Quaestio 4

⁋ Distinctionis. XVII. Questio. IIII QUarto quero vtrum forma corporalis intendatur per acquisitionem noue forme: vel partis seu gradus forme eiusdem rationis: Et videtur quod non primo auctoritate. P 4o physi. in illo cau. Sunt autem quaedam que per rarum et densum. ait enim ibi quod ex calido fit magis calidum nullo facto in materia calido: quod non esset calidum quando erat minus calitem. Et ibi Commentatoris dicens quod corpus calidum transferur in maiorem caliditatem nullis partibus calidis in actu aduenientibus: sed ex intensione ipsius caliditatis. Ex quibus videtur vtriusque intem mdo esse quod in tali intensione caloris non adue niat nouus calor subiecto: sed prior tantum modo perficiatur et vigoretur.

⁋ 2o si in huiusmodi intensione acquireretur noua pars for: me: vel prior rema neret in subiecto simul cum nouiter acquisita: vel adueniente no ua prior corrumpetur. Non potest dici quod simul remaneant: tum quia tunc duo accidentia solum nuoa differentia essent in eodem subiecto primo: quod est impossibile: vt patet. 5. meta. tum quia forma intensa composita esset: et non simplex contra auctorem sex principiorum dicentam: quod forma est contin gens compositioni simplici et inuariabili essentia consistens. Et statim addit quod forma a natura compositionis seiungitur. vbi videtur velle: quod naturae cuiuslibet forme cum formam in communi diffiniat repugnet compositio: tum qui quanto forma est compositior: tanto est imperfectior et econtra: quanto simplicior tanto perfectior.

⁋ Ex quo vltra sequitur quod quanto forma esset intensior tanto esset imperfectior: et tanto perfectior quanto remissior. Et patet consequentia quia quanto esset intensior: tanto esset compositior: si intensio forme fieret per additionem noue partis forme priore remanente: nec potest dici: quod in aduentu noue parti prior corrumpatur: tum quia non intenderetur neque intensiue augmenta retur forma: quamuis forsan vna alia perfectior generaretur: quia quod augetur praexistit: vt patet primo de generatione: tum quia non apparet causa corruptionis partis forme praexistentis: quoniam nec agens est contrarium sed simile: nec pars adueniens forme est contraria sibi: cum sit similis est eiusdem speciei: nec est subiectum eius corrumpitur vt supponitur: nec in tali intensione agens est absens: sed praesens quod dico propter formas que ad suum existere dependent ab agente actualiter conser uante: vt lumen in aere: omnis autem forma que corrumpitur. propter aliquod praedictorum videtur corrumpi. Ad oppositum arguitur. quia intensio forme: si est continua est motus: et si subita est muta tio: motus autem secundum Commentatoris. 5o phy. nihil aliud est quam acquirere partem post aliam ex illo ad quod res mouetur donec acquiratur illud aliud ad quod mouetur perfecte. Et 3o phy. dicens quod motus nihil aliud est quam generatio partis post aliam illius perfectonis ad quam tendit motus: donec perficiatur: et sit in actu: que de motu acquisitivo qualis est qualibet intensio continua vera sunt: similiter mutatio est subita acquisitio perfectionis ad quam subiectum immediate fuit in potentia: et per consequens in omni intensione: siue subita siue successiua subiectum quod fit magis tale acquirit aliquam partem forme quam prius non habebat: et similiter in remissione perdit aliquam quam pus habuit. Nam et omnis motus deperditiuus est deprditio partis post partem eius perfectionis vel rei: quam prius mobile habebat: remissio autem motus deparditiuus est: si sit contitia: vel mutaiso si sit subita.

⁋ Circa quaestionem duo sunt articuli perquirendi: vnus est e eo quod principaliter queritur. 2m est habito quod forma intendatur per acquisitionem noue partis forme. videndum vtrum pars prior remaneat in subiecto simul cum parte sequente vel non. Quantum ad primum articulum est opinio vna quod in intensione forme nulla talis pars de no uo acquiritur. verbi gratia cum aliquod calidum fit magis calidum non acquirit aliquam formam vel partem seu gradum forme: que vel qui sit essentialiter calor: sed per eundem calorem praecise non auctum non intensum essentialiter: per quem erat pus calidum est po stea magis calidum. Et ratio est secundum eos: quoniam forma suscipiens intensionem et remissionem est indiuisibilis: et carens omni latitudine graduali secundum essentiam: secundum esse autem habet latitudinem: et ideo suscipit magis et minus secundum suum esse: ac per hoc eadem praecise secundum essentiam potest dare magis et minus esse subiecto. Quia autem forma secundum essentiam suam non habeat intensionem probant primo quidem secundum. P. S. meta. forme quantum ad essentias suas sunt sicut numeri: constat autem quod vnus numerus non est maior neque minor alio numero eiusdem speciei. vt senarius senario: nec est vnus per aliquam additionem potest fieri maior infra eandem speciem: neque per subtractionem minor: quin immo quelibet additio vel subtractio variat speciem numeri. Senarius enim per nullam additionem potest fieri maior senarius: sed quacunque vnitate addita senario resultat noua species numeri. Et similiter quacumque subtracta variatur. numeri species: sic etiam est in quibuslibet formis: quod nulla secundum suam essen tiam est maior vel intensior ac perfectior alia forma eiusdem speciei: nec per aliquam additionem vel subtractionem potest secundum suam essentiam fieri maior aut minor: aut intensior vel remissior in eadem specie manens. Et ex hoc sequitur quod nulla intensio fit per acquisitionem noue partis forme quae pori addatur: quoniam talis additio non potest stare cum identitate speciei: forme autem intensio non variat speciem forme. Item nec per acquisitionem forme eiusdem rationis totaliter noue pore desinente: quia esto quod talis successio formarum eiusdem rationis esset possibilis in eodem subiecto: adhuc non fieret intentio aliqua: nec subiectum fieret magis tale. Nam sequens non esset essentialiter maior vel intensior praecedente: sicut nec vnus numerus est maior ao eiusdem rationis.

⁋ 2o idem probatur. Nam quaelibet forma et quaelibet res secundum suam essentiam et quiditatem habet propriam certitudinem qua certificatur vt sit illud quod est: vnde albedo in sua natura habet propriam certitudinem quae est albedo: et non est nigredo nec aliquid aliud: certificatio autem rei semper consistit in mimmo et in esse indiuisibili: sicut et mensura per quam de re certificamur: vt patet io. meta. ergo cuiuslibet rei quiditas et essentialis ratio: consistit in indiuits et per consequens quaecumque addito vel remoto secundum essentiam non remane bit res id quod est. Cum ergo per intensionem forme non varietur quiditas et essentialis ratio forme: sequitur quod ipsa non fiat secundum aliquas gradus in esse formae. Quamuis autem forma secundum essentiam suam sit indiuisibilis: ipsa tamen secundum essentiam non variata potest perficere subiectum magis et minus: hoc probant sic: sicut se habet virtus ad agere sic forma ad perficere et dare esse: sed eadem virtus numero in se non variata potest magis et minus agere secundum quod inuenit subiectum magis et minus dispositum. ergo eadem forma numero. verbi gratia. calor potest dare subto perfectius et imperfectius esse et facere ipsum magis et minus calidum secundum quod subiectum est magis et minus dispositum: et sic non obstante indiuisibilitate essentiali forme adhuc ipsa latitudinem habet secundum esse quod dat subiecto.

⁋ Dicunt autem vlterius quod talis latitudo gradualis secundum esse: non competit forme substantiali: et est ratio: quia forma subiectalis dat supposito esse specificum et esse simpliciter: tale autem esse non potest variari nisi per variationem forme. Quapropter sicut non potest esse variatio in esse forme secundum eandem formam specificam: sic nec in esse quod dat forma substantialis: forma vero accidentalis: quia non dat esse specificum: ideo potest habere gradus diuersos in esse sine diuersitate essen tie secundum speciem: et eadem secundum speciem et numerum potest diuersis modis secundum magis et minus dare esse subiecto secundum quod subiectum est magis et minus dispositum. Nam accidentis esse est inesse. ergo diuersi gradus secundum esse accidentis sunt diuersi secundum inesse. Inherentia autem in accidente maior et minor esse non potest: nisi secundum maiorem et mino rem dispositionem subiecti secundum ergo quod subiectum est magis et minus dispositum ad susceptionem alicuius forme: magis et minus suscipiet illam. vnde vna albedo non est maior alia: sed vnum corpus est albius alio. habet ergo forma accidentalis gradus secundum esse: non autem secundum suam essentiam.

⁋ hec opinio non apparet mihi vera ad cuius improbationem praemitto vnam distinctionem: cum enim dicunt quod forma accidentalis dat esse subiecto: et quod secundum esse habet gradus etc. aut per hec verba intel ligunt quod forma causet quamdam entitatem distincta a se et ab ipsa materia et ab vtraque simul: quae entitas vocatur ab ipsis esse ipsius forme vbi gratia albedo existens in subiecto causat quandam entitatem que non est albedo nec materia subiecta: nec vtraque simul: sed quaedam entitas secundum se distincta ab vtraque: et neutram includens: et hoc ipsum est albe dinem dare subiecto esse album: quod dare huiusmodi entitatem: et hec entitas est illa quae dicitur esse albedinis: et quae habet gradus et suscipit ma gis et minus. Aut non intendunt dicere quod aliqua 3a entitas media ibi causatur: sed per hec verba. albedo dat subiecto esse album: non intelligunt aliud quam si dicatur subiectum est album per albedinem: non ima ginando aliquam entitatem praeter albedinem et subiectum: per quam sit formaliter album: et tunc per habere gradus in esse et non in essentia: non aliud intelligetur: nisi quod subiectum potest esse magis et minus album absque hoc quod albedo recipiat additione vel fiat maior: et eodem modo absque diminutione albedinis subiectum poterit fieri minus album propter aliam et aliam dispositionem ipsius subiecti vt dictum est. Si primo modo intelligatur apparet falsitas opinionis.

⁋ Primo: quia nulla talis entitas 3a ponenda est inter formam et materiam quecumque sit siue substantialis siue accidentalis. Nam positis praecise entitatibus forme et subiecti et entitate formee in subiecto: subiectum est tale per formam vt album per albedinem: et per consequens superflue et vane ponitur aliqua alia entitas: que sit esse album.

⁋ Et si dicatur quod eo ipso quo dicitur formam esse in subiecto: ponitur 3a entitas que est inesse: et illud esse quod ponunt non est aliud quam inesse: hoc falsum est: quia secundum hoc esset processus in infinitum in huiusmodi esse. Nam adhuc illo esse posito nec est adhuc vt subiectum sit tale: quod ipsum sit in subiecto: et per consequens poaitur aliud in esse: et sic in infinitum

⁋ Praeterea hoc est ex dictis eorum euidenter probatur. 5o enim quolibet q. 3a expraesse dicunt: quod omne quod dat forma materie et actus potentie. vbi gratia esse album: quod dat albedo corpori: et esse extensum quod dat quantitas materie: non est nisi quedam determia tio potentie per actum: et non est quadam res distincta a potentia et ab actu Ne autem hec verba includant contradictionem: necesse est dicere quod per determinationem potentie: non importatur aliqua res disticta a potentia et ab actu: sed solum importetur quod subiectum habet esse determinate siue actu tale per formam: siue proprius loquendo importatur quod subiectum est actu tale per formam. vbi gratia. album per albedinem: et sic se intelligere manifeste declarat iste doc. infra. eodem quolibet qui 14 vbi querens quid est esse istud quod forma dat. dicens quod est termina tio materiae vel participatio forme vel modus essendi quam habet materia sub forma: et per hec 3a idem intelligit. Et statim post dicens. quod habere participationem forme est vere esse tale et perfectum et carere tali perfectione est vere non esse tale: et vere esse imperfectum. ergo per hoc quod dicitur forma: dat esse tale materie: non aliud intelligit secundum ipsos quam si diceretur materia est talis per formam.

⁋ Praeterea eodem quinto q. 14. a proposito improbat talem entitatem tertiam: qualem aliqui putant ipsum posuisse. Ratio autem eius per quam improbat est: quoniam si forma non seipsa perficeret materiam. vbi gratia. quantitas non seipsa extenderet formaliter ipsam materiam: sed imprimeret materie quandam rem 3am vel quandam extensionem: pari ratione illa impressa imprimeret aliam in infinitum: standum ergo est in primis: vt dicamus quod forma seipsa perficit et materia seipsa perfici tur: ita quod nihil est aliud vniens materiam forme: vel faciens quod materia perficiatur per formam. Et subdit quod nullam est dare rem 3am aliam a materia et quantitate: et quod dictum est de quantitate respe ctu materie: intelligendum est de omni actualitate et de omni perfe ctione materie. verba sua sunt: et infra ait. non sunt ergo nisi due essentie. valet esentia forme et essentia materie: et praeter has non est aliqua essentia: nisi constituta ex vtrisque: et in solutione argumenti dicit quod tale esse non est aliquid aliud quam materia. Cum ergo ipsi di cant tale esse non aliquam essentiam vel rem: aut aliquid aliud 3m distinctum a materia et a forma: patet quod secundum eos talis entitas 3a non potest poni: et si ponant eam: sicut aliquando sonant superficialiter verba eorum contradicunt sibiipsis. Nec valet dicere quod verum est illud esse non esse aliquam aliam rem vel essentiam: est tamen aliqua modalitas vel realitas secundum se distincta et a forma et a materia: modalitas autem non est res vel essentia: sed modalitas rei vel essentie: hoc inquam non valet. tum quia vel talis modalitas est aliqua entitas vna vel plures: vel nec est vna entitas nec plu res. Si dicatur 2m sequitur quod ipsa nihil est. Si dicatur primum et ipsa non est plures entitates: nec est materia nec forma. ergo est quedam 3a entitas impressa in materia ab ipsa forma: et eadem ratione vt ipsimet arguunt ipsa imprimeret aliam: et sic in infinitum: aut qua ratione dicetur quod ipsa non imprimit aliam: eadem ratione dicetur: immo multum rationabilius: quod ipsa forma nullam talem entitatem imprimit a se distinctam: tum quia expresse ipsi dicunt quod illud esse non est aliud a materia. igitur non est aliqua entitas distincta a materia: vel oportet dicere quod aliqua entitas est quando non est aliquid: et per consequens non est ens nec entitas. vnde talis responsio non est nisi fuga verbalis et dictum sine intellectu.¬

⁋ 2o quia si ponatur talis entitas 3a que sit esse datum a forma ipsi materie: et habens in se gradus vt dicitur querendum est an talis entitas sit eiusdem rationis specifice cum ipsa forma: aut sit alterius rationis ab ea: si eiusdem et ipsa in se intrinsece habet gradus et est diuisibilis. ergo et forma etiam intrinsece habebit gradus: quod isti negant. Item omnes rationes quas isti faciunt ad probandum quod forma secundum essentiam non habeat gradus sunt contra hoc est. Si vo sit alterius rationis a forma qualiscumque entitas sit: habebit propriam quiditatem et certitudinem iuxta modum loquendi istorum: ita sicut et forma: et similiter talis entitas patet se et suam essentiam erit sicut quidam numerus: sicut et ipsa for ma: et per consequens ille rationes eque militant contra gradualitatem intrin secam illius entitatis: quam vocant esse: sicut contra gradualitatem essen tialem et intrinsecam forme.

