Quaestio 4

⁋ Distinctionis. III. Questio. IIII POstquam quesitum est de modo cognoscendi creaturas: videndum est de modo cognoscendi deum. Et ideo quaero. An deum possimus cognoscere naturaliter.

⁋ Arguitur quod non: quia simpliciter simpliciter aut totaliter scitu: aut totaliter ignoratur: sed deus non potest a nobis totaliter sciri: cum comphendi non possit: igitur totaliter ignoratur. maior patet: quia in simplici non potest esse pars scita et pars ignorata.

⁋ 2o si deus posset naturaliter a nobis cognosci: tunc naturaliter possemus cognoscere essentiam et dei quiditatem. consequens est falsum dominte Damascens liro p. quid est deus secundum substantiam et naturam: incomphensi bile omnino et ignotum est. consequentia patet: quia vt dicit Aug. 10 de tri. Non recte dicitur sciri aliqua res dum eius ignoratur subiecta. Et. P. 7. meta. dicens quod scientia cuiuslibet est scire quod quid erat illi esse: siue vt habet littera commenti. Scire quid est per essentiam. Similiter Commen. ibidem dicens. quod res non sciunt: nisi propter suas quiditates: et certum est hoc.

⁋ 3o dei nullum est fantasma: igitur non est a nobis intelli gibilis. Antecedens patet: quia solum sensibilium sunt fantasmata. consequentia probatur per. P. 3o de anima. dicens quod nequequam sine fantasmate intelligit anima.

⁋ 4o si deus posset naturaliter a nobis cognosci: aut hoc esset quia apprehenderetur immediate in se: aut quia cognosceretur per discursum ex creaturis. primo modo non: quia talis notitia de deo est nobis possibilis naturaliter in vita ista: nec 2o modo tum quia in omni tali con gnitionem medium debet esse proportionatum cognito: nulla autem creatura est proportionata deo: cum sit finita: deus autem infinitus. tum quia discursus est inter complexa: notitia autem complexi exigit noticiam vtriusque termini: igitur in fine discursus oportebit deum esse cognitum: siue sit subiectum conclusi per discursum: siue praedicatum. Et non apparet qualiter sit cognitum: nisi in se. quod est impossibile: vt probatum est.

⁋ Cotra deum esse potest naturaliter cognosci a nobis: igitur deus naturalie est a nobis cognoscibilis. Antecedens patet per dama vbi supra. et consequentia est necessaria: eo quod noticia veri complexipraesupponit noticiam incomplexam eorum quae per terminos importantur: vel eius: si vnum tantum importetur per vtrumque.

⁋ 2o philosophi multa demonstrauerunt de deo: igitur cognouerunt deum: et per consequens est naturaliter cognoscibiluis. Antecedens patet ex. 12. meta. consequentia tbet vt praecedens hoc patet per aporis. ad ratio. Inuisibilia dei etc.

⁋ Item de philosophi aiens. quod notum inquit est dei manium est in illis. glo. notum id est noscibile per naturam: igitur etc.

⁋ Praeterea sic dicit Aug. 15. de tri. at guuntur in libro sapientie qui de his qui videntur bona: non potuerunt scin re eum qui est: nec oporibus attendentes cognouerunt artificem. Non arguerentur aut si non posset a nobis naturaliter deus cognosci. vnde ibi subdit in dicto libro scribitur a magnitudine spei et creature: cognoscibiliter poterit creator horum videri. sapriem. 13

Respondeo difficilitas quaestionis est principaliter de notitia incomplexa quae haberi potest de deo naturaliter. Nam nisi aliqua talis esset nobis possibilis nullam veritatem complexam de deo scire possemus: cum omnis notitia complexa. seu complexi exigat necessario noticiam incomplexam rei: de qua formatur complexum illud: vt supra probatum est. et ideo non sufficit dicere quod deus cognoscitur per discursum ex creaturis: sed oportet dicere et vlterius assignare modum quo vel ante discursum: vel post ipse simplici notitia cognoscatur.

Ideo pro decularationem pono. 5. conclusiones ⁋ Prima est. Deus non est a nobis naturaliter pro statu vie cognoscibilis imediate in seipso.

