis differentibus specie fiunt eiusdem rationis effectus. ideo forte non potest praedicta proteruia euidenter excludi: veruntm quia nulla apparet impossibilitas quod de eodem habeantur actus et habitus diuersarum rationum: et quia probabilius videtur dici quod vniuersaliter ex mediis aliis et aliis secundum speciem alii et alii actus et habitus circa illud quod per conclusionem signi ficatur: causantur. Alias posset dici: nec videretur maior proteruia: quod ex medio theologico et ex medio demonstratiuo causantur habitus eiusdem ratiois. et quod visio albedinis et visio nigredinis sunt eiusdem rationis: cum non aliunde quam ex diuersitate causarum sclicet albedinis et nigredinis videat earum differentia posse concludi: quorum tamen nullum aliquis dicit quem viderim. Ide probabilius videntur concludere rationes predicte.

⁋ Preterea similiter dici poterit quod ex actibus diuersarum rationum causantur habitus morales et mentales etiam eiusdem rationis: et sic ex scribere et cytharimare eiusdem rationis habitus gene rantur. et ex aggredi terribilia et tribuere propria idem habitus. moralis acquiritur. et sic vniversaliter peribit omnis via cogno scendi distinctionem habituum specificam.

⁋ Preterea quanuis a causis diuersarum specierum proueniant aliqui effectus eiusdem rationis: a quibuslibet tamen proueniunt effectus diuersarum rationum: sed qui effectus diuersi proueniant ex me diis diuersis nisi assensus vel habitus conuenientes: non apparet: et si aliquos alios assignares. ita tibi faciliter ne gabo de illis sicut tum mihi de istis.

⁋ Ex hoc vlterius in fero quod non est vera opinio dicentium quod ad distinctionem scientiarum requiritur distinctio subiectorum vel praedicatorum: ita quod non est possibile diuersarum scientiarum esse eandem conclusionem. Nam inquiunt. impossibile est respe ctu eiusdem conclusionis simpliciter sint actus sciendi distincti specie.

⁋ Istud autem motiuum nullam habet rationem probablitatis: tum quia non videtur possibile minus quod respectu eiusdem complexi sint notitie complexe et actus sciendi distincti specie: quam quod eiusdem obiecti sint notitie incomplexe distincte specie. Constat autem quod notitia intuitiua: quam angelus habet de albedine: et intuitiua: quam habet homo: et sensitiua quam habet brutum de eadem albedine non sunt eiusdemrationis. tum etiam quia non obstante identitate obiecti complexi stat diuersitas specifica actuum assentiendi scen tifici et opinatiui.

⁋ Tertia conclusio probatur: quia habituum specie differentium sunt actus proprii specie differentes: igitur huiusmodi habituum mentales conclusiones: de quibus est sermo: sunt specie differentes. Antecedens notum est ex secudo ethicorum: consequentia probatur. quoniam assensus scientialis est proprius actus scientie et assensus opinatiuus opinionis: et assensus creditiuus seu crede re est actus fidei. quilibet autem istorum assensuum est quedam mentalis conclusio: vt ex praecedenti questione patet: igitur etc. Non obstante igitur identitate obiecti: quod est totale signifi catum conclusionum mentalium diuersorum habituum stat diuersitas conclusionem ipsarum: sicut etiam stat ea diuersitas conclusionem et mentalis et vocalis et assensuum praedictorum et ipsorum habituum habentium idipsum obiectum.

⁋ 4a conclusio probatur faciliter. sicut de eodem aliquo obiecto verbi gratia: quod deus est incorruptibilis: vel quod cuiuslibet hominis est anima sibi propria. potest quis habere assensum euidentem per medium demonstratiuum. et alius assensum certum: sed ineuidentem per medium theologicum. et alius ascensum formidi nosum per medium aliquod probabile. igitur de eodem obiecto potest haberi theologia et scia. et opinio antecedens per experientiam potest faciliter cognosci. consequentia patet: si loquamur de theologia quae est actus 2s: et similiter de scientia et opinione: quia tales assensus sunt huiusmodi actus. Si etiam loquamur de theologia scientia et opinione habitibus idem patet: quoniam ex frequentatione talium actuum huiusmodi habitus griesenantur. ro secundo articulo sciend. est quod: vt patet ex praecedenti quaestione: theologia potest accipi dupliciter. vno modo pro habitu vel habitibus: quo vel quibus quis nouit sensum sacre scripture: et scit vnum dictum eius per aliud exponere et probare: nec non alia quae non secundum se formaliter continentur in ipsa ex his quae in ipsa continentur: deducere et in ferre: et penes hunc modum potest accipi theologia etiam pro actu vel actibus praedictorum habituum. Alio modo potest accipi theologia pro assensu tam actuali quam habituali in animo fideli acquisito per discursum theologicum de obiecto theo logico.

⁋ Iuxta hoc pono pro articulo isto quatuor conclusiones prima est: quod theologia primo modo accepta siue pro actu si ue pro habitum sumatur compossibilis tam habitui quam actui sci entie in eodem homine circa idem obiectum. Tres conclusiones alie sunt de theologia 2o modo accepta. Et vna est theolomia actus non est compossibilis scientie actui. seu quod impossibile est eundem eidem obiecto assentire actu simul assensu scien tiali et assensu theologico.

⁋ Alia. quod theologia actus con possibilis est scientie habitui: et theologia habitus scientie actui.

⁋ Ultima est. quod theologia habitus non est compossibilis scientie habitui. et intelligo in omnibus praedictis de compossibili tate in eodem subiecto et de theoloi cum scientia eiusdem obiecti.

⁋ Probo primam conclusionem sic: contingit aliquem scientem demonstra tiue: verbi gratia: deum esse eternum. vel non omnium hominum vnicam esse animam. aut aliquid aliud theologicum prompte et faciliter idipsum theologice probare: et econuerso contingit aliquem habentem huiusmodi habitum theologicum prompte et faciliter probare idipsum seu demonstrare. ergo scientia habitus compossibilis est tam habitui theologico quam actui. et theologia habitus compossibilis est actui et habitu sciali. antecedens ex experientia notum est: consequentia probatur: quia promptitudo et facilitas exeundi in actum prouenit ex habitu: vt do cet experientia. et patet 2o ethico. omne igitur compossibile actui prompte et faciliter elicito compossibile est habitui quo median te elicitur. nam eiusdem potentie sunt actus et habitus: quo me diante elicitur: et loquor de promptitudine que per se proue nit ex frequentatione praecedenti similium actuum: qualem constat esse promptitudinem huius discursus eliciendi.

⁋ 2o cum actu at que habitu sciendi sic esse sicut conclusio aliqua significat compossibilis est habitus probandi et deducendi eius contradictorium. igitur cum actu et habitu scientie compossibilis est theologia primo modo sumpta circa idem obiectum. antecedens patet. quoniam multisunt qui ex habitu prompti sunt concludere aliquam conclusionem per aliquod medium theologicum: cuius oppositum prompti sunt demonstrare per: scientiam. et dum actualiter ipsam demon strant non minus prompti sunt elicere huiusmodi theologicum discusum conclusionis opposite: et hoc maxime patet in his qui prius opina ti sunt oppositum quam demonstrationem eius quod sciunt accipe rent: consequentia patet. quoniam non minus sunt compossibiles habitus et actus scientie cum alio habitu deductiuo alterius rationis de eodem obiecto: qualis est theologia: de qua loquimur: quam cum habitu deductiuo alterius rationis et oppositi obiecti: immo magis apparet possibile.