⁋ Praeterea sicut ipsi probant quod forma non intendatur per additionem partis ad partem patet esentiam: tum quia plura accidentia nuoa tantum differentia non possunt esse in eodem subiecto: cum non pos sent ille partes forme facere per se vnum: tum quia tunc forma per intensionem fieret compositior: et per consequens imperfectior. sic est potest argui contra gradus istius tertie entitatis. nam illi sunt eiusdem rationis cum nihil augeatur nisi per simile vt dicunt.

⁋ Item querendum est quomodo possint facere per se vnum: et erit eque difficultas vt de parti pus forme. Item potest argui eodem modo quod quanto illud esse intende retur fieret compositius: et per consequens imperfectius: et sic esse formae intensio ris esset imperfectius: et forma quanto esset intensior haberet esse imper fectius. Et vniversaliter omnis ratio quam faciunt contra alios de esse forme: equa fieri posset de entitate ista 3a: quam vocant esse forme.

⁋ Si vero opinio ista intelligatur 2o modo supra posito. valet quod non sit ali qua entitas alia 3a a subiecto et forma distincta: sed per eandem praecise formam in se non auctam vel intensam: subiectum nunc sit magis tale quam prius: et similiter vnum subiectum sit magis tale quam aliud: non obstante quod forma per quam est tale non sit secundum se maior intensiue quam sit illa per quam aliud subiectum est tale: et hoc propter maiorem vel minorem dispositionem subiecti ad formam illam: quamuis autem iste modus dicendi sit multo subtilior primo: tamen nec ipse continet ve ritatem. Quod probo primo sic. quia si hoc esset verum sequeretur quod omne subiectum habens formam et magis dispositum ad illam quam aliud subiectum habens similem formam est dispositum ad illam: esset magis tale per suam formam: quam aliud minus dispositum esset tale per suam. hec consequentia patet secundum dicta eorum: quia si non esset magis tale. ergo ipsum non esset magis dispositum ad talem formam. Nam secundum ipsos omne subiectum magis dispositum ad formam et habens formam magis perficitur per illam: et est magis tale per illam: sed illud repugnat antecedenti: quare consequentia tet: sed consequens est falsum. patet ad sensum. Nam posito quod aer sit multo magis dispositus ad lumen quam aqua vel nubes: et candela parua causet lumen in aere. Sol autem in aqua vel in nube: constat quod aqua erit multo luminosior quam aer: et similiter nubes erit magis lucida quam aer ipse. Nec valet dicere quod sol est maioris virtutis in illuminando quam candela: qui esto quod ita sit adhuc nisi ipse causet maius lume intensiue quam sit lumen candele: aut subiectum illuminatum ab ipso sit magis dispositum ad lumen quam aer non erit illud magis luminosum: sicut esto quod deus sit multo maioris virtutis in causando lumen quam sol ipse: si tamen causet minus lumen in subiecto eque disposito quam sol: illud erit minus lucidum: quod a solo deo illuminabitur effectiue: quam quod a sole illuminatum erit.

⁋ Item sequaeretur quod si aer sit summe dispositus ad lumen et illuminetur a cande la non fiet magis lucidus propter maiorem approximatione candele ad ipsum.

⁋ Item duo causatiua luminis: quorum vnum sit multo virtuosius alio. ( vbi gratia parua candela et magnus ignis) eque approximata subiectis illuminabilibus et summe dispositis ad lumen: faceret illa subiecta eque lucida: nec agens maioris virtutis faceret suum passum magis tale quam agens mioris virtutis: passo vtriusque eque disposito ad actionem suscipiendam: quod est contra sensum et principio phyca. et vtraque consequentia patet secundum eos: quia si sit equalis dispositio in subiectis erit equalis inherentia form vt dicunt: et subiecta per consequens eque talia.

⁋ Et patet quod iste rationes eque procedunt et contra primum modum dicendi: quoniam secundum eos equalitatem dispositionis subiectorum sequitur equalitas inherentie accidentis ad subiectum: et per consequens equalitas illius esse quod dantur forme: quod non est aliud secundum ipsos quam suum iesse: et similiter equalitas participationis forme et terminationis per formam et modi existendi sub forma et ceterorum qua dicunt in proposito.

⁋ Sed forte dicetur quod aliquando aliter loquendum est de formis quae in esse et in fieri dependent a suis agentibus: cuiusmodi est lumen: et aliter de formis quae tantum in fieri dependenab ipsis: vt calor et albedo et similes qualitates. Nam sicut forme pri mi modi dependent in suo esse ab agentibus: et subiecta non sunt ta lia nisi agentibus debite praesentibus: sic est ad suum intensius et perfe ctius esse dependent ab eisdem et conditionibus eorum: sic quod secundum quod sua agentia sunt magis vel minus propinqua vel maioris aut mino ris virtutis: ita subiecta talium formarum sunt magis vel minus ta lia per suas formas ab illis agentibus causatas non obstante quod ille forme inter se secundum suas essentias non mutuo se excedant. vnde quod in aliis formis faciunt dispositiones subiectorum: hoc in istis faciunt dispositiones et proportiones agentium: quamuis est et iste aliter et aliter perficiant subiecta secundum alias et alias subiectorum dispositiones. hec responsio nulla est: quoniam propter hosmodi conditiones agentium numquam subiecta essent ma gis vel minus talia per formas ab agentibus illis causatas nisi ab agentibus sic conditionatis perfectior vel imperfectior forma causaretur Unde si deus conseruaret in aere lumen causatum a candela distante: et non coageret ipsi candele ad causandum decetero lumen: aut suspenderet eius actionem quoquoe alio modo: et ipsa candela fieret propinquior aeri illuminato illo lumine prius ab ea causato: et nunc a solo deo conseruato: certum est quod ille aer non ex hoc fieret luminosior. Similiter si essent mille candele eidem parti aeris approximate: et deus omnium actiones suspenderet praeterquam vnius: non intensius lumen facerent omnes ille simul quam illa sola: eode modo si sint agentia inequalis virtutis: et deus non impediret actionem debi lioris agentis: impediret autem actionem fortioris: non vt omnino non ageret: sed ne plurs ageret quam agens debilius: constat quod aer non fie ret magis lucidus ab agente fortiori quam a debiliori.

⁋ Con firmatur. quando posito quod deus conseruet immediate totum lumen causatum a canadela: et similiter conseseuet totum lumen causatum ab igne magno: sic quod neutrum lumen vlterius dependeat a candela vel ab igne: aut etiam posito quod deus in diuersis partibus aeris eque ad lumen dispositis causet lumen vnum equale lumini causato a cansadela: et lumen equale lumini causato ab igne: certum est quod vna pars aeris erit lucidior alia: et tamen idem erit agens et idem conseruans et eque proximum. Quia ergo subiectum vnum sit magis tale per formam quam aliud: aut ipsum vno tempore quam alio: secundum quod agens est vigorosius aut propinqus: hoc est: quia perfectiorem et maiore intensiue formam indu cit: sicut vna anima est magis deo grata quam alia: esto quod ex se sint eque disposite: et agens sit idem: quia maiorem gratiam deus causat in vna quam in alia: immo si vna esset magis disposita quam alia et in minus dispositam causaret gratiam maiore: illa esset magis grata. Et similiter est de corporalibus formis quod subiectum est magis tale: quia forma per quam est tale est maior intensiue: et hoc solo posito erit magis tale: et eo solo remoto non erit magis tale.

⁋ 2o arguitur sic. 2m principiou noncumque aliquod subiectum fit magis tale per aliquam formam: ipsum transmutatur secundum illam formam. hoc patet: quoniam alias ipsum se habere secundum ipsam eodem modo quo prius: et per consequens non fieret magis tale per ipsam quam esset prius. ergo quandocumque aliquod fit magis tale per aliquam rormam: vel transmutatur ab illa vel ad illam. Et hoc patet: quia non potest aliter secundum illam transmutari. constat autem quod non transmutat ab illa: quia sic non fieret magis tale per ipsam: sed minus tale. ergo transmutatur ad illam. ergo in nullo instanti ante finem temporis mensurantis illam intensionem ipsum et quaelibet pars eius habet totum idem de forma quod immediate post habebit: alioquin aliquid trans mutaretur ad id ad quod est iam transmutatum: et quod actu habet: et in quo vel sub quo quiescit: que omnia sunt impossibilia. vt patet 6modo phy. Similiter sequitur quod in quolibet instanti dicti temporis ipsum T. c. 3 2. quod transmutatur aut aliqua pars eius habet aliquid quod immediate pus non habuit propter rationem eandem.

⁋ Rspondebitur quod subiectum illud trans Respono mutatur ad formam quam prius habuit et actu habet et ad quam est iam transmutatum: non tamen est transmutatum ad ipsam. nec eam actu habet taliter vel tali modo qualiter ad ipsam habendam transmutatur. nam habet eam imperfecte et imperfecte participat illam: post trans mutationem autem habet illam perfecte: et ideo transmutatur ad ipsam perfecte habendam. Et posset dari eximpum de celo quod totum cathegoreumatice capiendo mouetur localiter et de loco ad lo cum. vt patet per. P. 6. physi. in soluendo vnam rationem Tenonis: et T. c. 8o per Commentatorem ibidem. et tamen celum semper habet eundem lo Com. S cum totum cathegoreumatice secundum rem et subiectam: quamuis sit alius et alius secundum rationem et formam: quamuis quelibet pars mutet locum secundum subiectam et secundum formam. vt ibi dicunt. P. et Commenta. Celum ergo totum mouetur ad locum quem actu habet. mouetur tamen: quia continue acquirit eundem locum aliter quam ipsum habet. nec sequitur aliquod inconueniens de praedictis. Sic in proposito forsitan diceret quis de forma.

⁋ Sed hec responsio non valet. contra respons primo quia impossibile est imaginari quod subiectum magis vel perfectius participet formam vno tempore: quam alio: aut illa magis perfi ciat ipsum aut ei magis inhereat vel radicetur: aut aliquia aliqo modo se habeat subiectum sub forma vel forma in subiecto quo ipsum fit magis tale formaliter per ipsam: nisi ipsa forma in se secundum suam essentiam sit perfectior et maior intensiue. Nam aut subiectum dicetur magis perfici per formam aut illam magis participare: et sic de aliis modis exprimendi hoc: quia secundum plu res partes suas perficitur per illam: quam prius: aut quia eedem sue partes pluribus partibus forme perficiuntur: quam prius: aut quia ipsa forma firmius inheret sibi et immobilius primum dici non potest: tum qui forma informans vnam partem subiecti non potest eadem ipsa naturaliter aliam informare de nouo: tum quia esto quod ita esset sic quod forma quasi in grederetur magis ad intima subiecti: adhuc subiectum non esset magis tale per ipsam: licet esset maius tale. Similiter 3m non facit ad proposii situm: tum quia ex hoc subiectum non esset magis tale formaliter: immo posset esse econtra sic quis per ruborem verecundie qui est passio faciliter delebilis aliquando magis rubeus est: quam vnus alius per rubedinem que est passibilis qualitas et magis radicata et firmata subiecto. vnde non ex hoc quod aliqua forma. vbi gratia albedo primanentius et immobilius inheret aut diuturnius subiecto est ipsum magis tale: quamuis sit diutius tale: sicut est dicit. P. primo ethicorum neque inquit prpetuum esse magis bonum erit: sed neque magis quod diuturnius est eo quod vniusdiei. tum quia nec ex hoc tali nouo modo habendi subiectum transmutaretur. Nam magis quiescendo sub forma radicatur et firmatur ipsa in subiecto quam si subiectum transmutaretur secundum ipsam. quod autem fit magis tale necessario magis transmutatur secundum formam illam. Relinquitur ergo 2m valet quod ideo subiectum magis dicitur participare formam: quoniam secundum totum vel easdem partes suas perficitur pluribus partibus forme: aut forma perfe ctiore et maiore intensiue: et habet propositum.

⁋ 2o non valet responsio quoniam impossibile est totum subiectum cathegoredoe transmutari secundum totam formam quam habet non perdendo ipsam: quin aliqua pars subiecti acqui rat aliquam partem forme quam prius non habet: quoniam si quaelibet pars subiect habet eandem partem forme praecise nunc et prius forma prius posita tota cathegoremdo e et sincathegoremdoe vniformiter se habet penitus ad totum subiectum: et per consequens totum subiectum cathegoremdaoe vnifor miter se habet ad totam formam cathegoremoaoe: ac per hoc non mu tatur: istud patet in exo eorum. Nam si nulla pars celi acquireret nouam partem loci secundum materiam vel subiectam: sed quaelibet maneret in eadem parte loci impossibile esset totum celum cathegoremdo mutare locum secundum formam aut transferri de circulatione perfecta in circulationem perfectam: quae sunt loca secundum formam: vt patet ibi: et 4o phyc. sed semper haberet eandem circulationem: vt patet.

⁋ In proposito autem constat quod non sic contingit. Nam vna pars subiecti non informatur alia parte forme quae prius informabatur alia pars subiecti: sicut vna pars celi habet eandem partem loci: quam alia pars celi prius habebat: quapropter si quaelibet pars subiecti retinet eandem partem forme praecise quam pus hapuit: nec aliam partem acquirit se necessario quod nec totum subiectum nec ali qua pars eius transmutatur secundum formam illam.

⁋ 3o arguo per rationem ab antiquo factam contra istam opinionem. Nam si forma intendus praecise secundum esse propter maiorem dispositionem subiecti. cum illa dispositio sit forma quaedam quaerendum est vtrum illa sit maior secundum suam essentiam: et habetur propositum: an tantum secundum esse et propter aliam maiorem dispositionem subiecti ad ipsam: et sic vel proceditur in infinitum in dispositionibus: vel erit deuenire ad aliquam dispositionem: quae ideo sit maior: quia in se et secundum suam essentiam plures continet gradus: et habetur propositum: et cum hoc eadem ratione concedi debet de qualibet forma quod ipsa secundum suam essentiam inten datur.

⁋ Ad hanc autem rationem ipsi dupliciter respondent. Primo quidem dicendum quod 2a qualitates intenduntur propter intensionem primarum qualitatum formalium quae sunt qualitates primo actiue et passiue et sunt dispo sitiones ad qualitates secundas. ille autem intenduntur propter intensionem primarum qualitatum materialium quae sunt raritas et densitas. ille vero non intendunt propter intensione primarum aliarum priorum qualitatum: sed raritas praecise intenditur propter maiorem extensionem materie: et densitas propter maiorem materie constrictionem. Nam tanto res rarior est: quanto ipsa sine additione alicuius extrinseci maiorem occupat vel oc cupare nata est locum: et econtra de densitate. Quia autem materia nunc simul extensior vel minus extensa non requiritur aliqua alia dispositio: sed in na sua est: vt sic formaliter potest extendi per quantitatem et ab agente actiue: et sic vitatur processus in infinitum in dispositionibus.