⁋ 2a quod non est cognoscibilis in aliqui propria speciem: aut conceptu simplici sibi proprio naturaliter eius repraesentatiuo

⁋ 3a quod est cognoscibillis in aliquo conceptu composito sibi proprio.

⁋ 4a quod etiam in aliquo conceptu simplici proprio ad plantum instituto et connotatiuo.

⁋ 5a quod est cognoscibilis in aliquo conceptu communi simplici naturaliter repraesentatiuo: et a rebus abstrahibili: non tamen cognitione propria et distincta: sed communi et confusa.

⁋ Prima probatur ex dictis in praecedentibus. q. quoniam omne quod cognoscitur in se ipso imediate cognoscitur intuitiue: deum autem intuitiue non possumus naturaliter cognoscere. quare etc. Confirmatur: quia secundum apsloltum visio facialis dei non habentur in hac vita. videre autem deu facialiter nihil aliud est: quam videre ipsum in seipso immediate: sic quod nihil aliud medium terminet visionem.

⁋ 2a conclusio probatur ex pre habitis: tum quia nullius rei propriam speciem vel conceptum naturaliter repraesentatiuum possumus habere naturaliter: nisi quam immediate in seipa apprehendere possumus: vt supra patet: tum quia per nullam speciem: vel talem conceptu aliquid cognoscitur: quod non sit praecognitu imme diate in seipso.

⁋ 3am conclusionem probat: quia aliquem proprium conceptum deo possumus componere ex conceptibus simplicibus ex aliis rebus abstractis: et illum probare de ente particulariter accepto igitur possumus deum cognoscere in aliquo conceptu composite sibi proprio. consequentia patet. ex supradictis. Antecedens probatur. Nam huiusmodi conceptus necesse esse: summum bonum. sapientia infinita ens infiniten potentie simpliciter. Item vltimus finis et vniversale bonum vniuersi: et si aliqui alium conceptus sibi proprii possint euidenter probari de ente particulariter sumpto: quia si nullus praedictorum: aut alius posset sic probari non esset deus a nobis naturaliter cognosci bilis: sed fide sola tenderemus seu crederemus in ipsum.

⁋ 4 conclusio probatur: quia aliquis conceptus connotatiuus: sicut conceptus cui correspondet in voce iste terminus creatiuum: proprius est deo Et probari potest de ente vel etiam subiecta particulariter: igitur etc. Est autem iste conceptus simplex in se: quaeuis plura significet: siue aliquid significet: et aliquid aliud consignificet. Sic etiam et vox ista creatiuum simplex est non obstante quod significet aliquid et aliud consignificet.

Item est institutus ad platum: et non naturaliter est alicuius rei repraesentatiuus: sicut et quodlibet signum mentale vel vocale connotatiuum. Nam conceptus numeraliter repraesentatiuus praecitise eam rem repraesentat et significat pro qua est potest supponere. Nsam vt supra tali ctu est et in 2o amplius tangetur: conceptus huiusmodi talis est in esse ficto et imaginato: qualis res cuius est conceptus est in esse reali extra animam. vnde conceptus albedinis talis est in esse ficto ea intentionali: qualis albe do extra in esse reali: ita quod ipse potest dici albedo ficta: sicu species coloris vocatur color intentionalis. et ideo talis conceptus nihil ali ud significat praeter eam rem cui est sic similis: et pro qua potest suppone re. Quapropter conceptus connotatiuus: siue affirmatiuus siue negatiuus nihil repraesentat naturaliter: sed ex institutionem tantum. vtrum autem institutio talium conceptuum praesupponat institutionem vocum vel potius econtra alibi videndum.