⁋ Ex istis rationibus habentur quod tam habitus quam theologicus actus compossibilis est habitui scientie et econverso tam habitus. scientie quam actus compossibilis est habitui theologico. ex hoc autem vlte rius probatur quod actus est compossibilis actui quantum est de se. nam quorumcumque habituum naturaliter acquisitorum simul componibilium actus est sunt quanum est ex se compossibiles: dico autem quanum est ex se. quia forsitam vt deretur aliquibus quod potentia non sit naturaliter capax multorum actuum simul: aut non tot quot partialiter concurrunt ad actus de quibus est sermo. Si tamen esset naturaliter capax eorum vel omnium quorum habitus habet: omnes simul habere posset.

⁋ 2am conclusionem probo ratione commumi sic. impossibile est idem obiectum simul esse eide actualiter notum: et non esse actualiter notum: igitur impossibile est idem obiectum ab eodem actu sciri et actu credi. et accipio hic credere non communiter pro assensu: sed specialiter pro assensu fidei condistin cto contra scientificum. opinatiuum: et suspitiosum. ex quo vltra sequitur quod impossibile est eundem scire aliquod obiectum et eidem assensu theologico assentire: cum talis assensus sit quedam credulitas et fides: vt patet ex praecedenti quaestione: antecedens patet. consequentia probatur. quoniam omne quod quis scit est illi notum habitualiter si habitualiter. actualiter si actualiter. et nullum quod quis credit est eia notum. nam nomine fidei sic accepte nihil aliud intelligimus quam assensum non euidentis et non apparentis seu incogniti. vnde Aug. in euch. ait. Nam quod attinet ad non videre siue que creduntur siue que sperantur fidei speique commune est. in epistola quippe ad hebre. qua teste vsi sunt catholice fidei illustres ac regule defensores: fides etiam dicta est communiectio rerum que non videntur: quamuis quando se quisque non verbis: non testibus: non denique vllis argumentis: sed praesentium rerum euidentie credidisse hoc est fidem accommo dlasse dicit. non ita videatur absurdum: vt recte reprehen datur in verbo: eique dicatur. igitur vidisti et non credidisti. vnde putari potest non esse consequens vt videatur res quaecumque creditur. Sed melius hanc appellamus fidem: quam diuina eloquia pocuerunt: earum scilicet erum quae non dicuntur. de spe quoeque apostolus ait scilice ad romanos. "Spes qua videtur non est spes. quod enim quis videt quid sperat": Ex quo auctoritate patet. pro tam per apost. quam per Aug. quod fides est eorum quae non sunt euidentia credenti.

⁋ 2o concluditur idem per illud quod ait apostolus et etiam Aug. de specie. non enim spes potius de non visis et incognitis est quam fides cum hoc formaliter in diffinitione fidei ponatur. Item 8o de tri. "Credimus inquit dominum Iesum christum natum de virgine quae maria vocabatur. quid sit aut virgo. et quid sit nasci: et quid sit nomen proprium non credimus. sed prorsus nouimus". ecce quod nos credere negat ea que nouimus. Item liuo. 13o. "vnusquisque sui animi conscius non credit vtique hanc esse suam sed plane peruidet voluntatem". et in pluribus aliis locis eandem penitus ponit sententiam.

⁋ Ad hanc dupliciter consueuit responderi.

⁋ Primo ad antecedens dicendo non esse inconueniens idem eidem notum esse et ignotum: dummodo hoc non sit secundum idem: sed secundum aliud et aliud: sicut idem lac est simile mas garite secundum albedinem et non est ei simile secundum dulcedinem: sed dissimile potius.

⁋ In proposito dicitur quod idem obiectum est eidem notum per scientiam et non est eidem notum per fidem sed potius ignotum et per consequens non secundum idem notum et ignotum.

⁋ 2o dicitur quod consequentia non valet: quia et si sit euidens per scientiam illud quod scitur: non tamen est ineuidens per fidem illud quod creditur: fides enim si non faciat euidentiam: non tamen facit ineuidentiam: et indifferenter potest esse euidentia et non euidentia. in quo differt a scientia que non euidentis esse non potest.

⁋ Contra responsionem primam. impossibile est alicuius contradictionis vnam partem esse veram per vnam causam et reliquam etiam esse veram pro alteram causam. alias ego possem vnam partem verificare et tu aliam. Et sic tu et ego simul possemus facere duo contradictoria esse simul vera: quod est absurdum.

⁋ Unde nulla contradictoria de qui buscumque sint praedicatis absolutis vel relatiuis. seu connota tiuis. substantialibus: vel accidentalibus siue in deo siue in crea turis. verificari possunt nec secundum idem nec secundum diuersa. Exemplum quod inducitur non est ad propositum. quoniam iste non contradicunt. hoc lac est simile huic margarite per albedinem. hoc lac non est simile margarite per dulcedinem: eisdem vtrobique demonstratis: cum non sint iidem termini penitus et a parte predicati et subiecti vtriusque: sed vtique he due contradicunt. hoc lac non est simile huic margarite. et hoc lac est simile huic mar garite. quarum altera tantum est vera: est similiter si dicatur: hoc lac est simile. hoc lac non est simile. contradictorie sunt si termini vniuoce accipiantur: et simul verificari non possunt. et si dicatur quod idem potest esse simile vni et non simile alteri: et per consequens simul verificari: neganda est consequentia quoniam si est simile vni aut alicui: hec est vera. hoc est simile. nam sequitur. hoc est simile huic vel illi. igitur est simile. negatiua vero erit falsa: non enim sequitur. hoc non est simile huic vel illi. igitur non est simile: licet econverso sequatur: quamuis igitur he possunt simul esse vere: hec propositio seu hoc obiectum est euidens huic per scientiam: hoc obiectum non est huic euidens per fidem: que non sunt contradictorie. he tamen. hoc est euidens. hoc non est euidens huic eidem: tamen hincinde demonstratis et terminis vniuoce sumptis numquam possunt simul esse vere. nunc. autem sequitur. hoc est scitum ab isto. igitur hoc est euidens isti. et contra sequitur et. hoc est creditum ab isto. igitur non est euidens istiquare responsio prima non valet.

⁋ 2a responsio est insuffici ens. quia libet fides non faciat ineuidens illud quod creditur: non potest tamen esse: nisi credenti ineuidens sit quod creditur: ideo falsum est quod assumit responsio. valet quod fides potest esse indifferenter euidens et ineuidens. nam secundum hoc sequitur quod de primis principiis et propo sitionibus per se notis seu de significatis earum totalibus posset haberi fides proprie dicta: et simul aliquod esse notum euidenter mediante intuitiua notitia: et creditum per fidem: quod est contra omnes sanctos de hac materia loquentes: et est glosas adhuiusmodi breos que omnes dicunt quod de apparentibus non est fides sed per agnitio. et contra gregorium in ome. dic. que apparent non habent fidem sed agnitionem. et hugo. libro primo de sacra diffinit fidem. quod est certitudo animi de rebus absentibus. et infra subdit. quod de fide quae proprie et non abusiue fides appellatur dictum est. si vides non est fides.

⁋ Praeterea hoc esset verum: non bene diffinisset apor. fidem ponens in eius diffinitione rerum non apparentium: nam oportet diffinitionem vniversaliter conuerti cum diffinito.

⁋ 2o ad conclusionem sic. si fides est scientie compossibilis circa idem non est necarium quod ad cedente scientia vel clara notitia fides cedat: et per consequens est in patria casimul cum visione fides remaneret. hoc est falsum et contra Aug. primo de doc. christi. dicentem. quod "quicumque ad eternam gulam perue caniunt decedentibus fide et spe: caritas auctior et certior pe manebit".

