Quaestio 1

⁋ Distinctionis prime Questio CIrca primam distinctionem: in qua magister loquitur de frui et vti. Quero primo. Utrum omnis vsus sit fruitio: seu omnis actus vtendi sit actus fruendi.

Et arguitur quod sic. Omnis b actus quo quis vult aliquid propter se est frui tio: sed omni vsu quis vult aliquid propter se. igitur. ma ior patet ex diffinitione fruitionis data ab Augustino primo de doctrina christiana. et habetur in littera. Frui inquit est amore inherere alicui rei propter seipsamus. Inherere autem alicui amore propter se nihil aliud est: quam illum diligere: seu velle propter se. Minor probatur: quia omni vsu quis vult ali quid propter aliud: vt illud quod est ad finem propter finem. igitur omnis qui vtitur vult finem: et non propter aliud. igitur propter se Aut igitur eodem actu quo vult aliquid propter finem: vult finem propter se: aut alio: non alio. Tum quia secundum hoc in voluntate simul essent duo actus volendi quod non videtur possibile. Tum qui illud quod secundum se est obiectum voluntatis distincte a volitione alterius est secundum se volibile: et non tantum propter aliud sed illud quod appetitur propter finem inquantum huiusmodi non est propter se volibile. igitur ipsum secundum se non est obiectum volitionis distin cte a volitione finis: igitur eadem volitione vult id quod est ad finem propter finem: et ipsum finem propter se: et habetur propositum.

⁋ Ad oppositum nullus actus voluntatis referens obiectum suum sin aliud est fruitio: omnis vsus est huiusmodi igitur. maior patet satis: et est minor ex diffinitionibus nominum fruitionis et vsus.

⁋ hic erunt arti. 3. primo videbitur vtrum omnis actus voluntatis sit fruitio vel vsus. 2oa vitrum omnis vsus sit fruitio: quod principaliter queritur. 3o vtrum actus isti vsus et fruitio possint simul esse in voluntate. Quantum ad primum premito quid per frui et vti in proposito intelligo. Deinde ponam aliquas conclusiones. Sumo autem ista duo communiter et secundum quod distinguunt abinuicem. Et sic accipiendo dico sicut communiter dicitur. quod frui est assumere in facultatem voluntatis aliquid propter se id est non ideo: quia aliud assumitur: immo si nihil aliud assumeretur: adhuc ipsum assumeretur.

⁋ Uti vero est assumere in facultate volum tatis aliquid propter aliud id est quia aliud assumitur. et hoc vel actua liter vel habitualiter: ita quod si ad aliud non esset actualis vel habitualis inclinatio voluntatis: ipsum non assumeretur in voluntatis facultatem. Sicut cum quis vult potionem amaram: qui vult sanitatem: ita quod si non vellet sanitatem non vellet po tionem. Sanitatem autem vult etiam si nihil aliud velit: tunc talis vtitur potione et fruitur sanitate.

⁋ Quibus praemissis ponutur conclusiones

⁋ Prima est. quod nullum nolle est fruitio. probatur: qui per nullum nolle assumitur aliquid propter se in facultatem vo luntatis. igitur nullum nolle est fruitio. consequentia clara est ex dictis. Antecedens probat: quia nolle est quedam fuga voluntatis. voluntas vero nihil refugit: nisi quia aliud diligit cui ipsum repugnat: vel repugnare putatur: et per consequens quia aliud diligitur: illud refugitur et oditur.

⁋ Confirmat per Aug. 14. de ciui. dei. qui vt col ligitur. vult quod amor est causa omnium aliarum affectionum vo luntatis.

⁋ 2o omnis fruitio est amor: nullum nolle est amori. igitur. minor patet: quia omnis amor est quoddam vellem: maior patet ex diffinitione Aug. praemissa: "frui est amore inherere" etc. Et per id quod in eodem libro de doc. christiana. ait. "Dicimus inquit ea renos frui quam diligimus propter se": et ita vtique describit frui per amorem et non ab alio: nisi quia nullo alio actu voluntas potest assumere in suam facultatem aliquid propter se.

⁋ Secunda conclusi primne nolle est vsus. probatur: quia per omne nolle assumitur in facultat est voluntatis aliquid propter aliud volitum: vt probatum est. igitur etc.

⁋ 2o certum est quod nolle illicita propter deum est vsus quidam. Unde Aug. 83 q. dicit quod "perfecta hominis ratio que virtus vocatur: vtitur" etc. Et sequitur: "vtitur est his a quibus se abstinet ad temperantiam": sed constat quod non vtitur eis volendo. igitur nolendo:

⁋ Praeterea constat quod tale nolle est ordinatum et meritorium. igitur vel est fruitio vel vsus. constat autem quod non est fruitio. igitur. consequentia probatur. vt dicit Aug. ibidem: "Omnis ordinatio quae virtus est nominatur est fruendis frui et vtendis vti". Similiter nolle subuenire indigenti propter superabundare diuitiis est vsus: cum sit viciosus: et non sit fruitio vtendorum: quia nec est amor: et secundum Aug. 10 de tri. "non est alia vita hominis viciosa atque culpabilis": quod male vtens et male fruens. igitur et quodlibet nolle est vsus. patet consequentia quia nulla est ratio propter quam quilibet predictorum sit vsus: nisi quia est propter aliud: sed omne nolle cuiuscumque sit obiectiue est id propter aliud: vt. supra probatum est. ergo etc.

⁋ Tertia conclusio quod omne velle est vsus vsfruitio. Probat. omni velle quis vult ali quid propter se: vel propter aliud. igitur omne velle est vsus aut fruitio. consequentia patet: quia quocumque velle assumitur aliquid in faculta tem voluntatis: quinimmo nihil aliud assumit in facultatem voluntatis: quam volendo vel nolendo. Si autem vult quis propter aliud: assumit illud propter aliud: et per consequens vtitur. si vult propter se: assumit propter se: et sic fruitur: vt patet ex signi ficationibus terminorum. Antecedens clarum est: cum non sit dare medium: sicut nec est dare medium inter propter aliud et non propter aliud.

⁋ 2o idem probo probatione Aug. qua primo de doctrina christiana probat deum nobis vti. querit enim cum scriptura dei dilectione erga nos multum commendet: quo nos diligit deus vtendo scilicet vel fruendo. Et probat primo quod non fruendo. deinde infert quod vtendo: vnde concludendo ait. "non igitur fruitur nobis: sed vtitur. Nam si neque vtitur neque fruitur non inuenio quemadmodum diligat". hec ratio nulla esset si esset aliqua dilectio media que nec esset vsus nec fruitio. Si autem esset aliqua volitio media que nec esset vsus nec fruitio esset etiam aliqua talis dilectio: cum omnis volitio sit dilectio.