⁋ 5am conclusione scilicet quod deus est cognoscibilis in aliquo conceptu simplici communi: non tamen cognitione propria et distin cte probo. Nam deus est cognoscibilis in aliquo conceptu proprio composto: vt patet ex 3a conclusione: tunc sic: aut ille conceptus est compositus ex concepti bus simplicibus: quarum quilibet est communis deo et aliis: aut ex aliquo communi et aliquo proprio: aut praecitse ex propriis creaturis: aut praecise ex propriis deo. qui cumque duorum primo modo mnotorum detur habetur propositum. Nam illo conceptu communi ipse cognoscetur: non aut cognitione propria et distincte: siut nec in aliquo conceptu communi pluribus aliquod illorum distincte cogno scitur: vt in superioribus patet. 3o vero modus dari non potest: quia con ceptus compositus ex propriis creaturarum praecise: nullo modo: potest deo conuenire: sicut nec conceptus aliquis vni rei proprius alicui alteri conuenit. Si vero dicatur 4: aut aliquis illorum erit naturaliter repraesentatiuus: aut nullus: primum non potest dari: quia nullum talem conceptum proprium deo habere possumus numeraliter: vt patet ex 2a conclusione. Si nullus est talis. igitur omnes sunt instituti ad significandum: omnis aut conceptus significatiuus lex institutione praesupponit apprehensionem rei in se vel in specie aliqua: aut conceptu ad quem significandum instituitur: vt patet: igitur deus fuit praecognitus et non in se: nec in conceptu naturaliter repraesentatiuo simplici sibi proprio: igitur in conceptu aliquo namturaliter repraesentatiuo communi: alioquin procederetur in infinitum

⁋ 2o idem probatur: nam vt dictum est in 4 conclusione deus est cognoscibilis in aliquo conceptu simplici proprio connotatiuo: omnis autem conceptus connotatiuus aliquem conceptum absolutum praesupponit. cui mediate vel immediate attribuitur: sicut album attribuitur alicui absoluto: aliquid enim est quod dicitur album: verbi gratia: liginum vel lapis: aut corpus. et istud et probari potest ex ratione ex plicante quid significat talis conceptus: verbi gratia: ratio huius nomins. alpum est informatum albedine: et ratio huius nominis creatiuum: productiuum ex nihilo: et huius nominis iustitia quae redditur vnicuique quod suum est: patet aut quod quaelibet talis ratio alicui absoluto conceptui attribuitur: siue sit conceptus subiecte siue entis: siue aliquis alius specialis conceptus vt dicatur subiecta informata albedine: vel ens informatum albedine: et sic de aliis: aut igitur conceptus connotatiuus proprius deo attribuetur tandem conceptui proprio et absoluto deo: aut proprio creature: aut communi vtrique. Si proprio deo: aut naturaliter significam ti: aut ex institutione: vt prius. si proprio creature tantum: igitur non erit proprius deo. si communi habetur propositum.

⁋ Ex his euidenter concluditur. vlterius quod necessario oportet concedere aliquem vnum conceptum communem deo et creaturis in quid praedicabilem de deo et creaturis: alioquin impossibile est saluare quod deus sit cognoscibilis naturaliter a nobis: vtrum autem ille conceptus sit conceptus entis vel alius: et vtrum per eandem rationem oporteat ponere communem aliquem quiditatiuum subiecte con ceptum et accidenti: suo loco poterit discuti.

⁋ Contra dicta posset argui et sunt dubis. primo contra primam conclusionem potest argui ex intentione Aug. 8. de tri. vbi inquirens qualiter homo nondum iustus nouit quid sit animus iustus: ceteris modis cognoscendi res exclu sis. concludit quod hoc nouit in veritate interiori: quae est praesens animo qui hoc valet intueri. et pius aliquantum ait. homo igitur qui creditur. iustus ex ea forma et veritate diligitur quam cernit et intelligit apud se ille qui diligit. hec autem veritas interior secundum eundem non nisi deus est. Unde ibidem inquit. quid est quod accendimur in di lectionem pauli: cum ista legimus: nisi quod credimus eum ita vixisse: videndum tamen sic esse dei ministris non de aliquibus auditum credimus: sed intus apud nos: aut potius supra in ipsa veritate conspicimus: illum e quem sic vixisse credimus: ex hoc quod videmus diligimus. et nini hanc formam quam semper stabilem atque incommutabilem cernimus praecipue diligeremus: non ideo diligeremus eum: quia eius vitam cum in carne viueret huic forme coaptatam et congruentem fuisse retinemus. Et paulo post dicit: quod in deo conspicimus incommutabilem formam iustitie: secundum quam hominem viuere oportere iudicamus. Ex hoc patet: quod intentio Aug. est: quod ipsum deum in seipo conspicit qui quid est iustitia vel iustus animus: et quae forma iusticie seu regula: secundum quam viuem dum est nouit.