⁋ 2o respon detur quod possibile est formam intendi propter maiorem dispositionem subiecti: esto quod illa dispositio subiecti non intendatur. Nam vna forma potestrecipi in subiecto mediante duplici qualitate: sicut caslitas mediante siccitate et humiditate: siccitas tamen magis disponit ad calorem: quam huiditas: vnde in materia sicca ceteris paribus est calor inten sior: quam in huminda. Si ergo aliquod subiectum sit calite et humidum et postea fiat siccum: erit calidius quam fuit prius: et tamen subiectum non erit. magis calitem aut dispositum ad calore propter intensionem prioris dipositionis: sed propter nouam dispositionem alterius rationis a prima.

⁋ Contra. prima responsio non valet: tum quia non est necesse quod quandocumque aliquod subiectum fit magis vel minus tale ipsum rarefiat vel condensetur: sic probatum est. s. in prima. q. de augmento formarum. arti: primo. Et patet etiam: quia si lune appropinquaretur aliquod corpus potens eam illuminare: quanto plus appropinquaretur: tanto eius lumen intenderetur: et tamen ipsa non rarefieret aut condensaretur. tum quia et in formis spiritualibus in anima rationali est intensio ea remissio etia sated istos: et tamen ibi nulla est condensatio vel rarefactio: et ibi tunc ratio fcam est insolubilis.

⁋ 2a quoqmue responsio non valet. nam vt probatum est. supra q. et articio allegatis. possibile est aliquam intensionem esse continuam: quae posito non poterit dici quod forma intendatir propter aliquam dispositionem secundum speciem: nisi poneretur quod in qualibet parte temporis mensurantis intensionem illam subiectum sit mutatum secundum infinitas formas specie daestentes.

⁋ Item cum possibile sit aliquam earum esse tantum per vnum instans: sequitur quod simul habebit infinitas formas specie draisentes quod sunt inconuenientia.

⁋ 4o contra opi. sequeretur quod forma subiectalis est susci piat magis et minus. Nam si ideo forma accidentalis suscipit magis et minus: quia subiectum quod perficit potest esse seu est magis et minus dispositum: cum est subiectum vel materia forme substantialis aliquando sit magis disposita ad formam illam substactalem quam primo fuit. Similiter vna ma plusquam alia. nam forma subiectalis non habet in esse indiuisibili dispositionem: cum quadam corpora magis videamus disposita ad animam quibusdam aliis. vnde et meliores habent operationes in eis. similiter non quaelibet materia in qua inducitur forma ignis est eodem modo et eque bene disposita ad ipsam: vt patet ad sensum: seitu quod etiam forme subitectales suscipient magis et minus quod isti negant: vnde nisi in subiecto magis disposito esset for intensiue secundum se maior: quam ea quae est in minus disposito: ipsum non esset magis tale: quam illud. Nec valet responsio: eorum: qua dicunt ideo for materia subsiectalem non suscipere magis et minus: quia ipsa dat esse speci ficum substantiale: et tale esse non potest variari: nisi ipsa forma varietur secundum speciem. non valet inquam: quoniam sicut forma subiectalis dat esse specium substantiale: ita forma accidentalis dat esse spedieum accidentale. Si ergo propter aliam dispositionem subiecti potest variari esse formae accidentalis non variata forma acci dentali spediete. sic propter aliam dispositionem materie potest variari esse for subsiectalis ipsa non variata spediete: et sic sicut eadem forma accidentalis specie et nuoa propter maiorem vel minorem dispositionem subiecti potest dare esse subiecto magis vel minus: sic et substantialis: aut si subiectalis non poterit: neque et accidentalis hoc poterit.

⁋ Dico ergo quantum ad hunc artium quod forma quaelibet corporal qua intenditur: intenditur per acquisitionem noue for totaliter vel partialiter eiusdem rationis. Et quod in qualibet intensione hususmod acquiratur noua forma vel pars forme: patet ex rationibus praemissis. quod vero illud nouiter acquisitum sit eiusdem rationis cum priore: patet ex eo quod forma non augetur: nisi per simile: nec subiectum fit mag tale formaliter: nisi per aliquod simile ei quo est tale.

⁋ Contra ista tamen sunt obiectiones alique. Primo quidem: quia augmentatio et generatio sunt mutationes desparate. igitur augo potest esse sine generatione: et per consequens potest forma augmentari sine productione alicuius alterius partis similis: ac per hic sine additione al terius.

⁋ 2o in indiuiduis eiusdem rationis non est ordo essen tialis secundum perfectionem. Si autem forma intensa esset in se et secundum suam essentiam perfectior alia non eque intensa: iam vnum indiuiduum esset essentialiter et inequaliter persectius alio indiuiduo eiusdenrationis.

⁋ 3o si forma auged per additionem: aut illud additum est essentiale naturae vel forme specifice: aut accidentalem tantum. si essentiale. ergo praeexistens forma cui additur non erat per se in specie illa cum careret eo quod est de ratione et essentia speciei. Si accidentale. ergo non facit per se vnum cum praeexistente: et per consequens non augmentat ipsam.

⁋ 4o si forma intendus per hoc quod sibi additur alia consimilis. ergo et forma subsiectalis et consimiliter quantitas intenderetur ex additione alicuius consimilis: cum et forme substantiali possit addi similis forma vel pars similis faciens per se vnum cum ea: et similiter quantitati. consequens tamen est sfcilitet: quia nec substectalis forma nec quantitas suscipit magis et minus.

⁋ 5o cum aliqua res alba condensatur ipsa fit albior: vt patet ad sensum: et tamen non generatur tunc aliqua pars noua albedinis. ergo non est concedendum intensionem forme fieri per additionem.

⁋ 6o cum aliquod corpus visum a remotis fit propinquius videnti: visio intendit et videns clarius et perfectius videt: et tamen visioni nihil additur. cum ipsa sit totaliter simpliciter et indiuisibilis.

⁋ Ad primum quamuis de genertione posset multipliciter distingui: quantum tamen sufficit ad propositum loquendo de generatione forme accidentalis eo modo quo conceditur ipsam generari. Dico quod genertio forme tripliciter accipi potest. Uno modo generaliter pro productione forme quae non praefuit. Alio modo specialius pro productione forme quae non praefuit: aliqua tamen pars praefuit eius et aliqua non. 3o modo pro productione forme quae non fuit neque aliqua eius pars: sed secundum quodlibet sui incipit esse. Si sumatur generatio forme primo modo. dico quod impossibile est augmentationem forme esse sine generatione forme: et loquor de intensiua augmentatione de quae nunc agitur. ratio est: quia nunquam est intensio forme: nisi ex ea qua additur et ea cui additur fiat vna forma per se vna: vnde siue adda tur praeexistens praeexistenti: siue noua praeexistenti non est intensio: neque forma dicitur augeri nisi ex vtraque fiat quadam forma totalis per se vna: sicut ex eo quod huiditas sacitin quae fuit in vino additur et coniungitur huiditati existenti in corpore christi: et albedo hostie iungitur albedini oculi christi. cum christus et quaelibet pars eius sit sub quadam parte sactein: quia tamen ex hac huiditate et illa non fit huiditas aliqua totalis per se vna. Similiter nec ex hac et illa albedine: idcirco nec ista nec illa dicitur augeri. Nec obstat quantum ad hoc quod huiditas et albedo saciten non insunt neque informant corpus christi sicut accitiua eius: quia quamuis hoc im pediat ne corpus christi sit albius vel huidius: non tamen impediret: quin huiditas esset aucta: et similiter albedo: si vtreque facerent vnam for mteria per se: vnde si huiditati separate adderetur huiditas seperata et constituerent huiditatem vnam per se vtique esset augmentatio humiditatis: et tamen nihil esset per illam huidius neque humidum. vt ergo forma vere dicatur augeri necesse est quod ex ea quae praefuit et illa quae ad ditur constituatur vna forma per se. talis autem forma ex vtraque constituta tunc est et non praefuit: esto quod vtraque pars eius praefuisset: et per consequens noua forma est genita: primo modo loquendo de generatione. Sed generatio hoc modo bene potest esse sine augmentatione: quoniam possibile est formam genera ri cuius nulla pars praefuit. Et tunc non est augmentatio: cum in qualibet augmentatione forme aliqua pars eius praefuit. Si 2o modo sumatur generatio forme. dico quod numeraliter non potest esse augmentatio intensiua forme sine generatione: quoniam forme praeexistenti non potest addi aliqua alia forma praeexistens: sic quod sint in eodem subiecto primo: sed vt forma intendatur naturaliter oportet aliquam partem forme de nouo fieri in eodem subiecto primo faciens per se vnum cum praeexistente: et tunc constat quod est generatio forme hoc 2o mod sumpta. Per po tentiam autem dei augtatio forme potest esse sine huiusmodi generatione. Nam potest deus formam praeexistentem alteri forme vnire: sic quod vtraque erit in eodem primo subiecto et faciant per se vnam formam eiusdem rationis. Sed econve genatio sic sumpta per nullam potentiam potest esse sine augaonem: quoniam quando cumque est talis genertio forme ex parte quae praefuit: et ea quae nouiter fcamest: fit forma maior intensiue. Si autem 3o modo sumatur genertio est naturaliter aliquando est sine auganotiem: et patet: sed econverso augdo non potest naturaliter esse sine ge neratione. Per potesm vero dei potest: vt patet per ea qua immediate dicta sunt. Et per hoc patet quo est concedendum quod genertio et augdo sint mutatationes disperate et quo non.

⁋ Ad 2m dicendum: quod tam inter indiuitia eiusdem rationis quam diuersarum rationum est ordo essentialiter secundum perfectionem id est vno est essentialiter aliud perfectius. drisenter tamen hoec est in his et in illis. Nam in quibuslibet indiuiduis diuersarum ratio. num est talis ordo saltem secundum commne dictum philosophorum. et Aug. idem inuit 3o de li airio non autem inter qualibet indiuitisa eiusdem rationis est talis ordo. Nam possibile est aliqua esse: et de facto sunt: quae sunt eque perfe cta.

⁋ Ad 3m dicendum: quod natura et forma speciei potest accipi dupliciter. Uno proprie pro essentia et nam extra animam quam significat species et diffi nitio speciei: et sic quelibet nam singularis ex animam per speciem significata est nam speciei. Alio modo sumi potest na et forma speciei improprie scilicet pro diffinitione speciei. Si sumatur primo modo: dico quod illud additum est essentiale nare speciei. Nam est pars intrinseca et essentia lis forme illius quae ex ipso addito et parte cui additum est consti¬ tuitur: et tunc patet quod consequentia non valet. Nam etiam pars praeexistens erat natura speciei cui nec erat nec est essentiale illud additum: nec tamen sequitur. ergo ipsa non fuit per se in specie illa: sict anima sortis est aliquid essentiale hoc modo naturae speciei humane: nec tamen quia plato caret anima sortes sequitur quod plato non sit per se in specie humana eo modo quo res dicunt esse in specie. Si vero sumatur forma speciei 2o modo. sic dico quod proprie loquendo illud additum non est sibi actidentale neque esentiale: nec est aliqua res ex animam que non est signum. Solum enim termini ex qubus componitur diffinitio sunt sibi essentiales. Improprie tamen posset concedi quod est essentiale diffinitioni: quia de eo seu de aliquo termino stante pro eo praedicatur in quid diffinitio. Sed nec sic procedit consequentia.

⁋ Ad 4m dicendum quod non quelibet additio similis in specie faciens cum eo cui additur per se vnum indiuiduum illius speciei sufficit ad augmentationem intensiuam. Sed oportet vltra hoc quod additum et illud cui additur sint n eodem situ primo: nec faciant aliquod maius extensiue. naturaliter autem talis additio non potest fieri ad formam substectalem: et ideo ipsa non potest intendi vel remitti naturaliter. Si tamen haec esset possibile ita intenderetur et qugmentaretur intensiue: sicut forma accidentalis: et sic ipsa augo mentatur extensiue ex additione similis facientis vnum per se cum illa. Utrum autem per potentiam dei hoc sit possibile: posset esse dubium pro eo quod etiam si deus possit plures formas subiectales eiusdem speciei simul iungere secundum situm: sic quod omnes sint in eodem situ primo: sicut duas animas in eodem corpore. Dubium tamen est an quaelibet illarum posset totum illud informare: et sic an ex vtraque posset vna fieri que essentialiter vtramque includeret: quorum vtrumque requireretur ad intensionem. per hoc patet quid dicendum de quanti tate.

⁋ Ad 5m dico quod si res alba condensetur et nullus gradus albedinis de nouo generetur ipsa non fit albior secundum vritatem: sed solum secundum apparentiam: eo quod propter maiorem propinquitatem ptium fortius mouet sensum: sicut duo lumina proxima magis illuminant idem illuminabile: quam distantia: et ita de aliis agentibus. Nam virtus vnita fortius agit. Si vero res homo condensa ta sit albior secundum veritatem. dico quod necesse est ibi esse nouum gradum albedinis additum: et maiorem intensiue albedinem esse generatam.

⁋ Ad 6um dico quod visio intenditur per additionem similis in specie: sic alie forme: nec est essentialiter simplex: sed vere ex partibus eiusdem rationis composita: sicut albedo.

⁋ Ad rationes opi respondeo. Et ad primam quide per quam probant formam nec inten di secundum essentiam: neque habere latitudine aliquam in sua essentia: co sed penitus esse indiuisibilem ex similitudine numerorum ad 6 essentias formarum. Dicendum primo quod si similitudo. P. in lo ert to illo esset inter numeros et essentias formarum probaretur appositum eius quod volunt. si formam esse secundum essentiam diuisibilem et habere partes intrinsecas. Nam prima similitudo quam ponit. P. est quod numerus habet partes intrinsecas et est essentialiter diuisibilis: licet non in infinitum: et sic secundum hoc essentia orme habebit intrinsecas partes: quod negant.

⁋ Respondeo autem quod. P. non assimilat numeros ad essentias formarum secundum quod hic de formis est sermo: sed assimilat eos ad diffinitiones exprimentes essentias rerum: et non ad quascumque: sed ad diffi nitiones subiectarum compositarum: quas solas proprie diffiniri inmediate probauit. et hoc euidentissime patet. Dicit enim ponen do primam similitudinem. Nam diffinitio. numerus quidem diuisi bilis: quia enim et in indiuisibilia: vbi Commentatoris. exponens ait. id est ergo diffinitio assimilatur numero: quia diffinitio diuiditur in res indiuisibiles quemadmodum numerus. Sed ditunt in hoc: quoniam il lud quod non diuiditur in numeris est vnitas et in diffinitione est ge nus et differentia. Deinde ponit. P. aliam similitudinem quam isti arguen do inducunt. dicens. Et quemadmodum nec a numero ablato aliquo aut addito ex quibus numerus est non adhuc idem numerus est: sed alter: quamuis minimum auferatur aut addatur. sic nec diffinitio: nec quod quid erat esse adhuc erit: aliqua ablato aut addito: vbi concisio id est quemadmoum quando alicui nuoa additur vnum aut ab eo diminuitur vnum transfertur in aliam naturam numeri. Similiter diffinitiones com¬ posite ex primo genere et pluribus differentiis quando ab eis diminuitur aliqua differentia transfertur diffinitio ad diffinitionem alterius naturae. et similiter quando additur in eis aliqua differentia. verbi gratia quando cum dixerimus in diffinitione animalis quod est corpus nutribile et sensi bile si diminuerimus vltimam differentiam remanebit diffinitio vegetabilium. Et si addatur alia differntia scilicet rationale fiet diffinitio homnins:ho Commentatoris.

