Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : Utrum de obiecto theologico per theologicum discursum notitia
Quaestio 2 : Utrum de huiusmodi obiecto possit haberi scientia vel opinio
Quaestio 3 : Utrum omnium conclusionum theologicarum sit habitus unus numero
Quaestio 4 : Utrum deus inquantum deus sit subiectum in theologia nostra
Quaestio 5 : Utrum theologia sit speculativa vel practica
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum omnis usus sit fruitio seu omnis actus utendi sit actus fruendi
Quaestio 2 : Utrum fruitio sit operatio solius voluntatis
Quaestio 3 : Utrum solo deo sit fruendum
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum Deum esse sit per se notum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum res sensibiles intelligantur a nobis naturaliter
Quaestio 2 : Utrum res creatae insensibiles naturaliter a nobis intelligantur
Quaestio 4 : Utrum Deum possimus naturaliter cognoscere
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus genuit Deum
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum divina essentia generet vel generetur
Quaestio 2 : Utrum divina essentia sit subiectum an formalis terminus divinae generationis
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium natura et necessitate aut voluntate
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum essentia divina sit potentia seu principium generandi filium
Distinctio 8
Quaestio 2 : Utrum perfectiones attributales distinguantur ratione
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum aliquo modo pater sit prior filio
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum voluntas divina sit principium productivum spiritus sancti
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum, si spiritus sanctus non procederet a filio, non distinguerentur ab eo
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum pater et filius sint unum principium spirans spiritum sanctum
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum processio spiritus sancti, id est spiratio, sit generatio
Distinctiones 14-16
Distinctio 17
Quaestio 5 : Utrum caritas possit augeri
Quaesito 6 : Utrum caritas possit augeri seu fieri maior intensive in infinitum
Distinctiones 19-20
Quaestio 1 : Utrum personae divinae sint aequales magnitudine et potentia
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum terminus unus vere de deo dicatur
Distinctiones 26-27
Distinctiones 28-32
Quaestio 1 : Utrum aliqua relatio sit vera res existens non per operationem animae
Quaestio 2 : Utrum aliqua relatio sit entitas ab omni entitate absoluta distincta
Quaestio 3 : Utrum deus ad creaturam realiter referatur
Distinctiones 33-34
Distinctiones 35-36
Distinctio 38
Quaestio 2 : Utrum Deus sit praescius omnium futurorum
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum scientia vel praescientia Dei possit augeri vel minui
Distinctiones 40-41
Quaestio 1 : Utrum quilibet homo fuerit ab aeterno praedestinatus vel reprobatus a Deo
Distinctiones 42-44
Quaestio 1 : Utrum omne possibile fieri Deus de sua absoluta potentia possit facere
Quaestio 2 : Utrum Deus possit dicere falsum
Distinctio 45
Quaestio 1 : Utrum voluntas dei sit omnium, quae fiunt, prima efficiens causa
Distinctiones 46-47
Quaestio 1 : Utrum dei voluntas semper impleatur
Distinctiones 48
Quaesito 6
Utrum caritas possit augeri seu fieri maior intensive in infinitum⁋ Distinctionis. XVII. Questio. VI COnsequenter quaero vtrum charitas possit augeri seu fieri maior intensiue in infinitum.
⁋ Arguo quod non. primo sic. magnitudo non potest fieri maior extensiue in infinitum: ergo nec charitas intenisiue. Antecedens probatur 3o phy. quia alioquin posset esse quantitas actu infinita: quod est impossibile: vt ibi probatum est prius: et hoc consequentia probatur: quia quantam magnitudinem contingit esse in potentia: tantam contingit esse in actu: vt ibi dicit. P.
⁋ Confirmatur. per Commenta. ibidem. qui dicit quod in additione itur ad esse: cuius causa est forma in diminutione vero itur ad nihil: cuius causa est materia: et infinitas inuenitur per materiam: et finitas per formam: et per hoc patet prima consequentia est qui in augmento intensiuo charitatis proceditur ad esse.
⁋ Unde ex eodem potest sic argui. impossibile est aliquam charitatem esse intenst ue infinitam actu: grgo impossibile est charitatem augeri in infinitum Antecedens patet: quia si aliqua esset infinita intensiue: ipsa esset infinite perfe ctionis: et per consequens equalis cum deo. Et consequentia probatur vt prius.
⁋ 2o secundum. P. 2o de anima omnium natura constantium determinata est ratio ma gnitudinis et augmenti: ergo et charitatis et cuiuslibet forme est cer tum et terminatum augmentum.
⁋ 3o perueniri potest ad charita tem qua maior esse non potest: ergo non est possibile charitatem in infinitum augeri: patet consequentia et antecedens probatur per Aug. in ench. dicens minuitur autem cupiditas charitate crescente: donec veniat ad tantam magnitudnem qua maior esse non possit.
⁋ ontra. si non esset possibile in infinitum fieri charitatem intensiorem: tunc esset dare summam et maximam charitatem possibilem. Et quia illa esset eiusdem rationis cum charitate non summa qua stat cum fide: ipsa etiam staret cum fide: et per consequens posset dari viatori existenti in via: et ponatur hoc in esse: quae posito constat quod iste poterit elicere actum charitatis intensum: quod si faciat. se quitur quod viator habens actum maioris charitatis seu a maiore charitate elicitum non mereatur: quod videtur absurdum: vel si mere¬ bitur augebitur charitas eius: et per consequens ipsa non fuit summa: quod est espondeo Ccontra positum. nupposito vero intellectu supra dato di ¬ cti quae dicitur charitas aut alia forma augeri vel intendi: quaestio tripliciter potest intelligi. vno modo vt ly. infinitum teneatur negatiue e deter minet ly. possit. et sit sensus: ante sine fine seu sine statu cha ritas possit augeri: et sic non est quaestio dubia. Nam ex quo ipsa est augmentabilis et non est dare minimum eius possibile secundum quod possit augeri: possibile est vt aliqua data charitas patet aliquam latitudinem augeatur: et iterum sine statu: et tamen non deuenietur ad equalitatem duple charitatis: quod patet: si semper fiat augmentum proportionabiliter minus: et primo fiat per latitudinem equalem sue medietati.
⁋ Alio modo: vt ly infinitum. teneatur positiue: sicut cum exponitur per plus: quam in duplo: et plus: quam in triplo: et sic de qualibet proportione alia. Et iterum dupliciter vno modo vt ly. infinitum praecedat ly. augeri. immediate: vtpote si dicatur. an charitas possit in infinitum augeri seu in infinitum maior fieri id est an aliqua charitate plusquam in duplo maior fieri possit: et plusquam in triplo maior fieri possit: et plusquam in quandruplo: et sic deinceps: ita vt non sit possibilis aliqua la titudo charitatis finita tam magna: quin ipsa possit fieri alia maior seu vltra quam crescere ipsa non possit.