⁋ Item libro primo solilo. quaerit aug. vtrum anime cum deum videre contigerit. illa tria scilicet fides spes et caritas sint necessaria. et respondet ibi. fides quare sit necessaria: cum iam videatur: spes multo minus: quia iam tenet: caritati vero non solum aliquod detrahetur: sed addetur etiam plurimum. et infraneque dicenda est anima scilicet tunc fidem habere quia illa sint verba vera quando nullorum falsorum interpellatione sollicitatur neque quis quid sperandum ei restat cum totum secumra possideat.

⁋ Item i12. super gene. ad litteram dicit quod fides et spes sunt vtiles huic vite et postea non future. Et subdit. Iste quippe virtutes est nunc propter transeundum istam peregrinatione valde necessarie sunt: non erunt in illa vita: propter quam adipiscendam sunt necessarie. vbi patet secundum ipsum quod in patria non esset fides: quod omnino et praesertim de actu fidei verum esse fatendum est.

⁋ Sied forte diceret aliquis quod fides remanet adueniente scientia vel visione: sed non remanet fides. idem enim assensus satuet nu merum vel speciem cum est de absentibus est fides: cum autem de praesentibus non est fides sed veritas seu scientia. Et hoc videtur posse ostendi de intentione Aug. 13. de tri. "aliquando inquit et rebus falsis acconmodatur fides. loquimur enim sic vt dicamus habita est ei fides et decepit: qualis fides: si tamen et ipsa dominda est fides: non culpabiliter de cordibus perit: quando eam inuenta veritas pellit. optabs liter autem rerum verarum in res easdem fides transit. non enim dicendum est perit: quando ea que credebantur videntur. numnquid enim ad huc fides dominda estcum diffinita sit in epistola ad heb. fides dictumque sit esse coniectionem rerum qua non vident." vbi patet quod primo dicit rerum falsarum fidem de cordibus perire comperta ver tate: fidem vero rerum verarum dicit non perire quando ea quae credebantur videntur: manet igitur.

⁋ 2o patet quod ipsa non manet fides: et ideo ait: numquid adhuc fides dicenda est etc. huic etiam fauet aliud eius dictum. 4o de tri. vbi ait. quod "fides nostra videndo fiet veritas" quod cocordat ei quod dicit hic. "rerum verarum in easdem res fides transit". id est in presentiam et visionem rerum de quibus erat fides.

⁋ hec responsio stare non potest: tum quia aug. c. praeallegato. primo solilo. cum dixisset quod fides et spes decedunt. Iterum subdit. tria in hac vita omnia. post hanc vitam sola caritas. Constat autem quod fides non transibit caritatem sic quod essentia que nunc est fides sit postea caritas. Si igitur sola caritas manet ex his tribus: nulla res que est aliqua duarum primarum remanet post hanc vitam.

⁋ 2o ista responsio cotradicit intentioni Aug. 14. de tri. vbi ait quod fides "in praeteritis habebitur quando sub enigmate specie iam esse destiterit: aliamque nunc trinitatem facit per suam praesentiam recta conspecta dilecta. aliam tunc faciet per quoddam sui vestigium quod in memoria preteriens dereliquit". Ecce quod Aug. dicit eam desinere esse: nec potest glosari: vt ideo prete rire sic dicat. quia desinet esse fides: non quia simpliciter desinet esse: quoniam si sic esset sequeretur quod sicut nunc ipsa secundum se est praesens: et per suam presentiam constituit illam trinitatem: ita et tunc non per aliquod eius vestigium in memoria derelictum: sed per suam praesentiam esset prese ns. et eandem quam nunc: constitueret trinitatem.

⁋ Ad auctoritatem augustini in qua fundatur responsio dicendum est: quod ideo dicit Aug. fidem falsorum comperta veritate perire. quia tunc sic desinit vt nec ipsa remaneat nec aliquis alius assensus de eisdem falsis sibi succedat. sed potius succedat de eisdem dissensus et assensus oppositorum suorum

⁋ Eides autem verorum non ideo perire dicitur: quia quamuis et ipsa desinat esse: succedit sibi tamen alius assensus et perfectior circa idem: vnde idem assentit cum habetur visio cui assen tiebatur prius per fidem: et hec est intentio Aug. in auctori tatibus illis.

⁋ 3o principaliter ad conclusionem arguo per auctoritatem hu gonis. liber primo de sacra. dicens alia sunt ex ratione. alia secundum rationem: alia supra rationem: et praeter hec. alia sunt que sunt contra rationem Ex ratione sunt necessaria. secundum rationem probabilia. supra rationem mirabilia: contra rationem incredibilia. et duo quidem extrema fi¬ dem non capiunt: que enim sunt ex ratione: omnino nota sunt et credi non possunt quoniam sciuntur: que vero contra rationem sunt: nulla similiter ratione credi possunt: quoniam nullam suscipiunt rationem: nec acquiescit ratio aliqua. Ex hoc manifeste patet: quod ea que sciuntur: et per rationem nota sunt: credi non possunt: quod in sensibilibus intelligendum est.

⁋ Contra conceusionem arguitur primo Non est maior repugnantia fidei ad scientiam: quam aucto ritatis ad demonstrationem: patet hoc: quia si qua sit repugnantia earum. cum illa non proueniat ex obiectis: cum de eodem possit esse scientia et fides: vt patet ex praecedenti conclusione: oportet quod proueni at ex mediis. medium aut scientiae est demonstratio: fidei vero auctoritas: sed auctoritas et demonstratio sunt compossibiles. quoniam quis demonstrationem simul et auctoritatem de eodem potest habere.

⁋ Confirmatur. quia philosophus frequenter pus demonstrationes aliquarum concunionum adducit auctoritates etiam antiquorum philosophorum: quod non faceret si auctoritas et demonstratio essent incom possibiles: aut aliud incompossibile scientie causate per demonstrationem causaret: sic enim scientiam quam prius causauit distrueret: quod est valde reprehensibile. aut etiam si nullum assensum causaret: quoniam tunc superfluum foret illas aucto ritates allegare.

⁋ 2o CEuicumque est possibile medium theologicum et assensus circa praemissas: illi eidem est compossibilis assensus conclusionis theologice. patet. quia assensus circa conclusionem consequens est assensui circa praemissas. cuicumque autem compossibile est antecedens: compossibile est et consequens: sed scientie alicuius conclusionis theologice con possibile est medium theologicum et assensus circa prmissas eius. igitur etc.

⁋ Probatio minoris. constat enim ex praecedenti conclusione quod sciens aliquam conclusionem potest deducere eandem per medium theologicum: patet etiam quod praemissis potest assentire cum sint auctoritates sacre scripture: vel saltem altera earum vel deducta ex scriptura: alioquin non posset esse verus fidelis: nec potest dici quod assentiat vtrique assensu scen tifico: quoniam tunc medium non esset theologicum: igitur assentit saltem alteri assensu fidei. Et hoc sufficit ad propositum: quoniam assensus fidei circa vnam praemissam cum assensu scientifico circa alteram non causant circa conclusionem nisi assensum fidei.

⁋ Ad primum dico et dicendum est quod auctoritas potest sumi dupliciter: vno modo pro assensu qui adhibetur dicto vel sermoni alicuius: secundum quem modum dicimus aliquem hominem: vel do ctrinam esse magne auctoritatis. id est cum adhibetur magna fides et assensus.