⁋ Ex istis patet quod dictum. P. in nullo est ad propositum istorum: cum non loquatur nisi de diffinitionibus non de formis extra animam. in tantum tamen potest adduci ad res ipsas: quarum sunt diffinitiones: quoniam sicut ex additione vel diminutione diffinitio fit propria aliarum et aliarum rerum: sic res ipse quibus diffinitiones sunt proprie fcam praedictam additione vel diminutione. sunt alterius et alterius speciei vel nature specifice. Similiter quod res quae essentialiter includunt aliquod ad quod explicandum per diffinitionem necesse est addere differentiam aliquam in diffinitione: quam non oportet ponere in diffinitione aliarum rerum que per consequens tale quid essentialiter non includunt essentialiter sunt alterius speciei ab illis: sed illud vt patet non est ad propositum: quoniam additio quae ponitur in forma cum intenditur non est per aliquod tale. cum id sit penitus eiusdem rationis cum ea cui additur et cum ea quae constituitur ex vtraque.

⁋ Item esto quod. P. loqueretur de esen tiis formarum extra animam adhuc non loquaeretur nisi de formis subiecta libus: sicut non loquitur nisi de diffinitionibus subiectarum compositarum: et ideo nihil facit pro eis illud dictum. P. et multum miror quod in tali dicto tanti doctores suam fundauerunt opinionem.

⁋ Et si dicatur quod. P. ibi subdit: et quemadmodum nec nuerus habet magis et minus nec quae secundum speciem subiecta: sed siquidem cum materia. vbi vult. quod subiecta quae est forma non suscipit magis et minus nisi secundum quod est in materia. Non potest autem hoc intelligi de subiecta secundum quod distinguitur ab accidente: quoniam talis non estm secundum quod est in materia suscipit magis et minus. accipit ergo subiectam pro essentia et est eius intentio quod essentia forme secundum se non suscipit magis et minus: sed secundum quod est in materia: et hoc est suscipere magis et minus secundum esse.

⁋ Respondeo quod etiam ista similitudo attendi tur inter numerum et diffinitionem: aut etiam essentiam subiecte composite quam explicat diffinitio vel ipsa forma subsiectalis quae principalior est pars ta lis essentie. Diffinitio enim non dicitur de aliquo secundum magis et de aliqua secundum minus. nec ipsa essentia subiecte vel forma substantialis sic composite aliquam in se itensiuam habet latitudinem aut maioritatem vel minoritatem. Quia si quam habet latitudinem hoc est latitudo extensiua que est secundum diuersas partes quantitatiuas. quae secundum ipsum principaliter ex materia vel propter materiam competunt rei: et propter hoc vnus homo non est magis homo: quam alius: quamuis posset esse aut sit maior.

⁋ Et huic concordat expoitio Commentatoris. ibidem. Ait enim deinde inducit 3am similitudinem inter diffinitiones et numeros et dixit. et quemadmodum etc id est quemadmodum forma numeri. vrbi gratia. trinitas non recipit magis et minus: eo quod non est trinitas magis quam alia trinitas: neque dualitas magis quam alia dualitas: ita forma subiectalis non recipit magis et minus. Non enim est homo maioris huanitatis: quam alius homo secundum formam: sed si fuerit scilicet maioris huanitatis erit secundum quod forma est in eo in materia. Et constat quod talis maioritas quae est secundu partes materiae est tantum maioritas extensiua.

⁋ Ad rationem 2am cum dicitur quod vnaquaeque res propriam habet certitudine quae consistit in indiuisibili. dico quod vel per certitudinem intellecter diffinitio et propria ratio quiditati ua: sicut Auic. aliquando videtur hoc vocabulo vti. et tunc quo non possit sibi fieri additio: et qualiter hoc faciat ad propositum patet ex praecedenti responsione. vel per certitudinem intellecter ipsamet essentia rei praecisa quae non est nisi ipsa: et tunc cum dicitur quod ipsa consistit in indiuisibili sensus potest esse 2a. vnus quod ipsa sit in se simplex non includens partes. et hic est falsus. huanitas enim est tantum humanitas et equinitas tantum equinitas: et vtraque est composita et non simpliciter: et sic de quaelibet essentia subiectarum compositarum. Alius sensus est quod sibi non potest addi aliquid quod sit eius intrinsece: et omne cui est aliquod intrinus quod non est intrinum sibi non est ipsa. Item nec aliquid non includens omne quod ista includit est ipsa: et hic sensus verus est. Sed hoc contingit dupliciter: quoniam vel istud additum seu plus inclusum est alterius rationis ab eo cui additur: et illud cui additur habet propriam rationem: et tunc illud quod hoc plus includit est aliud secundum rationem et speciem: vel illud plus inclusum est eiusdem rationis cum eo cui additur: et tunc inclu dens vtrumque non est aliud secundum rationem: sed est aliud secundum numerum vel sicut totum est aliud a parte.

⁋ Nunc ad propositum forme praexistenti additur aliquid simile et eiusdem rationis: et illud additum non est de essentia illius praeexistentis cui additur: sed de essentia forme totalis ex illis constitute: et ideo ipsa que vltra preexistentem includit additam non est illa preexistens. vnde ponatur quod nomen significans praecise formam nunc existente. vbi gratia albedinem sortes sit a. acquirat deinde sortes plus de albedine: forma totalis resultans ex a. et ea quae nunc acquisita est: non est a. quamuis includat a. sicut totum non est pars: quamuis includat partem.

⁋ Item si per remissionem: sortes perdat aliquod dne forma a. forma remanens non est a. his non obstantibus: non est alterius speciei: quam eius cuius fuit a. et eodem modo form includens plusquam a. non est alterius speciei quam a. Similiter dicendum de dua bus albedinibus totaliter se excludentibus: sicut albedo sortis et ali bedo platonis. Nam esto quod vna harum plures gradus eiusdem rationis includat: quam reliqua adhuc non est alterius rationis ab ea: sed tantum dintecenus secundum numerum. secus autem esset si illud plus inclu sum esset alterius rationis et totum includens illa diuersa esset per se vnum.

⁋ Ad aliam per quam probatur quod eadem forma in se non aucta vel diminuta potest dare magis et minus esse tale: quia sicut virtus ad agere etc. Dico primo quod si ratio valeret eodem modo probaretur quod eadem forma secundum se totam posset dare esse diuersis subiectis esst situ distantibus et vno tempore vni et alio tempore alteri: cui primo non dabat esse. Nam per eandem virtutem potest agens simul agere in diuer sa subiecta: sict sol simul per eandem virtutem illuminat aquam et aerem. Et similiter potest agere prius in vnum: et postea in aliud: sicut nunc illuminat supra terram et postea sub terra seu in alio hemisperio huic nostro opposita: itaque neo similitudinem illam. Nam agere vt sumitur in argumentio est aliquid distinctum a virtute et elicitum ab ipsa. esse autem non est aliquid distinctum ab essentia et causatum ab ea quod si non sumatur sic esse: sed pro esse denominato vt sit sensus sicut idem per eandem virtutem potest magis et minus agere sic per eandem essentiam potest magis et minus esse tale. Adhuc nego similitudinem si sumatur vniversaliter. Et quia non probatur: non oportet vlterius respondere. Quantum ad 2m articui est vna opinio: quae dicit quod inten sio forme fit per acquisitionem noue forme perfectioris quam praecedens: cum qua non remanet praecedens: sed simul adueniente noua perfectione corrumpitur praecedens: ita quod in subus iecto nunquam sunt simul tales due forme: quarum vna fuerit prius in subiecto: quam altera. Insuper sic opinantes concedunt: quod contingit aliquam intensionem esse continuam: quod vtique verum est: vt supra probatur.

⁋ Ex his autem vlterius sequitur quod quaelibet forma que acquiritur dum durat intensio: sit tantum per vnum instans: alioquin si esset per tempus: cum in tempore illo quo esset: sit adhuc intensio: et acquiratur semper aliqua pars forme iam preueniens et sequens: immo multe sequentes essent simul in subiecto.

⁋ Item sequeretur quod quaelibet talis forma acquireretur indiuius et in instanti alioquin acquireretur pars ante partem: et omnes ille partes simul essent in illo imstanti in quo ponitur esse forma: vnde de qualibet forma potest quaeri: an sit acquisita in instanti: et si sic habetur quod dicitur Si non. ergo aliqua pars eius fuit acquisita prius et aliqua posterius: et tamen tunc hoc et illa sunt: et hec duo tanque ad opinionem consequentia ipsi opinantes concedunt.

⁋ hec opinio non solum falsa est: sed etiam im possibilis: vt mihi apparet. Et primo quidem: quoniam ipsi ponunt aliquam rem esse per vnum instans tantum sic quod immediate prius eius nihil fuit: et immediate post nihil eius erit. Quod libet per diuinam potentiam sit possibile: non tamen naturaliter vt videt: sicut in secunda quaestione huius distinctionis. artiio: 2o ostensum est. nec du bium est: hoc esse contra intentionem. P. S. phyc. et Commen. vnde. P. ait. inconueniens videbitur si factum mox: necesse est cor rumpi: et nullo tempore primanere. Et Commen. omne inquit generan dum habet esse in actu: et omne existens in actu est in tempore demonstrato. alias natura ageret ociose. vnde volunt expresse quod impossibile est corruptio nem alicuius rei sequi sine meo: genatonem eiusdem. Et per hoc tanquam per principium probant impossibile esse duos motus contrarios succedere sibi in eodem mobili sine quiete media: ita quod tam de accidentibus: quam de subus stantiis loquunt.

⁋ Praeterea sta opinio cogitur ponere quod subiectum aliquod a forma demrata quam in actu habet: erit transmutatum et num quam transmutabitur ab illa: quod est etia contra P. et non apparet naturaliter possibile vt. supra dicebatur. Quia autem ad hoc cogatur probo: quia si concedatur oppo sequitur quod in qualibet intensione continua erit dare primum intensum esse: quod est impossibile. consequentia declaro. sumo enim aliquam partem aeris remisse lucidam: et sit pars illa aeris a. et lumen quo formaliter est lucida sit b. et ponatur quod b. lumen causaetur a candela distante. deinde ponatur quod a. per continuam appropinquationem candele fiat ma gis lucidum: tunc arguo sic: in aliquo instanti a. subiectum est primo muta tum a lumine b. ergo in aliquo instanti est primo mutatum ad lumen ma ius: quam b. et per consequens in aliquo instanti est primo factum magis lucidum2a consequentia patet: et similiter prima: quoniam constat quod in quicumque instanti a. mutatum est primo a b. est etiam mutatum ad lumen maius b. alioquin tunc careret dni lumine. Si autem in illo instanti quo est mutatum a b. est mu tatum ad maius lumen quam primo: et non prius fuit mutatum ad maius lumen lumine b. quam mutaretur a b. alias simul habuisset lumen b. et aliud lumen maius (quod ipsi negant) sequitur quod in instanti dato fit primo mutatum ad maius lumen quam est lumen b. Nunc probo antecedens. qui aut a. mutatur a lumine b. in tempore seu successiue: aut in instanti. primum non potest dici: quoniam quia dum mutatur a b. mutatur est ad lumen maius quando esset mutatum ab vna parte ipsius b. esset mutatum ad aliud lumen: et quia adhuc erit aliqua pars ipsius b. sequitur quod non tota forma precedens corrumpetur noua adueniente: vt dicunt Relinquitur ergo quod in instanti mutetur subiectum a lumine b. et sic habetur propositum. Nam illud instans est primum in quo a. mutatum est a lu mine b. et sic patet principalis consequentia. Quia aut consequens sit impossibile patet: quonia ex ipso sequitur quod sit dare primum mutatum esse in quo candela mu tata est: et primum spacii ab ipsa in illo continuo motu acquisitum: quod est impossibile: et consequentia hec ac impossibilitas consequentis patet supra in allegata. q. artii:o 4o.

⁋ 3o absornite arguo contra opi. et supponatur quod sortes pus calidus icepit hodie calefieri: et sit intensio caloris in eo continua et non cesset ante finem huius diei: et sumo gradum calo ris quem in hoc instanti praesente habet et nunc primo acquisiuit: et sit iste gradus. a. tunc sic. a. gradus est nunc primo genitus. ergo aliquis gradus caloris in sortes est nunc per corruptus. consequentia patet: tum quia ipsi dicunt quod adueniente forma noua corrumpitur praecedens. ergo simul hec adue nit et aliqua prior corrumpitur. tum quia si a. gradus nunc est primo genitus ergo sortes est nunc primo mutatus ad a. gradum. Et vltra. ergo ex aliquao aperfectiori gradu caloris est nunc primo sortes mutatus ad a. gra dum. et hoc sequitur secundum ipsos: qui volunt quod terminus a quo inten sionis sit forma remissa et non solum priuatio forme perfectioris. simul autem subiectum mutatum est primo a termino a quo et ad terminum ad quem. sequitur ergo quod ex aliqua in perfectiori gradu caloris sortes nunc est per mutatus. ergo aliquis gradus caloris nunc primo corruptus est in sortes. Et patet hec vltima consequentia per eos: qui dicunt quod termini motus sunt incompossibiles: et sic patet principalis consequent scilicet hec. a. gradus est nunc primo genitus. ergo aliquis gradus est nunc primo corruptus. et si hoc consequens est verum. ergo aliqua eius singularis est vera. sit ergo hec singularis vera. b. gradus est nunc per corruptus: sed secundum istos b. gradus fuit acqui situs in instanti: et constat quod non in hoc instanti praesente. ergo in aliquo po re: aut ergo inter instans in quo fuit genitus gradus b. et hoc instans fuit tempus: et per consequens b. durauit per tempus. et vlterius. cum intensio sit conm tinua et in illo tempore post b. fuerunt multi gradus caloris acqui siti. sequitur quod gradus b. remansit cum sequentibus quod negant: aut nullum tempus est medium inter instans quo genitus est gradus b et hoc instans: et sic duo instantia immediate in tempore: quod est impossibile: vt patet. 6. phy.