⁋ 2o de li. ar. determinat: quod veritates incom mutabiles numerorum: et veritates sapientie quae sunt prima principium practica cognoscuntur a nobis in luce mentis et veritate interiore: quae vna est omnibus communis: hec incommutabilia vera cernentibus. vnde ibidemconcludit: quapropter nullo modo negaueris esse incommutabilem veritatem: hec omnia qua incommutabiliter vera sunt: continentem: quam non possis dicere tuam vel meam: vel cuiusquam hominis: sed omnibus incommutabilia vera cernentibus: tamquam miris modis secretum et publi cum lumen: praesto esse ac se praebere communiter. Et pruius sequenti. c. hanc inquit veritate de qua diu loquimur: et in qua vna tam multa conspici mus excellentiorem putas esse quam mens nostra est: an equalem mentibus nostris: an etiam inferiore: et concludit quod est exellentior. Et fsequenti. c. dicens quod in eius luce vita beata consistit. et expresse quod est deus: et veritas illa de qua ipse deus: et veritas ait. Si manseritis in verbo meo vere discipuli mei estis: et cognoscetis veritatem et veritas liberabit vos.

⁋ Ex qubus patet quod intentio Aug. est quod prima principim et regule eterne: et alia incommutabiliter vera immediate cognoscuntur in ipso deo. Et cum illa primo sint cognita: sequitur quod ipse immediate cognoscatur. a nobis: et non in aliquo conceptu complexo: qui per aliquem discursum ex aliquibus notis probetur de ente particulariter: vt supra dicebatur: alias cum omnis certus discursus procedat ex principiis notis prius: ipsa principim prius nota essent quam deus: et per consequens non in ipso: vt ait.

⁋ 2o quia omne quod cognoscitur distincte et in particulari cognoscitur immediate in seipso: sed deus sic cognoscitur. igitur. maior probatur ex eo: quod medium per quod aliquid cognoscitur ducit in noticiam cuiuslibet sibi similis et non vniustantum. minor etiam patet. Nam deum cognoscimus non solum vt essentia vel substantia quaedam. sed vt hec subitecta. puta perfectissima: vel quae est principium omnium: quod sibi soli conuenit.

⁋ 3o actus intellectuales cogrno scuntur a nobis immediate in seipsis. igitur deus. antecedens patet supra. consequentia probatur. quia causa tota propter quam illa cognoscuntur immediate in seipsis est. quia per se ipsos praesentes sunt intellectui: sed constat quod deus non minus est praesens intellectui et cuilibet rei. igitur etc

⁋ 4o Aug. 8. de tri. dans modum quo deus potest a nobis con gnosci. dicens "Cum itaque audis bonum hoc et bonum illud: quae possunt alias dici etiam non bona". verbi gratia. bonus angelus et bonus homo etc. sequitur: si ergo potueris illis detractis per seipsum perspicere bonum: perspexeris deum: et si amore inheseris continuo btinficaberis. Constat autem quod possumus intelligere bonum secundum se abstra hendo ab angelo et homine et quolibet alio: quod bonum participa tione bonum est. Et constat quod illi bono possumus amore inherere. igitur et in bono possibili intelligi a nobis possumus btinficari. sed non possumus btinficari nisi in deo immediate: et non in aliquo conceptu eius simplici vel complexo: igitur ipsum possumus immediate intelligere.

⁋ Contra 2am conclusionem posset argui: videtur enim quod in conceptu simplici proprio deus possit cognosciNam conceptus boni secundum se secundum Aug. videtur esse conceptus proprius dei. vnde ait: vbi supra. quid plura et plura bonum hoc: et bonum illud: tolle hoc et illud: et vide ipsum bonum: si potes ita deum videbis: non alio bono bonum: sed omnis boni bonum: quod non esset verum nisi conceptus boni secundum se esset illius dei proprius: sed talis conceptus boni naturaliter potest haberi: vt docet experientia.