⁋ Alio modo potest sumi auctoritas pro ipsis met dictis et sermonibus: secundum quem modum soliti sumus dicere alquem allegare multas auctoritates vel paucas in praedica tione vel disputatione. Si sumatur auctoritas primo modo nego minorem: et concedo maiorem: eo quod assensus qui pro prie est auctoritas non est compossibilis demonstrationi men tali: illi scilicet qui inducit scientiam. Si vero sumatur auctoritas 2o mod nego maiorem: et rationabiliter. vt patet: quoniam non solum demonstratio ni est compossibilis circa eandem conclusionem auctoritas sic sumpta: sed etiam errori de conclusione opposita: possibile enim est: quod habens opinionem et errorem intensum quod deus sit corporeus: habeat mente auctoritatem. dicens deum non esse corporeum. Et tamen stat quod iste non potest simul cum assensu illo erroneo assentire ei quod si gnificat auctoritas illa. Similiter econverso habens demonstrationem: quod non omnium hominum est vnus intellectus potest habere men ti dictum Commentatoris oppositum asserentis: nec tamen potest simul illi dicto assentire et conclusioni seu ei quod significat conclusio illa sue demonstrationis.

⁋ Ad probationem cum dicitur quod illa repugnantia non prouenit ex obiecto etc. Dico quod licet non sit reputia ex obiecto absolute: est tamen repugnantia ex obiecto secundum quid: inquantum est obiectum huius: et ipsum est tale scilicet ignoium et secundum quod est illius est tale scilicet notum. et hoc sufficit ad incompossibilitatem illorum actu um.

⁋ Similiter hoc patet in simili in actibus nostris voluntatis desiderium enim et complacentia seu delectatio circa idem sunt obiectum. Sed desiderium est circa illud dum est futurum. Delectatio vero dum est praesens. idipsum enim praesens delectat quod ante desiderabatur dum erat futurum: et constat quod desiderium et delectatio circa idem non sunt compossibiles in eodem: non est enim possibile quod quis simul desideret et delectetur in aliquo: proprie loquendo de talibus actibus. Idem est de spe et fruitione. Nam eo quod speramus fruemur: et tamen non possumus simul eodem frui et illud sperare: vt patet ergo augnum supra. et per aporitis. ad ratio in auctoritate superius allegata.

⁋ Ad confirmationem dico: quod non occurrit michi pronunc vbi. p. post demonstrationes inducat aliorum auctoritates: quaeuis aliquando post suas argumentationes: que quidem non sunt demonstratiue: sed probabiles et dialetice: alleget etiam aucto ritates aliorum. Dato tamen quod hoc faceret: post demonstrationes. puto tamen non id eum facere vt per eas causaret aliquem assensum. Tum quia bene sciebat: quod habenti euidentem noticiam siue immediatam siue scientificam: auctoritas alterius nullum causat vel auget assensum: vnde si omnes mundi homines michi testificarentur: quod si ab equalibus equalia demantur que relinquuntur equalia erunt: aut quod ego viuo: vel quod cuiuslibet trianguli anguli valent duos rectos: aut aliquid aliorum que michi nota sunt euidenter non plus assentirem: quam si nullus hoc diceret. Tum quia frequenter talium auctoritates inducit: quorum dictis nec ipse dabat nec circa suos auditores dare volebat: nec nos etiam vllum damus assensum.

⁋ Ad quid igitur allegabat eorum dicta: potest dici vt ostenderet conuenientiam doctrine sue cum doctrinis aliorum: vel aliquando vt qui demonstrationes capere non sunt ydonei: auctoritatibus causet assensum: aut aliqua alia causa sibi nota.

⁋ Ad 2m nego maiorem. Ad probationem dico: quod non semper assensus circa conclusionem natus causari ex assensibus circa praemissas: consequens est ad illos assensus: qui non tunc quando potentia non est apta recipere. Actus enim acti uorum sunt in patiente disposito. 2o de anima.

⁋ Intellectus autem habens assensum scientificum de conclusione non est aptus tunc simul recipere assensum tantummodo creditum seu fidem: et est satis conueniens exmpium in corporalibus. Nam calefactio videtur esse naturaliter consequens illuminationem: vnde sol illuminam do calefacit: et tamen non in quocumque causat lumen causat consequens calorem. Illuminat enim speras inferiores: quas tamen non calefacit: quia ille non sunt susceptiue caloris: et idipsum contingeret in aere: si deus aliquam formam incompossibilem calori causaret in aere.

⁋ Si dicatur: ex hoc sequitur: quod pos sibile est naturaliter assentire praemissis et non assentire conclusioni. contra illud dictum in praecedenti. q.

⁋ Negandum est hoc sequi. Nam iste qui habet scientiam et medium theologicum vtique assentit conclusioni: licet non per assensum causatum ex illo medio theologico: et vtique assentiret etiam per assensum causatum ex illo medio nisi alius assensus in eo sibi incompossibilis haberetur: incon ueniens autem esset si premisser assentiret et non conclusioni.

⁋ Tertia conclusio videlibet: quod theous habitus est compossibilis scientie actui et scientia habitus theo modo actui. Probatu. quia non minus iste habitus illi actui est compossibilis quam habitui virtutis vel vicii sit conpossibilis actus de graesenie actuum oppositi habitus: et actui scientie habitus errorum oppositi: patet: eo quod maior: vel non saltem minor inter eas repuis videatur: sed ista sunt compossibilia: pa enim experiensia. Nam aliquis habitualiter vitiosus potest eli cere vnum actum de graesenie virtutis non perdendo totaliter habitum vicii: et ita vnus habens habitum errorum bene intellectum potest elicere demonstrationem vnam non perdendo habitum praedictum: quod patet: quia si non frequentet demonstrationem et obliuiscatur se demonstrasse conclusionem illam: reperiet se promptum ad assentiem dum conclusioni opposite vt prius.

⁋ 4a conclusio probatur: quia quorumcumque habituum naturaliter acquisitorum actus sunt incompossibiles: et ipsi habitus sunt naturaliter incompossibiles. Sed habituum theomodo et scientie de eadem conclusione actus sunt incompossibiles: igitur et ipsi habitus minor patet: ex conclusione 2a huius articuli: maior probatur et inductiue: vt patet intuenti tam in habitibus moralibus quam inte lectualibus. Et ratione: quia si actus habituum sunt incompossibi les: cum habitus non naturaliter acquirantur nisi per actus tales: habitus non possunt simul acquiri. Item cum actus graesenatiuus vnius habitus sit naturaliter corruptiuus habitus actus sibi incompossibilis: sequitur quod neuter post alterum possit priore remanen te acquiri: et per consequens nullo modo possunt naturaliter simul haberi: igitur sunt incompossibiles naturaliter.

⁋ Confirmatur: quia si dentur aliqui habitus copossibiles: quorum tamen actus ex se sunt incompossibiles: statim dici poterit: quod est nulli habitus sunt incompossibiles naturaliter: quoniam de incompossibilitate habituum nobis con stare non potest: nisi per incompossibilitatem actuum.

⁋ Contra. actus habitus vnius gaesenatiuus est compossibilis habitui act sibi incompossibilis: igitur et habitus habitui: antecedens patet: ex 3a conclusione: consequentia probatur: quia ex actu grnieseatur habitus.

⁋ 2o si cum habitu scientie non staret habitus theopmodo. qui est quedam fides: periculosum esset theologis conari acquirere scientiam eorum que credunt: qui sic ad id conarentur: per quod perderent fidem: et per consequens me ritum.