⁋ 4o sequitur quod motus intensionis vere continuus componatur ex solis mutatis esse seu mutationibus subitis et momen taneis: et tempus ex instantibus: consequens est impossibile. 6. phyc. consequentia probatur: quoniam si materia secundum quam est motus est composita praecise ex his ad quorum nullum prius mobile mouetur quam est mutatum: et quorum quodlibet subito ea indiuis acquiritur: totus motus ille est compositus ex mutatis esse praecise et tempus illum mensurans ex instantibus praecise. vtendo tamen hoc communi modo loquendi secundum verum intellectum: qui dicitur haberi de mutatis esse et de motu et de tempore. assumpta conditionalis patet: quoniam vt dicitur et probatur. 6. phy. necesse est easdem diuisiones esse temporis et motus et ipsius moueri et quod mouetur et in quo motus est. per illud aut in quo motus est intelligit rem secundum quam est motus: vt magnitudo qualitas et huiusmodi. Et infra. statim dicit quod vno horum diuiso: omnia diuidentur et in ipso finita esse aut infinita similiter se habebit de omnibus id est idem iudicium est de omnibus quantum ad hoc quod diuidan tur in infinitum vel finite tantum. Nam si vnum est diuisibile in infinitum: et quodlibet est in infinitum diuisibile: et si vnum est diuisi bile ad indiuisibilia: et quodlibet: et illud ibidem probatur per Commentatoris. ibidem.

⁋ Confirmatur: quia si magnitudo super quam est motus translationis esset composita ex indiuisibilibus: motus super ipsam factus esset compositus ex mutatis esse praecise: et tempus mensurans ipsum esset ex instantibus praecise compositum: hoc patet expresse eodem libro in in caEiusdem autem rationis est et magnitudinem et tempus et motum ex indi uisibilibus componi. ergo et eadem ratione per easdem demonstrationes: si materia motus est ex indiuisibilibus et motus factus secundum illam est ex mu tatis esse: et tempus in quo fit ex instantibus est compositum: sed constat secundum dictam istorum quod tota latitudo forme: secundum quam est intensio continua: est composita praecise ex gradibus indiuisibilibus: ad quorum nullum prius mouetur subiectum quam sit mutatum: alioquin non esset indiuisibilis: quibus etiam secundum istos fit in instanti et subito. ergo etc. patet etiam consequentia per Commentatoris. 8. phy. vbi probat motum augmenti non esse continuum dicit enim et causa in hoc est: quia minima partium magnitudinis est determinata in intellectu: et quaelibet earum fit in instam ti: cum sit indiuisibilis in factione. vnde necesse est quod iste partes non continuentur in motu: nisi continuarentur instantia adinuicem: nec est dubium eius consequentia esse necessariam: et si verum esset quod supponit. valet. quod quaelibet pars sit indiuisibilis in factione et fiat in instanti: sicut isti concedunt in proposito de istis gradibus: si motus augmenti esset continuus tempus mensurans ipsum componeretur ex instantibus: et conti nuarentur instantia adinuice: vt. dicens. Commen.

⁋ Ad hanc rationem posset dari 2a responsio ex dictis vnius opinantium conclusionem qua improba tur.

⁋ Prima est quod motus intensionis est 2a. vnus de graesene passionis: et hoc est continuus et mensuratur tempore: nec componitur ex mutatis esse: nec tempus ipsum mensurans componitur ex instantibus. Alius qui est de graese ipsius forme secundum quam est intensio ipsius albedinis vel ni gredinis: et iste nec est continuus nec mensuratur tempore: sed est indiui sibilis et instantaneus.

⁋ 2a responsio potest esse: quod licet quilibet gradus pauet se latitudinis forme qua acquiritur successiue sit indiuisibilis et acquiratur in instanti: nec subiectum moueatur ad ipsum priusquam sit mutatum ad illum: ipsa tamen latitudo specifica formae divisibilis est: et acquiritur successiue: et est divisibilis in semper divisibilia: pro eo quod ipsa continet infinitos tales indiuisibiles gradus: et similiter quaelibet pars eius plures gradus continens continet infinitos sed minores.

⁋ Prima responsio nihil valet: quoniam supposita illa distinctione de motu: quae tamen fictio est: ponatur quod aliquod remisse lucidum: motu continuo fiat maxiue vel multo magis lucidum: vt ipsi concedunt esse possibile: tunc quaero de motu de grnaesene termini ad quem qui est hoc: quo intellciter esse instantaneus: aut enim dicitur instantaneus: quia totus fit in vno instanti: et sequitur primo quod omnes gradus qui sunt inter remisse lucidum et multum intense lucidum: sunt simul in subiecto illo lucido quod ipsi negant: et 2o se quod motus de giesere passionis erit per tempus sine motu de griedene termi ad quem: et per consequens mobile mouet: et nihil acquirit de termino ad quem mouetur: et ad nihil mouebitur: quod est impossibile: aut dicitur instanta neus: quia quilibet gradus fit in instanti: et tunc stat ratio. Nam ille modotus adequat motum de graesene passionis sibi correspondentem: sic quod totus perficitur cum toto: et medietas vnius cum medietate alterius: et sic de aliis divisionibus. Si ergo totus ille motus de graese termi ad quem componitur ex suis indiuisibilibus et mutatis esse de graese ter mini ad quem. ergo et motus de genere passionis: etiam componi tur ex suis indiuisibilibus et mutatis esse de graese passionis: et vltra per consequens tempus ipsum mensurans componitur ex instantibus.

⁋ Con¬ firmatur hoc quoniam impossibile est aliquam latitudinem ex indiuisibili bus praecise compositam adequare aliquam aliam latitudinem quantum ad totalitatem et divisibilitatem: sic quod cuilibet parti vnius correspondeat tanta pars alterius: et econverso nisi vtraque sit ex indiuisibilibus constituta: alioquin posset etiam dici quod motus de gaese passionis est compositus ex mutatis esse: et tamen tempus mensurans ipsum adequate non esset con positum ex instantibus: quod nec isti dicerent: nec aliquis qui demonstrationes. 6. phy. attenderet.

⁋ 2a quoqe responsio non valet. primo quidem: quia pa ri ratione posset dici quod magnitudo esset composita praecise ex indi uisibilibus infinitis tamen: et nihilominus motus continue factus super eam non esset compositus ex mutatis esse. 2o quia si secundum nullum gradum illius est motus: sed praecise mutatum esse: et ipsa praecise ex talibus gradibus constituitur: et per talia mutata esse indiuisibilia tota acquiritur: sequitur quod nec et ad ipsam totam latitudinem sit motus: sed ad totam ipsam mobile sit motum: et non prius mouebatur ad ipsam: aut si mouebatur ille motus componebat praecitue ex momentis vel mu tatis esse: vt arguit. P. de magnitudinie si componatur ex indiui sibilibus: et tbet probatio eius ibi et hoc: ex hoc quod ponit totam latitudi nem acquiri per sorltua mutata esse et per talia indiuisibilia praecise euacuari: nec refert an fuit finita vel infinita: quia si finita motus erit compositus ex finitis mutatis esse: et si infinita ex infinitis: quorum vtrumque impossibile est: vt patet. 6. phy. et declarabitur in 2o 3o in remissione pars forme aparte tollit. ergo in intensione pars parti additur: consequentia patet: quia modo contrario habent fieri motus praedicti: et ipsam etiam concedit opinio. Antecedens probo: si enim aliquod causalitem remittit frntum: aut cum est factum minus frigidum habet aliquam partem frinditatis quam habebat antequam inciperet remitti: et habetur propositum: aut non: sed frigiditas quam actu habet est nouiter in ipso acquisita et causata: sed hoc est in conueniens: tum quia non apparet a quo sit causata nisi a caualo remitte te: et sic cum nulla alia forma adhuc sit in ipso causata: sequitur quod calitem per se causat frigiditatem: quod est inconueniens: tum quia cum calibet sit per se inductiuum caloris: nec naturaliter ob aliud remittat frigidum nisi vt corrumpat: et eo corrupto causaret calorem. si primo corru pisset aliquando suam frinditatem: mox induxisset calorem: et non aliam frigiditatem: alioquin naturaliter superflue ageret et ociose.

⁋ Contra conclusionem istam plurima fiunt argumentum ex quibus meliora referam: per quorum solutiones poterit ad cetera responderi.

⁋ Primo quidem arguitur quod forma intensa non esset vna per se: quoniam nunquam ex aliquibus fit vnum: nisi vnum sit in potentia ad alterum. Si enim vtrumque sit in actu: non fit ex eis vnum in actu: vt patet. 7. meta. Similiter nec si vtrumque sit in potentia: quia tunc neutrum ordinatur ad alterum: sed forma praecedes non est in potentia ad sequentem cum forme non sit forma. ergo etc.

⁋ 2o idem probat: quoniam si forma praecedens cum adueniente facit vnum: aut se totis fiunt vnum aut aliquo sui: non se totis: quia tunc necessario ali tera corrumperetur. non enim possibile est vnam realitatem in alteram rea litatem per totalem et oimodam identitatem transire sua propria realita te manente: sed nec praecedens nec subsequens corrumpitur: cum per remissionem possit auferri: quod per intensionem fuit additu for me priori. non faciunt ergo vnum per omimodam identitatem siue se totis: nec potest dici quod vniantur aliquibus sui: sicut due aqua vniuntu suis vltimis: quoniam tunc forma intensa esset quoddam quantum continuum habens partes situ distinctas et maius quam forma remissa: quod est scurum

⁋ 3o aut ille partes facerent vnum vnitate simplicitatis: et hoc non potest esse: quia tunc transirent in omimmodam identitatem: et proprias en titates amitterent: aut vnitate compositionis sicut materia et forma: et hoc non: cum sint eiusdem rationis: aut vnitate continuitatis: et hoc etiam non: cum continuum sit quantum et maius qualibet eius parte: aut vnitate homogeneitatis: quod etiam non potest dici: quia homogenea non vniunr tur nisi per continuationem vt aqua aqua. vnde anima anime non vnitur: quam uis homogenee sint: aut vnitate alicuius etiam aggregationis: et hoc est horribilius: quia tunc esset alicuius infinite multitudinis: et rerum innumerabilium.

⁋ 4o tunc forma intensa: immo etiam qualibet remissa esset seipsa diuisibilis et habens partes: et per consequens se ipsa esset quanta vel quantitas: quod est contra dogmata phyca. Et 2t consequentia patet. prima vero probatur: quia quod ipsa habeat partes patet per opinionem con pra quam arguit: sed quod seipa probatur: quoniam alioquin haberet partes praecise per subiectum: et per consequens situ distantes: he autem partes intensiona les sunt in eodem subiecto primo: ipsa ergo seipsa est diuisibilis et habens partes.

⁋ 5o alii sic. sequeretur quod esset aliqua forma infinita intensiue. consequens est impossibile: consequentia declaratur. Nam ponatur quod aliquod corpus luminosum causet lumen in aliquo susceptiuo luminis in instam ti a. et continue post a. moueatur versus illud susceptiuum luminis: certum est quod hoc posito lumen continue augmentat in illo per acquisitionem noui luminis. Cum ergo in quolibet instanti temporis mensurantis motum continuum appropinqutionis corporis luminosi causaret illud corpus luminosum tantum lumen quantum causauit in instanti a. et instantia sint infinita in tempore illo: sequitur quod si omnia talia lumina remaneant simul: quod in fine erunt in illo susceptiuo infinita luminia partialia equalia: et per consequens lumen totale erit in infinitum intensiue: quod aut illud luminosum in quolibet instanti causaret tantum lumen quantum causauit in instanti a. probatur: quia quanto agens est propinquius passo equaliter disposito: tanto effcntiam perfectiorem producit: agens aut illud in quolibet instanti dicti temporis est propinquius passo: et illud est eque dispo situm: quoniam vnum lumen non indisponit ad aliud. ergo in quolibet poste riore instanti: maius vel saltem equale lumen causat lumen: quod causauit in instanti a. et si maius: est habet propositum: tum quia in quolibet alio in stanti: vel causat equale lumen vel maius vel minus. Si equale habetur intentum. Si maius conceditur propositum: quia maius includit equale. Si vero minus tunc signetur instans vnum in tempore illo: et sit. dicens ergo in d. causatur minus lumen quam in aliquo priore. Et per consequens in quolibet instanti priore causabatur maius lumen: quia est lumen causatum in d. ergo et equale: et cum post a. et ante d. sint instantia infinita. ergo in illo susceptiuo secundum opinionem: erunt luminia equalia infinita: omne autem lumen compositum ex infinitis luminibus equalibus est infinitum intensiue.

⁋ 6o omnis forma quae intenditur per additionem partis ad partem est intensior sua parte: sed nulla forma est intensior sua parte. ergo nulla sic intenditur. Et lo quitur de partibus formalibus seu intensiuis: maior patet. minor probatur. Si enim detur oppositum sumatur calor intensissimus: et sit a. et sint due medietates eius b. et c. Si a. est intensior quam b. ergo et b. est imtensior quam sua medietas: et sic vltra diuidendo quousque deueniatur ad calorem remississimum: et cum omnes huiusmodi partes sint in eodem subiecto primo: sequitur quod in eodem subiecto primo erunt simul calor intensissimus et calor remississimus: hoc autem est impossibile: tum quia calor intensissimus et calor remississimus si ponant in diuersis subiecti propinquis agunt et patiuntur abinuicem. Nam intensus expellit gradum remissum. ergo non sunt compossibilia in eodem subiecto: tum quia calor remissus aliquo mocontrariatur intenso. ergo non potest esse cum eo: hoc ratio: vt dicunt: euidentior est si fiat de raritate intensissima: simul enim erunt in eodem subiecto adequaete raritas maxia et raritas valde remissa: et per consequens partes in me dietate subiecti iacebunt magis propinqua: et minus propinqua et magis reo te eminus renote simul: quod est impossibile.

⁋ 75o sic. nulla forma remittitur. per diminutionem partis a parte. ergo non intenditur per additionem partis ad partem: consequentia patet: quia intensio eta remisio sunt contraria et habent fieri mo dis contrariis. Antecedens probatur: quia quaelibet medietas forme secundum intensionem est eque proxima agenti remittenti eam: et est equalis alteri in virtute re sistitiua: et universaliter nulla est ratio propter quam vna potius corrumpatur quam alia: et sic vel vtraque simul corrumpetur vel neutra corrumpetur: et eodem modo dicendum est de medietatibus medietatum: et sic de omnibus. Si autem vtraque simul corrumpetur: non igitur per ablationem partis a par te.

⁋ Forte diceretur ad rationem quod inter medietates formae eiusdem est ordo secundum naturam: propter quam naturaliter vna corruptibilis est ante alteram.

⁋ Contra. quoniam ille medietates nullum habent maiorem or dinem in eodem subiecto: quam si essent in diuersis subiectis: hoc patet: quia ipse ad subiectum vniformiter se habent. Nam equaliter et vniformiter ipsum perficiunt: et etiam equaliter extenduntur in subiecto. Si autem ille due medietates essent in diuersis subiectis mediis existentibus equaliter dispositis et omnibus aliis conditionibus paribus: constat quod illud agens in eadem mensura adequata corrumperet vtramque quia equaliter ageret in earum subiecta.