⁋ Alio modo vt ly. ea infinitum. sequatur ly. augeri dicendo: an charitas possit auge ri in infinitum: seu an charitas possit fieri maior in infinitum is.t maior plusquam in duplo: et plusquam in quadruplo: et sic deinceps. Et iste sensus multum differt a proximo praecedente. Nam si concedatur. quaestio in primo sensu: non ex hoc conceditur consequentur quod possit esse aliqua charitas sinfinita intensiue.
⁋ In 2o aut sensu conceditur. Nam impossibile esset quod hac vel illa charitate data aliqua esset maior plusquam in duplo: et plusquam in triplo: et sic vltra: nisi illa esset actu infinita intensiue: sicut planum est. In hoc vltimo sensu non intendo nunc tractare quae stionem: quia sic tractabitur in suo simili infra. dis. 44. q. vltima. Nec etiam in primo sensu: quia non est dubia apud doctores. Sed in secundo sensu pro nunc intelligo quaestionem: et secundum hoc est propter alias similes difficultates pono conclusiones tres. prima est quod aliqua multitudinie finita entium data in infinitum maior multitudo similium entium dari potest. 2a quod aliqua magnitudinie finita data in infinitum maior eiusdem rationis dari potest. 3a quod aliqua charitate data seu alia forma augmentabili finita data in infinitum maior intensiue dari potest: et per hoc patebit ad quaestionem in sensu accepto quod charitas in infinitum potest augeri: et praedictarum conclusionum quamlibet intelligo de potentia dei absoluta
⁋ Primam conclusionem probo sic. quantalibet multitudinie finita possibili animarum rationalium posita in esse potest deus omnibus illis conseruatis creare quandam aliam animam rationalem eiusdem speciei. ergo data aliqua multitudine finita animarum in infinitum maior multitudo animarum potest dari. Antecedens nulli catholico puto fore dubium: alioquin oporteret dicere quod esset certus numerus animarum possibilium a deo creari: vltra quem non posset aliam creare vel conseruare illis conseruatis: et consequentur vlterius quod deus non posset mundum perpetuo conseruare in qua nunc est dispositione. valet. quod seper generarentur et morerentur homines: et quilibet propriam animam haberet qui nullius alterius homnis esset: aut fuisset vel futura foret: quod non puto aliquem catholicum esse dicturum. consequentia probatur. quia data aliqua multitudinie maior quam in duplo poterit dari causande successiue vnam post aliam plures in triplo et similiter maior: quam in triplo causando plures in decuplo: et sic vltra quamlibet proportio nem ex quo quantalibet finita possibi data: potest alia anima creari.
⁋ 2o conclusionem probo. Et gratia exempli summo ignem. Nam ex simili modo potest probari de aliis corporibus homogeneis receptiuis additionis et diminutionis. Et arguo sic. quantocumque igne possibili finito dato potest deus iuxta illum creare de nouo vnum pugillum ignis: et priori vnire sic quod ex eis fiat vnus totalis ignis: et illum conserua re. ergo quantocumque igne finito possibili dato: potest deus maiorem ignem facere: et per consequens data aliqua magnitudinie finita: in infinitum matior potest dari eiusdem rationis. consequentia secunda probatur. sicut in praecedente conclusione: et prima de se euidens est. Nam ignis ille totalis maior esset priore dato. antecedens vero probatur quantum ad primam partem. Nam constat quod quantumcumque ignem finitum datum deus posset an nichilare: et illo annichilato in situ propinquo ei: in quo fue rat ignis annichilatus posset nouum igne totaliter qua ad materiam et formam creare: igitur quantocumque finito igne dato illo manente posset iuxta illum nouum ignem totaliter creare: et patet consequentia quoniam nullus ignis quantuscumque sit potest diminuere potesm dei: nullus etiam repugnantiam habet ad alium ignem: cum omnes ignes sint eiusdemrationis: vt de igne nunc loquimur.
⁋ Confirmatur. quia quantocumque igne finito existente posset deus iuxta ipsum vnam aquam creare: et sine actione mutua conseruare: multo ergo magis aspiciendo ad naturam rei factibilis non ad potesm dei: cui omnia sint eque possibilia videtur quod posset ignem: cum inter ignem et aquam sit naturalis contrarietas qualitatum: non autem inter ignem et ignem.
⁋ 2o probatur idem: quia quantocumque igne magno approximaretur palea: vel aliud combustibile tante quantitatis ex qua posset pugillus ignis generari: ille ignis magnus ex combustibili approximato gnearet nouum ignem et multo magis vel saltem non minus quam si esset ignis minor: sed constat quod deus posset creare combustibile aut et aliquod (si esset) illi igni approximare: et per consequens posset nouus ignis generari: et eode modo habetur propositum: sicut si deus immediate totaliter se so lo crearet.
⁋ Confirmatur. nullus enim negaret si ignis posset producere nouum ignem non supposita materia: sed sicut nunc ex materia potest ignem generare: sic posset totum quo ad materiam et formam causare) quin quantumcumque magnus et finitus foret produceret nouum ignem: immo vt dicebatur potius concedi deberet hoc de maiore quam de minore: vel saltem non minus. ergo cum deus totum creare possit: negandum nullo modo est quin posito quantocumque igne finito: possit iuxta illum nouum creare.
⁋ Quantum vero ad aliam partem antecedentis scilicet quod ex illis sic propinquis posset fieri vnus: dubium esse non debet: cum multo maius miraculum foret si ex eis non constitueretur ignis vnus cum sint naturaliter vnibiles.
⁋ Confirmatur. qui cum ad sensum videamus quod quando ignis generat ignem ex materia sibi coniuncta: ignis generans et ignis genitus constituunt ignem vnum totalem: si in proposito non sic esset: hoc contingeret propter magnitudinem ignis praexistentis vt videtur: sed hoc non prohibet: quia non minus ignis aliquis potest sic vniri cum igne magno quam cum paruo: sicut vna gutta aqua eque vnitur maiori: si sibi addatur: et cum illo constituit vnam aquam totalem: sicut si adderetur vni situle aqua maris seorsum sumpte.
⁋ Nec valet dicere quod est dare ma ximum ignem: qui si esset nec additionem nec augmetum posset suscipere: quoniam ratio facta euidenter probat: quod non sit dare aliquid finitum maximum: sed vltra quemlibet possibilem possit diuina virtute fieri maior.
⁋ Confirmatur. quia magis videretur quod mundus determinaret sibi maximam possibilem quantitatem: quod tamen secundum Aug. 8o. epist. nebridio scribentem falsum est. vnde ait nescio tur tantus mundus sit cum rationes figurarum per quas est nihil pro hibeant esse quanto quis voluerit ampliores: et infra. cur tantus est mundus: poterat enim esse maior vel breuior nescio.