⁋ 3o illud idem ait. infra sententialiter. capitulo eodem. dicens Cum enim adest quod diligitur: etiam dilectionem secum necesse est gerat: per quam si transieris: eamque ad illud vbi permanendum est: retuleris: vteris ea et abusiue non proprie diceris frui. Si vero inheseris atque permanseris: finem in ea ponens leticie tue: tunc vere et proprie frui dicendus es: quod non est faciendum: nisi in illa sancta tri nitate etc.

⁋ Ex his patet secundum eum quod nulla dilectio est: que non sit vsus vel fruitio: quia nulla est que volas: vel quod vult referat vel non referat in aliud: non referre autem id: est quod significat Aug. cum ait. Si vero inheseris atque permanseris finem in ea ponens leticie tue: ideo enim in ea dicitur finis leticie poni: qui non intenditur alius vlterior finis.

⁋ Quarta conclusio quod omnis actus voluntatis est vsus: vel fruitio. probatur. omne velle vel nolle est vsus vel fruitio: sed omnis actus voluntatis est velle vel nolle. igitur. minor nota est. et maior patet ex dictis. Nam per secundam conclusionem patet: quod omne nolle est vsus: et per 3am: quod omne velle est vsus vel fruitio.

⁋ 2o si esset aliquis actus volun tatis medius: posset esse aliquis actus voluntatis delibe ratus: nec bonus nec malus. consequens est falsum. dicente Aug. 2. liro de baptismo puerorum ad marcellum aliquanto post medio dicti. 2. libri. Mirum si potest in medio quedam voluntas ita consistere quod nec bona nec mala sit. aut enim iustitiam diligimus: et bona est: et si magis diligimus magis bona est. etiam si minus: minus bon a est: aut si omnino non diligimus: non est bona: quis vero dubitet dicere voluntatem nullo modo iustitiam diligentem non solum esse malam: sed etiam pessimam voluntatem: Quia si Aug. non solum de voluntate deliberata intelli gat: sed etiam de indeliberata magis adhuc roborabitur proposi situm.

⁋ Praeterea omnis actus voluntatis deliberatus: vel est circa debitum obiectum et propter debitum finem: et cum ceteris circunstam tiis requisitis ad bonitatem actus: et tunc est bonus: vel ca ret aliquo predictorum: et tunc est malus. consequentia patet: quoniam omnis actus bonus vel malus (vt patet perAug. 83 q. q. 3o. et ideo de tri. vt. supra allegatum est) est vsus aut fruitio. Si igitur aliquis esset medius actus: vel ille esset aliquis actus deliberatus. et sequitur illatum: vel esset indeliberatus (quod tamen non dicunt ponentes oppositum) et tunc similiter poterit esse aliquis actus deliberatus medius: quoniam circa quodcunque obiectum potest haberiactus indeliberatus: potest circa idem haberi actus similis deliberatus: vt deliberatio: vel indeliberatio facit aliquem actum esse vel non esse fruitionem: vel vsum: et ideo si deliberat erit vsus vel fruitio: ita etiam et indeliberatus.

⁋ Contra hanc conclusionem arguunt aliqui tenentes oppositam conclusionem sic. Uoluntati potest ostendi aliquod bonum absolute apprehensum non sub ratione propter se boni: nec propter aliud bonum: vo luntas autem circa tale sic ostensum potest habere aliquem actum: et non necessario inordinatum. igitur potest habere aliquem actum volendi illud absolute absque relatione ad aliud: et absque fruitione propter se.

⁋ 2o ad idem arguit alius. Contingit hominem diligere aliquod bonum creatum: vt scientiam et virtutes: non referendo illud actu in deum: nec estimando illud esse in aliud non referibile: nec figendo se ad non referendum. igitur possibile est actus medius qui non sit vsus nec fruitio. Antecedens patet. consequentia probatur. Nam talis actus si est: non est vsus: quia actu non refert: nec est fruitio: quia non estimat irreferibile: nec figit se ad non referendum. Fruitio autem vltra complacentiam addit ex parte intellectus estimationem. et ex parte volun tatis fissionem de non referendo ad aliud: sed in illo finaliter consistendo.

⁋ 3o alius sic. aliquid potest amari non tanquam finis simliciter: et tanquam summum sibi possibile praesentari: nec esse propter aliud: igitur aliquis actus medius inter fruitionem et vsum est possibilis. consequentia patet. quia talis actus: cum non sit referens non est vsus. Item non est fruitio: quia illud non acceptatur tamquam vltimus finis et summum sibi possibile praesentari. Antecedens probatur. Nam secundum philosophum primo ethi. quoddam est eligibile propter se tantum: et non propter aliud: vt felicitas. quoddam propter aliud: et non propter se: quadam vero propter se: et propter aliud: qualia sunt ho nor voluptas et virtutes. talia enim vt ait. eligimus propter seipa: nullo enim alio adueniente eligeremus horum vnumquodque ipsorum. Eligimus autem et felicitatis gratia per hoc suspicantes felices fore. et sic patet quod talia possunt amari propter se et non propter aliud. et tamen non tanquam finis vltimus.

⁋ hoc potest confirmari: quia si talis actus esset fruitio esset viciosus: quia esset fruitio vtendorum. Sed non videtur rationabile dictum. igitur. Constat autem quod etiam non est vsus. igitur medius.

⁋ 4o ad idem arguitur ab aliis: quis potest dare elemam pauperi natura li pietate non referendo illum actum ad deum quo fruendum est: nec ad aliud quao fruendum est: quia nullo antio a deo fruendum est. vt patet per Aug. imo de doc. christia. ergo iste actus non est fruitio: nec vsus: quia tunc esset peccatum: quia cum sit respectu alterius a deo: si esset fruitio esset pctatum: et cum non sit propter deum non esset vsus ordinatus: consequens vt videtur est falsum.

⁋ 5o possibile est rationem alicui erronese dictare quod aliquod est diligendum: non propter se: nec propter aliud: ponatur ergo quod sic dictetur alicui autem voluntas potest se conformare huic dictamini: et tunc habentur propositum: quia actus quo diligit aliquid: nec propter sex nec propter aliud: nec erit fruitio: nec vsus. Aut non potest: et tunc sequitur: quod voluntas necessario erit difformis rationi. et per consequens necessario peccabit: quia tunc necessario agit: vel murmurat contra conscientiam. omne aut quod est contra conscientiam: siue rectam siue erroneam est peccatum.