⁋ Confirro: quoniam actio est ratione contrarietatis: et agens vtrique mediem equaliter contrariatur. ergo in vtramque equaliter et simul aget.

⁋ Secudo quia si su mantur due qualitates consimiles omnino quantum ad gradus et cete ra: inter quas nullus sit ordo naturalis: et ponant in eodem subiecto adequato: sic quod ex eis fiat vna totalis sicut possibile est secundum op nionem: et stat ratio.

⁋ 3o si vna medietas corrumpitur ante alteram: quaeratur vtrum in tempore quo vna. vebi gratia. a. corrumpitur: remittatur ali tera: et sit illa b. si dicatur quod non: sed medietas b. remanet integra: sequitur quod agens naturale stet per tempus approximatum passo disposito ad patiedum in omni dispositione necescsaria ad agendum: et absque vllo impedimento: nec tamen agit: quod est scultum: vt patet primo de gen. et 9. meta. Si autem in tempore illo remittit medietatem quae est b. ergo aliqua pars eius aufert: et de residua quaeratur vtrum remittatur an non: et tandem oportet concedere vel quod aliqua pars non remittatur: quod est inconueniens: vt probatum est: vel quod quaelibet pars illius forme simul corrumpatur: et per consequens non remittitur forma per diminutionem partis a parte

⁋ 8o ad principio si forma intenderet modo praedicto: sequeretur quod vna forma excederet aliam eiusdem generis distinctam specie ab illa in infinitum in perfectione. consequens est sultum: quoniam tunc excedens esset infinite perfectionis: et consequentia probatur et supponatur quod contraria differeant specie. Item quod impossibile est duo indiuidua diuersarum specierum esse equae perfecta: quae suppositiones communiter conceduntur. Sumatur ergo indiuiduum albedinis a. et indiuiduum nigredinis b. tunc sic. a. excedit b. in perfectione sine proportione. ergo in infinitum: consequentia patet: et antecedens probatur. quod enim excedat patet ex suppositis: sed quod sine proportione probatur: quia a. excedit suam medietatem in dupla proportione: et sua medietas excedit in perfe ctione ipsum b. ergo a. excedit b. in duplo. Et eodem mo potest probari quod excedit ipsum in quandruplo: quoniam a. excedit suam quartam in quadru plo: et quarta pars a. excedit ipsum b. et quicquid excedit excedens excedit excessum. ergo a. excedit b. in quidruplo: et sic in infinitum: cum a. secundum opinione sit diuisibilis. in infinitum in partes est formales: et sic vltra quamlibet proportionem ostendetur quod a. excedit b. et per consequens infinite: vnde posset argui. si a. autem non excedit b. infinite. ergo ex. cedit ipsum praecise secundum aliquam proportionem finitam: et quaecumque dei illa: probat oppositum: quoniam a. aliquam suam partem excedit in maiore proportione quam est illa data. vnde si illa sit proportio centupla su matur millesima pars ipsius. Constat autem quod hanc excedit a. in ma iore proportione quam centupla: quoniam in millecupla: et sic probabitur. de qualibet: exquo a. est diuisibilis in infinitum. constat autem quod quaelibet pars a. excedit in perfectione ipsum b. cum sit indiuiduum perfe ctioris speciei.

⁋ 6o termini motus sunt incompossibiles: sed forma praecedens et subsequens sunt termini motus intensionis. ergo sunt incompossibiles: nec posset dici quod terminus a quae sit priuatio forme aduenientis. Nam intentio est motus: et motus est de affirmatio in affirmatum: siue de positiuo in positiuum 5o phy.

⁋ io mo tunc for ma non augeretur: quod est oppositum antecedentis: consequentia probat: quia pars praecedens non augetur: quia non fit maior quam fuit prius.

⁋ Item augmen tum fit per additionem secundum opinionem. Et ideo quod augetur: habet nouam partem quam prius non habuit: sed pars praecedens non habet per intensionem aliquam partem quam prius non habuit. ergo ipsa non auget.

⁋ Item nes pars sequens nec augmentatum ex vtraque scilicet praecedente et sequente auget: quoniam neutrum praefuit: et omne quod augetur praefuit.

⁋ xiuo sequeretur quod remisse calitem potest inducere in subiecto intensissimum calorem: quod videtur inconueniens: consequentia declaratur. Nam agens potens indu cere vnam partem forme: potest inducere aliam partem equalem in subiecto equaliter vel magis disposito: sit ergo remisse calitem a. et sit b. gradus caloris: quem a. potest inducere in subiecto c. tunc inducto gradu b. in subiecto c. adhuc a. posset inducere in eodem subiecto alium gradum equalem gradui b. quoniam subiectum c. post inductionem vnius gradus forme non minus: immo magis est dispositum ad recipiendum calorem quam prius: et similiter post 2m gradum poest inducere 3m. sic semper quousque deueniatur ad calorem intensissimum: quia secundu opinionem ex tali additione semper calor augetur.

⁋ 12o licet non ab istis. sic arguitur: sicut se habet augmentum in quantitate molis: ita suo modo in quantitate virtutis: sed in augmento quantitatis molis praecedens quantitas corrumpitur. ergo et in isto corrumpitur qualitas praecedens. minor probatur: quia ponatur quod aer rarefiat: et sic eius quantitas au¬ geatur: tunc quaeritur an praecedens corrumpitur vel non: si sic: habetur propoi situm: si non: sed manet: aut ergo manet secundum se totam in eodem subiecto praecise quo prius: aut in alio. Si detur primum tunc queritur in quo subiecto recipitur quantitas adueniens: aut in toto isto subiecto: aut in partem eius: aut in aliquo alio: aut in nullo: Si in isto vel in partem eius: sequitur quod due quantitates simul sint in eodem subiecto: quod est possibile. Si in alio. ergo istud non rarefit vel augetur: quod est contra sup positum. Si in nullo. ergo manet separata: quod est naturaliter impossibile. Si detur 2m scilicet quod quantitas praecedens non manet praecise in eodem subiecto quo prius. ergo necessario migrat secundum se totam vel partem sui a subiecto in subiectum: quod est impossibile.

⁋ Deinde contra rationes fcauans arguitur ostendendo eas non concludere: quia si valerent ille rationes omnia inconuenien tia ibi tacta possent induci ad probandum quod nihil mouetur ad vbi. Nam vbi est quid indiuisibile et durans tantum per instans: quo supposito statim patet: quod omnes rationes praedicte possunt contra hocfieri: et tamen ad sensum notum est: quod aliquid mouetur ad vbi motu continuo: quod autem vbi sit quid indiuisibile: et durans tantum per vnum instans probatur: quia quaero de vbi: quod in hoc instanti habet mobile continue motum: aut aliquid erit ex eo post hoc instans in mobili aut nihil. Si nihil. ergo simul totum perditur. Si aliquid: aut illud erit in eadem parte moti: in qua nunc est: aut in alia. Si in eadem. ergo illa pars quiescit: et per consequens totum: et sic simul mouetur et quiescit: quod est impossibile. Si in alia ergo migrauit de subiecto in subiectum: quod est est impossibile. Eodem modo probat quod totum simul est acquisitum: et nihil eius praefuit: quia si aliquid eius praefuisset: vel ergo in eadem parte moti: in qua nunc est: et tunc illa quiescit: et per consequens totum: vel in alia: et tunc sequitur quod migrabit de subiecto in subiectum. ergo nihil eius prefuit: et per consequens est acquisitum totum simul et indiuisibiliter: et durat tantum per instans: eodem itaque modo: non obstante quod in quolibet instanti temporis mensurantis intensionem forme acquiratur nouus gradus indiuisibilis: et duret tantum per instans: poterit intensio esse continua: absque consecutione cuiusquam inconuenientis.

⁋ Ad primum nego maiorem: constat enim quod ex diuersis aquis fit vna aqua totalis: ita per se vna: sicut erat aliqua earum ex quibus componitur: nec tamen vna pars est in potentia ad alteram: sed ambe priuso erant in potentia ad constituendum vnam totalem aquam: et quando actualiter sunt partes actu illius: illam constituunt in actu: et simul sumpte sunt aqua vna.

⁋ Ad probationem cum dicitur si vtrumque est in actu non fit ex eis vnum in actu: secundum. P. 7. meta. dicendum quod contio exponit dictum. P. ibidem. diceinit et impossibile est quod duo in actu sint ex ibus in aliqua hora fiat vnum in actu existentibus eis duobus in actu in eo. Et intelligunt. P. et Commentatoris. de vno in actu: quod est secundum se vnum hoc aliquid: et aliud ab alio: ex talibus enim non constituitur aliquid vnum secundum se: illis manentibus talibus in eo: quaeuis aliquod talem vnum vere constituatur ex pluribus in actualitate praesentie: et distinctionis essentialis: quia scilicet vere dicitur quod hoc non est illud: hec solulio potest amplius declarari ex his quae dicentur in distinctionem 24. q. primo.

⁋ Ad 2m dico quod se totaliter faciunt vnum ad hunc intellectum. valet. quod se totalies vniuntur: ita quod quilibet et eius quelibet pars cuilibet alteri: et eist tiam cuilibet parti immediate vnitur: et cum illa vnam per se totalem formam constituit: et loquor de partibus intentionalibus nequaquam situ distinctis. Nam quae situ distant nec sic vniversaliter vniuntur: vt patet: cum arguitur contra hoc: quia tunc necessario altera corrumperetur: qui non est possibile vnam realitatem transire in alteram per omnimodamidentitatem ea manente. neo consequentiam: nec probatio valet: tum quia in ta li vnione vna pars non transit in omimmodam identitatem alterius: immo remanet vere distincta essentialiter ab alia: quamuis ei sit totaliter vnita: tum quia si transiret in omimmodam identitatem: non sequitur quod corrumperetur: sed oppositum potius. Nam quo hec esset eadem illi si hoc non esset. Si autem esset corrupta iam non esset

⁋ Item si hoc transit in identitatem alterius altera etiam econuerso transit in identitatem huius. ergo vel vtraque corrumpitur: vel neutra: et non vtraque: quia tunc non essent idem. Nam quecumque sunt eadem: sunt: patet ergo quod ista consequentia non valet.

⁋ Ad tertium potest dici quod faciunt vnum vnitate compositio nis: si quelibet constituentia vnum per se dicantur esse vnum vnitate compositionis: et non solum ea quorum vnum aliud informat: quemadmodum communiter dicimus: aliquid componi ex partibus suis dimensionalibus et quantitatiuis: quarum constat nullam esse formam alterius. Rursum dici potest quod sunt vnum vnitate homogeneitatis: si taliter dicantur esse vnum quaecumque sunt eiusdem rationis et partes alicuius: quod est per se vnum et eiusdem etiam rationis cum qualibet illarum: et tunc non solum quae continuantur adinuicem sunt taliter vnum. Si vero solum modo ea quae continuantur velis vocare vnum vnitate homogeneitatis: et quorum vnum est alterius forma: vnum vnitate compositionis. dico quod neu tro modo faciunt vnum nec etiam vnitate simplicitatis neque ag gregationis solius: sed quadam alia vnitate seu modo vnitatis: cui nomen imponas vt tibi placeat: et sic nego illam disiunctiuam quae assumit pro maiore.

⁋ Ad 4m concedo primum consequens et nego consequentiam 2am: sumendo quantitatem et quantum proprie: quoniam non est quantitas discre ta: cum partes constituant vnam per se formam in actu: nec est continua: qui quaelibet pars earum partium de quibus loquimur cuilibet immediate vnitur: in quanti tate aut continua non quaelibet immediate vnitur cuilibet: sicut pectus non immedia te vnitur capiti neque pedi sed ventri: et in homogeneis idem est. Nam in ligido. Cx. palmorum non primo palmo immediate vnitur 5s vel 6uus. Et ita est in omni continuo: et si quaelibet pars sit in eodem loco cum qualibet: vt est in corpore christi in sacrato: et sic debet intelligi partes continui habere positionem adinuicem: sicut in libro 4o deo dante dicetur. Et sic accipiendo quantum: in plurus se habet divisibile quam quantum. Si tamen large quis omnem multitudinem: tam constituentium aliquid per se vnum quam non constituentium velit appellare quantitatem discretam: quod tamen proprie non fit iuxta communem vsum: concedendum est illi quod talis forma est quantitas quadam discreta: de vocabulis non est curandum vbi verus sensus eluceat.

⁋ Ad 5am neganda est consequentia.

⁋ Ad probationem dicendum: quod supponit vnum falsum. valet. quod in intensione luminis continua in quolibet instanti aliquod lumen primo acquirat: quod falsum est. Nam nec in illa: nec in aliquo motu continuo aliquid acquiritur in instanti: sed in instanti est primo acquisitum illud quod in tempore immediate acquirebatur: et quod hic sit verum in proposito probari potest: quoniam si in casu dato in aliqui instanti temporis mensurantis intensionem luminis: aliquod lumen acquiritur susceptiuum in illo instanti fuit ma gis lucidum: siue remaneat lumen praecedens siue non. ergo in illo imstanti corpus causans lumen fit susceptiuo magis propinquu.

⁋ Sed hoc est falsum: quia aut fit sibi magis propinquum per divisibile spacii: quod tunc acquiritur: et hoc est falsum: quia ipsum non acquirit aliquod divisibile totum simul: aut fit sibi magis propinquum praecise per aliquid indiuisibile spatii: quod tunc acquirit. Et si sic sequitur quod indiuisibile additum divisibili: facit ipsum maius: et demptum facit ipsum minus. Ex quo propinquitas est maior: et distantia seu spatium: quod intercipitur est minus: propter solum indiuisibile acquisitum.

⁋ Contra illud est vnum medium quod tangitur in arguendo. valet. quanto agens est propiquius passo equaliter disposito: tanto perfectiorem effectum inducit.

⁋ Ad hanc probationem dico quod non est vniversaliter vera. Sed quando agens inducit effconumin passo: et continue appropinquant ad ipsum: et ipsum passum est susce ptiuum perfectioris effectus. Sicut enim supponitur in casu: dico quod quam to est magis propinquum: perfectiorem efficntum inducit: siue ab ipso tunc primo perfectior effectus est complete inductus: ita quod in quaolibet instanti verum est dicere perfectior effectus est inductus: non dico tamen quod sit effe ctus inductus proportionaliter perfectior: secundum quod propinquitas est maior nec etiam quod effectus perfectior tunc primo complete inductus sit perfectior quaelibet effectum qui fuit prius inductus: praescindendo vnum ab alio vt statim declarabitur.

⁋ Ad propositum ergo dico: quod in quolibet instanti in quo corpus luminosum est magis propinquum: verum est dicere quod in susceptiuo: tunc primo est maius lumen inductum: illud tamen non tunc primo inducitur totum simul: nec aliquod ipsius: sed tunc primo perfecte inductum est quod in tempore immediato inducebatur partibiliter et continue.