⁋ Et ex probatione Aug. apparet quod mundus quantolibet posset esse maior ita quod non esset possibilis maxima magnitudo ipsius: sicut nec figurarum: ex quo etam principaliter patet conclusio
⁋ Et potest etiam ex hac vna alia ratio principaliter formari ad questionem: quoniam si quanta. libet figura possibili potest esse maior eiusdem speciei: vt quantolibet circulus maior circulo: et quantolibet triangulo maior triangulus: et sic de aliis speciebus figurarum: et quanta magnitudinie possibili potest esse maior: patet consequentia per locum a maiori: quoniam de ratione figure est termis claudi: quod non est de ratione ma gnitudinis. ideo talis infinita possibilitas maioritatis magis videtur inesse posse magnitudini: tum est quia impossibile est figuram esse maiorem nisi sit maior quantitas: antecedens aut patet: per Aug. et per rationes quoniam inter petitiones geometricas continetur quod lineam finitam rectam in continuum atque de rectum quantumlibet contingit protrahere. Item super quodlibet centrum quantumlibet spatium occupando circulum designare. et ex prima patet: quod nulli speciei figurarum rectilinearum repugnat: vt quantalibet sit maior: quamuis ad augmentum laterum sequitur augmetum figu¬ re: et ex 2a patet. quod etiam non repugnat speciei circuli: vt quantolibet sit circulus maior. ergo nec magnitudini repugnat. Cum ergo non sit defectus ex parte dei: qui omnipotens est: non apparet quin quantalibet magnitudine possibili finita in infinitum maior fieri possit probatur quoque conclusio ipsa auctoritas Aug. dicentis ibidem. cum corpus nullum esse minimum sinitur quo pacto esse sinamus amplissimum quo amplius esse non possit: quasi dicat nullo modo.
⁋ 3a conclusio probatur. vt praece 3a conclu dens. Nam quantalibet intensione forme data deus potest gradum tante quantitatis determinate de nouo causare: priore non dstructa et illi vnire: sic vt ex eis constituatur vna forma eiusdem rationis cum illis: sicut potest charitati alicui quae nunc est et augeri potest vnire nouum gradum constitutum cum ea vnius charitatis maioris. ergo omni charitate vel forma finita deus in infinitum potest etc. Et probatur antecedens et consequentia vt etiam ex praecedente conclusione.
⁋ 2o si tales forme non 2a possent augeri in infinitum secundum intellectum datum: esset dare maximum gradum possibilem earum: patet consequentia sed consequens est falsum: quod probatur: quia nullius forme quae potest intendi est dare minimum gradum possibilem secundum intensionem: vt supra probatum est. ergo nullius talium est dare maximum possibilem: consequentia patet: quia nulla forma secundum speciem sibi potius (quantum ex natura sua est determinat vltimum gradum possibilem in summo quam in infimo.
⁋ Et si dicatur contra hoc: quoniam si forma talis non determinaret sibi ex natura sua gradum maximum possibilem: sicut non determinat sibi minimum sequeretur quod sicut non est dare minimam intensiue: sed quaelibet potest etiam naturaliter siue ab agente naturali dari minor seu remissior: vt supra probatum est: sic est per agens naturale qualibet posset fieri intensior: et sic non esset dare lucem intensissimam naturaliter possibilem: nec calo rem summum possibilem: et sic de aliis formis corporalibus: quod tamen est falsum: vt patet ad sensum et probatur ratione: quia cum agentia talia agant naturaliter et non libere: tantum agunt quantum possunt: et per consequens facerent for mas huiusmodi infinitas intensiue si non sit dare summum gradum possibilem finitum.
⁋ Respondeo quod nulla talis forma ex sua natura magis est determinata ad maximum gradum finitum possibilem quam ad minimum id est nullius speciei talium formarum est potius aliquis maximus gradus possibilis quam minimus possibilis: sed quaelibet finito possibili est maior: sicut quaelibet possibi est minor: sed quod naturaliter non possit vltra quantumlibet finitum gradum intensior fieri: vel habet est ex natura agentis naturalis non potentis quantumlibet gradum magnum possibilem inducere: vel habet prouenit ex perte susceptiui non potentis: vel ex natura sua: vel propter aliquod existens in ipso quantumlibet maximum gradum suscipere: vnde si non esset sol in muldo: et essent alia corpora causatiua luminis: vt ignis candele vel carbunculus praeciosus: constat quod in aere non posset per aliquod naturale agens causari lum sic intensum: vt pro nunc causatur a sole. Et si car buculus esset potentissimum illuminatiuum naturaliter: lumen ab eo causatum esset maximum lun possibile naturaliter: et tamen constat quod illum gradum non sibi tamquam maximum determinat species luminis.
⁋ Eodmodm modo esset si ignis non esset in mundo: nec aliud calidius aere. Nam gradus summus caloris tunc naturaliter possibilis est maximus in quem posset aer: et constat quod esset minor eo in quem nunc potest ignis: ergo non tunc sibi species caloris determinaret gradum illum: alioquin nec nunc posset fieri intensior calor illo tunc possibili. Ex parte est susceptiui potest prouenire. Nam non quaelibet materia qualicumque forma subus stantiali informata potest quantumlibet gradum forme suscipere naturaliter loquendo stante forma illa. vnde animal non est susceptiuum tanti caloris vt ignis: nec etiam aer: alioquin ex intensione caloris non corrumperetur animal: vel aer: quod patet sensu falsum: cum vtrumque possit gniri seu transmutari in ignem. Et quia naturaliter non contingit esse materiam sine forma substantiali: esto quod materie non repugnaret: quantumlibet calore intenso possibili informari: quia tamen non quantumlibet intensus calor possibilis compossibilis est forme substantiali: ideo non quantumcumque magnus calor potest ab agente naturali induci in materia: sed non sic est de minimo gradu possibili forme Nam agens productiuum maioris gradus vtique productiuus est et minoris eiusdem rationis: et subiectum susceptiuum maioris: etiam susceptiuum est minoris eiusdem rationis vt supra probatum. Sicut ergo non sequitur. tantum lumen est possibile causari a carbunculo et non maius. ergo nec maius potest causari: sic non sequitur. tantum lumen potest causari ab agente naturali et non maius. ergo nullum maius potest causari. Nam deus potest maius causare: sicut sol poest maius quam carbunculus. Et ita dicendum de aliis similibus.
⁋ Sed circa hoc restat magnum dubium. valet an sicut qualibet tali forma finita data potest a deo fieri maior intensiue: sic est possit fieri in subus iecto: vt scilicet quantalibet charitate posita in anima posset alia chari tas maior in ipsa fieri: et ipsa anima sit in infinitum maioris charitatis susceptiua: vel econtra anima non sit capax quanticumque gradus charitatis: sed sit dare maximum possibilem: seu quo maiorem non potest suscipere. Et eodem modo dubitari potest de qualibet forma suscipiente magis et minus: et ad hoc vtraque via videri posset satis probabilis: quarum neutram pro nunc approbo vel reprobo. Sed si secunda via teneretur: tunc dicendum esset quod tales forme in infinitum possunt augeri seperate: non autem in subiecto: secundum autem primam viam possunt in infinitum intendi: tam in subiecto quam separate.