⁋ Ad primo concedo: quod aliquid potest absolute ostendi voluntati vt bonum: et quod voluntas habere potest actum circa illud. non tamen actum qui non sit circa illud. vel propter se: vel propter aliud: licet non dictetur a ratione ipsum esse diligendum propter se. nec est ipsum esse diligendum propter aliud. sicut etiam aliquid potest absolute apprehendi absque dictamine quo dictetur ipsum esse diligendum vel odiendum. et tamen voluntas non potest habere actum circa illud: nisi diligendo vel odiendo. Item potest absolu te apphendi: absque dictamine: quod ipsum sit diligendum: vel quod non sit diligendum: et tamen voluntas non potest: nec diligere nec non diligere. sed necessario diliget vel non diliget. Si illud autem dili gat propter se: sic quod non propter deum actualiter vel habitualiter profecto peccabit.

⁋ Ad 2m nego consequentia. Ad probationem cum probatur quod non sit vsus. quia non refertu. si intelligatur quod non refert actu nec habitu. concedo. sed tunc dico quod est fruitio. Cum probatur quod non: qui non estimat illud non referibile: nec figit se ad non referendum scilicet nolendo referre: dico quod probatio nulla est: quia neut horum requiritur ad fruitionem: sed sufficit hoc solum scilicet nec actu nus habitu referre: et hoc est diligere rem propter seipam. Et quod talis esti matio non sit necessaria in intellectum probatur ex hoc quod non omnis peccans fruendo creatura habet talem estimationem alias quilibet talis haberet errorem in ratione et falsam estimationem de fine et principio agi bilium. quod falsum est. vt de incontinente: et patet per quotidianam experien tiam. multi enim sunt qui diligunt honores et pecuniam eis fruendo sicut omnes superbi et auari: et tamen non estimant ipsa non esse referibilia in deum. Item nec est necessium quod in voluntate: sit actus vo lendi referre: pauci enim sunt peccatores qui talem actum volendi habeant: sicut experientia docet: qui tamen fruuntur creatura: vt dictum est de superbis et auaris. Si vero talis non referat actualiter: referat autem habitualiter: tunc est vsus.

⁋ Ad 3m dico quod aliquid appeti tanquam vltimus finis: et summum sibi possibile praesentari potest intelligi dupliciter. Uno modo sic. quod illud sit iudicatum esse vltimus finis: et summum etc. vel appetendum esse tanquam vltimus finis: et sic aliquid appetere tanquam summum bonum: et vltimus finis non est necessium ad hoc vt quis fruatur: vt proxime dictum est. Alio modo quod appetatur sicut vltimus finis etc id est sicut appetitur vltimus finis. retenta similitudine: quantum ad hoc quod est non appeti propter aliud amatum: et hoc bene necessium est ad fruendum aliquo: et sufficit etiam. Et si in 2o sensu sumatur antecedens neganum est. Si vero in primo ne ganda est consequentia.

⁋ Ad confirmationem dico quod si talia appetan tur: et non propter aliud actu vel habitu: talis est appetitus vitiosus et peccatum. nec obstat quod illa secundum se bona sunt: quoniam vt dicit Aug. 2o de libedo arb. Neque illa bona quae a peccantibus appetunt. vllo modo mala sunt: neque ipsa voluntas libera: quam in bonis quibusdam numerandam esse coperimus. Sed malum est auersio volumn tatis ab incommutabili bono: et conuersio ad commutabile bonum: auertitur autem voluntas. ab incommutabili bono: et conuertitur ad commutabile. cum non propter deum aliud bonum diligit. vnde quamuis talia sint secundum se diligibilia: non tamen sunt propter se diligenda: et qui ea propter se diligit peccat. vt patet per Aug. 10. de ci. dei. vbi ait. "Licet a quibusdam tunc vere honeste putentur esse virtutes: cum referuntur ad seipsas: nec propter aliud expetuntur etiam tunc inflate atque superbe sunt: et ideo non tunc virtutes: sed vitia iudicausada sunt."

⁋ Ad 4m concedo quod actus dandi elemosvnam si non referatur in deum: nec actu nec habitu: est peccatum. et patet hoc per Augm lib. 4o contra Iulianum vbi expresse determinat: quod opera misericoria facta ab in fidelibus: quia non propter deum fiunt eis pecca ta sunt. Et antea valde prolixe probat: necnon declarat omnia eorum opera quae videntur esse virtutes: eo quod non propter deum fiunt esse pctam. vnde ait. quicquid boni fit ab homine: et non propter hoc fit: propter quod debere fieri vera sapientia praecipit: et si officio videatur bonum: pso nec recto fine peccatum est. Et paulo ante dicit: quod in infide libus nulla est vere virtus: quia cum non ad suum referuntur auctorem dona dei hoc ipso male vtentes efficiuntur iniusti. Et infra hoc peccantes quod homines sine fide non ad eum finem ista opera retulerunt: ad quem referre debuerunt. Item infra. Non erit igitur in eis vera iustitia: quia non actibus: sed finibus pesantur officiaqutem in enchiridion. Quia ita fit inquit vel timore pene vel aliqua intentione carnali vt non referatur ad illam charitatem quam diffundit oimpotens dominus in cordibus nostris: nondum fit quemadmo do fieri oportet: quamuis fieri videatur. Si autem non fit vt oportet: constat quod est peccatum. et ista est expressa sententia Aug. per magnam partem illius quarti lib. contra Iui.

⁋ Ad 5m dico quod quamuis intellectus possit dubitare de aliquo vtrum sit diligendum propter se: vel propter aliud: quod tamen possit iudicare determinate: vel dictare aliquid esse diligendum: et tamen nec propter se: nec propter aliud: mihi difficile est loquendo de homine sane mentis: sicut difficile mihi est: quod aliquis posset iudicare aliquid esse diligendum: et non esse diligendum. Si tamen detur ita cotingere: dico quod impossibile est voluntatem se tali iudicio conformare: nec ei sen non conformando peccabit. Et verbum quod adducitur intelligendum est: vbi talis est conscientia cui se voluntatem conformare non sit impossibile etc. Quantum ad 2m articulum. Utrum scilicet onnis vsus sit fruitio: est opinio vna dicens quod vsus si ue actus vtendi potest accipi tripliciter. Uno modo pro omni actu qui non est fruitio. Alio modo pro actu terminato ad aliquod obiectum causato ex actu fruendi respectu alicuius. 3o modo pro actu qui existens vnus tendit in aliquid propter aliud: hoc 3a modo strictissime accipi dicit actum vtendi. Et omnem talem dicit esse actum fruendi: licem non respectu eiusdem obiecti: sed respectu finis: et propter quod aliud appetitur: est fruitio: respectum vero eius quod est ad finem: seu quod appetitur propter aliud primum est vsus.