⁋ Respondeo ad primum quod aliquid cognosci in veritate superna: poest intelligi duius. vno modo quod cognoscatur in ea obiectiue: siue vt in obiecto cognito: sicut res absens cognoscitur in propria specie Alio modo causaliter sicut color dicitur videri in lumine: non quidem quia ipsum lumen videatur in eo tamquam in medio cognito cum color videatur. in seipso immediate vt supra habitum est. sed quia lumen est partialis causa visionis: qua color in se videtur: et sic est dicimus quod prima principiom sunt nota in lumie intellectus agentis: non autem aliud est lumen intellectus agentis: quam ipsemet intellectus agens. et constat quod hoc non intelligitur recte: sic quod intellectus agens con scatur et in eo cognito cognoscantur prima principim: sed quia notitia primorum principiorum immediate causatutr ab intellectu agente saltem partialiter quicquid sit intellectus agens.

⁋ Tunc ad propositum dico quod illa de quibus loquitur Aug. cognoscuntur in prima veritate secundo mod scilicet causaliter quoniam ab ipsa causatur illorum noticia: non autem primo scil st obiectiue. et quod ita intelligat Aug. patet per eum. 2o de li ar. vbi de hac mactia loquitur vbi ait. Non ido sequitur vt ipsa sapientia non sit vna communi omnibus: quia ea bona que in illa cernunt et eligunt homines multa et diuersa sunt. Si enim hoc putas: potes et de luce solis dubi tare quod vna sit. quia multa et diuersa sunt: que in ea cernimus: Et post subdit. quod sicut multa et diuersa sunt quae in luce sovident homines: lux tamen ipsa vna est: ita lux sapientie in qua ipsa videri possunt: omnibus sapientibus est vna communis. vbi patet: quod sic in luce sapientie et veritatis quae idem est secundum eundem ibidem: aliqua vider dicuntur: sic corpora in luce solis: constat autem vt dictum est: quod in lucesolis non videntur corpora nisi causaliter.

⁋ Item patet hoc expressius. 14. de tri. vbi dictum est eius expresse: "vbi nam sunt regule iste scripter vbi quid sit iustum et iniustum agnoscit: vbi cernit habendum esse: quod ipse non habet: vbi igitur scripte sunt: nisi in libro lucis illius quae veritas dicitur vnde omnis lex iusta descendit: et in cor hominis qui operatur iustitiam non migrando: sed tanquam imprimendo transfertur: sicut imago ex anu lo ea in ceram transit et anulum non relinquit". etc. vbi patet: quod ab illa veritate imprimitur anime lex iusta: et regula iustitie: sicut imago ab anulo: et sic notitia eorum quae dicuntur in illa cognosci.

⁋ Sed contra hoc dicetur dubius. Primo hanc responsionem non esse ad intentionem Aug. qui in locis praeallegatis princius intendit ostendere quo possumus cognoscere deum scilicet q. de tri. et quo probari potest deum esse scilicet in 2o de li airo hoc autem non haberetur per ista: si ea de quibus loquitur non cognoscerentur in deo obiectiue: aut saltem notitia eius esset causa notitia illorum: ita quod deus ipse sit cognitus.

⁋ 2o quia si illa principaliter dicuntur nota in prima veritate so lum: quia eorum notitia causatur ab ea: cum et notitia conclusionum causetur ab eo scilicet deo: ita conclusiones possent dici note in primea veritate sicut prima principio quod non dicitur

⁋ Ad primum dico: quod secundum responsionem magis habetur intentio Aug. quod patet in 2o de lir ar. volens ostendere deum esse: incipit a quibus dam imediate notis: sicut est: quod nos sumus viuimus et intelligimus. vt patet ibidem: et deinde per gradus perfectionum: quia scilicet viuentia praestam tiora sunt his quae tantum sunt: et intelligentia his quae tantum sunt et viuunt: et tandem quod est veritas. quae mentibus nostris est praestantior: procedens concludit finaraliter deum esse.