⁋ 3o non minus scientia cempossibilis est theopmoro. quam sit compossibilis fidei circa ea que directe cadunt sub fide: sed huic ipsa est compossibilis. dicens Augu. libro primo soli. quamuis in hoc corpore est anima: est si plenissime videat hoc est intelligat deum: tamen quia et corporum sensus vtuntur opere proprio: si nichilquidem valente ad fallendum: non tamen nichil ad ambigendum potest adhuc dici fides ea quae his resistitur et illud potius verum esse creditur. ecce quod cum plenissima intellictia quam in hac vita de deo habemus stat fides: talis autem noticia vtique scientifica est.

⁋ Ad primum dicendum. quod actum illum habitur esse compossibilem potest intelligi dupliciter: vno modo sic quod nec per ipsum tollatur neque remittatur: et sic neo antecedens Alio modo: sic quod non tollatur ex toto: et isto modo concedo illud: et sic intellexi conclusionem sicut patet ex assumpto in probatione: et tunc nego consequentiam.

⁋ Ad probationem dico: quod per nullum actum graiederatur habitus: cum quao actu stat habitus oppositus intensus vel remissus accipiendo generationem proprie scilicet pro inductione essentie illius habitus.

⁋ Ad 2m nego consequentiam. Ad probationem dico: quod vtique conarentur ad id per quod perderent fidem: non quidem infusam: sed illam ac quisitam quae dicitur theomidi: quamuis non per fidem infusam possunt habere actum credendi circa illud cuius acquisierunt scientiam: nec iste conatus periculosus est: sed vtilis et desiderabilis. vnde supra allegatum est per augentum 13. de tri. Dptabiliter rerum verarum in easdem res. id est in praesentiam et euidentiam ipsarum fides transit. Et cum dicitur quod per hoc perderent meritum: nego: quoniam sicut dicunt solennes doctores: licet tales scientie tollant fidem: quia faciunt esse apparens id quod proponitur: non tamen diminuunt rationem caritatis: per quam voluntas prompta est ad id credendum: si non apparet acper hoc nec rationem meriti.

⁋ Ad auctoritatem Aug. primo dicendum est: quod magis confert ad propositam: apparet enim per eam quod fides ponitur vt excludatur dubietas et ambiguitas que ex opere sensuum posset prouenire propter quod vbi non est tanta euidentia no titie: quod omnis dubietas excluditur sicut in his que proprie sciuntur non est fides opportuna.

⁋ 2o dico: quod Augu. per ple nissimam intelligentiam non intelligit euidentiam illam perfectam quam proprie scientiam dicimus: sed eam qua maiorem de communi lege habere non possumus de his scilicet que in vita ista de deo eui denter cognosci non possunt: vt deum esse vnum essentialiter et trinum personaliter: filium a patre in essentie vnitate graesenari: et spiritum san ctum ab vtroque non generari: sed procedere: et alia huiusmodi de deo quae sunt principalia obiecta fidei nostre: quantumcumque enim in hac vita ad horum notitiam quis eleuetur: adhuc fides necessaria est: quia non est tanta notitia quae omne dubium excludat: quod ex sensibus potest prouenire: sed cum horum notitiam euidentem et claram perciperemus: quod erit in patria: tunc non erit fides necessaria vt ibidem immediate praemissum est: et superius allegatum.

⁋ Confirma tur hoc ex intentione mra. sententiarum. distinctio ni. et in glosa primeo. ad corntis. 13. vbi dicit: quod fides et spes in patria penitus euacua butur: secundum essentiam scilicet et actum et modum in patria. Scienti autem quantum ad actum et modum: non autem quantum ad essentiam: alium enim tenebit vsum tunc scientia et modum: quam nunc hic in via Quantum ad articulum tertium premitto: quod op nio conformiter ad distinctionem in praecedenti articulo datam de theomda potest dupliciter accipi in proposito.

⁋ Uno modo pro habitu vel habitibus quo vel quibus quis prompte conclusionem opinabilem ex praemissis probabilibus vel ali tera probabili concludit.

⁋ Alio modo pro actu vel habitu assentiendi tali conclusioni seu ei quod per ipsam significatur. Se¬. cundum hoc pono. 3. conclusiones

⁋ Prima conclusio est: quod opinio primo modo dicta compossibilis est theo modo tam primo modo quae 2o modo accepte.

⁋ Probatur primo: quoniam contingit aliquem habitum theomoso tam primo quam 2o modo dicte habentem: prompte ad eas conclusiones probabiles rationes adducere: et per consequens simul cum habitu theordo habitum opinionis sic sumpte habere

⁋ Confirmatur: quia si quis penitus sacram ignorans scripturam opinetur deum intelligere alia a se: et ex habitu po tens rationes probabiles ad hoc adducere: studeat postmo dum in sacra scriptura et fiat fidelis: ita quod ille firmiter credat: ipse eandem conclusionem tandem in sacra scriptura prompte deducet et conformiter assentiet: et nichilominus postea sicut prius rationibus probabilibus concludet: igitur hos habitus simul habebit.

⁋ 2o opinio sic sumpta compossibilis est tam op nioni primo modo quam 2o modo dicte de contradictoria conciusio igitur multo magis theo. de eadem conclusione: consequentia clara est. Anteceden declaratur. Nam si quis opinans conclusionem aliquam propter aliquam rationem sibi magis probabilem nouiter occurrentem assentiat opposite: et talem frequenter eliciat rationem et assen sum conformem: sic quod accipiat habitum opinatiuum: vt 3o modo dictum est de ipsa conclusione: non minus prompte et per easdem rationes sillogim abit oppositam conclusionem quam prius opinabatur quam antea: et non assentiat ei: igitur simul cum vtroque habitu opinionis postmodum acquisito habebit habitum opinionis primo modo dictum de opposita conclusione.

⁋ 2a conclusio est: quod theomodia 2o modo sumpta: scilicet pro assensu. non est compossibilis opinioni similiter sumpt ita quod nec actus assentiendi theologicus est compossibilis actui assentiendi opinativo: nec habitus habitui.

⁋ Prima pars conclusionis: scilicet quod actus non sit compossibilis actu probatur: quoniam impossibile est eundem hominem adherere alicui formidando de veritate oppositi: et adherere eidem non formidando de veritate opposita. Patet. quia alioquin formidaret et non formidaret de eodem: quod implicat contradictionem: igitur impossibile est eundem simul eidem adherere assensu theologico et opinatiuo. conclusio declaratur: quoniam hec est praecitia differentia inter fidem et opinionem: quia fides est adhesio si ne formidine. quoniam vbi dubitatio est: fides non est. vt dicit hug. Et idem patet per Aug. vt habitum est quastione praecedenti. et assensus theologicus quadam fides est: vt ibidem dictum est: opinio vero est adhesio cum formidine. vnde Auic. 6. naturalium diffiniens opinionem dicit. quod est conceptio ad quam ad ceditur cum formidine alterius partis. idem etiam dicit lin conien. in fine primi post. loquens de opinione proprie dicta.

⁋ Nec valet dicere: quod differentia fidei et opinionis non atteditur penes hoc quod dictum est: sed penes media earum. valet quia fides est assen sus causatus ex auctoritate: opinio autem ex ratione probabili scilic inquam non valet quoniam fides potest esse ex ratione probabili et opinio ex auctoritate. Primum patet per Aug. 13. de tri. dicens "suam igitur quisque fidem apud seipsum videt: in altero autem credit: eam esse non videt: et tanto firmius credit quanto fructus eius ma gis nouit: quos operari solet fides per dilectionem". hipatet secundum Augu. quod quis ex operibus tamquam signis fidei fidelis probabitur: constat enim: quod non demonstratiue arguens cre dit in animo alterius esse fidem. Idem patet per hug. de sact. per li id est vbi posita distinctione de his que sunt ex ratione et secundum rationem et supra rationem et contra rationem: et adiecto: quod duo ex trema fidem non capiunt: vt allegatum est in praecedenti articulo. pro. conclusio 2a. subdit. ergo que sunt secundum rationem et que sunt super rationem: tantummodo vt noui suscipiunt fidem et in primo genere fides ratione adiuuatur. et ratio fide perficitur. Et infra. quae dicta sunt igitur secundum rationem fuerunt probabilia rationi et sposcitio te acquieuit eis.