⁋ Ista conclusio probatur primo sic. sicut se habet intellectus ad principim: et ad conclusiones: sic voluntas ad finem: et ad ea quae sunt ad finem. sed intellectus vnico actu principia et conclusionem intelligit. igitur voluntas vnico actu vult finem: et ea quae sunt ad finem. Maiori probatur. quia non minus potest voluntas super obiecta sua: quam intellectus super sua. Minor probatur. quia non plus repugnat intellectui vnico actu intelligere vnum discursum sillogisticum: quam vna propositionem: sed illam potest vnico actu. probationem dimitto: quia ad eam responsum est in 3a. q. prologi. contra opinionem recitatam et reproba tam ibidem.

⁋ 2o nullus actus qui praecise terminatur ad aliquid vnum: et potest esse sine omni alio actu: tendit in aliquid propter aliud: sed actus vtendi tendit in aliud peoper aliud: igitur non terminatur. ad aliquid vnum praecise: et potest esse sine omni alio actu: sed certum est quod actus vtendi potest esse in voluntate sine omni alio actu in voluntate. igitur non praecise terminatur ad aliquid vnum: et cum terminetur ad id quod est propter finem: non terminatur ad ipsum praecise: sed etiam ad ipsum fine: et per consequens fruitio illius finis.

⁋ hoc et scilicet quod eodem actu appetitur finis: et id quod est ad finem probat alius doctor sic. obiectum materiale non attingitur alio actu ab eo quae attingitur obiectum formale: sed illud quod est ad finem: est obiectum materiale appetitus: et finis formale: cum id quod est ad finem non appetatur propter propriam bonitatem: sed solum propter bonitatem finis: formalis enim ratio bonitatis in eo quod est ad finem: est bonitas finis.

⁋ Ista opinio non apparet mihi vera: ideo contra eam pono duas conclusiones

⁋ Prima est quod nullo actu quae quis vult aliquid propter aliud: sicut quod est ad finem propter finem: vult finem. 2a quod nul lus vsus est fruitio.

⁋ Primam conclusionem probo sic primo si aliquis vult finem actualiter: et aliquid propter ipsum finem: volitio finis est causa volitionis eius: quod est ad finem. igitur nullo actu quo appe titur id quod est ad finem propter finem: appetitur ille finis: consequentia cla ra est: quia nihil est causa sui. Antecedens patet. quoniam nihil aliud est a. esse volitum propter b. quam a. esse volitum: quia b. est volitum. hoc vero non est aliud in nobis quam volitionem ipsius b. causam esse volitionis a.

⁋ Confirmatio. omne propter quod est aliud volitum: est causa finalis illius: causa autem finalis secundum philosophum vbicumque de ipsa loqui tur: est cuius gratia: seu (quod tantum valet) cuius amore. igitur iliud propter quod aliud est volitum: est cuius amore aliud est voli tum: et sic amor finis est causa amoris eius quod est ad finem: non tamen in eodem genere cause: quia amor finis non est causa finalis amoris eius quod est ad finem: sed potius effectiua partialis tantum: eius autem obiectum causa est finalis obiecti amoris: cuius ipse causa est effectiua.

⁋ Confirmatur 2o. quia sicut conclusio dicitur esse nota propter principim: ita quod est ad finem dicitur volitum propter finem: et hac simili vtuntur illi: quorum opinio est recitata. sed ideo praecise conclusio dicitur nota propter principium: quia notitia principii causa est notitie conclusionis: alioquin non plus ipsa esset cognita propter principium quam econverso igitur. et ideo quod est ad finem dicitur volitum propter finem. quia volitio finis causa est volitionis eius quod est ad finem.

⁋ Praeterea constat quod cum dicitur aliquid. vbi gratia. a. esse volitum propter b. non solum significat: quod vtrumque est volitum. nam tunc similiter posset dici: quod b. est volium propter a. sed vltra hoc denotatur: aliqua causalitas ipsius b. super volitionem ipsius a qualis non competit ipsi a. super eandem volitionem: vnde non dicitur quod a. sit volitum propter a. sicut dicitur quod propter b. non apparet autem quae alia sic denotetur illi conuenire: nisi quia eius volitio est causa volitio nis a. vnde sicut iam dicebatur: non est aliud dictum a. esse voli tum propter b. quam si dicatur a. est volitum: quia b. est volitum.

⁋ 2o sic. Si eodem actu quo appetitur id quod est ad finem propter finem: appe titur etiam finis: sequitur quod quandocumque quis appetit actu aliquid propter finem: appetat actu etiam ipsum finem. et sequitur vlterius quod si propter multos fines subordinatos appetat illud: simul actualiter appetet omnes illos. consequens est falsum: sicut probat expe rientia: multotiens enim appetit quis aliquid peper multos fines de quibus actualiter non cogitat: et per consequens quaes non vult actua liter. consequentia nota est. quia omne cuius volitio est in appetitum est actualiter volitum nec oppositum est intelligibile: cum non sit aliquid aliud esse volitum aliqua volitione: quam illam volitionem esse volitionem eius. vel si sit alia significatio terminorum vtriusque dicti: vnum tamen necessario infert aliud.

⁋ Dices quod id quod est ad finem aliquando est volitum propter finem (quando finis tamen est non volitus) igitur non semper volitio finis est causa volitionis eius quod est ad finem: et per consequens cum dicitur aliquid esse volitum propter aliud: non denotatur quod volitio alterius sit causa volitionis istius.

⁋ Respondeo quod aliquid est quandoque volitum propter aliud actualiter etiam volitum: et tunc necessario volitio illius est causa volitionis huius: vt dictum est. Aliquando aliquid est volitum propter aliud: non quidem actualiter volitum: sed habitualiter tantum: et tunc habitualis volitio seu proprie loquendo habitualis dispositio inclinatiua ad volitionem illius finis est partialis causa volitionis eius quod est volitum propter finem: sicut in sanctis viris charitas habitualis causa est cuiuscumque volitionis eorum qua volunt aliquid propter deum: etiam si non actualiter de deo considerent: et per consequens nec ipsum actualiter ament.