⁋ Ex quibus apparet quod notitia dei non est prior: nec ex illa procedit ad notitiam aliorum. Sed econtra ex aliis nobis notis probatur esse aliquam veritatem primam incommutabilem: ex qua causaliter nota sunt nobis: quaecumque incommutabiliter vera sunt. Et hoc confirmatu ex. perientia. Nam multi veritates multas cognoscunt qui deum non cognoscunt: nec etiam si deus sic immediate cognosceretur: oporteret etiam ex aliis notis nobis probare deum esse: sicut oportet probare quod viuimus et intelligimus. Et per hoc patet etiam quod datur modus quo cognoscitur deus. quia videlicet in illo conceptu composito si bi proprio veritas prima: in qua causaliter nota sunt quecumque incommutabiliter vera sunt: qui probatur de ente particulariter sumpto.

⁋ Ad secundam dicendum: quod secundum intentionem Augustinivbi supra de li. arbitrio. et. 5. confes. veritas prima non solum est causa noticie principiorum: sed est conclusionum: et generaliter omnis ve ritatis. veruntm quia ad noticiam conclusionum cocurrit causaliter etiam noticia principiorum: et non econuerso: ideo magis dicitur quod principio sunt nota in prima veritate quam conclusiones: sicut est dicitur de intellectu agen te: quamuis intellectus agens sit etiam causa noticie conclusionum.

⁋ Ad rationem nctin supra factam cum dicitur quod omne quod cognoscitur distincte: et in particulari: cognoscitur immediate inseipso. Dico quod hoc est falsum libet enim quod in se ipso immediate cognoscitur: cognoscatur in parti culari: non tamen econuerso: omne quod cognoscitur in particulari et distincte: cognoscitur immediate in seipso. probatum est enim supra quod intellectus potest cognoscere singulare absens in particulari et vt singulare in propria forma et specie illius. Tunc ad probatio nem cum dicitur quod medium per quod cognoscitur ducit indresponter in noticiam cuiuslibet sibi similis: et non tantum vnius. hic primo potest dici quantum spectat ad propositum: quod conceptus proprius deo nullius alterius est conceptus. nec alicui alteri similis. quaeuis tales conceptus non sic et eodem: possint dici similes rebus proquibus supponunt: sicut conceptus immediate a rebus abstracti: et species est singulares: quomodocumque tamen conceptus proprius deo possit fieri similis: vel dici repraesentatiuus dei. Dico quod est sibi sic proprius: quod nulli alteri est communis: nec sunt plures quibus sit communis. et ideo per ipsum potest in particulari cogrno sci.

⁋ 2o dico quod illa propositio non est vera etiam in aliis vbi sunt plu ra eiusdem rationis inter se similia. vnde vt supra probatum est: species huius albedinis demonstrate sic determinate ducit in noticiam eius quod non in noticiam alterius: quamuis sint multe omnine sibi similes: nec talis similitudo speciei ad quamlibet albedinem similem ei a qua causata est: facit quod ipsa sit repraesentatiua cuiuslibet talis. sicut et visio albedinis huius demonstrate: est visio eius tantum et nullius alterius: et tamen ipsa visio: vel est species rei aut saltem eius similitudo: non minor quam species: si species ponatur distincta a visione: sicut ergo visio est visio huius tantum: sic talis species est huius tantum repraesentatiua: et in eius tantum noticiam ducit.

⁋ Ad 3m nego consequentia: nec enim omnis praesentia sufficit vt supra patet: sed praesentia obiectiua: quand scilicet res praesens causat in intellectu no ticiam: sine autem tali praesentia non est deus nobis praesens: dum su mus in mundo isto.

⁋ Ad 4m concedo quod possumus intelligere illud bonum in quo possumus btinficari: et illud vtique deus est: non conceptus dei: sed non sequitur. btinficabimur in deo immediate. igitur cognoscimus deu immediate: quamuis sequatur: igitur cognoscemus deum immediate: et similiter sequitur. beatificamur in deo immediate. ergo cognoscimus deum immendiate.

⁋ Ad dubium contra 2am conclusionem. dico quod conceptus boni secundum se poest dupliciter intelligi. vno modo: cum praecisione cuiuslibet alterius conceptus communis: aut speciealis positiui vel negatiui: et talis conceptus nullius boni est proprius: sed omni bono communis: et ideo in tali conceptu non cognoscitur determinate et in speciali deus: