Quaestio 2

⁋ Distinctionis prime. Questio. II Irca eandem distinctionem primam 2o que ro. Utrum fruius sit actus solius volluntatis.

⁋ Arguitur quod non. quia nulla cognitio est operatio solius voluntatis: fruitio est cognitio. igitur. Maior patet. quia quaelibet cognitio est operatio alicuius potentie cognitiue. Minor probatur. qui omnis amor est quadam notitia: fruitio vero est amor: vt patet ex eius diffinitione. Frui est amore inherere etc

⁋ Assumptum probatur per Aug. 9. de tri. vbieci dicit. quod amor quo mens amat se. et notitia qua nouit se: sunt vnus spiritus et vna essentia igitur ille amor est notitia: et simile iuditum est de aliis scilicet quod quilibet est notitia eius cuius est amor.

⁋ 2o nulla delectatio est opero: omnis fruius est delectatio. igitur nulla fruitio est oportio: et si non est oportio non est oportio solius voluntatis. maior patet ex 1de ethic. vbi vult philosophus quod delectatio non est operatio: sed passio consequens et perfi¬ ciens operationem: sicut pulchritudo iuuentutem. minor probatur. per illud Aug. 83 q. q. 3. dicent frui dicimur ea re de qua capimus voluptatem id est delectatilem. igitur frui est delectari: et fruius est delectatio:

Ad oppositum. omnis amor est actus solius voluntatis. Nam non nisi voluntatis est amare. sed omnis fruitio est amort.s vt patet ex eius descriptione. igitur.

⁋ hic erunt tres articuli. Primus vtrum amor: vel vniversaliter actus voluntatis sit essentialiter aliqua notitia. Secundus vtrum delectatio quaelibet sit operatio: et que operatio sit. 3m vtrum fruitio sit delectatio: seu alia operatio solius voluntatis.

Quantum ad primum est opinio cuiusdam moderni docto. quod omnis actus appetendi vel odiendi: et ita frui est quadam cognitio et quedam apprehensio: quia omnis experien tia alicuius obiecti est quadam cognitio eius: sed omnis actus appetitus est quadam experientia obiecti sui id est quo anima experitur tale obiectum: quia omnis actus vitalis est quadam experientia. aliter inquit non plurs video quod esset actus vitalis anime talis appetitus quam quod species pre uia omni actui si ponatur. vel habitus infusus: aut color respectu sui obiecti: sed omnis volitio a nolitio est actus vitalis. igiur tur.

⁋ 2o si non sic esset: anima posset amare incognitum: quod non videtur verum. vt patet per Aug. 9. de tri. vbi ait. "Mens seipam amare non potest: nisi etiam nouerit se. Nam quo amat quod nescit". Et alibi. "Inuisa diligere possumus incognita nequequam". consequentia patet. quia si essent obiecta absoluta realiter distincta deus posset vnum conseruare sine alio.

⁋ 3o non magis est inconueniens ponere omnem volitionem esse cognitionem quandam licet non omnis cognitio sit actus appetitus vel appetendi) quae quod omnis assensus sit apprehensio quadam: licem non omnis apprehensio sit assensus vel dissensus: sed illud non est inconuenies.

⁋ 4o secundum philosophum 3o et 6o ethi. Electio est appetitus intellectiuus: vel intellectus appeti tiuus. indifferenter loquitur.

⁋ 5o tunc voluntas esset ceca: quia nihil cognosceret per actum suum de obiecto.

⁋ 6o quia tunc posset quis esse beatus: et tamen non videret deum nec cognosceret

⁋ 7o impossibile est simpliciter incognitum placere voluntati: sed posito solo actu amandi quocumque alio circunscripto placet obiectum dilectum. igitur.

⁋ 8o aliqui vna operatio est vltimus finis hominis: et nulla nisi cogniuo et dilectio. igitur. probatio minoris: quia si sit cognitio quae non sit dilectio deus posset conseruare illam absque dilectione: et tunc posset esse homo btuns quando deum non diligeret. Nec potest esse dilectio quae non sit cognitio: quia tunc cum beatitudi ne staret quod deus non esset cognitus.

⁋ hoc probatur est aucoitatibus. et primo Aug. 12. de tri. dicione "Inueni scriptum esse in li. iob. ecce pietas est sapientia". Et subdit. "pietatem quippe hoc loco posuit dei cultum". Et paulo post. "Et quis cultus est eius nisi amor eius": igitur a primo ad vltimum ille amor est sapientia: et idem quasi per omnia habetur in ench.

⁋ Item idem. 15. de tri. "Nunquid dicturi sumus voluntatem nostram quando recta est: nescire quid appetat quid deuitet: porro si sic: profecto in est ei sua quadam scientia que sine memoria et intelligentia esse non possit. An vero audiendus est quispiam dicens charitatem nescire quid agat: que non agit peperam": et capitulo sequenti. "amor inquit meus meminit. et intelligit quid appetere debeat quid vitare".

⁋ Item Grego. omel. 2 7. super illud do. 15. quacumque audiui a patre meo nota feci vobis) dicit sic. Dum audita senuaui amata iam noui: quia amor ipse notitia est. Uult igitur opinio hec: quod licet non omnis cognitio sit volitio vel no litio Nam experimur aliquando nos intelligere aliquid: quod nec volumus: nec nolumus) omnis tamen nolitio: et omnis volitio cognitioquaedam est. et aliqua quidem cognitio incomplexa. vt volitio qua volo aliquod bonum. Aliqua vero complexa. vt ea qua aliquid esse: vel aliquid significabile coplexe. Aliqua etiam est assensus vt volius qua gaudeo quod inimicus est mortuus. aliqua etiam est complexa quae nec est assen sus: nec dissensus nec vera nec falsa: vtpote qualis est hec volitio qua opto te esse beatum: aut episcopum aut aliquid tale: tales enim optatiue notitie: et deprecatiue non sunt vere neque false: quia secundum philosophum primo perar. sola oratio enunciatiua est vera vel fa¬ sa. Si aut non est vera nec falsa non est assensus nec dissensus etc.

⁋ Ista opinio: quamuis subtiles imaginationes habeat: nec forte bene possit contra proteruum impugnari: non tamen apparet mihivera: nec propter eius motiua videtur mihi discedendum esse a via communi.

⁋ Primo: quia superflue ponit pluralitatem notitiarum et inutiliter seu superflue ponit aliquam rem esse notitiam: quod non minus reputandum est inconueniens: quam superflue ponere aliquam rem esse.

⁋ Assumptum declaro. Nam secundum hanc opinionem cu iuscumque cognoscibilis siue incomplexe siue complexe signif cabilis: aliqua volitio vel nolitio est notitia eiusdem. in eodem subiecto est aliqua notitia omnino idem significans quae non est volitio nec nolitio: et cum hoc illud eque perfecte cognoscitur per solam notitiam que non est volitio: sicut per illam et volitionem simul: et per volitionem numquam absque alia notitia cognoscitur: neque cogno sci potest: saltem naturaliter: vt ipsimet fatentur. igitur superflue prorsus illa foret notitia. Ad quid ergo ponitur:

⁋ Confirmatio ex dictis istius alibi. In 2a enim sua lectura tenet: quod in homine non est aliqua notitia intuitiua rei sensibilis distincta ab omni sensatione exteriori. Et est ratio eius: quia sensatio homnis immediate recipi tur in intellectu: et illa vna sufficit suo susceptiuo immediato ad omne iudicium habendum de sensibili quod est eius obiectum: et sic alia superflueret. Ita videtur in proposito. Nam notitia que non est volitio ad omnia iudicia sufficit suo susceptiuo: nec volius ad hoc formaliter aliquid prodest: igitur in alio susceptiuo non est alia notitia quae sit volitio: idem aut est susceptiuum volitionis et intellectionis secundum eum et secundum veritatem: vt patebit in 2o igitur.

⁋ Praeterea volitio esset secundum se notitia quaedam: cum de nouo aliquid volumus quod prius cognoscebamus: sed non volebamus: experiemur vel ex. periri possemus nos nouam notitiam habere de illo seu nos aliter nosse: quam prius. consequens est falsum. Nam si video aliquid: quod nec dilgo nec odio. et postea stante eadem notitia diligam bene experiar me nouiter diligere: sed non experiar aliter nosse aut aliquam no titiam habere. consequentia patet. Nam sic accidit in omnibus notitiis: vnde si per tactum cognoscam aliquam figuram et eandem intuear postea per visum vtique me experior aliter nosse: quam prius. Nam experior me videre et si in aliquo casu naturaliter vel supernaturaliter possibili stante priori tactione eandem figuram primo et adequate postea viderem illud experior vel experirer.

⁋ Item si aliquid cogno sco remisse et postea intense: experior vel experiri possum si volo: quod perfectius quam prius cognosco: et sic non reperitur instantia: quod aliqua notitia nouiter sit in mente: siue eiusdem siue alterius rationis a priori: saltem si sit intensa: quoniam illam possumus experiri.

⁋ Confirmai: quia qua ratione experimur nos velle et intensius velle quam prius: cum intenditur volitio nostra: ita nos experire mur tunc intensius et perfectius nosse: quam prius: quia tunc intendere tur nostra notitia si volitio sit notitia. et tamen hoc est falsum: quia non quanto plus quis diligit tanto perfectius nouit: vel saltem non est necesslru sic esse.

⁋ Cum igitur per nullam experientiam conuinci possit talis notitiarum multitudo: seu quod sint plures tales notitia aut quod volitio sit notitia: nec aliqua ratio euidens: quia nec aliqua procedens ex per se notis: vt certum est: nec aliqua procedens ex experientia aliqua: vt patet per dicta: nec aliqua auctoritas ad intellectum auctoris: quam non bene liceat negare: vt patebit soluendo rationes opinionis opposite. relinquitur quod superflue et absque ratione ponit.

⁋ Praeterea sumo volitionem quam dicit esse no titiam incomplexam: et sit verbi gratia. illa qua diligo petrum quem in tuitiue video: aut ista volius est intuitiua notitia petri aut non immo abstractiva: non abstractiua: quia illa immediate terminatur ad petrum in se et non in speciem aliquam eius vel ad aliud repre sentatiuum. nulla autem talis est abstractiua respectu talis suobiecti: vt patebit distinctione 3a.

⁋ Item non potest dari ratio cur ista volitio petri quae est notitia eius sit abstractiua: et alia notique non est volitio non sit abstractiua: vel si illa sit intuiti ua (vt verum est) hec etiam non sit intuitiua. Nec etiam potest dici quod sit intuitiua: quia tunc simul de eodem obiecto adequato in eadem potentia immediate essent due notitie intuitiue: quodsendum istum est superfluum: et per consequens inconueniens. Nec valet si dicas quod intelligit de notitiis quarum nulla est volitio vel nolitio: tu qui ratio sua pariter procedit de quibuslibet: vt patet consideranti. Tum quia faciliter ita dicerent illi contra quos arguit: quod licem sit in conueniens esse simul duas intuitiuas: quarum qualibet sit sensatio per eundem sensum: non tamen quarum vna sit sensatio: altera vero non: aut si sit sensatio alterius rationis et per alium sensum: et puto quod isti non minus: immo magis appareter euaderent: quam ipse in proposito isto.

⁋ Praeterea sumo volitionem qua desidero te esse episcopum. ista secundum te est notitia complexa et quedam oratio optatiua: detur igitur aliqua vocalis sibi equiualens in significando: cuilibet enim mentali orationi potest subordinari vocalis aliqua id ipsum significans: quantum autem apparm non potest dari alia quam ista. vtinam esses episcopus. vel ei equiualens. Sed vt videtur talis vocalis significat desiderium intrinsecum quo desidero illum fore episcopum. vnde videtur huic equipollere opto te fore episcopum. igitur illa interior mentalis que dicitur volitio id ipecumum significat: et per consequens illa volitio significat se ipsam et est si gnificatum saltem partiale sui ipsius: quod non videtur esse dicendum. Istas duas rationes vltimas minus pondero: quam praecedentes.

⁋ Ad hoc est etiam intentio Aug. expresse. 15. de tri. vbi dans differentiam inter trinitatem increatam et creatam in nobis: quae atten o ditur penes memoriam intelligentiam et voluntatem seu dilectionem: vult quod dilectio in deo sit etiam intelligentia et memoria: et intellictia sit memoria et dilectio a memoria sit intellectia et dilectio. In nobis autem nec intelligentia est memoria vel di lectio: nec dilectio est intelligentia vel memoria: nec me moria est intelligentia vel dileco: sicut recte intuenti idem apparet: qualiscumque expo extorta daretur verbis eiusdem. Secundum aut istam opinionem est in nobis dilectio esset intelligenia.

⁋ Praeterea secund philosophum io. ethicorum delectatio non est mens neque sensus. id est cognitio men talis: vel sensualis: et tamen delectatio secundum istum Doc. et secundum veritatem: vt probabitur in sequenti arti. est volitio. igitur aliqua vo litio non est cognitio. et eadem ratione nia.

⁋ Ad rationes opinio nis istius respondeo.

⁋ Ad primam cum dicitur. omnis experientia obiecti est quedam cognitio eiusdem: si proprie loquamur de experientia concedo illam: et nego minorem. Et cum hoc dico: quod sic arguen petit principium. Nam omnis experientia proprie loquendo est notiquaedam intuitiua: vel euidens iudicium consequens illam. vnde sola talis proprie dicitur experimentalis notitia obiecti sui: et idcirco cum su mitur in minore: quod omnis actus appetitus est quedam experientia proprium est: ac si diceretur. omnis actus appetitus est notitia intui tiua quod eque: immo magis dubium est: quam conclusio probanda.

⁋ Ad probationem dico: quod non omnis actus vitalis est experientia sui obiecti. Et est instantia de actibus dubitandi et errandi: ac est actu vero credendi condistincto actui sciendi et actui intellit gendi complexorum. Nam talis secundum veritatem non est notitia nes cognitio essentialiter: vt in prologo visum est: et tamen est actus vitalis.

⁋ Praeterea probatio huius assumpti nulla est: quoniam alia ratio est quare actus appetendi est actus vitalis et non species proprie loquendo: qui actus appetendi est proprie actus 2o et operatio: non autem species actus autem vitalis nullus dicitur: nisi qui est oporitio vite.

⁋ Ad 2m dico quod si consequens intelligatur de potentia nali: consequentia non valet: quoniam notitia obiecti est per se partialis causa effectiua volitionis: ideo non potest esse volitio incogniti. Si vero intelligatur de potentia dei absoluta concedo consequens: nec contra hunc sensum procedunt auctoritates Augu. sed contra primum. vnde sicut ipse dicit. it. de tri. quod detracto visibili nulla potest omnino esse visio. et tamen hec secundum hunc Doc. et secundum veritatem vtputo: et infra. distinctione 3a probabitur: de po dei absoluta posset esse visio non existente re visibili: ita quod dictum Aug. intellidendum est tantum de potentia naturali creature: ita in proposito: et est similis causa vtrobique. Nam obiectum est causa partialis visionis: sed quia deus omnem causalitatem extrinsecam supplere potest: ideo et sine obiecto visionem et sine notitia volitionem potest causare: nec magis reputari impossibile deo debet: quod quis velit incognitum: quam quod quis videat non existens.

⁋ Ad 3m dico: quod maior et minor sunt false: et quia neutra probat non est opportunum ali qud dicere.

⁋ Ad 4m dico quod illud dictum non facit pro opinio ne cum sit disiunctum: faceret autem si esset copulatum.

⁋ Ad 5 dico negando consequentia. Nam quamuis voluntas non sit cognitiua per volitionem: est tamen cognitiua per intellectionem: cum ipsa sit intellectus secundum te. Si aut poneretur distincta ab intellectu: aut si consequens intelligeretur sic id est voluntas non esset apprehensiua inquam tum voluntas consequens concederem: nec esset inconueniens et de facto concedo hoc 2m scilicet quod non inquantum voluntas est cognitiua: sed inquantum est intellectus.

⁋ Ad 6oum nego consequentia: quia ad beatitudi nem per se et essentialiter requiritur visio.

⁋ Ad 7m concedo antecedens de potentia naturali et propria: non autem de potentia dei absoluta: nec opositum probatur.

⁋ Ad 8m si per vltimum fine homnis intelligatur beatitu do: sicut prosequendo videtur argumentum accipere: maior est falsa: quinimmo talis finis ad minus duas operationes includit scilicet visionem et fruitionem: quamuis vna illarum sit principalior: quae si ideo sola vocet vltimus finis. concedo quod est vna operatio: et quod illam posset deus conseruare sine altera: sed si sic fieret illa vtique esset operatio qua nunc est: non tamen esset beatifica nec pars beanti tudinis: sicut nunc: quia beatitudo non esset: et loquor de beatitudine perfecta: que sola proprie dicitur beatitudo.

⁋ Ad primam auctoritatem Aug. dicendum sicut in eisdem capitulis patet ibi. Sapientia et cultus ille de quo loquitur non est vnicus actus simplex: sed includit tres actus trium virtutum theologicarum: quarum principalior est amori: et propterea ipsa sapientia dicitur amor: ex hoc autem non sequitur quod amor sit notitia: sicut nec sequitur quod sit fides vel spes.

⁋ Ad alias duas respondeo sicut ipsemet qui eas alle gat vidit et scripsit posse dici. ideo secundum veritatem ad mentem san ctorum esset dicendum: quod auctoritates intelligi debent per concomitan tiam id est omnis amans intelligit. et contra istam responsionem ipse nihil dicit videns eam non posse tolli sufficienter. Et hec de isto. Quantum ad 2m articulum pono. 4. conclusiones Prima est: quod omnis delectatio est operatio. 2a est: quod omnis delectatio est dilectio. 3a non omnis dilectio est delectatio. 4a non omnis dilectio est desiderium vel delectatio: sed est aliqua que non est hec nec illa.

⁋ Prima conclusio probatur primo auctoritate philosophi. 7. ethic. vbi delectatione diffiniens dicit: quod est eius qui secundum naturam habitus non impedita operatio. Ex qua diffinitione patet: quod operatio genus est delectationis. Et per consequens omnis delectatio est operatio.

⁋ 2o Damascens lir 3. diffiniens energiam que latine dicitur operatio ait. Energia. id est operatio aut actio est operatiuus et substantialis naturae motus. Et eust. dlo ethi. iuxta principium. Dpera tio inquit est vniuscuiusque subiecte id est essentie innatus motus. sumi tur autem motus generaliter pro omni actu 2o seu pro vsu virtutis operatiue.

⁋ Unde. p. 9. meta. dicit: quod hoc nomen actus primo venit a motu: cum sit manifestior. Et determinaturus de actu dicit: quod non potest manifestari per diffinitionem: sed magis prio exempla. Et deinde declarato per exempla quid est actus: diuidit ipsum in actum qui est forma et actu qui est operatio. Et hoc per similitudinem. vnde ait. Dicuntur autem actu non omnia similiter: sed aut vt hoc in hoc: aut ad hoc. Et declarans primo 2m. 2o primum ait. hoc quidem enim vt motus ad potentiam et hoc vocatur actus 2s. illa vero vt substama id ist forma ad aliquam materiam: et iste vocatur actus primus. Similit 2o de anima dicit. actus primus est vt scia. 2 vero sicut considerare: cuius primus est principium.

⁋ Ex hoc patet quod omnis actus 2o siue motus operatiue potentie est operatio: omnis delectatio est huiusmodi: nam est motus voluntatis. igitur. Minor patet: tum quia non minus delectari et gaudere dolere et tristari sunt motus voluntatis: quam odire et amare timere vel desiderare prout satis cuilibet apparet. Tum qui Aug. expraesse. 14. de ci. dei. vocat delectationem et tristitiam motus voluntatis: sicut etiam "amorem dicit esse motum". 83 q. Tum est per. p. o reth. dicit quod delectatio est motus quidam anime et constitutio simul tota sensibilis in existentem naturam id est in rem existem tem. id est praesentem secundum naturam id est conuenientem secundum inclinationem naturae vel habitus aut alterius inclinantis per modum naturie: et per consequens commodam delectanti: et si bene aduertatur sententialiter: ista non dif fert aut parum ab illa quae posita est. 7. ethic. et supra allegata: nisi quod hic ponitur sensibilis. corrigit ibi. p. dicens: melius dici non impedita.

⁋ 3o omnis volitio est operatio: omnis delectatio est volitio: igitur. Maior et minor patent expresse ab Aug. 14. de ci. dei. vbi loquens de illis. 4. affectionibus: cupiditate letitia metu et tristitia ait. "Uoluntas quippe in omnibus est: immo omnes nihil aliud quam voluntates sunt": voluntates vocans actus quos volitiones vsitatius moderni appellant.

⁋ 2am conclusionem probo sic. Primo. omnis operatio seu actus voluntatis est dilectio vel odium non distinguo pro nunc inter amorem et dilectionem) et nn dilectio est odium. igitur omnis delectatio est dilectio. consequentia patet. quia omnis delectatio est actus voluntatis: vt patet ex principia conclusione. Antecedens qui ad secundam partem notum est. Prima pars probatur. Nam omnis actus voluntatis est nolle vel velle secundum omnes: seu consensio vel dissensio secundum sententiam Aug. 14. de ci. dei. seu prosecutio vel fuga secundum quod inuit. p. 6. ethi. et omnia hec idem significant: omne autem velle est dile ctio et econverso et omne nolle est odium et econverso sumendo generaliter istos terminos odium et dilectio.

⁋ 2o omnis complacentia est dilectio. omnis dilectio est complacentia. igitur etc. Maior patet per Aug. diffi nientem complacentiam. e.t de tri. Placitum inquit quieta mens seu est voluntas placitum et complacentia idem: est autem voluntas quieta id est volitio qua mens seu appetitus quiescit: nullo autem actu voluntatis appetitus quiescit: nisi amore et dilectione: quamuis non omni amore quiescat. Minor probatur ex eodem dicto. Nam cum diffinitio sit conuertibilis vniversaliter cum diffinito: et omni delectatio ne appetitus quiescat. Unde et communiter dicitur quod delectatio importati quietem voluntatis. Et Aug. 10 de tri. ait. "Fruimur cognitis est in quibus voluntas ipsis propter se ipsa delectata conquiescat": sequitur quod omnis delectatio est complacentia.

⁋ 3o omne desiderium est amor. igitur omnis delectatio est amor. consequentia patet. quia secundum omnes sicut se habet desiderium ad amorem non habiti: sic delectatio ad amorem habiti et praesentis. Antecedens probatur per Augu. 9. de tri. vbi est sententialiter dicit: quod appetitus cognoscedi aliquid ignotum est quidem de graesentie amoris. et probat: quia est quadam inquisitio: et omnis inquisiuo voluntas. Nam omnis qui querit: inuenire vult: ex qua sententia patet: quod omnis appetitus seu desiderium est amor: et patet etiam vnum supra assumptum scilicet quod omnis volitio est amortis alias probatio Aug. nulla esset: qui per hoc quod inquisitio seu appetitus ille est voluntas: concludit quod est amor.

⁋ 4o idem probatur auctoritate Augu. 14. de ci. dei. vbi ait sic. "Quid est cupiditas et letiua nisi voluntas co in eorum consensione que volumus: et quid est metus atque tristitia: nisi voluntas in dissensione ab his que nolumus: Sed cum consentimus appetendo ea que volumus cupiditas est: cum autem con sentimus fruendo his qua volumus letitia vocatur. Itemque cum dissentimus ab eo quod accidere nolumus: talis voluntas metus est. cum autem dissentimus ab eo quod nolentibus accidit: talis volumn tas tristitia est." Uocat autem Aug. omnem actum voluntatis voluntatem: licem forte strictiori locutione actus ille quem vocamus lo cutionem: et Aug. dissensionem: potius dicendus esset noluntas: quam voluntas: sed non est fienda vis in vocabulo: vbi sensus no latet. Dicit quoque omnes praedictas affectiones esse voluntatis: differunt tamen: quia due earum scilicet cupiditas et letitia sunt consensiones. id est volitiones. Reliqua vero scilicet metus et tristia sunt dissensiones seu nolitiones iuxta vsum modernum. cupiditas autem est consensio non habiti: in quod appetendo mouemur. Letia vero consensio in eo quo fruimur: et accipit frui communiter pro quiescere per amorem in aliquo bono adepto et praesente. Ex quibus patet letitiam quae non est aliuda quam delectatio esse amorem: quae in aliquo quiescimus et complacemus. Cui concordat quod in sequenti caprio ait. Amor igitur inhyans habere quod amatur cupiditas est: id aut habens eoque fruens letia.

⁋ huic auctoritati respondent aliqui dicentes illam praedicationem intelligendam esse perl causalitatem et non per identitatem: quia scilicet amor fruens causa delectationis est seu lentitie. Sed hoc non potest stare quod similis praedicatio est: qua dicit quod cupiditas est amor inhyans. constat autem istam non esse causalem: sed identitatem. Nam secundum omnes quos vidi desiderium seu cupiditas est essentialiter quidam amor habendi. igitur similiter delecuo est essentialiter quidam amor iam habiti.

⁋ Item aug. 13. de tri. dicit idem esse dictu. btuns est qui viuit vt vult. et beatus est qui viuit vt eum delectat. hoc autem non esset verum: nisi dele ctari esset quoddam velle.

⁋ Item primo de tri. hoc est inquit plenum gaudium viceturum quo amplius non est frui trinitate deo. Frui autem est amor secundum ipsum primo de docor. christia. et gaudium letia et delectatiso idem sunt non faciendo aliam contradictione in vocabulis.

⁋ Con tra tamen conclusiones praedictas instatur per doc opoitum vtriusque tenentem. Et primo arguitur sic. contra primam ex auctoritate philosophi 10 ethi. dicens quod delectatio non est operatio vt in arguendo ad. q. allegatum est: et per plures alios doctores dicentes quod delectatio est passio.

⁋ 2o omnis actus voluntatis est in potestate voluntatis immediate secundum Aug. primo reth. nihil est tam in potestate voluntatis quam ipsa voluntas: quod non intelligit nisi quantum ad actum elicitum: sed delectatio non est in potestate voluntatis: quia eadem ratione tristia esset. consequens est falsum. qui secundum philosophum. 5. meta. omne triste est inuoluntarium.

⁋ 2o contra 2am alius arguit sic. illa sunt eadem vel diuersa quorum opposita sunt talia: sed odium et tristitia que opponunt delectationi et dilectioni sunt realiter diuersa. igitur et dilectio et delectatio sunt realiter diuerse. Minor probatur primo sic. odium est quoddam nolle: quia odire aliquid est nolle illud: sed actus nolendi non requi rit obiectum apprehensum sub ratione existentis: quia voluntas potest nolle obiectum antequam existat: tristia vero respicit obiectum actualiter existens: qui Aug. 14. de ci. dei ait. amor ergo inhyans habere quod amatur cu piditas est: id autem habens eoque fruens letitia: fugiens quod ei aduersatur timor est: idque si acciderit sentiens tristia est.

⁋ 2o nolitio intentia potest praecedere euentom ipsius noliti: quo posito voluntas non habet actum nolendi intensiorem: quia tunc primum nolle non fuisset intentum. igitur posito nolito in esse non propter hoc voluntas est mutata secundum aliquod nolle: mutata est tamen a non tri tante in tristantem. igitur tristari non est nolle. igitur.

⁋ 3o volumtas sicut voluntarie elicit actum volendi: ita et actum nolendi: qui voluntarie vult aliquid se nolle: sed nullus tristatur volun tarie: quia tunc non tristaretur. igitur tristitia non est actus nolendi: et tunc sict prius. Confirmatur. volutas reflectens se supra actum suum voluntarie elicitum sibi complacet: igitur voluntas volens se habere nolle sibi complacet in nolendo: sed voluntas reflectens se super tristari non complacet sibi: sed displicet sua tristitia: nullus enim complacet sibi in tristando. igitur.

⁋ 4o probatur eadem minor sic. in deo inuenitur propria ratio actus nolendi: quia sicut per se velle suum est causa eorum que eueniunt: ita per se nolle suum est causa impeditiua malorum quae non eueniunt: sed deus non potest tristari. ergo tristari non est nol le.

⁋ 2o per eundem principaliter arguitur contra conclusionem. delectatio est per se obiectum alicuius dilectionis: cuius non est dilectio per se obiectum. igitur delectatio non est idem realiter quod dilectio. consequentia patet. quia sicut illi actus non sunt idem realiter qui non habent idem obiectum realiter: ita illa obiecta non sunt idem realiter quae non sunt obiectum eiusdem actus. Antecedens probatur sic. absente delectabili voluntas non solum desiderat ipsum delecta bile: sed potest desiderare delectari in ipso. igitur delectuo potest esse per se obiectum alicuius desiderii: igitur et actus dilectionis: quia secundum Aug. 9. de tri. appetitus inhyantis fit amor fruentis: sed non opore voluntatem reflectere se supra actum suum quando desiderat delecta ri in delectabili quando fuerit praesens. igitur sequitur quod quando actus amo ris diligit delectari vel delectabile non oportet vt reflectatur. igitur delectatio: potest esse obiectum alicuius dilectionis: cuius non est dilec per se obiectum.

⁋ 3o angelus malus potest se summen diligeret et non potest delectari. igitur etc. consequentia patet. quia si aliqua dilectio est delectu maxime videretur de intenita vel summa dilectione. Antecedens probatur. quia secundum Aug. 14. de ciui. "Fecerunt duas ciuitates duoc amores. terrenam dyaboli scilicet amor sui vsque ad contemptum dei: celestem vero amor dei vsque ad contemptum sui": igitur et talem di lectionem sui potest habere adhuc: sed quod non possit delectari patet: qui tristitia vehemens omnem excludit delectationem non solum contrariam: sed et contingentem. 7. ethi. dyabolus enim continue est in summa tristitia.

⁋ 4o aliquis potest intensiorem actum dilectio nis habere et minore delectationem habere: vt patet in deuotis qui fer uentius aliquando diligunt: et dolent quod non possunt deuotionem siue delectationem habere.

⁋ 5o ab alio sic. dyabolus temptans aliquem et inducens ad peccatum vult ipsum esse in peccato: quia detinet eum in peccato quantum potest: quod non faceret sine omni actu voluntatis: tale autem velle non est desiderium: cum non sit respectu non habiti: nec est delectatio: quia in dyabolo nulla delectatio esse potest: sicut enim se habet ad tristitiam beatus: ita damnatus ad delectationem sed beatus nullam tristitiam habere potest. igitur neque damnatus delectationem.

⁋ Confirmatur. quia secundum omnes damnatus post iudicium nullam habebit delectationem: et tamen multos habebit actus volu tatis respectu praesentium: quia volet dyabolus aliquos secum puniri.

⁋ 6o non omne odium est fuga vel tristia. igitur non omnis amor est desiderium vel delectatur: consequentia patet. quia omni odio aliquis opponitur amori. igitur distincto odio distinctus amortis et ita il li odio quod non est fuga nec tristitia: opponitur amor vnus qui non est desiderium quod opponitur fuge: nec delectatio que opponitur tristitie. Antecedens probatur. Nam omnis fuga prasupponit odium illius quod fugitur. Sed fuga non necessario praesupponit tristitiam. Nam beatus fugit aliquid: quia vult aliquid non esse quod est: sicut desiderat aliquid esse quod nondum est: et tamen nullam habet tristitiam.

⁋ 7o p. 10 ethi. dicens summa tristitia excludit omnem delectationem etiam non sibi oppositam: sicut qui summe tristatur de amissione rei temporalis non delectatur de consideratione alicuius speculabilis: sed illa tristitia non excludit omnem amo rem illius speculabilis: quod patet: quia hoc posito adhuc ponit laborem ad acquirendum illam cosiderationem.

⁋ 8o si aliquis amor esset realiter delectatio: maxime ille esset qui esset in consecutione prius desiderati: sed ille non est realiter delectatio: vt probatum est supra de dyabolo temptante. igitur.

⁋ 6o alius sic. possibile est augeri dilectionem in aliquo re spectu alicuius obiecti: et delectationem diminui respectu eiusdem obiecti. igitur non sunt realiter eadem res: consequentia patet. Antecedens probatur. quia posito quod ratio recta alicuius beati aut iusti viatoris dictet sibi quod actus diligendi deum sit intendendus pro aliquo tempore: et eliciat talem dilectionem intensius quam prius. Et ponatur cum hoc quod deus reuelet sibi quod ille damnabitur cras: isto posito cer tum est quod delectatio quam prius habuit postea minuetur: et di lectio intendetur respectu eiusdem obiecti.

⁋ 2o Si aliqua dile ctio esset delectatio in voluntate viatoris: illa maxime esset charitatiua dilectio: qua voluntas viatoris fruitur deo in via per fidem: quia sperat consequi eum. Constat autem quod talis est delectabilis: et si aliqua esset delectatio: ista esset. Sed hec non est: primo quia stante actu fruendi sicut prius pono quod deus reuelet sibi damnationem suam: ita quod assentiat huic: iste damnabitur. constat quod hoc posito talis non delectatur. igitur non est delectatio vt prius: et tamen est eadem fruitio quae prius. igitur prius illa fruitio non fuit delectatio:

⁋ xiuo: Si delectatio esset amor numquam posset esse delecuo in mente circa aliquod illicitum citra consensum ad il licitum: consequens est falsum. Consequentia probatur. quia capio aliquam talem delectationem circa illicitum in mente. Ista delectatio est volitio per te: quia est amor per hypotesim: et non est amor nisi istius obiecti illiciti: quia possibile est quod nullus alius amor circa aliud obiectum sit in voluntate. Si autem sit amor istius obiecti illiciti: igitur est assensus voluntatis in illud obiectum: quod est propositum. t alsitas consequentis declaratur per rationem: quia ex hoc sequitur quod numquam posset esse in mente aliqua delectatio circa aliquod obiectum illicitum: cuius consensus est mortalis sine mortali peccato. consequens est falsum: quia talis delectatio non est quandoque in potestate vo luntatis: omnis autem consensus mortalis est in voluntatis potestate.

⁋ 12o probatur auctoritate Aug. 12. de tri. c. 12. dicens Nec sane cum sola cogitatione mens oblectatur illicitis: non quidem discernens esse facienda. tenens tamen et voluens libenter o statim vt attigerunt animum: respui debuerunt: negandum esse peccatum: sed longe minus quam si et opere statuatur implen dum. Ex intentione Aug. patet quod delectatio potest esse in mente sine aliquo consensu respectum eiusdem obiecti. ergo talis delecta tio non est amor et eadem ratione nec aliqua alia. Iste sunt rationes quibus impugnantur conclusiones predicte.

⁋ Ad primam contra primam conceusionem. Dico primo quod nec vbi allegat: nec alibi inuenio. pa dicere quod delectatio non est operatio. Et si alicubi diceret oportet exponi ad aliquem bonum sensum ne sibi contradiceret: cum diffiniens delectationem dicat quod est operatio: vt supra patet Ueruntamen bene ait. p. c. sequenti. quod habebat dubitationem siidem est operatio delectationi: et accipit operationem contracte prosentire et intelligere: sicut patet in toto illo processu: et immediate ait. Non tamen videtur quod delectatio mens esse neque sensus incomue niens enim: sed non propter seperari videtur idem quibusdam. Ubi ma nifeste patet quod non negat vniversaliter delectatione esse operationem: sed talem scilicet sentire et intelligere. dicit etiam quod operationem perficit delectatio: sed ex hoc non sequitur quod delectatio non sit operatio: licet non sit illa quam perficit. Et si dicatur quod nulla operatio perficit aliam: sed quaelibet immediate potentiam: et per consequens si delectatio perficit operationem: ipsa non est aliqua operatio. Respondeo quod delecta tionem perficere operationem potest intelligi tripliciter. Uno modo quod perficiat eam formaliter: siue sicut forma perficit materiam et accidens subiectum: et sic nulla operatio perficit aliam. Alio modo: quod perficiat eam per modum finis siue proprie siue communiter dicti: vt quodlibet bonum consequens aliud potest dici finis illius vel aliquo modo est causaliter per modum agentis: quemadmodum dispositio actiui qua actiuum melius agit dici poest perfi cere actionem illi. Et sic nihil prohibet vnam operationem aliam perficere. primo modo secundum intentionem. p. delectatio nullam perficit operationem: sed 2o modo. Patet ex verbis eius quae sunt hec. Perficit aut operationem delectatio non sicut habitus qui inest. id est sicut forma informans: sed vt superueniens quidam finis. id est perfectio. Item alium modum posit Eustra. dicens quod perficit operationem augens et finiens et magis durabilem reddens scilicet dispositiue: et hoc etiam p. pau lo post. dicens inconueniens. coauget enim operationem propria delectatio. magis enim singula diudicant: et certius exquirunt cum delectatione operantes etc. auctoritates vero alie quibus probatur. quod delectatio est passio non sunt contra: quia non sequitur. est passio. igitur non est operatio: immo potius oppositum: cum passio sic sumpta sit species operationis sumendo operationem generaliter pro actu 2a seu motu operatiue virtutis: vt in proposito sumitur. quod autem ita sit patet per. p. 2o ethi. vbi volens probare virtutes esse habitus dicit 3a esse in anima scilicet potentias passiones et habitus. deinde probat quod virtutes non sunt passiones neque potentie: et ex hoc sic concludit. Si igitur neque passiones sunt virtutes neque potentie relinquitur habitus eas esse. Patet autem quod illa probatio nulla esset nisi nomine passionum actus et oporitiones appetitus significaret.

⁋ Praeterea ibidem exponens se quid intelligat per passiones ait. dicitus co aut passiones idem quod concupitiam iran timorem audaciam gau dium amicitiam odium desiderium etc. Quis autem dubitat con cupitiam inuidiam gaudium amicitus et desidenum esse operationes appetitus. Uerutamen sciendum quod passio potest accipi 3a. Une modo communiter: et sic omnis operatio recepta in anima potest dici passio: secundum quem modum in 3o de anima dicitur quod intelligere est paitio: et Damen. inio 2o dicit. quod imaginatio est passio. Alio modo specialiter: et sic sole operationes appetitus dicuntur passiones: et harum magis proprie operationes appetitus sensitiui: propterea quia cum quadam transmutatione corporali fiunt: sicut docet experientia de ira ve recundia et aliis: et isto modo sumit passionem Eustra. super verbo praeallegato. Unde ibi sic ait. Passio est motus appetitiue potentie sensitiuus vel sensibilis in fantasia boni et mali et eodemod diffi nit Danmens. libro 2o dicens quod imaginatio est passio. Nunc igitur si passiones sumantur primo vel 2o mo: quaelibet delectatio est passio. Si vero 3o modo sola delectantio sensibilis dicitur passio. Et sic dico dicendum esse de amore et dilectione sicut dico de delectatione.

⁋ Ao 2m cum dicitur omnis actus voluntatis est immediate in potestate voluntatis: intelligendo de potestate contradictionis sicut procedit argumentum: nego eam: et maxime propter illam determinationem immedia te: probatio non valet: quia non sequitur. nihil est tam in potestate voluntatis sicut actus eius elicitus. igitur omnis actus voluntatis est immediate in eius potestate. Nam posito quod aliquis actus sit in eius potestate magis quam aliquid aliud: et quod multorum actuum suo rum aliorum non habeat talem potestatem: sed positis aliis requi sitis ad posse elicere: voluntas non possit non elicere: antecedens erit. verum et consequens falsum.

⁋ Ad rationes contra 2am conclusionem.

⁋ Ad primaeria dico quod si minor vniversaliter intelligatur scilicet quod omne odium est res distincta a tristicia (sic oportet ad probandum tristiciam non esse odium) nego illam. nec eius prima probatio valet: quoniam non concludit nisi quod aliquod odium non est tristicia: sed ex ea non sequitur quod nullum.

⁋ Ad 2am probationem: quamuis antecedens sit dubium dico eo concesso: quod voluntas posito nolito in esse non potest habere nolitionem eiusdem rationis intensiorem: quin tamen aliam intensiorem alterius speciei: non sequitur: et adhuc esto quod non est alterius rationis: potest tamen habere aliam nolitionem a prima. Et dico quod de facto habebit posito casu: vnde nego consequentiam illam quae dicitur igitur posito nolito in esse voluntas non est mutata. secundum aliquod nolle. Nam eo posito in esse tollitur vnum nolle quod erat fuga vel timor: et sic mutatur de timente in non timente. Iterum ponitur nouum nolle quod est tristicia et mutatur de non tristante in tristantem: et sic secundum duo nolle mutatur.

⁋ Ad 3am probationem dico primo quod non omnem actum volendi voluntas eli cit voluntarie id est libere libertate contradictionis: quia non actum nolendi qui sequitur experientiam alicuius intensi sensibilis lesi ui: vnde non puto quod absque miraculo aliquis posset vri ab igne et non dolere: et per consequens nolle et odire illud: quamuis forte posset non nolle nolitione deliberata et tali tristicia non trista ri. 2o dico quod illa minor est falsa. Nam aliqua tristicia voluntarie elicitur. Nam alias nulla esset virtuosa: quod est falsum: cum virtutis sit delectari et tristari in quibus et qualiter oportet 2o ethicorum vnde tristari secundum rectam rationem de malo proximi: virtuo sum est et in nostra potestate.

⁋ 3o minor illa videtur repugnare maiori. Nam posito quod tristicia non sit nolitio: ipsa tamen sine nolitione esse non potest. Nam secundum quod. dicens Aug. 14. de ci. et ipse arguens etiam pro se allegat tristicia est de his qui nobis nolentibus acci dunt. Si igitur est tristicia circa aliquid: est nolitio circa illud. Et vlterius si non est in potestate nostra non tristari voluntarie: seu si necessario eliciatur tristicia: necessario elicitur nolle circa illud: et per consequens non omne nolle voluntarie elicitur: cuius oppositum assumit maior.

⁋ Ad confirmationem pro quanto est contra 2m dictum in responsione: cum dicitur quod voluntas reflectens se super actum suum voluntarie elicitum sibi complacet in illo. dico quod verum est si ille actus reflexus est complacentia. Et vlterius conce do quod reflectens se super suam tristiciam per actum complacentie conplacet sibi in illa: quamuis obiectum illius tristicie non sibi complaceat: sed displiceat. nec est inconueniens ipsam tristiciam et displicentiam esse nobis placitam sicut tristicia de malo proximi placet homini virtuoso: cui malum proximi displicet.

⁋ Ad probationem 4am dico quod non probat nullum odium esse tristiciam: quod probam dum esset: et iste doc. est probare intendit: vt patet in 2a et 3a probatione dicte minoris: sed probat aliquod odium non esse tristiciam: quod concedo: et similiter quod aliqua dilectio non est delectatio: vt in sequenti conclusione pate bit.

⁋ Ad rationem 3am quae est principaliter contr conclusionem. dico quod antecedens est possibile.

⁋ Ad probationem concedo quod voluntas potest desiderare delectari in aliqua non reflectendo se super hunc actum suum qui est amor seu desiderium actus delectandi: sed nego consequentiam vlteriorem qua infertur quod delectatio potest esse obiectum alicuius dilectionis: cuius dilectio non sit obiectum. hoc enim non sequitur. Nam illo posito: quamuis illud desiderium et dilectio cuius est obiectum delectatio non sit obiectum sui cuius dilectio est obiectum: alia tamen dilectio est eius obiectum scilicet delectatio designata per ipsum. vnde quicumque desiderat delectari desiderat diligere.

⁋ Ad 3am rationem dico primo quod non concludit propositum scilicet quod aliqua delectatio non est dilectio sed solum quod aliqua dilectio no sit delectatio: quod concedo.

⁋ 2o probabiliter forte concederetur: quod aliqua delectatio aliquando est in demone: licem non nisi praua et inordinata: sed de hoc magis in soluendo 5am rationem. Nec dictum. p. videtur contra hoc: tum quia non di cit quod vehemens tristicia omnem expellit delectatione: sed econ uerso ait quod delectatio expellit tristiciam: et quae contraria et que contingens si sit fortis. vtrum autem sit ita econuerso non probatur tum quia. p. ibi ad litteram loquitur de delectationibus corporalibus in nobis quae dyabolo non conueniuntu. Unde sicut quaeuis tristicia in nobis impediat operationem etiam speculatiuam: et secundum multos tanta potest esse vt omnem omnino excludat: et hoc tamen non contingit in demone cum multarum veritatum frequenter noticiam specula tiuam habeat secundum sconus: et sic in proposito forte dici posset non valere argumentationem de delectatione in nobis ad demonem

⁋ Ad 4am dico quod non probat aliquam delectationem non esse dilectionem: sed econuerso: si tamen sufficienter probetur conclusio illa (quod dico: quia vnus doctor contradicit illi experientie) dico quod quicumque feruenter deum diligit feruenter et complacet et delecta tur in illo.

⁋ Ad 5m eode modo: quod scilicet non probat nullam dilectionem respectum praesentis esse delectationem: sed aliquam: quod non est contra me: et tamen illam vniversalem ille doctores probare videtur: vt patet in 8a ratione superius recitata contra istam 2am conclusionem: quam rationem facit doctoes ille. 2o dico quod delectatio aliqui mala et de malo aliquando est in demone: vnde sicut dyabolus desidefat lapsum viri iusti et ad hoc eum temptat: sic si vincat eum et obtineat quod intendit letatur et gaudet nisi deus per miraculum suspendat gaudium il lud: quod non apparet mihi necessario dicere: saltem vt semper hoc faciat. hoc dictum probatur ex glosa: et est Aug. super illo verbo pris. Il lumina oculos meos ne vnquam obdormiam in morte. Et sequi tur. Qui tribulant me exultabunt si motus fuero. Qui tri me. ergo id est dyabolus et angeli eius exultabunt si motus fuero a stabilitate fidei: ac si diceret. non solum propter me debes illuminare sed etiam propter hoc ne inimicus gaudeat. hec glo Ex qua patet quod in casu iusti dyabolus gaudet et exultat. cum probat quod nulla delectatio est in eo: quia sic beatus tristiciam etc. dico primo quod simili modo posset probari: quod dyabolus nullam noticiam aut scientiam haberet: quod est falsum secundum omnes. Sic enim ar guerem. Sict beatus ad deceptionem vel errorem: sic damnatus ad scientiam: sed in beato nullus potest esse error. igitur nec vel la in damnato scientia. non enim minus apparentes sunt praemis se huius argumentationis quam illius. 2o dico quod illa propositio non est vera secundum omnem modum similitudinis. Et ratio est quoniam beatitudo per se omnem tristiciam excludit. miseria vero ea dam natio non omnem delectationem: quin immo delectatio de malo ipsam adauget. Nam vt ait Eice. et Aug. approbat et commendat. 13. de trini. velle quod non deceat et in ipso delectari id ipsum est esse miserum. Item cum secundum Aug. beatus sit qui habet quicquid vult et nihil male vult: beatus nullam tristiciam habere potest: qui autem multa habet que non vult: non ex hoc miseriam effugit si ha beat aliquid quod vult.

⁋ Ad confirmationem dicendum quod non est ve rum omnes tenere vt damnatus nullam post iudicium habebit delectationem: quin immo doc. contra quem arguit dixit quod maxime in seipso delectatur: licem plurimum crucietur in penis atque tristetur. Si tamen illud concedatur dicendum est hoc esse ex speciali dei iudicio: et tunc etiam potest dici quod nec dyabolus nec aliquis damna torum habebit vllum actum volendi quo velit esse aliquid quod apprehendat tunc esse: quia aut ad nihil quam ad proprias penas tunc potert dirigere considerationem: et per consequens nec volitionem sicut videtur velle magister. 4. sententiarum dicincs 5ne. 5o ca. quaeri potest aut si habebit ad aliud considerationem: et cognoscet aliquos secum esse damnatos. hos tantum cognoscet quorum damnatio sibierio ad penam: vel scilicet quod nimium dilexit eos: sicque illorum torque: bitur pena: vt. dicens Prego. 2o moralis. super illo. sempiternus horror inhabitat: vel quia fuit eis causa ad peccandum: ac per hoc illorum damnatio sui maioris est causa supplicii. constat autem quod circa talia ex qubus affligetur non habebit actum volendi: sed nolendi et displicendi: et per consequens nullus vellet secum esse condemnatus.

⁋ Ad 6um concedo conclusionem que non est con tra me: quamuis aliquid dubium accipiat in probatione.

⁋ Ad 7am dico quod non concludit delectationem non esse dilectionem: sed ali quam dilectionem non esse delectationem.

⁋ Ad assumptum in probatione quid dici posset patet ex supradictis.

⁋ Ad 8m patet re sposio ex dictis ad 5am.

⁋ Ad 8am que est alterius doctoris. dico primo quod non probat aliquam delectationem non esse dile ergo ctionem sic ipse tamen intendit: vt patet ex sequenti ratione quae etiam eius est. Sed probat aliquam dilectionem non esse delectationem. vnde ponendo quod simul cum dilectione que est delectatio sit alia qua non est delectatio: sic ipse ponit simul cum delectatione esse dilectionem que non est delectatio. stabit casus totus: et tamen non concludetur quod delectatio non sit dilectio: quamuis non sit illa quae inten ditur.

⁋ 2o dico quod dato casu non minuetur delectatio btim: sed simul augebitur cum dilectione: quamuis sit satis difficile mihi videre quod facta illa reuelatione et eo illi assentiente non remitteretur dilectio illa saltem propter distractionem intentionis ad reuelationem ei factam: siue tamen intenderetur per potentiam propriam beati: siue per potentiam dei mirabilem operantem. dico quod simul intenderet delectatio.

⁋ Ad ideum dico primo quod consequentia non va let nec etiam probatio eius: quia non sequitur. talis dilectio est dele ctabilis. igitur est delectatio: sicut non sequitur de ipsa spe qua vtuque est delectabilis non tamen est delectatio.

⁋ 2o dico quod fcauma tali reuelatione et accedente assensu desinet spes illa: qua sperabat se deum habiturum: et quia spes illa causa erat dilectionis talis gaudiose seu delectationis cessabit delectatior et dilectio illa fruitiua: quod si adhuc diliget: diliget noua dilectione et alterius rationis a priore: et ideo argumentum non probat aliquam delectationem non esse dilectionem: sed econuerso aliquam dilectionem non esse delectationem.

⁋ Ad ximum nego consequentia.

⁋ Ad probationem dico quod non omnis amor vel volitio est consensus proprie loquendo: nulla enim volitio indeliberata dicitur proprie consensus: cum consensus siue sententia quae idem est secundum Damen. libro 2o praesupponat consilium: et ideo non omnis delectatio est consensus. Et per hoc patet responsio ad auctoritatatem Aug.

⁋ 3a conclusiolicnt quod non omnis dilectio est delectatio probatur faciliter. nam desiderium non est delectatio: sed omne desiderium est dilectio. igitur aliqua dilectio non est delectatio. maior et minor patet ex auctoritate Aug. 14o de ci. dei. allegata pro 2a conclusione probanda. probatur etiam hec conclusio ex sequenti.

⁋ 4a conclusio probatur scilicet quod non omnis dilectio est desiderium vel delectatio. Et ad hanc tenendam satis me mouet vna ratio superius tacta arguendo contra 2am conclusionem que sic potest forma ri. Non omne odium est timor vel tristicia. igitur non omnis dilectio est desiderium vel delectatio consequentia clara est. Antecedens probatur. primo: quia vere in deo est odium iniquitatis et peccati. iuxta illud pas. Dilexisti iusticiam et odisti iniquitate: sed in deo nulla est tristicia. igitur.

⁋ Ad hanc rationem respondet vnus doctor 2a. primo concedendo in deo esse tristiciam non quidem accipiendo tristiciam pro attritione quam facit malum praesens: sed pro ipsa displicentia mali. 2o negando in deo esse odium nec vt dicit. deus odit positiue iniquitatem: sed negatiue scilicet non diligendo ipsam: et hoc responsio potest confirmari per quandam glosam: quamuis ipse eam non addu cat super illud psalmiste. Ddisti omnes qui operantur iniquitatem etc Ait enim glosa sic: odisti id est videris odisse dum separas a te. non en. odium cadit in deum: sed odire dicitur mas: quia non sinit in se manere.

⁋ Contra primam sed Aug. 14. de ci. dei. tristicia est dissensio ab his rebus quae nobis nolentibus accidunt: sed impossibile est aliquid accidere deo nolente. alias eius voluntas superaret: quod absonum esset dicere. igitur impossibile est in deo esse tristiciam. Nec valet quod di¬ citur de attritione illa quia vel attritio illa: quam dicit non est aliud quam ipsamet talis dissensio nec econuerso: et tunc si non est attritio in deo nec dissensio: et per consequens neque tristicia: vel est aliquid aliud a dissensione: et tunc quaro an dissensio sit in deo vel non: si non. ergo per te cum nec attritio sit in deo: et aliud non possit intelligi esse tristiciam quam attritionem vel dissensionem. sequitur quod tristicia nullo modo est sic reperta in deo: cuius oppositum dicis. si talis dissensio sit in deo. igitur aliquid accidit nolente deo illud accidere: et per consequens non est omimpotens.

⁋ Praeterea in beatis nulla est tristicia: vt statim probabitur. igitur nec in deo.

⁋ Responsio 2a iterum non valet: quia sicu diuine perfectioni congruit amare iusticiam: ita et odire iniquitatem. vnde glosa super praedicta auctoritate allegata. Dilexisti iusticiam et odisti iniquitatem. Ait. perfecte enim non diligitur iusticia nisi odiatur iniquitas: nec sufficit odire negatiue: quia ita etiam sufficeret amare iusticiam negatiue scilicet non odiendo eam: et sic sicut negatur odium inquitatis a deo per te: ita alius posset ab eo negare amorem iusticie: quod non esset bene dictum.

⁋ Ad glosam quae inducitur pro confirmatione responsionis: dicendum est quod illa non negat nec negare intendit vniversaliter odium a deo: quia non odium iniquitatis: sed odium ipsorum hominum iniquorum qui inquantum homines sunt creature dei sunt. et sic non odiunt a deo. iuxta illud Sapientie. Diligis enim omnia que sunt et nihil odisti eorum que fecisti. Et hec est expressa intentio Aug. primo libro ad Simplicianum. circa finem. vbi dixit: quod innixus verbis iam allegatis quod etiam in damnatis homnibus non odiat deus quod in eis fecit creando: nec quod in eis fecit ordinando: sed impietatem quam ipse non fecit. Et huic concordat illud Apoca lipsis. Ddisti facta nicholaitarum quae et ego odi. non ait nicho laitas: sed facta nicholaitarum: vt non personas sed peccata osten deret se odire.

⁋ 2o probo illud antecedens. nam in animabus beatis non minus est odium peccatorum et iniquitatum quam dum essent in vita praesenti: cum nunc multo maior sit eorum iusticia et perfectio: sed in ipsis nulla est tristicia vel dolor: tum quia alias essent non beati: tum quia Aug. hoc expresse dicit. 14. de ci. dei. vbi assignata ratione omnium praedictarum. 4. passionum seu affectionum voluntatis. c. 6. et. 7. ait omnes istos affectus vita recta rectos habet. peruersa peruersos. btam vero vita eademque eterna amorem habebit et gaudium non solum rectum verumetiam certum: timorem autem et dolorem nullum.

⁋ Item. 83 q. in fine excludens quorumdam errorem qui verbum apost. ad Ro. "Omnis creatura ingemiscit et parturit vsque ad huc". etiam pro angelis beatis dictum intelligunt. dicit quod angeli beati credendi sunt sine doloribus et gemitibus esse ne miseri esse credantur. eadem ratione credendi sunt ceteri beati et multo magis deus sine doloribus et tristiciis esse scilicet ne miseri esse credantur.

⁋ 3o idem antecedens probatur. aliquod odium est de aliquo malo in vniersali tantum apprehenso nec imminenti vel apprehenso tanquam immineat ipsi odienti. igitur aliquod odium non est timor neque tristicia. Antecedens patet. Nam secundum quod dicit pri. 2. retho. dans differentiam inter iran et odium. Ira quidem circa singularia vtputa calliam aut socratem: odium autem ad genera. furem enim odit et calumniatorem vnus quisque. constat quod tale odium vel saltem non omne tale odium quod est ad furem indistincte et universaliter est ad malum sibi imminens vel putatum imminere: multi enim odiunt fures et furta non putantes se futuros fures aut furta contra eos committenda. consequentia probatur. Nam tale odium ex quo est circa malum in vniversali tantum apprehensum non est tristicia. Nam tristicia causatur ex at prehensione distincta singularium alicuius mali actu habiti et praesentis.

⁋ Item quia non est respectu imminentis seu futuri vel putati imminere non est timor. Nam vt dici p. sequenti capitulo timor est ex fantasia futuri mali aut corruptiui aut contristatiui.

⁋ Praeterea iudex condemnans furem ad mortem propter furtum ab il lo comissum odit furtum eius: sed non timet illud. constat. cum non estimet illud sibi futurum vel imminens. nec tristatur in illo cum iam illud praeterierit et non sit praesens. igitur non omne odium est timor vel tristicia.

⁋ 2o principaliter ad conclusionem sic. aliqua dile ctio est respectum alicuius praesentis non conuenientis volenti secundum habitum vel nam. igitur aliqui dilectio non est desiderium neque delectatio. consequentia patet: quia nullum desiderium neque delectatio: est respectu praesentis et non conuenientis secundum habitum et naturam: vt patet ex eius diffinitione. Antecedens declaratur. nam qui propter conseruationem vite praecipit sibi amputari aliquod mebrum aut sibimet amputat aut vrit: diligit vtique et vult praesentem vstionem et abscisionem menbrorum: et tamen illa non est sibi conueniens secundum naturam vel habitum: immo summe disconueniens: ita est est de illo qui propter vitandum naufragium diuitias: quas multum habitualiter: et etiam forte actualiter diligit: proiicit in mare. Nam vt ait. p. 3. ethicorum iste vult propcere: cum moueat membra et proiiciat. cum tamen posset non proiicere: et tamen actuals proiectio non sibi est adueniens secundum naturalem vel habitualem aut similem inclinationem: sed maxime disconueniens presertim si sit ex habitu intenso auarus.

⁋ Tertio sic. aliqua dilectio est respectum boni estimati impossibilis ad habendum. igitur aliqua dilectio non est desiderium aut delectatur: consequentia patet: qui vt. dicens p. 2o retho. et clarum est: nullus desiderat ea quae apparet sibi impossibilia. igitur nulla dilectio respectum boni estimati inpossibilis ad habendum est desiderium.

⁋ Item cum omnis delectatio partialiter causetur ex apprehensione adepti et praesentis bo ni: patet quod nulla est respectum estimati impossibilis haberi. Antecedens probat. Nam aliquis virtuosus homo non tamen virgo audiens et credens alium esse virginem diligit eum: quia est virgo: et per consequens secundum Aug. 8. de tri. diligit virginitatem illius. dicit enim ibi Aug. quod cum diligimus alium quem credimus iustum ipsam formam qua est iustus diligimus: quam si non diligeremus nec ipsum diligeremus: quem ex ista diligimus: sic in proposito. Sed constat quod talis putat vel possibile est quod actualiter putet sibi esse impossibile vt sit virgo. igitur etc. Ita etiam vidualitas in non potentibus: vel putantibus se non posse continere vidualiter. pla cet enim continentia vidualis virtuosis: et ipsam ipsi diligunt et commendant ea multa alia exempla ad propositum possent dari.

⁋ Contra istam 4am conclusionem sunt rationes vnius doc. oppositum opinantis.

⁋ Quarum prima est: sicut se habet appetitus nateralis in rebus sensu carentibus: sic animalis in sentientibus: et rationalis in rationalibus: sed appetitus naturalis habet tantum quatuor actus: duos positiuos: quorum vnus est moueri ad locum: alius quiescere in illo: duos etiam priuatiuos: quorum vnus est inquietari in lo co innaturali: alius fugere et moueri ab illo. igitur in reliquis duobus appetitibus animali et rationali erunt consimiliter tantum quatuor actus: duo positiui scilicet desiderare bonum non praesens qui correspondet motui appetitus nateralis: et delectari in bono adepto qui cor respondet quieti corporali in proprio loco: habebit et tantum duos puatiuos: quorum vnus est fuga et timor: qui correspon det motui a loco innali: et alius tristicia in malo praesenti qui respondet inquietationi quam habet corpus naturale in loco sibi incom uenienti: et inaturali.

⁋ 2o omnis amor vel est amor amicitie vel concupiscentie: omnis autem amor vel est desiderium sicut quo quis optat amico suo aliquod bonum quod non habet: vel delectatio: vt cum complacet in bono quod habet amicus: etiam omnis amor concupi scentie vel est desiderium non habiti cum quis optat sibi bo num quod non habet: vel complacentia habiti: vt cum quis delectatur: et complacet in bono quod habet. igitur omnis amor est vel desiderium: vel delectatio.

⁋ Tertio si aliquis amor esset neuter a desiderio et delectatione: ille vtique esset qui incitat desiderium et facit delectari. iuxta illud prima ethicorum vnicuique delectabile est ad quod amicus est: sed talis amor non est aliud: quam complacere et delectari in obiecto et conditionibus eius id est in apprehensione. idem enim est dictu tale quid amo: et tale quid complacet mihi: et me delectat.

⁋ 4o probat il lud ex intendume ( vt dicunt) Aug. dicentis amorem diuidi in inhyantem qui est desiderium: et fruente qui est delectatio et odium diuidit infugam eius quod aduersatur. et in tristiciam sentientem item id quod aduersatur: et nullum alium amorem vel odium assignat.

⁋ Ad primam dico quod illa maior non est vniversaliter vera si similitudo intelligatur quo ad omnia vniversaliter: et hoc oportet eum met dicere qui sic arguit: quod patet: alias oporteret dicere quod in appetitum animali et rationali etiam non sunt plura quam duo genera actuum scilicet fuga et deside rium: cuius oppositum dicunt. Assumptum patet. nam appetitus naturalis cum non habet alium actum: quam moueri ad locum proprium et recedere a loco non proprio siue inconuenienti: quiescere enim in loco proprio nullus omnino actus est: et sic est inquietari in loco aliquo: vt patet consideranti: nec fingere conuenit cuiusmodi actus sit aliquod illorum. et amplius si verum sit quod idem esset motus nume ro quo receditur a termino a quo: et acceditur ad terminum ad que: sicut. p. velle videtur. et verum est: saltem de motu locali qui magis facit ad propositum: sequitur quod idem actus sit fugere a lo co innaturali: et moueri vel accedere ad locum naturalem et si similitudo illa vniversaliter capiatur solus actus vnus secundum rem: et in appetitu animali: et etiam in appetitu rationali. potest tamen similitudo aliqualiter concedi. valet. quod sicut in naturalibus est aliquod principans motum: vt grauitas et leuitas: que non sunt tales motus sicut in aliis at petitibus est aliqua inclinatio ad motum desiderii vel delectationis: et illa est amor rei prius desiderate vel delectantis. iuxta illud Aug. 13. confessionum. amor meus pondus meum: eo feror quocumque feror: quamuis nec illud semper oporteat intelligi de amore actualiter elicito. et secundum hunc modum similitudo praedicta esset magis pro conclusione praemissa quam contra.

⁋ Ad 2am dico quod intelligendo distinctione illam de amore amicitie vel concupiscentie: quemadmodum ostendit prosecutio argumenti: quo tamen modo non intelligunt alii doctores communiter: sicut patet in. Si Tho. Scoto a in aliis etiam scripturis posteriorum doctorum: accipiendo inquam sicut ipse accipit. dico quod illa maor est falsa. nam est aliquis amor qui non est alicuius boni opta ti sibi: vel amico: nec quo delectatur amans in bono: quia ipse vel eius amicus habet: sicut patet de amore quo quis amat absci sionem propriam digiti: vel proiectionem diuitiarum in mare: aut virtutem aliquam in generali vel etiam in speciali. quam nec ipse nes aliquis amicus habet: aut aliquod bonum in se et absolute.

⁋ Ad 3m posset negari primo consequentia. Nam non omnis amor alius a delectatione et desiderio incitat desiderium vel facit delectari: vt satis ex dictis potest patere. 2o dico quod nec omnis amor incitans desiderium est delectari. Et si omnis complacentia secundum te est delectatio. Dico est quod non quaelibet talis est complacentia. Si tamen com placentia vniversalius sumatur scilicet pro omni velle: tunc quilibet talis amori est complacentia: sed non quaelibet complacentia est delectatio.

⁋ Ad probationem dico quod non est idem apud me dicere. tale quod de lectat iue: et tale quid amo vel in tali delector: sumendo verbum amandi in sua communi significatione: sicut nec idem est dictu.tale quid volo: et tale quid me delectat: sumendo ver bum amandi: vt patet in multis suprapositis exemplis.

⁋ Ad 4m dico quod Aug. non facit pro eis: quia posito quod non faceret mentionem de aliquo amore distincto a desiderio et delectatione: nec de aliquo odio distincto a timore et tristitia: non tamen dicit vllum alium amorem: vel aliud odium esse praeter illa: et locus ab aucto ritate negatiue est infirmus. 2o dico quod si subtiliter attendam tur verba eius. apparebit quod facit mentione de aliquo amore et de aliquo odio. Nam cum ait. amor inhians habere quod amatur cupiditas est: duplicem notat amorem. vnum quao illud in se ama tur: et alium quo illi habendo inhyatur: ideo quis enim inhyat aliquid habere quia illud amat. Et propterea dicit amor inhyans esse desiderium habere quod amatur. ecce amor rei cupite quam praesupponit desiderium. Similiter cum addit. id autem habens eoque fruens leticia. id est amor fruens eo quod amatur habito leticia est: etiam duplicem notat amorem. vnum quem dicit fruentem et leticiam: et alium quem innuit eius quod amatur. Similiter patet de metu et trsticia: respectu odii quod praesupponit: et illud significat Aug per illud verbum aduersatur. Idem etiam patet in verbis prioribus quibus ait. Cum consentimus appetendo ea quae volumus: cupi¬ ditas est: cum autem consentimus fruendo his que volumus: le ticia vocatur. Appetitus igitur eius quod volumus: est cupidi tas. vbi expresse duo actus amoris alterius rationis notantur. alias idem esset ac si diceret. appetitus eius quod appetimus cupiditas est: et fruitio eius quo fruimur leticia est: quae dicta quamuis essent vera: inutiliter tamen et superflue talis fieret replicatio. spro articulo 3o pono conclusiones quatuor. Prima est. quodonis fruitio est actus siue operatio solius voluntatis. 2a quod non omnis fruitio est delectatio. 3a quod non omnis delectatio est fruitio. 4a aliqua fruitio est delectatio.

⁋ Prima conclusio sic. probatur. Dis amor est actus solius volun tatis: omnis fruitio est amor. igitur. maior patet: quia sola voluntas susceptiua est amoris et odii. minor probatur. ex auctoritatibus Aug. diffinientis fruitionem. primo de doc. christiana. et habet in litte ra.

⁋ Secunda conclusio probatur. nullum desiderium est delectatio: aliquod desiderium est fruitio. igitur aliqua fruitio non est delectatio. maior est clara. minor probatur. eo quod aliquod desiderium est amori alicuius propter se: vt cum quis desiderat beatitudinem vel sanitatem: aut honorem: aut aliquid tanquam finem: et non propter vlteriorem finem alium.

⁋ Tertia conclusio probatur sic. SDins fruitio est amor alicuius propter se: non omnis delectatio est amor alicuius propter se. igitur. maior probatur ex diffinitione fruitionis. minor probat: quia sicut aliquando desideramus aliquid propter aliud: sic et eo habito delectamur in eo propter aliud. probatur etiam per Aug. primo de doctores s christiana. Cum enim adest quod diligitur: etiam delectationem necesse est secum gerat: per quam si transieris eamque ad illud vbi permanendum est retuleris: vteris ea: et abusiue non proprie dice ris frui. ecce quod aliqua delectatio non est proprie fruitio.

⁋ 4a primo probatur sic. Dis amor rei propter se est fruitio. aliqua delecta tio est amor rei propter se. igitur etc. minor probatur. Nam delecta tio beatifica est amor dei propter se. Item in multis aliis desideratis propter se delectatur aliquando voluntas propter se: quamuis non recte. hoc etiam patet per verba Aug. qui immediate sequuntur ea quae proxime allegata sunt. Ait enim si vero inheseris et permanse ris finem in ea ponens leticie tue: tunc vere et proprie frui di cendum est. hic apparet quae delectatio proprie sit fruitio. Item io. de tri. Fruimur inquit) cognitis: in quibus ipsis voluntas propter seipsam delectata conquiescat. Item. 83. q. Frui di cimur inquit) ea re de qua capimus voluptate: sup. propter seipsam. Item primo de tri. hoc enim est plenum gaudium nostrum quo amplius non est frui trinitate deo. hic patet: quod beatifica fruitio est gaudium: omne autem gaudium est delectatio. Ad argumenta quaestionis. Rrespondeo.

⁋ Ad primum potest negari vtraque propositio: et cum probatur maior: quia quelibet cognitio est operatio alicuius potentie cognitiue. concedo: sed ex hoc non sequitur: quod quelibet sit alterius potentie a voluntate. Nam non quelibet potentia. cognitiua est distincta a voluntate: vt patuit in 2o Cum vero probatur minor: quia omnis volitio est quedam noticia: nego.

⁋ Ad probationem Aug. dico primo: quod si intelligatur sicut sumit argumentum: sequuntur duo falsa: et contra doctorem illum qui tbet conclusionem illam pro qua probanda auctoritas inducitur. Primum est. quod nec noticia: nec amor sit res distincta a mente. Quod patet: qui loquitur ibi Aug. de mente: sicut de noticia et amore. vnde ait in fine quinti capostoli. Miro namque modo inseparabilia sunt ista tria a semetipsis: et tamen eorum singulum quodque subiecta est: et simul omnia vina subiecta vel essentia. Secundum est. quod ibi non est aliqua noticia distincta ab amore: cuius oppositum etiam iste doctor vult. Dudendm igitur: quod Aug. ibi loquitur de noticia non actua li: sed virtuali seu (quod idem est dictu) accipit ibi noticiam pro vi cognoscitiua: cum connotatione tamen actualis noticie: et similiter amorem pro vi amatiua cum connotaptivie amoris actualis seu actualiter inherentis: ita quod illa tria mens: amor: noticia: ponantur vice horum trium mens: noscens: amans: et tunc dictum est verum. Nam ipsa essentia anime est vis cognitiua: et amatiua: vel si loquatur de actibus secundis: tunc dicendum est quod loquitur impro prie et intelligit de vnitate per accidens: non per se: quemadmo dum subiectum et accidens dicuntur esse vnum: et duo accidentia eidem inherentia. 5o meta. et posset intellectus iuuari per verbum eius: quoddam infra libro 2o. ibi enim ostensa trinitate interiori que consurgit ex specie in memoria: et visione cogitantis: et intentione voluntatis copulantis: addit quod et ibi fit quedam vnitas ex tribus non iam nature diuersitate distinctis: sed vnius eiusdemque subiecte: et immediate exponit quo sensu et qualiter dicat illa esse vnius subiecte dicens quod hoc totum intellectus est et totum vnus animus.

⁋ Ad 2m dico quod maior est falsa. Ad probationem responsum est in articulo secundo.