⁋ 3o aliquis vo¬ 3o lens actualiter finem: et etiam aliquid propter finem potest desinere vel. le finem non desinendo velle id quod est ad finem. igitur non ea vo litione vult finem qua vult id quod est ad finem. Antecedens patet in quoti diana experientia. Frequenter enim accidit quod quis orat vel aliquid aliud facit propter deum actualiter amans deum: et postea desinit cogitare actualiter de deo continuans tamen orationem suam actuali intentione circa eam: consequentia probatur: quia cum aliquid desinit a nobis esse volitum. desinit in nobis voliuso eius: immo nec aliqua volius eius remanet in nobis: alias ipsum remaneret volitum. igitur voliuso eius quod est ad finem non est voliuso ipsius finis.

⁋ Si dicatur quod in casu io quamuis finis desinat esse volitus: non tamen voliuso eius desinit esse: sed desinit esse eius volius.

⁋ Contra. illud primo non videntur isti posse dicere: quorum opinio posita est: quia eadem ratione haberent dicere: quod intellectio et quolibet notitia rei possit esse non intellectio eius: quod non volunt. Nam si aliquando istud posset con tingere: hoc maxime videretur in casu in quo intuitiua exterior conseruaretur a deo absque praesentia obiecti. et tamen ipsi dicunt quod tunc non desineret esse notitia eius.

⁋ Praeterea stante volitione finis: finis potest non esse volitus: et ipsa potest non esse volieius: eadem ratione ipsa manifeste poterit non esse volitum illud: quod est ad finem: et sic ipsa poterit esse: et nullius erit voli tio: et iterum ipsa poterit esse volitio finis tantum et volitio eius quod est ad finem tantum: et iterum volitio vtriusque: et per consequens aliquis poterit de nouo velle: postquam non voluit et econtra. videlicet non velle postquam voluit: absque vlla mutatione sue voluntatis: quod est contra Augnum 5o de tri. et certe non videtur possibile naturali ter.

⁋ Confirmatur. quia tunc periret omnis via probandi volitio nem nostram esse aliam rem a voluntate nostra: et sic posset dici quod voluntas nostra esset sua volitio: sicut dicimus de voluntate diuina: quod est contra omnem doctrinam sanctorum et philosophorum.

⁋ 4o si aliquis actus voluntatis existens circa id quod est ad finem: esset etiam circa finem: eadem ratione et quilibet: cum non sit potior ratio pro vno quam pro alio. et sic sequitur vlterius quod idem actus numero est velle et nolle: quod est absurdum. consequentia patet. quia quis potest nolle aliquid propter aliquem finem: immo vt probatum fuit in primo articulo. omnis talis actus est alicuius propter aliud. verbi gratia. potest quis nolle furari propter deum: seu odire furtum propter deum. Si igitur talis nolitio est dei: aut ipsa est noli tio dei: aut volitio dei: non primum: quia tunc esset odium dei: et sic quicumque nolet furari propter deum odiret ipsum deum: et per consequens peccaret: quod est falsum. igitur est volitio dei. et sic idem esset actus nolitio et volitio.

⁋ Ad hanc rationem respondet pri mus doctor concedendo consequens et dicit quod non est inconueniens eun dem actum esse volitionem vnius et nolitionem alterius: inconueniens autem esset quod eiusdem esset volitio a nolitio.

⁋ Sed hec soliulio nimis concedit vt videtur. quia tunc pari ratione esset concedendum quod idem actus posset esse gaudium de vno et tristitia de alio: et desiderium de vno et metus de alio. immo idem actus respectu diuersorum posset esse metus et desiderium gaudium et tristitia. Et iterum adhuc multo magis idem posset esse volitio huius et illius et cuiuslibet: et tandem concludit quod in homine respectu cuiuslibet volibilis vel nolibilis sufficiet vnus actus numero sicut deus vnico velle vult quicquid vult.

⁋ Sed 4 certo hoc non nisi absurde concedi videtur posse.

⁋ Praeterea mirum est de isto doctoes qui dicit eundem actum esse velle et nolle: non autem velle et delectari.

⁋ 5o hoc idem probatur expressa deter minatione Aug. xi. de tri. vbi determinat quod voluntas siue volitio alicuius propter aliud habet pro fine seu obiecto quia sic a cipit finem ibi: vt patet intuenti) illud praecise cuius est. et non illud propter quod est illius. Unde ait sic. voluntas videndi finen non habet nisi visionem. Si enim non referat in aliud visionem sed tantum voluit vt videret: non est disputandum quo oster datur finem voluntatis esse visionem: manifestum est enim. Si autem referat in aliud: vult vtique aliud quod vniformiter est intelligendum: videlibet: vt si actu referatur ad aliud: actu vult aliud: et si non actu sed habitu: habitu etiam vult aliud: et sequitur nullo interposito. nec iam videndi voluntas erit aut si videndi non hoc videndi. Uult dicere. quod si visionem refe rat ad aliud: voluntas qua vult illud aliud non erit volun tas videndi: et hoc verum est si illud aliud ad quod refertur visio non sit visio: aut si illud aliud sit visio: erit alia visioa prima et ideo voluntas eius non erit voluntas hoc videndi: sed videndi aliud supple. Unde de vtroque immediate exemplificat dicens: tanquam si velit quisque videre cicatricem: vt inde do ceat vulnus fuisse: quod est exemplum primi quando dicit: quod voluntas videndi illud aliud: non est voluntas videndi: sed est volun tas docendi vulnus fuisse.

⁋ Quantum ad 2m addit: aut si velit videre fenestram vt per eam videat transeuntes. hoc exemplum est quod illa voluntas sit voluntas videndi: sed non hovidendi scilicet fenestram: sed transeuntes. Et subdit. voluntas igitur. videndi finem habet visionem: et voluntas hanc rem videndi finem habet huius rei visionem: voluntas itaque videndi cicatricem suum finem expetit. hoc est visionem cicatricis et ad eam vltra non pertinet.

⁋ Ex hoc patet quod sola visio cicatricis est finis et obiectum voluntatis qua vult videre cicatricem: vt inde probet vlterius vulnus fuisse: probare autem vulnus fuisse non parti neret ad voluntatem illam: sed ad aliam qua est volitum: vnde addit: voluntas enim probandi vulnus fuisse alia voluntas est: quamuis ex illa religetur: cuius idem recte finis est probatio vulneris et voluntas videndi fenestram finem habet fenestre visionem. Altera est enim que ex ista vertitur voluntas per fene stram videndi transeuntes: cuius idem finis est visio transeun tium. hec Aug. Ex his clare patet quod cum quis vult aliquid propte aliud alia volitione vult illud et alia illud propter quod vuls illud.

⁋ 6o potest argui ex eodem fundamento quo alii arguunt sic. sicut se habent conclusio et principio ad intellectum: sic id quod est finis: et id quod est ad finem ad voluntatem: sed nulla vna intellectione intellectus cognoscit conclusionem propter principia et ipsa principia: vt superius probatum est. quaestione. 3. in prologo. igitur nulla vna volitione voluntas vult illud quod est ad finem propter finem et ipsum finem.

⁋ 2a conclusio probatur ex prima sic. si aliquis actus vtendi esset actus fruendi: aliquo vno actu voluntas vellet aliquid propter aliud et illud aliud: consequentia clara est ex rationibus fruitionis et vsus: consequens autem est falsum: vt apparet ex conclusione prima

⁋ Ad rationes alterius opinionis. Ad primam nego minorem si intelligatur de notitia qua cognoscit conclusionem propter principia qui de alia non esset ad propositum: non enim nego quod voluntas pos sit simul velle deum et creaturam et vnico actu saltem indisticte: sed dico quod ilo actu quo vult creaturam propter deum non vult deum. Ad probationem minoris responsum est in 3a. q. prologi

⁋ Ad 2am nego maiorem. Nam habet instantiam in actibus volunta tis: vt patet ex auctoritatibus Aug. praeinductis: et similiter de aliis actibus. Nam visio cicatricis: vt inde probetur vulnus fuisset terminatur precise ad cicatricem: et potest esse sine omni alio actu respectu probationis vulneris. taliter enim oportet intelligi materia iorem illam scilicet sine omni actu respectu illius: propter quod ad aliud terminatur: et tamen terminatur huiusmodi visio ad cicatricem propter probantionem vulneris.

⁋ Ad rationem alterius: quicquid sit de maiore: nego minorem.

⁋ Ad probationem dico quod quamuis id quod est ad finem appetatur propter finem: habet tamen propriam bonitatem: et per consequens appetibilitatem aliam a bonitate finis: sicut patet in potestione amara. licet appetatur propter sanitatem est enim ipsa causatiua sanitatis: et inquantum huiusmodi est bona: que ratio bonitatur alia est a ratione bonitatis ipsius sanitatis: cum sanitas non sit causatiua sanitatis: et ideo ipsa licem non per seu propter se esset appetibilis) tamen secundum se appetibilis est: ita quod distinctam et propriam terminet appetitionem Quantum ad 3m articulum. Est opinio quaedam quae habet te nere quod non. si teneat qui dicta sunt in ar ticulo praecedenti: vult enim opinio ista: quod nec in intellectu nec in voluntate possunt simul esse plures actus: quod probat sic. Cuiuscunque generis aliqua species sunt incompossibiles: et omnes: patet. Nam quia in gene re colorum albedo et nigredo sunt incompossibiles omnes species colorum sunt incompossibiles: sed in griesenie intellectonis aliqua. siui. sunt incompossibiles. vt opiniones contradictoriorum. vt patet per philosophum 2 pyrar. igitur nulli actus diuersarum specierum possunt esse simul in intellectu. Costat autem multo magis quod nec aliqua eiusdem speciei: cum duo accidenta solo numero differentia non possunt simul esse in eodem subiecto. Eodem modo modo potest probari de actibus voluntatis: cum aliqui sint incon possibiles et contrarii: vt velle et nolle circa idem obiectum. 2o si plu res actus possent esse in intellectum vel voluntate: eadem ratione et infiniti. consequens est falsum. consequentia tbet per consequentiam philosophi 4o physi. si duo corpora essent in eodem loco et infinita. 3o idem non potest esse primum susceptiuum diuersorum patet de superficie que non potest simul suscipere diuersos colores. igitur nec intellectus: nec voluntas plurium actuum. 4o impossibile est idem simul moueri diuersis motibus. igitur. consequentia tenet: quia intelligere et velle quidam motus esse videntur. 5o auctoritate philosophi dicenst 2o tho. quod contingit plura scire: intelligere autem vnum. 6o ad hoc est auctoritas algamelis. sicut impossibile inquit vnum corpus pluribus figuris simul figurari: sic intellectu pluribus intellectionibus simul informari

⁋ Dpinio praesens vt apparet mihi non continet veritatem: ideo contra eam: et pro responsione ad articulum pono conclusiones quatuor. prima in intellectu possunt simul esse plures actus. 2a quod etiam in voluntate. 3a quod fruitio et vsus possunt simul esse in voluntate. 4a quod fruitio potest esse in voluntate absque vsu. et econverso vsus absque fruitione scilice actuali.

⁋ Primam probo. possibile est intellectum simul intellige l re plura distincte: qui non intelligi possunt a nobis distincte vna intellectione. igitur possibile est quod in intellectu sint plures act simul. consequentia clara est. Antecedens probatur. quia possibile est aliquem simul videre distincte albedinem et nigredinem: sicut patet in legente scripturam nigram in mebrana alba: simul enim distincte percipit ni gredine scripture: et albedinem membrane: idem aut singula re sensibile: quod homo apprehendere potest per sensum: et apprehende re potest per intellectu: vt probatur infra. distinctione 3a: et etiam ex eo quod probabitur in 2o omnem sensationem homnis esse in intellectu.pro nunc autem sufficit exiium propositum de legente scripturam. hoc solo addito quod intelligat quid scriptura significat. Si enim sic sit: necessario intelligit scripturam quam videt. Alioquin non intellit geret illam significare quod significat. Qua vero ratione intelligit scripturam quam videt intelligit etiam albedinem infra scriptu ram comprehensam.

⁋ Praeterea non minus est possibile duas intelle ctiones esse in intellectu: quam duas sensationes in sensu. vnde omnia arguia opinionis recitate ita possunt applicari ad sensum sicut ad intellectum. Quia autem albedo a nigredo non possunt a no bis intelligi distincte vnica intellectione satis patet. Nam sicut est species alia propria albedinis alia propria nigredinis: vt docet experientia imaginanti eas intrinsecus: sic alia intellectio est huius et alia illius.

⁋ Confirmatur. quia si intel lectio distincta albedinis et nigredinis est vna intellectio numero: multo magis eadem esset intellectio distincta albe dinis et rubedinis: cum qua magis conuenit: et similiter viriditatis et cuiuslibet medii coloris alterius: et sic vnica intellectione nu mero intelligeremus distincte omnes species colorum seu omnium specierum coloris: quod est manifeste falsum.

⁋ 2o datis quinque rebus. verbi gratia quinque homnibus: duobus hic et tribus illic: potest quis euidenter cognoscere quod hi tres sunt plures illis duo bus: et sic demonstrando mentaliter enunciare. igitur potest istos 3. distincte apprehendere: et similiter illos duos. alioquin non euidenter cognosceret istos esse. 3. et illos esse duos. Sed constat quod non possunt distincte apphendi et cognosci nisi actibus distinctis. igitur etc.

⁋ 3o notitia simplex intuitiua et iudicium affirmatiuum: vel negatiuum sequens sunt diuersi actus vt cer tum est: sed tales duos actus contingit esse simul. igitur. probatio assumpti. Nam huiusmodi iudicium non habetur nisi mediante intuitiua illa: tanquam eius causa effectiua partiali. igitur quando illud primo causatur ipsa tunc actu est.

⁋ 4o actus credendi: et notitia simplex intuitiua: ac est iudicium sequens quo quis euidenter cognoscit et experitur se credere alicui ignota narranti sunt simul: alias non euidenter cognosceret se actualiter credere: sed potius sic iudicans deciperetur. igitur distincti actus sunt simul: patet consequentia. Nam credere ita esse sicut narrans significat et intue ri hanc fidem: et vlterius euidenter cognoscere: se ita credere sunt actus omnino distincti: immo et cum istis concurrit alius actus scilicet percipiendi narrantis verba: immo et plures scilicet cogno scendi seu apprehendendi ipsum narrantem. Si audiens etiam videat ipsum: et actus cognoscendi quod eius narratio significat: et multi alii actus inueniuntur simul in mente illius concurrere si quis diligenter aspiciat.

⁋ 5o secundum Aug. 2o et 4o supra gen. in pluribus capitulis. simul in angelis est notitia rerum in verbo: et notitia earum in proprio genere et vna ab alia distincta. Ad hoc etiam arguunt aliqui de intellectu comparante aliqua adinuicem: et ponente differentiam inter illa que simul apprehendit: iuxta dictum philosophi 2o de anima de sensu communi.

⁋ 2a conclusio probatur primo ex prima. quia non minus est possibile in voluntate plures actus esse simul quam in intellectu. non enim est ratio in oppositum: sed in intellectu possunt esse. vt probatum est. igitur etc.

⁋ 2o quia possibile est aliquem odire aliquod malum: et simul delectari: et complacere in tali odio: vt experientia docet in homnibus virtuosis: igitur possibile est in volun tate simul esse plures actus. patet consequentia quia in nobis nulla complacen tia est odium nec econtra. Similiter potest quis sperare: aliquod futurum sibi bonum: et delectari sic sperando. vnde sicut ait philosophus primo retho. et experientia docet. quecumque praesentia letificant. letificant et sperantes et memorantes. Et vt subdit: aut enim memorantes quo adipiscebantur. aut sperantes quo adipiscentur: gaudent quadam dilectione: vtputa qui in febribus sitim ha bentes memorantes quo bibant: et sperantes bibere gaudent: et amantes: et disputantes scribentes: et facientes super aliquid de eo quod amatur gaudent. Sed constat quod spes vel est vel includit desiderium futuri: nullum autem desiderium est delectatio etiam si sit delectabile. tum quia desiderium est respectu futuri: delectatio vero respectu praesentis: tum quia delectabile vt ibidem dicit philosophus est factiuum delectationis. igitur desiderium quo delectat distinguitur a sua delectatione.

⁋ 3o si non esset possibile in voluntate simul esse plures actus: aut hoc propter incompossibilitatem actuum: aut propter limitationem potentie. Non pri mum: quia non omnes actus voluntatis sunt sibi inuicem incompossibiles. Nec propter 2m: quia non est dicendum quod magis fit voluntas limitata ad actuum vnitatem vel numerum: quam sensus. Sed sensus simul potest habere plures sensationes: vt probatum est. et patet etiam per auctoritatem Anselmi de lib ar. vbi dicit quod visus et qui visio no minatur tam numerosus est quam numerosa et quam numerose videmus. constat autem quod numerosa simul videmus vt docet experien tia. igitur.

⁋ Ex eiusdem quoque auctoritate ibidem immediate ante dicentis quod voluntas que est opus instrumenti quod voluntas dicitur id est volitio ipsa tam multiplex est quam multa et quam sepe volumus. cum igitur experiamur frequenter nos plura simul velle. igitur tunc sunt simul plures volitiones in voluntate.

⁋ 4o possibile est quod aliquis simul velit finem et aliquid aliud propter finem illum. Et hoc frequenter experimur: immo quandocunque volumus primo vel praesti tuimus nobis aliquem finem particularem quem alias non volu mus: si propter ipsum volumus aliud quid quod non vellemus alias vo litio finis est causa volitionis eius quod appetitur propter ipsum: et per consequens est distincta ab illa et simul in voluntate cum illa.

⁋ 5o con stat quod in angelis beatis est dilectio beatifica.

⁋ Item pre ter illam alie volitiones quibus custodientes nos volunt ea que expediunt nostre saluti.

⁋ paet etiam de angelo thobie qui in ducatu eius multa gessit que non nisi volendo a median tibus volitionibus rerum creatarum fiebant.

⁋ Item in euange lio dicitur quod gaudium est angelis dei super vno peccatore peniten tiam agente. Constat quod ille volitiones noue: et illud etiam gau dium distincti actus sunt a fruitione beatifica.

⁋ 3a conclusio probatur. ex dictis. Nam possibile est in voluntate simul esse plures actus: et fruitio: et vsus non sunt actus incompossibiles. igitur possibile est tales simul esse: consequentia patet: quia non videtur quid prohibeat. antecedens est probatum.

⁋ 2o quia fimul potest quis velle propter se aliquid et a velle aliud peper illud. igitur etc.

⁋ 4a conclusio probat primo: quia possibile est: quod aliquis diligat aliquid propter se nihil aliud actualiter diligendo. igitur possibile est fruitionem esse in voluntate absque vsu. consequentia patet ex dictis in articulo primo antecedens notum est per experientiam: vnde viri contemplatiui sic aliquotiens rapiuntur in amorem dei: vt pro tunc nihil aliud actu diligant: nec de aliquo alio actu cogitent. Et simile contingit in aliis: et circa alia diligibilia. 2o probatur alia pars conclusionis scilicet quod vsus possit esse sine fruitione actuali. Nam vt dicebatur in 2a ratione pro prima conclusione praecedentis articuli: contingit aliquem velle aliquid propter finem. de quo non actualiter cogitat: et per consequens quem non actualiter vult. igitur contingit esse vsum absque fruitione actuali.

⁋ 3o contin git conclusionem aliquam actualiter cognosci: non cognito simul pro tunc actu quolibet principio eius: igitur contingit vsum esse in voluntate absque actuali fruitione. consequentia patet ex similitudine comparationis principii ad conclusionem: et finis ad id quod est ad finem. antecedens patet per experientiam. nam cognoscens actu vnam conclusionem praesupponentem multas proprias: ex quarum notitiis ordinate acquisita est huiusmodi notitia non actualiter cognoscit quamlibet earum vt docet experientia: et tamen oppositum sequeretur: si antecedens non esset verum.

⁋ Ad primam rationem opinionis respondeo negando maiorem: quia et si alique sint incompossibiles: non tamen omnes. patet quia albedo et dulcedo non sunt incompossibiles et recipiuntur in eodem subiecto primo scilicet in materia: et albedo a nigredo sunt incompossibiles.

⁋ Si dicatur quod illa maior intelligenda est de genere proximo quod non contineret sub se aliud genus: sed immediate diuiditur in species specialissimas: tunc minor non est sub maiore: cum nec intellectio: nec actus voluntatis sint talia genera. Sub intellectione enim continentur intellectio simplex et intellectio complexa seu indicatiua affirmando vel negando: et quelibet illarum sub se continet species multas. Similiter actus voluntatis continet sub se nolle et velle: et quodlibet illorum continet sub se plures spes: et non specialissimas solum: sed est subalternas: quae est sunt genera.

⁋ Ad 2m neganda est consequentia sicut et ista. possum portare duos tanti ponderis lapides. igitur possum infinitos tales. Et similiter secundum ipsos illa esset neganda: si duo habitus possunt esse simul in intellectu et infiniti. Nam antecedens est verum secundum ipsos: et consequens fal sum.

⁋ Ad probationem dico primo quod illam consequentiam non facit ali cui philosopho quamdam tamen rationem faciebant antiqui ponentes vacuum. vnde sic arguentes putant. p. tali vti consequentia. in quo dupliciter deci piuntur. primo quia illa non est ratio p. sed antiquorum.

⁋ 2o quia nec illi etiam sic arguebant: ista patent. Nam inter ceteras eo¬ rum rationes. p. recitat istam. non enim videbitur inquiebant illi vtique motus esse nisi sit vacuum: plenum enim est impossibile recipere. Si vero recipiet et sunt duo in eodem cotinget vtique et quelibet simul esse corpora: differentiam enim propter quam non erit vtique quod dictum est non erit dicere. Si aut contingat hoc et paruissimum accipi et maximum. Multa namque parua quod magnum est. hic patet quod ista fuit argumentatio eorum et non philosophi. Et idem etiam patet per Commentatorem ibidem.

⁋ Item patet quod ipsi non inferebant de infinitis sicut isti dicunt saltem ad intellectum eorum scilicet cathegoreumatice sumendo.

⁋ Praeterea dico quod in isto sensu. p. dixisset talem consequentiam non valere. Et quaeuis concessisset antecedens non tamen concessisset consequens cum apud eum infinita multitudo actualis corporum secundum se foret impossibilis. 3o dico quod dato quod illa consequentia foret bona cathegoreumatice siue sincathegoreumatice: non sequitur adhuc quod consequentia facta sit bona in proposito: nam alia causa impedit istam scilicet limitatio virtutis et potentie: quia non ita potest simul in plures actus sicut in pauciores: vt docet experientia: et ideo esto quod esset possibile infinitos actus simul esse in rerum natura adhuc potentia non potest simul infinitos elicere: immo certe nec quotcumque finitos. Sed quia nulla virtus est in loco ad recipiendum corpus: nec maior difficultas vel repugnantia est de recipiendo plura quam duo: eo quod repugnantia tota sit ex parte illorum receptorum: si infinita possent esse in rerum natura possent etiam esse in vno loco simul.

⁋ Ad 3m dico quod si sumatur antecedens vniversaliter. nego illud simpliciter. Nam eadem materia est primum susceptiuum plurium formarum accidentalium: et idem aer plurium specierum: et eadem etiam memoria: et idem intellectus: et eadem voluntas plurium habituum simul.

⁋ Ad 4m nego antecedens. Nam idem subiectum potest simul calefieri et rubefieri dulcefieri et aliis pluribus motibus diuersarum rationum non incompossibilibus moueri.

⁋ Ad 5m quanuis a multis varie dicatur. pro intentione philosophi dico quod illius propositionis duplex potest esse sensus. vnus quod contingat multa sci re: non autem contingat plura intelligere: et iste sensus est falsus: nec eum intendit. p. Alius quod contingat aliquem simul plura scire secundum habitum: seu habitualiter: quando tamen non actualiter plura in telligit: et iste est verus et sufficit ad propositum p. ibidem. Nam ibi loquens de loco a similibus vel a proportionibus cum dixisset. si visum habere est videre. et auditum habereest audire. dicit quod ad cognoscendum. vtrum hoc esse sit illud esse: considerandum est in vno et in pluribus si similiter se habet. Aliquotiens enim differunt vt si scire est intelligere. et multa scire est multa intelligere. hoc autem non est verum. quod autem hoc consequens non sit verum probat. dicens contingit autem plura scire: intelligere autem non. quae verba intellecta: vt dictum est optime probant suum propositum. Si enim hec sit contin gens. plura sciens non intelligit plura: statim sequitur. igitur multo scire non est multa intelligere. et ex hoc vlterius. igitur scire non est intelligere.

⁋ Ad 6um dico quod si algamel ita dicit: quod non vidi: falsum prorsus dicit: nec eius auctoritatem in hac parte recipio.

⁋ Ad principale. q. responsio patet ex antedictis etc.