⁋ Contra istas conclusiones potest argui. Et primo contra primam et rationem eius sic: possibile est omnes animas creabiles esse creatas. ergo non omni multitudinie animarum possibili data potest alia creari anima: et per consequens nec maior multitudo animarum. Et vlterius nec omnimultitudinie finita possibili potest creari maior. Et hec vltima consequentia patet: quia impossibile est esse multitudinem actu infinitam: et per consequens si omes anime possibiles essent create illa multitudo esset finita possibilis. prima consequentia patet: quia data multitudinie omnium animarum creabilium: no otet a4a anima creari: alias vel aliqua anima posset creari quae non est creabilis: quod implicat contradictionem: vel multitudo illa non esset omnium creabiliu: quod est contra positum. probatur antecedens: quoniam huius vniversalis: omnes anime creabiles possunt esse create: qualibet singularis est vera: et per consequens ista: iste anime demonstratis omnibus creabilibus collectiue et coniunctim possunt esse create: qua vtique demonstratio possibilis est saltem divino intellectui: qui simul omnes et quamlibet animam creabilem videt: sed quaelibet propositi singularis de possibili affirmatiua: in qua subiicitur praecise pronomen demonstratiuum: si est vera est vera in sensu composito. patet in omnibus: et per consequens hec: ex quo sequitur quod hec est possibilis. iste anime sunt create demonstratis omnibus quae sunt creabiles: hec aut equi pollent. iste anime etc. et iste omnes etc. sicut demonstratis. 10 homnibus currentibus: iste equipollent: isti currunt et isti omnes vel omnes isti currunt. sumendo ly omnes collectiue: et per consequens hec est possibilis. omnes anime creabiles sunt create: sumendo ly. omnes. collectiue. ergo possibile est omnes animas creabiles esse creatas: quod erat antecedens.
⁋ Deide contra secundam et tertiam conclusiones multipliciter arguitur. primo quidem sic acceptatr aliqua charitate finita: puta a. quaeritur vtrum ascendendo sit stat ad aliquam supremam possibilem: et tunc non proceditur in infinitum in eius: augmento: aut non est status: et tunc cum quanto aliqua magis exce dit: tanto sit perfectior. sequitur quod illa que in infinitum excedit: sit in infinitum perfectior: et per consequens in se infinita: et cum ipsa videatur. a deo: vt quoddam vnum factibile poterit ab ipso vnica causatione causari: et sic posset fieri aliqua caritas infinita quod est impossibile. Et simili modo potest argui de magnitudinie.
⁋ 2o ad idem per rationem Ar3. 3o phy. secundum declaratione Commentatoris. ibidem. arguitur sic. omnis vna potentia potest reduci ad actum: sed potentia ad augmentum siue quantitatis siue alterius forme est vna. ergo etc. declarat minor: quoniam quaecumque poeiusdem rei sunt ad actus partiales vnum actum totalem constituentes sunt partes vnius potentie demostrate: sed potentie ad augmentum sunt huiusmodi Nam omnes actus partiales constituunt vnum totalem: gradus enim idioum cum praecedentibus vnam magnitudinem constituit: et similiter centesimus cum omnibus praecedentibus: et mille gradus vnum totalem constituunt: et sic quodcumque: et per consequens vnus tantum actus totalis est ad quem res augmen tabilis est in potentia. Ex quo sequitur quod ad totum quod est possibile acquiri per augmentum est tantum vna potentia totalis. Si ergo in infinitum procedere potest per augmentum: infinita magnitudo actualitis erit in potentia: et per consequens poterit esse in actu: quod est falsum.
⁋ Et propter hoc dicens P. quod quantamcumque magnitudinem contingit esse in potentia: tanta contingit esse in actu: quod non sic est de infinito processu in diuisione continui vel augmento numerorum. Nam non omnes actuales diuisiones vnam totalem constutuunt: nec omnes numeri vnum numerum: ideo alia est potentia ad vnam diuisionem vel numerum: alia ad aliam: nec omnes tales sunt partes pinius potentie demonstrate: quapropter non oportet quod omnes tales potentie simul possint reduci ad actum.
⁋ huius rationis virtus ab aliis aliter ponitur: dicunt enim quod magnitudo seu forma augmentabilis est immediate in potentia et sine ordine ad omnem gradum: et modum additionis: non enim est prius in potentia ad gradum. ideoium quam ad centesimum vel alium superiorem. Nam sic immediate posset sibi addi centesimus sicut decimus: et ipsa sic immediate posset fieri. i1oo graduum sicut decem: quia ergo non est in potentia ad vnum mediante alio: non est necesse quod prius recipiat vnum quam alium: et per consequens immediate et simul potest reduci ad actum respectum omnis gradus ad quem est in potentia. Ex quo sequitur quod si esset in potentia ad infinitos: posset immediate simul omnes recipere: et per consequens posset esse actu infinita: quod est falsum: non sic aut est de diui sione continui. Nam continuum non est immediate et sine ordine potentia ad omnem suam diuisionem: sed ad vnam mediante alia. Est enim prim in potentia: vt diuidatur in suas medietates: quae posito in actu potest diuidi in medietates illarum medietatum: et sic vltra per ordinem: propter quod non potest omnis divisio continui immediate reduci ad actum: acper hoc non cessat eius divisio: sict cessat additio.
⁋ Item aliter dicitur quod potentia ad augmentum est potentia ad actum perfectum: non ad actum in fieri: quoniam non ex eo quod aliquid factum est tanti gradus. verbi gratia idium. surgit noua potentia ad maiorem gradum: omnis aut potentia ad actum perfectum potest totaliter compleri: et reduci ad actum. In augmento aut numerorum non sic: quia potentia illa est ad actum imperfectum et permixtum potentie: ex eo enim quod reducitur ad actum potentia ad vnum numerum: surgit noua potentia ad alium: cum ille numerus possit esse radix alterius numeri: et sic de quolibet. Idem est de diuisione continui. Nam posita vna divisione conti nui in actu surgit noua potentia ad aliam vt immediate dictum est: et ideo non est possibilis in infinitum processus in augmento magnitudinis vel for me. Est aut possibilis in augniastecto nuoarum: et disione seu diminutione continui.
⁋ 3o sic. quantamcumque charitatem deus potest facere: tantam potest facetr: hoc patet: quia praedicatum includitur in subiecto: ponatur ergo inesse quod quantamcumque potest creare tantam creet. ergo non poterit vlterius maiore creare: et per consequens non in infinitum facere maiorem: aut illa sic posita erit infinita.
⁋ 4o quia deus videt omnem charitatem ab eo factibilem: aut ergo videt aliquam factibilem infinitam: et tunc posset infinitam facere: quod est falsum: aut non videt aliquam infinitam factibilem: et tunc sequitur quod non possit in infinitum facere maiorem:
⁋ 5o quantacumque charitas vel perfectio potest fieri a deo successiue: tanta potest fieri ab eo simul: sed nulla perfectio infinita potest simul fieri. ergo nec successiue: minor patet: probatur maior: quia quod non possit simul fieri non potest prouenire ex perte dei: cum totam suam poatesm simul habeat: nec ex parte perfectionis facti bili: quia ei non srepugnat simul habere gradus quos importat de naura sua.
⁋ 6o qui sequeretur quod esset possibilis aliquis motus rectus continuus in infinitu: patet consequentia quia et augentintum et intensio motus recti sunt: sed consequens est falsum: vt patet per. P. et Commentatoris. 8. phy. patet etiam ratione: quia omnis motus rectus est inter duos terminos: inter duos aut terminos impossibile est in infinitum re cte moueri.
⁋ 7o tunc natura inciperet moueri ad id quod non potest attingere: et esset aliquis motus sine termino ad quem. hoc autem est impossibile: qui motus ex intrinseco suo requirit terminum ad quem: et consequentia patet: uia si posset esse talis intensio infinita: nullus terminus citra infinitum erit essentialis terminus eius.
⁋ 8o si charitas aut alia forma posset augeri in infinitum: tunc aliqua creatura secundum suam naturam absolute importaret infinitam perfectionem: quod tamen est proprium deo.
⁋ 6o specialit de charitate sic: actus charitatis non potest in infinitum intendi. ergo nec ha bitus: consequentia patet. probatur antecedens: quia impossibile est quod aliquid procedat ea intendatur vt fiat deus: processus autem infinitus in dilectione dei est processus ad esse deum: quia nulla dilectio est infinita. nisi illa que est deus: et si aliqua daretur illa statim esset deus: quia adequaret obiectum deitatis.
⁋ Decimo deus non est tantum diligibilis a nobis: quantum est a se diligibilis: sed a se non est diligibilis plusquam in infinitum. ergo a nobis non est diligibilis in infinitum: et per consequens actus dilectionis non potest intendi in infinitum.
⁋ Undecimo. tota actiuitas actus dilectionis est in anima. Nam caritas non affert nouam actiuitatem ad voluntatem: sed illam disponit: nulla aut actiuitas anime nostre potest in actum possibilem intendi in infinitum: alioquin ipsa esset infinite perfe ctionis: eo quod virtualiter contineret omnes tales actus. ergo actus dilectionis non potest in infinitum intendi.
⁋ Duodecimo si caritas posset etc. tunc posset esse maior charitas charitate christi: quod est contra magistrum. 3o sententiarum dis. 13.
⁋ Item christus potuisset mereri charitatis sue augmentum: quod est contra sanctos et fidem cum ipse fuerit ita plenus: vt nec augeri nec crescere posset in gratia: secundum illud Ioan. vidimus gloriam eius etc. consequentia vero patet: qui constat quod ipse elicuit actus intensissimos caritatis: quibus et sibi meruit gloriam corporis: et nobis multiplicem gratiam: tales autem merentur charitatis augmentum: iuxta illud Augu. ad bonifacium. Charitas meretur augeri vt aucta mereatur perfici.
⁋ Respondeo ad ista per ordinem: ad primum quod est contra primam conclusionem. dico quod antecedens est falsum: ad probationem concedo quod quaelibet singularis illius vniversalis est vera. Et cum dicitur ergo hec: iste anime etc. demonstratis omnibus creabilibus simul: potest dupliciter responderi. primo quod esto quod illa esset vera: non est tamen vera in sensu composito: nec regula assumpta vniversaliter est vera in illis propositionibus singularibus in quibus subicitur pro nomen demonstratiuum plura¬. lis numeri: instantia patet. Nam demonstratis duobus contradictoriis contingentibus hec est vera: ista possunt esse vera: et tamen hec est impossibilis: hec sunt vera eisdem demonstratis. 2o dico quod omnes animas creabiles demonstrari: potest intelligi dupliciter: vno mi quod demonstrentur omnes anime quarum qualibet est creabilis: alio modo quod demonstrentur omnes que sunt creabiles. Si primo modo tunc dico quod hec singularis. iste anime possunt esse create: non est singularis illius vniversalis: omnes anime creabiles possunt esse create: et est ratio: quia illis omnibus demonstratis hec non est vera. iste anime sunt creabiles: vnde non sequitur. quodlibet istorum est creabile. ergo ista sunt creabilia. Exemplum sint due linesse equales a. b. hec est vera. quodlibet istorum demonstratis omnibus: quorum quodlibet est pars ipsius b. est excessum ab a. et tamen hec est falsa eisdem omnibus demonstratis ista sunt excessa ab a. quia ista sunt b. et b. positum est esse equale ipsi a. vnde patet: quod non semper de omnibus simul verificatur terminus pluralis numeri: de quorum quolibet verificatur singularis illius pluralis. Si vero demonstrentur secundo modo: dico quod talis demonstratio est impossibilis: et hoc ideo: quia nulle creabiles sunt omnes creabiles: sicut etiam nulle partes b. excesse ab a. sunt omnes partes b. excesse ab a. Nam quacumque et quotcumque sumantur excesse ab a. adhuc sunt alie praeter illas: immo infinite contente in tanta parte b. quantus est ille excessus quo ille partes b. sumpte sunt excesse ab a.
⁋ Dico ergo. quod quaelibet singularis illius vniversalis est vera: et ipsa etiam est vera: non tamen sua de inesse est possibilis: ac per hoc non infert antecedens in sensu conpositionis: sicut oporteret: sed nulla singularis eius est in qua demonstrentur omnes anime creabiles: quia nulle anime creabiles sunt omnes anime creabiles. Si aut fiat ista vniversalis: omnes anime quarum qualibet est creabilis possunt esse create: tunc dico quod aliqua eius singularis esset: vel esse posset saltem adeo demonstrante: in qua omnes collectiue demonstrarentur: quarum qualibet est creabilis: sed ipsa vniversalis esset falsa: sicut et illa singularis. Et sicut est ista. omnes anime quarum qualibet est creabilis: sunt creabiles: vt patet ex dictis.
⁋ Deinde respondeo ad alia quae contra reliquas conclusiones arguta sunt: et quicquid sit de hoc an deus possit facere magnitudinem vel charitatem: aut aliam formam actu infinitam: ad quod plures rationes de praedictis tamquam ad incon ueniens conantur deducere: quia de hoc videbitur infra distin. 44. dico quod ad illud consequens nulla praedictarum dducit.
⁋ Unde ad primam rationem dicitur quod non valet eo quod simili modo probaretur quod augmentum numerorum non procederet in infinitum: si esset dare nunerum infinitum vel finitu aliquem summum seu maximum possibilem: quod manifeste falsum est secundum omnes: et quod ita probaretur patet. Nam supposito aliquo numero. vbi gratia. binario. quaratur vtrum in ascenden¬ do sit status ad aliquem maximum numerum: quo maior dari non possit: et habetur propositum: aut non est status: sed in infinitum potest ascendendo procedi: et tunc cum quanto numerus magis excedit binarium: tanto eo sit maior: et per consequens in se infinitus: dico ergo ad rationem: quod supra charitatem datam a. potest procedi in infinitum: et quod quanto aliqua magis excedet: tanto erit perfectior ea: et cum infertur: quae in infinitum excedit etc. nego consequentia propter falsam implica tionem: implicat enim quod ex illo antecedente sequatur quod aliqua sit possibilis excedens in infinitum: quod falsum est: vnde non sequitur. hanc charitatem in infinitum aliqua charitas potest excedere: sicut non sequitur. hanc charitatem in infinitum potest aliqua charitas finita et finite istam excedens potest excedere. ergo aliqua charitas finita: seu hanc perfecte excedens potest hanc in infinitum excedere. antecedens enim est verum et consequens falsum. Sicut etiam hic: hunc nunerum binarium in infinitum aliquis numerus seu multitudo finita potest excedere. Non sequitur. ergo aliquis numerus vel aliqua multitudo finita potest hunc binarium in infinitum excedere. antecedens verum est secundum omnes: et consequens falsum: ratio est quia in aestete numerus vel multitudo supponit confuse tantum propter hunc terminum in infinitum. qui praecedit: in consequente vero supponit determinate: eo quod nullus terminus virtutem habens confundendi praecedit: sic est in proposita ratione.
⁋ Ad 2am dicetur quod vocando potentiam illam vnam quae est vnus actus possibilis: sicut non videtur accipere: minor est falsa: eo quod nullus vnus actus est possibilis constitui ex infinitis actibus seu gradibus partialibus possibilibus: nec probatio sufficit contra hoc: quia quamuis mille et ideo milia: et quotcumque secundum aliquem numerum possint vnum totalem actum constituere: non tamen sequitur quod infiniti: et per consequens non est tantum vna potentia secundum illum modum loquendi ad omnem additionem possibilem: nec ad additionem infinitorum. auctoritas autem. P. et Commentatoris. in hac parte recipiende non sunt: sicut nec in aliis vbi male dixerunt.
⁋ Ad aliam formam eiusdem rationis dicendum est quod non valet. quia per similem modum posset probari: quod deus posset simul actu creare omnes animas quas praet creare: quod quidem et est falsum in se: quia non tot potest simul creare quin alias possit adhuc creare in infinitum: et contra sic arguentes qui tunc sequeretur quod deus posst facere actu simul animas infinitas: quod ipsi negant.
⁋ Quia aut ita sequatur si ratio illa valeret: patet quoniam quam libet animam creabilem dei potentia actiua immediate respicit: et non vnam mediante alia. Item sequaeretur quod continuum posset simul esse diuisum secundum omnes diuisiones eius possibiles: quod est ipsi negant: et patet consequentia quoniam vna eius diuisio non prius est possibilis quam alia: nec aliquis ordo inter eas: sed quaelibet immediate poni potest in actu: vnde ex continuo quantum est ex natura eius: et sic est deus posset ponere in esse: sic posset primo diuidi centesima et postea nonagesima: sicut econverso nec est aliquod punctum in quo non possit incipi continuum diuidi: sicut experientia probat.
⁋ Ad rationem ergo cum dicitur quod magnitudo seu forma est immediate in potentia ad omnem gradum etc. si sensus propositionis est sic ipse esse debet: quod magnitudini vel forme potest immediate addi gradus omnis sibi possibilis addi: dico quod est propositio falsa: quamuis hic sit vera. omnis gradus possibilis addi magnitudini: potest immediate illi addi: vt ly. immediate. excludat prioritatem et ordinem graduum: nec propositiones ille equivalent nec mutuo se inferunt: sed prima est falsa et secunda vera: sicut hoc est va quamlibet animam creabilem potest deus creare: quia quaelibet talis est possibilis: hanc animam creabilem deus creat aliqua demonstrata anima creabili: et hanc animam creabiliem deus creat: et sic de singulis pro quibus supponit subiectum illius vniversalis de possibi demonstrata: quod sufficit ad vitatem eius: et tamen haec est falsa. deus potest creare quamlibet animam creabilem: quia haec non est possibilis: hoc creat quamlibet animam creabilem demonstrato eo pro quo supponit hoc nomen deus: quod tamen requireretur ad vitatem illius. Similiter haec est vera: secundum quodlibet signum eius potest hoc continuum esse diuisum: et tamen haec est falsa secundum istos. hoc continuum potest esse diuisum secundum quodlibet eius signum: quamuis ergo sit impropria locutio: quia forma praeexistens non recipit gradum aduenientem: sed sibi vnitur: concedo istam secundum vnum sensum praemissum. quemlibet gradum possibile addi potest forma immediate recipere. Et dico quod ex ista non sequitur. ergo forma potest immediate recipere quemlibet gradum: vel omnes gradus possibiles sibi addi: et similiter non sequitur: ad infinitos gradus forma est in potentia. ergo forma est in potentia ad infinitos: si infinitos in antecedente sumatur sincathegoreumatice.
⁋ Ad aliam formam eiusdem et rationis. cum dicit: quod potentia forme ad augmentum est po ad actum perfectum: dico: quod si per actum perfectum intelligatur actus quo posito non remanet potentia ad alium actum eiusdem rationis propositio est falsa: ad nullum enim talem actum est potentia augmenti forme: quoniam nullus actus comprehendens omnes formas: seu actus ad quos potest esse augmentum forme est possibilis: vt ante dictum est: et ion quemcumque gradum forma recipiat adhuc alium potest reciper re. Si vero intelligatur per actum perfectum actus: quo posito ni hil eius est in potentia: sed est totus in actu: dico: quod ad actum perfe ctum est potentia forme ad augmentum: sed non est tantum vnus talis actus: sed infiniti. Et ideo quando est illa potentia reducta ad vnum actum potest adhuc ad alium reduci: et sic in infinitum: vel proprius loquendo quando vnus actus possibilis positus est in effectum potest alius poni: et alio posito post poni alius: et sic in infinitum. Et quantum ad hoc est simile de diuisionibus continui: quoniam non est verum quod ex vna diuisione posita in actu significat noua potentia alterius diuisionis: cum quaelibet diuisio sit eque immediate possibilis: et quaelibet diuisio est quidam actus completus hoc 2o modo et nulla vna diuisio est actus completus primo modo: et ideo qualibet diuisione posita in actu: possibilis est divisio alia: et sic in infinitum nisi ponatur quod continuum possit esse totaliter actu diuisum.
⁋ Ad 3m cum dicitur quod quantancumque caritatem deus potest facere concedo. et cum additur. ponatur er go in esse etc. dico: quod non sequitur quod sic possit poni in esse: et ratio est: quia ad illam concessam non sequitur quod illa de inesse sit possibilis: sicut non sequitur: quamcumque animam deus praet creare. deus potest causare. ergo hec est possibilis. quamcumque animam deus creat. prima enim est vera: et hec secunda est impossibilis: quia non potest deus aliquas vel tot animas causare quin praeter illas possit alias causare: et ideo illa non potest poni inesse: nec est necessarium quod quaelibet propositio vera de possibili possit per illum modum poni inesse. nisi quando est vera: in sensu composito.