⁋ Sed contra ista iterum potest instari. primo quidem: probando quod in quolibet instanti corpus luminosum in casu praedicto: causat aliquod lumen sic quod si in aliquo instanti illius temporis mensurantis appropinquantionem corporis luminosi: et similiter intensionem luminis aliquod aliud cor pus luminosum causaretur in eadem distantia ad illud susceptiuum in qua in eodem instanti distat corpus luminosum continue appro¬ pinquans in illo instanti: causaret aliquod lumen in illo suscepti uo. ergo similiter corpus luminosum quod praefuit in illo instanti: lume ali quod causabat. Antecedens patet: quoniam quodlibet corpus quod potest lumen causare in primo instanti in quo est: si est in aliquo instanti primo causat lumen in susceptiuo: si aliquod tale est in debita distantia: et nullum sit impedimentum. Et consequentia patet. maxime supposito quod corpus quod pre fuit sit equalis vel maioris virtutis in illuminando.

⁋ 2o potest 2a argui quod etiam ex concessis habetur propositum: quod si in quolibet instanti est causatum maius lumen quam prius: licet nihil praecise causetur in instanti: et cum tamen sint instantia infinita quorum posterius maius erit priore erunt causata infinita lumina in susceptiuo illo: et si omnia simul habeantur in fine facient infinitum lumen.

⁋ 3o aut in primo instanti quo lumen fuit causatum secundum casum: fuit causatum lumen indiuisibile aut diuisibile. Si indiuisibile cum intensio fuerit continua et fiat per acquisitionem noue partis forme: in quolibet instanti erit. causatum aliquod nouum lumen quod non fuit in priore aliquo instan ti causatum: et cum instantia sint infinita: sequitur quod infinita talia indiuisibilia erunt causata: et vltra. ergo cum quodlibet tale indiuisibile forme det esse lucidum: et duo talia dent esse magis lucidum quam vnum tantum: et sic semper addendo indiuisibile: fit maius lumen intensiue: sed si omnia huiusmodi indiuisibilia maneant: in fine erit infinitum intensiue.

⁋ Si vero dicatur quod lumen acquisitum in primo in stanti sit diuisibile intensiue.

⁋ Contra hoc primo ex inten tione. P. 6. phyco. et Commen. ibidem. vbi volunt quod nullius per se diuisibilis est aliquid: ad quod mobile sit primo motum: et est ratio quia cuiuslibet diuisibilis prius acquiritur pars quam totum¬

⁋ Secudo quia omne quod acquiritur motu continuo diuiditur diuisione temporis mensurantis motum illum: vt patet ex eodem 6o Sumatur ergo totum lumen causatum in toto tempore dato pus in hoc si sceptiuo. Et sit illud tempus a. et b. sic tamen quod a. sit primum instans esse luminis: aut ergo totum lumen in fine intensionis siue in instanti b. existens in susceptiuo illo: continet in se infinitas partes formales equales lumini causato praecise in instanti a. aut finitas tantum. Si infinitas. ergo ipsum est infinitum intensiue: et preterea tempus habebit etiam infinitas tales partes equales: supposito quod intentio sit regularis: et per consequens in prima parte ten poris datarum partium: erit acquisita prima pars luminis: et non in instanti primo quod est a. Si vero dicatur quod continet finitas partes tantum equales illi: ponatur quod contineat tantum. 8. partes tales: tunc etiam diuidetur tempus in. S. partes equales: in quarum vna est acquisita vna pars luminis: et in alia alia: et sic de singulis. ergo prima pars forme est acquisita in prima parte temporis et non in instanti a. Quod etiam patet ex alio: quia si in to to tempore fuit acquisitum totum lumen. ergo in medietate temporis fuit acquisita medietas luminis que est par tes quatuor: et in quarta parte temporis fuerunt acquisite due partes luminis. et in. 8. parte fuit acquisita prima pars luminis: et per consequens non in instanti a.

⁋ Respondeo ad primum neo consequentiam: sed dicitur quod a corpore luminoso quod prefuit: erit in instanti creationis noui corporis primo complete causatum tantum lumen: quantum tunc causabitur et erit causatum a corpore nouiter causato: aut maius si corpus quod praefuit fuerit maioris virtutis ad illuminandum: et istud sufficit: nec oportet quod tunc aliquod de nouo causetur: sicut si ponatur quod corpus praeexistens fuerit per tenpus in eodem loco non motum: et corpus aliud causatur in eademdistantia ad susceptiuum. constat quod in instanti sue creationis corpus nouum causabit lumen: et tamen corpus quod prefuit nihil tunc causabit nouum de lumine: et nihilominus ab vtroque susceptiuum equaliter illumin abitur: si equalia fuerint illa cor pora in virtute illuminandi.

⁋ Ad 2m dicendum: quod non est intel ligendum quod lumen posterius causatum sit maius priore: sumendo posterius cum exclusione prioris: sicut dicimus quod a corpore regulariter super spacium moto: maius spacium est pertransitum in instanti determinante medietatem 2a medietatis temporis in quo mouetur: quam in instanti terminati praecits totam mediediate primam temporis quod non est sic intelligendum quasi illud spacium precise quod est pertransitum in tempore quod est inter instans terminans totam primam medietatem: et instans terminans consequentem medietatem 2a medie tatis: sit maius spacio quod est acquisitum inter instans terminans primam medietatem totius temporis: cum ipsum sit subduplum ad il lud: sed hoc intelligitur cum inclusione praecedentis. valet quod totum spra cium pertransitum a principio paris vsque ad instans finale prime medietatis secunde medietatis totius temporis: maius est spacio pertransito a principio temporis vsque ad instans finale prime medietatis totius: si cut totum maius est sua parte quam includit: sic in proposito intel ligendum est de forma suo modo: alioquin duabus candelis equalibus ad illuminandum ex equali distantia sic positis quod vna a susceptio luminis paululum pius distet quam altera: et per consequens minus causaet lumen si illa remotior appropinquatur quousque sit in equali distantia a susceptiuo luminis cum reliqua: sequeretur quod in illa distantia multo maius lumen causaret quam altera: quod ad sensum patet scuitum. consequentia patet: quando cum primo est remotior causat aliquantum lumen: et ponatur quod subduplum ad lumen causatum ab altera: tunc cum appropin quabit per decimam partem illius maioris distantie: maius lumen causabit: et per consequens equale supra illud primo causatum: et per consequens vtrumque simul erit iam equale lumini causato ab altera candela: et in illa decima erit quandruplum et in alia octuplum: et sic tandem quando esset in equali distantia cum alia candela: causaret lumen multi maius quam illa: quod ad sensum patet falsum. Sicut ergo de spacio dictum est sic suo modo de forma est intelligendum: quod posterius lumen maius est quam praecedens: sicut totum maius est sua parte: et sicut ex infini tate partium proportionalium temporis vel instantium: non concluditur. totum spacium pertransitum esse in infinitum extensiue. Sic nec in proposito concludi potest totum lumen acquisitum esse infinitum intensiue¬

⁋ Ad 3m dicendum quod in illo primo instanti causatum est lumen diuisibile. Et ad dictum. P. dicendum: quod est intelligendum de diuisi bili spacio quod acquiritur per motum localem: et sic procedit ratio sua.non autem de diuisibili forme: quoniam nihil prohibet tale acquiri in instanti.

⁋ Ad 2am probationem dicendum quod totum lumen existens in su sceptiuo in fine temporis continet tantum finitas partes equales luminicausato in primo instanti: et hoc dico supposito quod contineat plures tales partes. Nam possibile est quod corpus luminosum causet lumen in primo instanti: et in tempore aliquo sequente per suam appropinquationem intendat lumen: et nihilominus in fine illius temporis non erit lumen intensius in duplo quam fuit lumen causatum praecise in primo instanti: et hoc patet ad sensum si quis velit aduertere: po sito tamen quod contineat plures tales: dico quod non continet infinitas: sed finitas tantum.

⁋ Tunc ad argumenta quae contra hoc fiunt ex proportionali diuisione temporis ad formam acquisitam siue ad lumen. Dicendum quod non totum lumen acquisitum in primo instanti et in tempore immediate sequente instans: diuiditur secundum diuisionem temporis: sed illa pars luminis praecise qua acquiritur in tempore sequente illud instans: et tunc patet quod in prima parte. 8. temporis non acquiritur. 8. pars totius luminis: sed. 8. illius partis luminis quae est acquisita in tempore post primum instans generationis luminis: quae si sumatur simul cum parte causata in primo instanti erit ma ior. Similiter ad aliam formam arguendi dicendum: quod in medietate tenporis: erit. acquisitum plusquam medietas totius luminis: nec vnquam per aliquam diuisionem temporis deuenietur ad aliquam partem in qua non sit maius lumen in susceptiuo quam lumen causatum in primo instan ti: intelligendo semper per inclusionem illius: vt dictum est: et hoc ideo quia nunquam consumabatur lumen acquisitum praecise in tempore: sicut ne tempus in quo acquiritur.

⁋ propter quod sciendum est quod regule. P. 7o phy. de diuisibilitate rei acquisite per motum: et temporis mensurantis motum illum: sunt intelligende secundum ea praecise quae partibiliter in illo tempore acquiruntur: et istud rationabiliter dictum statim apparet: quoniam ind quod non acquiritur in tempore: nec in aliqua parte eius non oport proportionaliter diuidi cum tempore: neque concludi cum eo quod cum tempore proportionaliter diuiditur: et exemplum potest dari in motu locali po sito casu possibili. valet. quod deus vnum corpus subito transferret de vno puncto spatii ad aliud: et post aliud instans subite trans lationis illud corpus moueretur continue per reliquum spatium tunc constat quod illud praecise: quod acquireret de spacio in tempore se quenti illud instans proportionaliter diuideretur cum tempore: et de tali veritatem haberent regule ille: similiter si vnum corpus generatur sursum in instanti: et in tempore immediate sequenti descendat solum: spacium quod acquireret in tempore sequente: erit diuisibile proportionaliter cum tempore mensurante suum motum: et non totum spacium coprehendens id quod acquiret in tempore et illud quod occupat in instanti sue generationis.

⁋ Ad 6um principaliter factum dicendum quod minor falsa est: et concedenda est conclsilicet quod in eodem subiecto primo est calor intensus et calor primo remissus quae est pars eius. non dico autem remississimus: quia nullus talis est: vt ex superioribus patet. Cum vero probatur illud consequens esse falsum per hoc quod calores huiusmodi non compatiuntur se in diuersis subiectis propinquis: sed intensus expellit remissum. Duenmd quod hoc potest habere duplice intellectum. vnus est quod calor intensus corrumpit calorem remissum sic quod ille calor desinat esse: et iste intellectus est falsus. Alioio sic quod desinat esse remissus quod fit augendo ipsum et causando alios gradus caloris in eius subiecto. et hoc sensus verus est: secundum quenmodum etiam dicit Magistri in 3 distint i. c. penul. quod charitas imperfecta euacuabitur in patria: quia scilicet tolletur imperfectio et addetur perfectio. remanebitque ipsa aucta et actus eius: sed imperfectionis motus eli minabitur: sed ex hoc non arguitur aliqua incompossibilitas eorum ad inuicem: sed compossibilitas.

⁋ Ad aliam probationem. cum dicitur quod ca lor remissus et intensus contrariantur: nego: sed dico quod isti termini calitem remisse et causlitem intense sunt contrarii: nec simul verificantur de eodem: quod non est: quia significant formas contrarias: sed quia in hoc termino remisse caualitem importatur negatio intense caslilitatis. vnde cum dicimus aliquid esse remisse calitem significamus ipsum habere calorem et non intenium et hoc modo intelligende sunt auctoritates quando dicunt talia esse contraria.

⁋ Et si dicatur quod omnis forma nata est denominare suum subiectum: et per consequens calor remissus existens cum intenso denomninabit subiectum. concedendum est consequens sed dicendum quod denominabit sic. hoc est tanto calore calitm: et non sic. hoc est remisse calitem. Quod vero vlterius dicitur de raritate nihil valet: quoniam fundatur in imaginatione falsa scilicet quod raritas sit qualitas distincta a subiecta et quantitate et aliis qualitatibus de quibus est serndumo: quod seculitum est: vt alias poterit patere. dato tamen quod ita esset. responderi posset: sict dictum est de calore intenso et de calore remisso.

⁋ Ad 7m nego antecedens ad probationem dicendum quod causa propter quamvna pars prius corrumpitur quam altera est: quia primum agens scilicet deus: ad cuius prouidentiam pertinet omnis ordo qui est in entibus: secundum sententiam Aug. 8et. q. et qui nihil casualiter fieri sinit in rebus: sicut ibidem in. q. 2 4. sententialiter ponit. determinat libere: agens naturale: vt hoc pars prius quam illa corrumpatur.

⁋ Et eodem modo productione ipsarum. cum ipse antequam producantur sint equaliter quantum ex se est in posteso vt sic producantur. nec aliquid inter ipsas sit naturalis ordo propter quem hoc pus illa vero posterius generetur. ea tamen prius producitur ad cuius productionem agens naturale a primo agente libere determinatur: vt illam prius producat: ad cuius productionem ipsum primum agens determinate concurrit. Nec hoc alicui videri debet fuga quadam propter ignorantiam solutionis argumentim: quoniam et hoc ipsum in simili quilibet cogitur dicere. Constat namque quod idem visibile in eodem oculo frequenter clauso et aprto successiue causat visiones aut proprias spes quae sunt eiusdem rationis: et antequam causantur equaliter in potentia vt fiant: nec aliquis inter eas omnino essentialis ordo est propter quem vna prius et alia posterius fiat: et tamen vna fit ante aliam nec huius ordinis potest assignari causa praecisa ipsum visibile: cum equaliter sit in potentia ad producendum quamlibet illarum: nec ipse oculus vel potentia visiua: quia etiam equaliter et indresponter est in potentia susceptiua ad omnes: nec etiam visibile et potentia simul: quia etiam vtrumque simul indrespenter se habet ad illas: nec aliquis ordo essentialis illarum cum nullus omnino sit. et maxime si ponantur quod omnes sint eque perfe cte sicut possibile est: et breuiter concludendo nulla omnino huius or dinis causa poterit assignari nisi libera determinatio agentis primi qui si voluisset primo fuisset producta que fuit 2o et 3o primo: et hoc amplius confirmabitur. infra. dicens 2.

⁋ Ad vnam aliam quae simili modo procedit cum quaeritur an in tempore quo vna pars coriumpitur altera remittatur vel remaneat integra. dico quod remanet in tegra. Et cum dicitur quod tunc sequitur quod agens naturale stet per tempus approximatum passo in dispositione sufficienti ad agendum et non agat. nego consequentiam istam. Non enim sequitur. in hoc tempore non agit corrumpendo omnem formam vel partem forme: ergo non agit. Nam agit corrumpendo aliquam partem.