⁋ 2m etiam patet: quoniam de his quibus assentimus propter auctoritate sapientum mundi: quibus tamen non pe nitus absque formidine credimus: non dicimus nos habere fi dem: sed potius opinionem.

⁋ Praeterea secundu philosophum id est tho. Probabilia sunt que videntur pluribus aut sapientibus: cui con cordat Aug. contra cresconium li. 3. dicens quod probabilia dicun tur: quia probantur: hoc est approbantur et creduntur supiter esse vera: sequitur: quod probatio per auctoritatem sapienum mundi est ratio probabilis. Et per consequens cum fides vniversaliter distinguatur. ab opinione et econverso vt nunc de ipsis est sermo: non est assumenda earum distinctio: ex eo quod vna causetur ex auctoritate: alia vero ex ratione probabili.

⁋ 2o idem probat: per hugo. ibidem li id est diffinientem fidem. Dicit enim: quod est certitudo ani e mi de rebus supra opinionem absentibus: et infra scientiam comstituta. Constat autem: quod fides non est supra opinionem ratione euius: igitur ratione adhesionis: quae quidem est firma: et absque dubitatione: opinio autem cum dubitatione. Et quod hec fuerit intentio sua patet. Nam subdens dicti huius rationem: plus inquit est fide stare quam estimatione nutare. paulo ante discernens inter estimantes seu opinantes et credentes dicit: quod opi nantes in his que audiunt alteram partem eligunt ad estimationem: sed non approbant ad affirmationem. quamuis enim vnum est duobus magis probabile intelligant: vtrum tamen ipsum adhuc verum sit asserere non presumunt: credentes autem sic alteram partem comprobant vt eius approbationem etiam in assertionem assumant. Et paulo post subdit: quod vbi dubitatio est: fides non est. Ex quo patet quod per assertionem intel ligit firmum et stabile iudicium et assensum: nunc autem impossibile est eundem simul assumere aliquid in firmam assertionem: et non assumere illud in firmam assertionem: igitur impossibile est simul eundem credere et opinari idem.

⁋ Patet igitur quod actus assentiendi theologicus et actus assentiendi qui est opinio: non sunt de eodem compossibiles in eodem.

⁋ Ex quo patet vlterius sequi 2a pars conclusionis scilicet quod nec habitus sibi inuice compossibiles sint: si cut probabatur quod habitus scientie et fidei non sunt compossibiles ex incompossibilitate actuum suorum.

⁋ Praeterea impossibile videtur esse acquisitos simul in intellectu duos habitus habentes inclinatione repugnantes adinuicem.

⁋ Conclusio 3a: quod actus vnius aliquo modo compossibilis est habitui alterius et econverso actualis assen sus theologicus de sic esse compossibilis est habituali opinioni de non sic esse: igitur compossibilis habituali opinioni de sic esse Consequentia patet per locum a minori. Nam minus videretur esse de primo quam de 2o. Antecedens probatur: quia non quilibet assensus est sine formidine de vno oppositorum elicitus post habitum intensum de reliquo opposito corrumpit totaliterillum. sicut nec quilibet actus bonus corrupit totaliter habitualem malitiam inclinatiuam ad actum oppositum Eodem mo modo potest probari: quod habitui theologico sit compossibilis assensus actualis opinatiuus circa idem obiectum. Nam ei est compossibilis assensus actualis opinati aus de obiecto opposito: alias quantumcumque intensum habitum theologicum quis haberet de aliquo obiecto theologico illum totaliter perderet quocumque debili assensu circa oppositum adueniente: quod est falsum. Nam desinente illo actu assentiendi opposito: nec simili vlterius elicito: experietur quis prompte et faciliter eidem: cui prius: se assentire: quod non contingeret: si prior habitus fuisset ex toto corruptus. Quantum ad articulum quartum: de incompossibilitate scilicet vel compossibilitate scientie et opinionis ponende sunt tres conclusiones

⁋ Prima est: quod opinio primo modo accepta secundum distinctionem positam in principio praecedentis articuli: siue sumatur pro actu vel pro habitu compossibilis est scientieprobatur sicut prius probatum est quod sit compossibilis theologie.

⁋ 2a quod opinio 2o modo sumpta non est compossibilis scientie: nec actus actui: nec habitus habitui. Probatur. quia non est possibile naturaliter aliquem dub assentire ei quod est actualiter euidenter sibi notum: igitur non est possibile naturaliter aliqua eadem simul ab eodem opinari et sciri: patet consequentia. Antecedens probatur: qui nullus assentiens alicui dubitat ne sic sit: nisi quia non est actualiter sibi euidenter notum quod sic sit: vnde pone quod sit sibi no tum euidenter sic esse: statim concludet: quod omnis dubitatio excluditur de opposito. Et ideo bene dicit philosophus in prohemio metaphisice: quod qui dubitat et admiratur: ignorare videtur. tol le igitur ignorantiam et tolletur omnis dubitatio.

⁋ 3a conclusior quod actus sciendi copossibilis est aliquo modo habituali opi nioni. ratio est: quia non semper necesse est tam intensum esse actum scientie: quod mox totum habitum opinionis corrumpat: nedum opinionis de eodem obiecto: sed nec etiam opinionis de opposito. vt in 2o articulo dictum est: quod tamen magis videretur Econuerso etiam assensus opinionis compossibilis est scientie habituali: cum enim non semper quis vtat habitu scientie quem habet: non apparet cur si probabile medium circa ean dem conclusionem menti occurrat: non possit assentire conclusioni assensu conuenienti illi medio: ac per hoc assensu opinatiuo.

⁋ Contra hoc quod in vtroque vltimorum articulorum sumptum est de opi nione scilicet quod ipsa habet necessario formidinem annexam. Arguitur multipliciter per aliquos. vno quidem supposito ex intentione philosophi primo posteriorum: quod de eadem conclusione potest esse opinio et scientia: quamuis non in eodem homine. Ex quo sequitur. quod de aliquo vero necessario potest esse opinio: tunc arguitur. aut omnis opinans aliquod verum necessarium estimat illud possibile aliter se habere: aut non. si sic igitur qualibet opinio de vero necessario est falsa: cum quelibet estimet possibile se aliter habere quod non potest aliter se habere.

⁋ Item sequuntur contradictoria. Nam omnis opinio qua quis opinatur verum: est vera. et sic simul erit vera et non vera.

⁋ Si vero non estimet illud verum necessarium possibile aliter se habere: igitur illa opinio est sine formidine. Cuius ratio est: quia omnis noticia qua quis estimat rem esse sicut est: et non estimat eam possibiliter aliter se habere: est sine for midine.