⁋ Ad 4m dico: quod deus videt omnem cartatem causabilem: et vltra dico quod concesso quod non videat aliquam infi nitam causabilem: non sequitur quod non in infinitum possit face re maiorem: sicut non sequitur. nullum numerum infinitum factibilem videt deus. ergo non in infinitum maiorem numerum potest deus facere. antecedens enim est verum: quia omnis numerus est multitudo finita: et tamen consequens secundum omnes est falsum: sic quamuis nulla caritas infinita esset causabilis adhuc in infinitum posset maior finita causari¬
⁋ Ad 5m cum dicitur quantacumque caritas potest fieri a deo successi ue tanta potest a deo fieri simul: aliqui negant hanc: sed vt mihi videtur: irrationabiliter. Nam quelibet singularis eius est vera: de monstrata enim aliqua latitudine caritatis successiue factibilis verum est dicere quod illa potest simul fieri a deo: et sic de qualibet. et ideo concedo maiorem. Et quicquid sit de minore: dico quod ea concessa potest concedi etiam conclusio: que est quod nulla infinita caritas po test a deo fieri successiue: sed ex hoc non sequitur quod inten dunt: stant enim simul quod nulla infinita caritas possit fieri. successiue: et quod in infin successiue possit fieri maior caritas finita: sic quod semper quelibet facta erit finita: exemplum. nullus numerus infinitus potest fieri successiue: et tamen in infinitum potest fieri successiue maior numerus finitus.
⁋ Ao 6m concedo consequens et dico quod non est impossibile motum aliquem rectu esse continuum et in infinitum inter duos terminos habito vne intellectu huius dicti quo dicitur motus esse inter terminos duos. vnde dico: quod deus posset continue augere aliquam magnitudinem: et mouere corpus aliquod continue super eam: et ille motus esset continuus in infinitum: et eodem modo dicitur de intensione caritatis: supposito quod caritas in infinitum possit auge ri in subiecto: alias argumentum non haberet locum: quia talis intensio caritatis non esset motus. amplius: quamuis argumentum hoc non requirat. ex superabundanti tamen et probabiliter dici posset quod etiam posito quod esset dare maximam caritatem possibilem: adhuc aliqua minor caritas posset continue intendi in infinitum: et numquam perueniret ad maximam: quod patet. Nam data caritate minore que sit subdupla ad maximam: poterit deus causare latitudinem caritatis que sit equalis medietati caritatis date in aliquo tempore continue. vbi gratia. in vna hora: et in hora immediate sequente causare latitudinem equalem medietati: latitudinis causate in hora 2a: et sic semper proportionabiliter tas dando medietatem caritatis: quo casu posito tot erunt partes equales in tempore mensurante continuam intensionem illam quot partes proportionales sunt in illa caritate: et per consequens infinite: ac per hoc sequitur quod illa intensio durabit per tempus infinitum: eo: dem modo potest dici: quod cuiuslibet forme remissibilis posset esse remissio continua in infinitum per potentiam dei.
⁋ Ad 7o dico primo: quod talis motus non esset a nam: sed a deo effectiue: non repugnaret tamen naturae rei que sic partibiliter fieret.
⁋ Et cum dicitur quod esset aliquis motus sine termino ad quem: dico quod huius propositionis duplex potest esse sensus: vnus quod esset aliquis motus qui non esset in aliquid: siue quod aliquid moueret et non moue retur ad aliquid: et patet quod consequentia non valet: alius sensus est: quod esset aliquis motus: per quem non complete acquireretur id ad quod motum mouetur: sic quod eo sic acquisito terminaretur et finiretur motus: seu motum desineret moueri: et in hoc sensu dico consequens non esse impossibile: non enim est de ratione motus quod isto 2o modo habent terminum ad quem: sed primo modo tantum.
⁋ Ad 8am nego consequentiam: non enim sequitur: quod si in infinitum caritas possit augeri quod sit possibilis aliqua caritas infinita.
⁋ Item esto: quod esset aliqua talis caritas causata infinita: adhuc non esset infinita perfectio eo modo quo deus.
⁋ Et si dicatur contra primum dictum quod saltem species caritatis importabit infinitos gradus possibiles caritati: quorum quilibet est perfectio quadam possibilis. dico quod istud non est inconueniens: quoniam et species anime hbuane importat etiam infinitas possibiles animas: et universaliter quelibet species in qua possunt esse plura indiui dua importat infinita indiuidua possibilia: siue hoc sit proprie dictum siue non. et quodlibet indiuiduum aliqua perfectio est.
⁋ Ad non nam nego antecedens: et vlterius: dico quod talis processus in infinitum intensionis actus non est processus ad esse deum. Nam talis poterit esse huiusmodi processus quod per illum numquam erit aut esse poterit act infinitus: sed semper finitus: sicut est procedendo in infinitum in causatione animarum sicut possibile est. Et ipsi sic arguentes est concedunt. non venitur aliquando ad multitudinem aliqua infinitam animarum causatarum nec per talem processum in numeris venitur ad numerum aliquem infinitum
⁋ Item dato: quod iste actus dilectionis divine fieret aliquando infinitus: adhuc non sequitur quod esset deus: vt patebit in distinct n4
⁋ Ad 10 cum dicitur deus non est tantum diligibilis a nobis quantum est diligibilis a se: dico quod si ly tantum et quantum. notant quanti tatem obiecti diligibilis. vt sit sensus: quod plus de deo dili gibile est ab eo quam a nobis: falsa est propositio: nihil enim est in deo: quod non sit a nobis diligibile. Si vero notent quantitatem dilectionis: vt sit sensus quod non tanta id est eque perfecta dilectione diligibilis est a nobis: quam perfecta dilectione diligibilis est a se. concedo propositionem. Et cum dicitur: quod non est dili gibilis a se plus quam in infinitum id est plus quam infinite perfecta dilectione: concedo. Et vlterius concedo: quod deus non est a nobis diligibilis eque perfecta dilectione: sed ex hoc non sequitur: quod sit diligibilis a nobis in infinitum perfectiori dilectione: quia ex hoc non dabitur nec sequitur: quod possit dari aliqua dilectio infinita in nobis: sed quelibet erit finita vt frequeter dictum est.
⁋ Et preteream si daretur aliqua infinita: adhuc non esset equae perfe cta cum dilectione dei: qua ipse diligit se vt patebit infra¬
⁋ Ad im dicendum: quod non est ad propositum: eo quod non pono talem processum intensionis esse possibilem per potentiam creature sed deiAd i 2am supposito caritatem christi esse finitam: dicitur per aliquem quod non est impossibile simpliciter respectu potentie absolute dei causari perfectiorem caritatem: et tunc ad magistrum dicitur quod intellexit de potentia dei ordinata: non autem de absoluta: vel potest dici secundum eosdem quod illud dictum est: non quin maior caritas a deo sit factibilis: sed quia anima illa non est maioris caritatis capax: sicut si cyatus esset plenus optimo vino: non posset sibi plus seu maior quantitas vini infundi: et tamen maior quantitas vini posset a deo causari: sic anima christi fuit: et est tam plena gratia et caritate vt maiorem capere non possit.