⁋ Ad 8am nego consequentia. ad probationem cum dicitur quod indiuiduum albedinis quod est a. exce dit b. indiuiduum nigredinis sine proportione: et per consequens in infinitum. dico quod excedere aliud sine proportione potest dupliciter in telligi. vno modo quod excedat vltra omnem proportionem numeralem. sit tamen quod in qualibet proportione numerali aliqua pars eius excedat aliud. et per consequens est aliqua pars eius se habeat ad aliud in pro portione equalitatis. Alio modo quod excedat sine proportione id es excessu improportionabili seu non se habente in aliqua proportione numerali et cum hoc etiam nulla pars eius excedat aliud secundum aliquam proportionem numeralem. nulla etiam se habeat ad illud in propor tione equalitatis. in hoc 2o sensu neganda est consequentia qua dicitur a. excedit b. sine proportione: ergo excedit in infinitum. intelligendo consequens secundum quod ex eo infertur postea: ergo a. est infinitum. Nam sensus est: quod infinitas partes equales includat. quod non sequitur nisi detur in a. pars equalis ipsi b. nulla autem talis datur: quia non sunt eiusdem rationis. in primo vero sensu concedo consequentiam: quoniam ex antecedente sequitur quod a. contineat infinitas partes equales ipsi b. et per consequens eis inuicem. ex quo etiam vlterius bene sequitur quod sit infinitum: sed tunc nego antecedens propter causam dictam scilicet quia a. et b. non sunt eiusdem rationis.

⁋ Et quod ista ratio nullam efficaciam penitus habeat patet: quoniam simili modo posset probari quod quilibet triangulus rectilineus esset infinitus vel infinite magnitudinis. sumatur enim vnus rectus et sit a. et vnus angulus contingentie et si. b. nunc probo quod a. excedit b. sine proportione. nam medietas anguli a. excedit b. quia vt 3o euclidis patet: angulus contingentie est omnium acutorum rectilineorum acutissimus: et per consequens minor: sed a. excedit suam medietatem in duplo. ergo a. excedit in duplo. Item medietas medietatis ipsius a. excedit b. propter causam praedictam: et item medietas illius: et sic in infinitum. cum quilibet angulus rectilineus in infinitum sit divisibilis in angulos rectilineos vt patet ex primo euclid.

⁋ Potest etiam aliter: et in idem sententialiter redit: responderi distinguendo de sensu primi consequentis quo dicitur quod vna forma excederet aliam speciem distinctam in infinitum. Nam vno modo potest dici aliquod excedere aliud in infinitum: quia scilicet continet infinita equalia illi: et sic neganda est consequentia propter causam dictam. Alio modo: quia si illud excessum in infinitum augeretur infra speciem suam numquam pertingeret ad equalitatem excedentis: et sic concedi potest consequens sed ex eo non sequitur vlterius quod ipsum sit infinitum vel infinite perfectionis. hoc enim modo angulus rectus excedit infinitum angulum contingentie. Si in infinitum enim angulus contingentie augeretur: numquam veniret ad aequalitatem angulus recti: nec tamen angulus rectus est infinitus aut infinite magnitudinis seu latitudinis.

⁋ Ad 9m cum dicitur termini motus sunt incompossibiles: concedo de terminis per se. et tunc nego minorem. Dico enim quod termini per se intensionis non sunt forma precedens et subsequens. verbi gratia albedo et albedo cum quilibet motus sit ex opposito in oppositum simpliciter vel quodam modo. albedo autem et albedo in neutro modo sunt op posita. nec etiam album et album. cum vnum de altero praedicetur. Nec dico est: quod priuatio seu non esse forme et esse forme sint termini intensionis. tum quia inter esse et non esse non est medium. vnde impossibile est quin subiectum vel non sit album vel sit album: et per consequens vel est in termino a quo vel ad quem. tum quia quod fit magis album non transmutatur ex non albo in album: cum ipsum iam actu sit album. vnde cum aliquod fit magis album non dicimus de ipso. hoc de non albo fit album: neque dicimus hoc de albo fit album. sed hoc. de minus albo fit magis album. Et quia variatio et transmutatio eius per se attenditur secundum magis et minus et non secundum album et album. ideo dico quod termini per se huiusmodi motus sunt intensum et remissum vel minus et magis. sicut dicit. P. 5. phy. in illo capitulo. Quia autem loci mutatio prima. dicit quod termini augmenti et decrementi sunt magnitudo et paruitas seu perfectio qualitatis et imperfectio. Et quia in paruitate intensiua forme est dare magis et minus: et similiter in magnitudine. ideo inter ipsa est aliquo modo medium: quod sufficit ad hoc vt inter ea possit esse motus. Et secundum hoc potest saluari quod mobile dum hoc motu mouetur habet vtriusque termini partem: et neutrum habet totum: quoniam dum mouetur minus est remisse album: quam erat in principio motus et minus intense: quam erit in fine.

⁋ Ad 10m dicendum primo quod argumentum ita procedit con tra arguentem et fortius. Nam secundum ipsum nec pars praecedens manet: nec sequens praefuit: nec aggregatum ex vtraque: immo secundum ipsum nihil ex vtraque penitus aggregatur. Et si dicatur quod non habet consequens pro inconuenienti. dico et ego quod non habeo ipsum pro inconuenienti secundum veritatem sermonis sumendo ipsum. In quo autem sensu hec sit vera. forma augentur dictum est in solutione prime rationis ad quaestionem supra in. q. prima de augmen to formarum. vbi eadem ratio facta est. Et si dicatur: quod ibi hec in aliquo sensu conceditur. forma augetur: sed augmentum forme est motus: ergo forma mouetur. respondeo negando consequentiam. quia supposito quod augmentum forme sit motus respectu alterius: tamen dicitur augmentum et respectu alterius motus: quoniam ipsum est augmentum forme: et non est motus forme. hoc est denominat formam secundum nomen augmenti et non secundum nomen motus. subiectum autem econtra. vnde forma dicitur augeri et augmentata: et non dicitur moueri neque mota. Et subiectum dicitur moueri et esse motum: et fieri magis tale: et factum esse magis tale: et tamen non dicitur augeri vel esse augmentatum. Non enim de sorte cum sit magis albus conceditur hec. sortes augetur. aut hec. sortes intenditur.

⁋ Instantia. disciplina est doctrina. vt patet 3o. phy. et tamen non sequitur. discipulus discit: ergo di scipulus docet. Et ratio est: quamuis idem actus sit disciplina et do ctrina. dicitur tamen disciplina respectu discentis: et doctrina respe ctu docentis. vt ibi supra dicit. P.

⁋ Ad 11m nego consequentiam.

⁋ Ad probationem cum dicitur quod agens potens inducere vnam partem forme potest inducere est et aliam partem equalem in subiecto eque vel magis disposito. dicendum est quod verum est in subiecto eque vel magis disposito pati vel recipere ab illo agente. quamuis enim subiectum aliquod sit dispositum ad recipiendum formam aliquam: non tamen potest illam recipere a quocumque agente: sed a determi nato agente. nec agens potens aliquam formam inducere potest in quolibet passo illam inducere: sed in determinato et apto ab eo pati. Simile autem omnino scilicet secundum speciem forme et secundum gradum. hoc est quod est equa tale. a simili equa tali pati non potest: nec simile in tale sibi simile agit. sicut patet ex pro de generatione. Et loquor de inductione formarum corporalium et realium. similiter minus tale non per se agit in magis tale: sed econuerso: et hec sunt nota ad sensum. Per hoc patet ad argumentum: quoniam quando passum fuerit eque tale vel magis. agens potens equalem vel minorem formam indu cere non inducet in ipso: quia non potest in tale. potest autem hoc argu mentum reduci contra sic arguentem. Nam constat secundum ipsum: quod subiectum existens calidum in tanto gradu potest recipere minorem gradum caloris. Nam potest remitti calor eius seu illud subiectum fieri minus calidum quod fit vt dicit recipiendo nouum gradum caloris minorem: et perdendo illum quem habet.

⁋ Item certum est: quod potens inducere maiorem gradum caloris potest inducere minorem. Ponantur ergo duo eque calida: cum vtrumque possit inducere equalem gradum caloris ei quem habet in subiecto potenti tantum gradum recipere. et per consequens est possit inducere minorem et vtrumque possit. vt probatum est recipere minorem gradum sequitur quod vnum remittet calorem alterius: et faciet ipsum minus calidum: quod ad sensum patet esse falsum. immo quod absurdius est vtrumque ab vtroque fiet minus tale.

⁋ Ad 12m dicendum quod augmentum quantitatis molis est duplex. quoddam quod fit adueniente corpore extrinseco etc. vt est augmentum animatorum tantum. de quo tractatur in primo de generatione. et de hoc: vt patet non procedit ratio. Aliud est quod fit per extensionem materie sine additione cuiuscumque corporis extrinseci: quale est rarefactio. de hoc procedit ratio. et in hoc sensu accipiendo dicendum est ad maiorem quod aliquo est simile de rarefactione et intensione formarum de quibus est sermo: et in aliquo est dissimile quantum ad propositit facit. Est enim simile quod in neutio augmento praeexistens corrump tur per se loquendo: sed est dissimile: quia intensio qualitatum de quibus est sermo fit ( vt supra probatum est) per acquisitionem noue partis seu gradus eiusdem rationis: sed rarefactio non est per acquisitionem alicuius noue quantitatis neque alicuius qualita tis secundum se a ceteris: de quibus est sermo et a quantitate distincte: vt quidam ymaginantur esse raritatem: sed sicut materia dum rarefit fit maior et extensior sine additione noue materie: sic quantitas materie fit extensior et maior sine additione vel generatione noue quantitatis. siue quantitas sit res secundum se distincta a subiecto et quilitate: siue non. eandem autem materiam sic sine additione noue materie extendi est ipsam rarefieri. nec oport aliam rem nouam in ipsa formaliter existentem fingere.

⁋ De hoc tamen alias exquisitius: et quia arguium fundatur super hoc: quod noua quantitas acquiratur in rarefactione: nec tamen probat: ideo non procedit.

⁋ Ad illud quod vltimo adducitur de motu ad vbi Duemd quod falsum habet fundamentum. videlibet quod vbi sit aliqua res subiectiue existens in mobili: secundum quam sit per se motus lo calis. hoc autem falsum est. sicut patebit in 2o distintione q. primo.

⁋ Ad primum argumentum principale dicendum: quod non est intentio. P. quod aliquod minus calidum possit fieri magis calidum sine acquisitione noui caloris seu partis caloris in ea parte subiecti que est calida: sed intendit quod possibile est fieri. magis calidum sine acquisitione caloris in partem que non est calida. quod idem est ac si dicatur quod potest fieri magis cal dum intensiue absque hoc quod fiat maius vel magis calidum exte siue. Et hoc expresse sonant verba eius et extia quae inducit. hec enim sunt verba eius. et ex calido magis calidum nullo facto in materia calido quod non esset calidum quando erat minus calidum id es nulla parte materie facta calida quae non esset calida quando ipsum erat minus calidum. Et ponit exemplum. dicens. Sicut quidem neque maioris circuli circulatio et conuexitas si fiat minoris circuli eadem cum sit aut alia in nullo alio factus est am bitus. id est curuitas: quod non esset ambitus patet rectum. et post. neque enim scintille est accipere aliquam magnitudinem in qua non est caliditas et albedo inest. id est claritas etc. Et ad hunc in tellectum exponit ipsum Commen. hoc autem dicit ideo P. quod an tiqui opinabantur corpus condensari et fieri minoris magnitudinis propter constrictionem aliquorum foraminum. existenti um in corpore: et propter ampliationem eorundem rarefieri et fieri maioris magnitudinis: quae strictura et ampliaus secundum quaesdam ipsorum fiebat propter introitum et exitum cors aliquorum in fo raminibus illis. secundum quosdam vero qui ponebant ibi vacu um separatum non propter hoc fiebat vt dicit Commen. vtro rumque tamen dictum sequebatur quod non quaelibet pars corporis densi esset densa nec quaelibet pars rari esset rara. huius autem oppositum dicit. P. in allegatis verbis ostendens per sua exem pla quod quelibet pars densi est densa et rari rara. et tamen densum potest fieri rarum. et rarum densum. et vtrumque magis et minus tale. vnde Commen. ibidem extia. P. applicans ad propositum ait. quod additio incuruationis in circulo non est in aliqua parte et non in alia secundum quamcumque partem acceperis inuenies incuruationem additam in eo. quemadmodum qualibet pars ignis est calida. Simi liter est in toto in hoc quod quando est densum et est congregatum: et quando est rarum et est segregatum scilicet quoniam raritas et densitas est in qualibet parte eius. Et innuit scilicet P. per hoc peccatum quod accidi dicentibus quod densitas et raritats fiunt ex constrictione et ampliatione partium foraminum: quoniam secundum hoc non quelibet pars corporis recipit densitatem et raritatem: et est maniusse quod densum est densum secundum omnes partes: et similiter rarum. hec Commen¬

⁋ Dictum vero Commen. quod arguendo inducitur portat secum glosam. vnde hec sunt verba eius. nullis partibus calidis in actu aduenientibus scilicet corporibus calidis: sed transfert etc. Et patet quod non est contra postionem istam: que non ponit intensionem for marum per additionem corporum similium.

⁋ Ad 2m dicendum: quod prior forma remanet in subiecto cum sequente parte.

⁋ Ad primam probationem quae contra hoc inducitur: quia tunc duo aecidentia etc. dico: quod consequentia non valet: quoniam ille partes formales faciunt vnam formam nuo per se vnam. et ideo de virtute sermonis hec est falsa. forma intensa est plures forme nuoa. sicut etiam sed opri oppositam. non obstante quod quelibet talis forma corporalis habeat plures partes dimensionales siue secundum extensionem: qui cum constituunt vnam formam per se non est verum quod ille partes sint plures forme. vbi gratia. plures albedines: sed sunt vna albedo: quamuis sint plures partes albedinis. Sic in proposito dictum autem. P. est intelligendum de accidentibus non facientibus per se vnum in actu: quamuis nec de omnibus vniversaliter: quoniam non de spiritualibus et intentionalibus: quales sunt species in medio et in sensibus et in aliis potentiis et de actibus earum. Et ideo de accidentibus materie mere corporalibus. quales sunt qualitates prime et 2o potest intelligi verum esse dictum suum quoniam talia in eodem subie cto per se faciunt vnum: et non remanent actu plura indiuitia: quamuis de potentia dei posset esse oppositum.

⁋ Ad aliam de auctoritate sex principiorum dicendum: quod sua intentio est quod forma non sit conposita ex actu et potentia intrinsece sicut compositum de graente subiecte. et hoc innuit probatio sua cum dicit: quod talis compositio id est tale compositum adueniens aque facit maius: sicut aqua adueniens aque facit ma ius: albedo adueniens non facit maius.

⁋ Ad 3am cum dicitur quod quanto forma est compositior: tanto est imperfectior. nego illam: ideo di co quod de tali compositione quam pono quanto est compositior tanto perfectior est. et quamuis simplicitas dicatur esse perfectionis simpliciter: non tamen omne simplex perfectius est quolibet composito: sed aliquando econtra aliquod compositum perfectius est hoc vel illo simplici. sicut homo perfectior est sua materia: et quodlibet compositum vtraque sua parte.