⁋ 2o praemittunt: quod aliud est considerare aliquam propositionem esse veram absolute: aliud est considerare propositionem esse veram necessario vel contingenter: et in re possunt tales considerationes separari. Tuc sic. qualis est ordo actuum ad actus ex quibus generantur habitus: talis est habituum inter se: sed in anima possunt esse actus su mentes propositiones vt simpliciter veras de inesse: sine hoc quod sumantur vt necessarie vel contingentes: igitur similes poterunt esse habitus in anima. Actus autem qui respiciunt ve ritatem solam propositionis: et qui contingentiam ad alteram partem tantum: quales est sunt multi possibiles: sunt sine formidi ne: cum non respiciant contingentiam ad partem oppositam: ad per hoc non sumunt eas vt possibiles aliter se habere: igitur habitus ex eis geniti sunt sine formidine: sed isti habitus non sunt scientie: cum scientia determinate concernat necessitatem propositionis: nec sapientia: vel intellectus: cum sint vel possint esse de contingentibus: de quibus nec intellectus nec sapientia esse potest nec apparet ad quod genus habituum possint reduci aliud quam ad opinionem. Ex quo concluditur: quod sunt alique vel est aliqua species opinionis non includens formidinem.

⁋ 3o omnis actus formidolosus corrumpit per sui reiterationem omnem habitum firmiter adhesiuum. patet: quia actus habitus contrariu sunt per reiterationem corruptiui reliqui contrarii habitus: vt patet de actu intemperantie respectu temporantie et aliis habitibus. contrariis. Sed non omnis actus opinatiuus per sui reiterationem corrumpit habitum firmum adhesiuum: igitur non omnis talis est formidolosus: minor patet. quia. p. et alii vtuntur ad conclusiones de quibus habent scientiam rationibus probabilibus opinatiuis: quod non facerent si corrumperent scientiam. Patet etiam experientia. Nam post multas rationes probabiles et earum iterationes eque habent scientiam vt prius. Similiter fideles ad ea que tenent fide vtuntur talibus rationibus probabilibus nec corrumpitur eorum. fides.

⁋ 4o si formido esset de essentia opinionis: augmen tata opinione circa aliquam conclusionem augmentata esset formi do circa ipsam. consequentia patet. Falsitas consequentis declaratur: quia si quis dubitat de aliqua conclusione quanto plures rationes probabiles habebit ad illam: tanto minus formidabit circa eam vt patet: immo tamen poterit multiplicare rationes probabiles: quod ei adherebit omnino sine formidine.

⁋ 5o nullum quod disponit ad scientiam vel fidem includit formidinem: sed aliqua opinio est hiusmodis valet illa que est eiusdem conclusionis: igitur etc. maior patet: quia nullum disponens ad aliquid includit aliquod corruptiuum eius: formido autem est corruptiua scientie et fidei.

⁋ 6o si quelibet opinio includeret formidinem: sequitur quod quanto quis vellet fortius opinari tanto vellet fortius formidare de eo quod opinatur: sed hoc est falsum. Alioquin sequitur: quod doctores fideles qui conantur fortes rationes probabiles adducere ad conclusiones fidei et ad fortiter ipsas opinandum: conarentur ad du bitandum de ipsis: et per consequens ad perdendum fidem.

⁋ 7o hoc pro batur auctoritate Ari. 7o ethicorum. vbi dicit: quod aliqui tantum adherent opinionibus suis quanum alii conclusionibus demonstratiuis: quod verum non esset si omnis opinio includeret formidinem.

⁋ Pro dissolutione rationum praedictarum premitto: quod opinio dupliciter accipitur ab auctoribus. Nam aliquando sumitur pro praesumptio ne seu assensu temerario cadente obiectiue partialiter super cientia non habita: sicut cum quis estimat se scire quod nescit: et sic opinio quaedam errorum species est. sic opinionem sumit Augustinus in de vtilitate credendi. vbi ait. Tria sunt genera hominum profecto improbanda ac detestanda. vnum est opinantium eid est eorum qui arbitrantur se scire quod nesciunt etc. et infra. Dpina ri inquit ob duas res turpissimum est: quod et discere non potest qui sibi iam scire persuasit: si modo illud disci potest et per se ipsa temeritas non bene affecti animi sigunium est: et infra. Quod opinamur in quit debemus errori. et hoc modo non accepi in superioribus nomen opinionis: nec est accipit vsus modernus.

⁋ Alio modo accipitur opi nio pro assensu cadente obiectue super significatu enuntiabile alicuius propositionis: siue illud partialiter includat actum anime: siue non: et isto modo secundum linco. in fine primi posteriorum potest tripliciter sumi: scilitet communiter: proprie: et magis proprie.

⁋ Dpinio communiter dicta vt dicit: est conceptio cum assensu: et sic est fides et genus scientie et opinionis proprie et magis proprie dicte. Dpinio proprie dicta est acceptio vnius partis contradictionis cum timore alterius. Et secundum hoc vt dicit: scientia non est opinio: tamen idem est scibile et opiniabile.

⁋ Dpinio vero magis proprie dicta est acceptio veritatis ptingentis inquantum huiusmodi. Et secundum hoc nec scientia est opinio: nec scibile opinabile. 2o modorum horum accipitur in communi vsu modernorum disputantium opinio: et sic accipiunt Auic. et hug. vt patet supra: et similiter ego in superioribus dictis.

⁋ Nunc ad primam rationem primo contra eam arguo: quia si valet non solum probatur illud quod infertur: sed etiam quod de nullo vero necessario possibile est opinantem formidare. quod est expresse contra lincon. vt supra patet in descrip tione opinionis proprie dicte. et secundum se falsum est. Nam clarum est: quod possibile est: quod aliquis propter rationes aliquas probabiles: vel au ctoritates aliquas philosophorum opinetur aliquid cum dubitatione: eo quod illud non sit sibi euidenter notum: quod tamen postea ipse scinet per demonstrationem: ac per hoc quod veram opinionem cum formidinie possit habere de aliquo vero necessario.

⁋ 2o respondeo ad rationem argumentum: conceo quod opinio sic sumpta potest esse de aliquo vero necessario: et dico quod non est necesse: quod quilibet opinans illud estimet ipsum possibile aliter se habere: non tamen sequitur: quod talis opinetur sine formidinie partis opposite. Aliud enim est timere de opposito: aliud estimare ipsum possibile ali ter se habere: seu etiam oppositum esse possibile: qui enim opinatur. verbi gratia. circulum quadrari posse: vtique dubitat de op posito scilicet quod non possit quadrari: non tamen estimat ipsum non posse quadrari: quia sic simul estimaret contradictoria: nec estimat etiam possibile esse ipsum non posse quadrari: multum enim rudis esset qui non cognosceret: quod si circulus potest quadra ri: non est possibile ipsum non posse quadrari.

⁋ Si que ratur vnde proueniat ille timor opinanti. Dicendum: quod ex rationibus probabilibus quas habet ad partem oppositam: vel et ineuidentia medii: quod habet ad propositum: et istud 2m potius est

⁋ Contra secundam rationem arguo: quia si sit efficax sequitur: quod per medium demonstratiuum possit opinio generari: quod est inopinabile. hoc patet: quoniam secundum arguentes: demonstrans potest vti propositionibus demonstratiuis: vt veris de inesse sim pliciter: non concernendo earum necessitatem: ex talibus autem actibus reiteratis non generabitur nisi opinio secundum ipsos.

⁋ Secundo respondeo ad rationem. Et dico: quod quamuis propositio possit considerari et vt vera necessaria: vel contingens quelibet tamen siue consideretur. siue non consideretur: aut esta ne cessaria aut non: et similiter aut est euidens aut non. Et lo quendo de mentalibus propositionibus que sunt assensus vel notitie: si propositiones ex quibus sillogiatur sunt ne cessarie et euidentes seu potius euidentie quadam: et cetera ad demonstrationem requisita concurrant prius generab tur scientia absque alia reflexione super eas quam cognoscantur tales esse. sicut in primo articulo praecedentis questionis est dictum Si vero sint assensus tantum: aut sunt assensus certi et sine formidine: et sic generabitur fides: aut cum formidine et mutatione: et sic generabitur opinio.