⁋ Et responsio haberet veritatem si capacitas anime non posset augeri: aut saltem non in infinitum tunc enim dicetur quod caritas illius anime fuit maxima possibilis: prima solutio minus dubia est.
⁋ Ad id quod additur: quod christus meruisset augmentum sue caritatis: nego consequentiam: et hoc ideo: quia esto quod sua caritas non esset infinita neque maxima possibilis: adhuc non sequitur quod potuerit mereri augmentum sue caritatis. Ratio est: quia numquam secundum ani mam fuit viator: sed ab instanti sue creationis vidit deum facie ad faciem: et numquam ex parte: vt dicit Aug. 83. q. et per consequens numquam fuit in statu merendi sue caritatis augmentum sicut nec beati angeli nunc merentur augmentum sue caritatis.
⁋ Ad primum argumentum principale cum dicitur magnitudo non potest fieri maior in infinitum. hec neganda est: vt patet ex dictis. Et cum probatur: quia sequeretur quod posset esse magnitudo actu infinita: potest dupliciter responderi. vno modo cocedendo consequens sed de hoc infra. dictins 4. videbitur. Alio modo negando consequentiam. Et ad probationem consequentie: que est ex dicto. P. dicentis quod quantamcumque magnitudinem contingit esse in potentia tantam contingit esse in actu. potest concedi propositio ista in sensu diuisionis. sed tunc non infertur propositum. Si autem sumatur in sensu composito: vt intelligatur hanc esse possibilem. quantacumque magnitudo potest esse tanta est: hec propositio neganda est ab illis ergo tenent non esse possibile magnitudinem infinitam actu. P. tamen habet illam ponere secundum principia sua: et ratio est: quia augmentum magnitudinis quod fit per appositionem magnitudinis ad magnitudinem non fit secundum tempus per appositionem noue magnitudinis: seod magnitudinis praeexistentis: cum nulla magnitudo secuedu ipsum possit fieri de nouo: et intelligo per magnitudinem materiam quantam: qui siue quantitas sit res distincta a materia siue non: numquam tamen secundum ipsum magnitudo magnitudini additur: quin addatur materia quanta: materia autem nulla noua fieri potest secundum ipsum. Ex quo sequitur secundum opri eius quod omnes magnitudines possibiles addi alicui magnitudini: actualiter existent: et per consequens tanta magnitudo ex omni bus resultat quanta est possibilis: nec est fienda vis vtrum resultet vna numero vel non: et vtrum vna continua vel non: quia posito quod ex omnibus fieret vnum quantum nuoa continuum: illud non esset maius: nec pilus occuparet quam omnes nunc simul: et ideo intentio. P. est quod non sit possibilis maior magnitudo quam est magnitudo celi id est totius mundi. vnde tantundem ad hoc deducit: si magnitudo posset in infinitum augeri posset esse aliquod maius celo: sed quia istud principium est in se falsum: et hoc consequens non est impossibile. ideo illud dictum a theologis concedendum non est: nec per consequens illa consequentia approbanda.
⁋ Ad probationem Commen. non oportet respondere: quoniam magis est quaedam rethorica persuasio quam cogens probatio.
⁋ Ad 2m cum dicitur quod omnium natura constantium etc. dicendum illam propoi sitionem non esse veram per respectum ad potentiam dei id est intelligendo: quod habeant quaelibet naturalia gradum vltra quem per dei potentiam non possunt augeri.
⁋ Ad 3m ddndum: quod Aug. non loquitur de magnitudine caritatis secundum se: sed in comperatione ad effe ctum caritatis extrinsecum: vt illa dicatur maior caritas a qua procedit effectus exterior signum maioris caritatis interioris: et quia in vita ab homine maior caritatis effectus non potest procedere quam animam suam ponere pro amicis: siue ab eo dile ctis. ideo causata caritate a qua hoc procedit: nulla potest maior esse in comparatione ad effectum: cum hoc tamen stat quod duarum caritatum a quarum vtraque prouenit: vel proueniret si opus esset expositio anime pro amicis vna sit alia intensior et maior essentialiter: et eius est actus interior elicitus sit intensior quam extrinsecus sit equa lis: sicut patet de caritate christi: que secundum habitum et essentiam vtim que maior fuit quam caritas pauli: vt ipse pro amicis paratus esset ponere animam: ipso dicente secunda ad corin. Ego libentissime impendam et superimpendar pro vobis: et hoc effectum nullus potest esse maior extrinsecus caritatis effectus. iuxta il lud Saluatoris. Io. maiorem hac dilectionem habet nemo etc. vbi dicit glosa. ponere animam pro fribus non est dilectio: sed dilectionis effectus. Et quod ista sit intentio Augustini patet. Nam nullo interposito subdit verbis allegatis. maiorem autem caritatem nemo habet vt animam suam ponat quis pro amicis suis. ergo illa caritate secundum eum maior non post esse per quam quis animam ponit pro amicis: quod de magnitudinie intrinseca non potest intelligi: vt probatum est.
⁋ hoc etiam confirmatur ex alio. Nam caritas patrie maior est caritate vie in eode: quod probatur secundum dictum allegatum Aug. In via minuitur cupidi tas caritate crescente. vbi ergo nulla cupiditas ibi maior caritas: in patria autem nulla cupiditas erit. in via autem semper cum caritate est in quolibet homine cupiditas: sicut patet: per eundem primo retract. vbi ait. Ardor quippe caritatis sequendo deo factus ydoneus: et tam magnus vt vicia cuncta consumat in hac vita nasci et crescere potest. perficere vero propter quod nascitur: vt nullum insit homini vicium non consequenter hoc post: illa vero caritas per quam quis ponit animam pro amicis in hac vita: et per consequens cum vicio seu cupiditate potest haberi. Ex quo sequitur: quod tanta caritate quanta non potest esse maior secundum sensum Augustini in loco allegato potest esse aliqua secundum essentiam maior. hoc quoque patet: per eundem in capitulo eodem. vbi allegatur in arguendo. dicens in ench. Nam postquam dixit. maiorem caritatem nemo habet etc. immediate eam comparat ad cari tatem patrie. dicens ibi autem scilicet in patria quis explicet quanta erit caritas. vbi cupiditas quam coercendo superet nulla erit: quoniam summa sanitas erit quando contentio mortis nulla erit: vbi manifeste innuit quod illa caritas que sine cupiditate erit: maior erit quam ista quam dixit esse tante magnitudinis qua maior esse non possit.
⁋ Uel breuius potest dici: quod cum caritas decbitur tribus gradibus scilicet incipientium perficientium et perfectorum: caritas perfectorum maxima est. sam ex ea prouenit vt animam suam ponat quis pro amicis: sic tamen accepta habet latitudinem diuersorum graduum: cum non omnes tales sint in equali caritate. et tamen quamlibet vocat maximam Aug. propter quod patet: quod non accipit maximam sicut in quaestione
On this page