⁋ Ad tertiam concedo maiorem: proprie loquendo de actu formidoloso: et ne go minorem. Ad probationem dico: quod habentes scientiam vel fidem de aliqua conclusione: licet vtantur rationibus probabilibus: non tamen vtuntur actibus formidinosis seu actibus assentiendi cum formi dine: qui soli proprie dicuntur actus opinatiui seu opinionis vt de opinione nunc agitur: quia tales propositiones nullum in eis causant assensum. Sicut etiam si quis ad aliqua per se nota induceret probabilia argumenta nullum in eo causant assensum. Si queras quare. p. inducit cum demon strationibus tales rationes probabiles. Respondet Commen. primo celi. dicens Aristo. enim vtitur sermonibus probabilibus duobus modis. aliquando praeinducens eos ante demonstrationem ad exerc tandum et dubitandum. et aliquando post. vt faciat conuenire setmones probabiles cum demonstratiuis. Potest etia alia causa assignari. sicut supra de allegatione auctoritatum dicebtur.

⁋ Ad 4m. Intelligendo formidinem esse de essenti opinionis. id est per se consequens opinionem nego consequentiam: et patet instantia in suspitione de qua non est dubium: quod per se annexam ha beat formidinem: sicut patet per Augustinum in de vti. cre. et ex perientia docet: et tamen non augetur formido aucta suspitione sed minuitur id est quanto quis intensius suspicatur tanto remissidubitat an sic sit. Unde si quis propter aliquod signum aliquis de aliquo suspicetur: et iudicet cum dubitatione sic esse: si one currant plura signa: vel occasiones suspicandi adhuc vt hementius suspicatur et minus dubie quam prius.

⁋ Item co tinentia: per se annexam habet difficultatem in actu et delecta tionem in prauis concupiscentiis: nam continens habet prauas concupiscentias: licet non eas sequatur: et aliqualiter delectatur in ipsis: licet non ducatur: vt patet septio ethicorum. Et per hoc differt a temperato: et tamen cum augetur continentia non augetur difficul tas in actu: nec delectatio in prauis concupiscentiis: sed tam hec quam illa minuitur: et sic in pluribus posset instari. Sed dices quod secundum hoc in tantum possunt multiplicari rationes probabiles: quod totaliter tolleretur formido: et tunc esset opinio sine formidine.

⁋ Ad hoc dico primo: quod si tolleretur totaliter formido: et similiter opinio: quoniam quamuis opinio suscipiat magis et minus: seu possit magis et minus esse cum formidine: numquam tamen est sine formidine. quod suo modo videri potest in suspicione: a qua non potest tolli formido ipsa remanente suspicione. Similiter a continentia non potest auferri totaliter difficultas ea manente: sed cum totaliter excluditur difficultas: tollitur con tinentia: et inducitur temperantia: sic in proposits si totaliter excludatur formido: excluditur opinio: et inducit alius habitus adhesiuus non dubius.

⁋ 2o dico: quod rationes probabiles mentales: ua scilice componuntur ex assensibus ex qubus imediate generari habent habitus assensitiui: vel sunt assensus cum dubitatione: et tunc quantumcumque multiplicentur rationes non tolletur formido: cum quelibet secum propriam ferat formidinem: vel sunt assensus absque formidine: et tunc concedo: quod tollant formidi nem: et pariter opinionem: et generabunt fidem.

⁋ Ad 5o dico: quod aliquid disponit ad aliud per accidens: et aliquid per se. Si igitur intelligatur maior de disponente per accidens: falsa est: et etiam probatio eius. Nam sicut experientia docet: habens vnum viciorum: vel ad ipsum ex nartiuitate mul tum inclinatus: disponitur ad virtutem per operationes de genere oppositi vicii. Unde et vt ita fiat dat in documentum a phomo 2o ethicorum. Similiter continentia disponit ad temperantiam: et tamen habet aliquid annexum corruptiuum ten perantie: scilicet delectari in prauis concupiscentiis: multe aut instantie possent dari. Si vero maior intelligatur de dispo nente per se tantum: tunc minor in eodem sensu est falsa. Non enim per opinionem vt de opinione nunc in praesenti loquimur per se disponitur quis ad scientiam vel fidem. Nam nulla tali opi nione praehabita. non minus quis suscipiet scientiam occurrente sibi demonstratione: quam si prius rationem probabilem habuisset. Et idem dico de fide. per accidens tamen dicitur disponere qui tollit vel remittit dubia et assensum ad oppositum.

⁋ Ad sextam neganda est consequentia et instantias habet in simili quoaplures. Nam continentia vt dictum est habet annexam difficul tatem in actu: et tamen non quanto quis magis vult esse continens tanto magis vult pati difficultatem in actu.

⁋ Item meritum quo quis sibi meretur habet annexam glorie carentiam: nec tamen quanto quis vniversalite sibi magis mereri: tanto magis vniversali carere gloria. Eides etiam habet annexam carentiam visionis: et spes carentiam fruitionis: nec tamen quanto quis vult magis credere vel sperare: tanto magis vult carere visione vel fruitione. Alie innumerabiles possent dari instantie.

⁋ Ad septimum dicendum quod cum philosophus dicit septimo ethicorum. quidam enim credunt nihilo minus quibus opinatur. quam alteri qui sciunt. Manifestat autem eraclitus: sic enim iacet textus. vel philosophus accipit opinionem pro praesumptione iuxta acceptionem Augu¬. stini supra positam.

⁋ Et hoc innuitur ex parte proxime praecedente: qua ait. Quidam enim opinantium non dubitant: sed estimant certe scire. li accipit opinionem communiter pro adhesione distincta contra scientiam. et sic est communis ad opinionem et fidem proprie dictas. Et hoc sufficit ad intentionem suam ibi. nec est contra propositum nostrm.

⁋ Ad primam ratiom principalem quaestionis. patet responsio ex dictis in primo articulo.

⁋ Ad secudam dicendum: quod vel conclusio accipitu in antecedente pro conclusione mentali que est assensus et notitia. et sic concedo antecedens: et nego consequentiam qua in fertur: igitur nec idem obiectum: quia diuersarum conclusionum idem contingit esse obiectum. Uel accipitur conclusio pro conclusione vocali: vel etiam mentali ei simili et ad placitum significante: et tunc nego antecedens. et similiter si concluso acciperetur pro suo significato totali etia antecedens nego probatio ex dicto philosophi non est ad propositum: quoniam philosophus inten dit quod per scientiam vnius generis subiecti non conuenit probare aliquam conclusione non communicantem illud genus subiecti: sed alterius omnino sicut per geometriam cuius genus est magnitudo non conuenit demonstrare: vt exemplificat: quod quoniam contrariorum est eadem disci plina. cuius conclusionis subiectum non pertinet ad genus magnitudinis. quod autem vna scientia non possit probare conclusionem quam probat alia scientia. si conclusio illa sit eiusdem generis. cuius vtraque illarum scientiarum. hoc non vult: sed potius oppositum innuit in particula statim sequente. tales autem sunt multe conclusiones cum multe scientie communicent saltem partialiter in genere subiecto: sicut astrologia: cuius subiectum sub subiecto physice comprehenditur: vtraque enim de corpore celesti considerat. et etiam multe sunt alie tales.