Quaestio 3

Prologi. Questio III Uero consequenter tertio vtrum omnium conclusionum. theologicarum sit habitus vnus numero Arguitur quod sic. Non minus omnium conclusionum theologicarum est vnus habitus / quam omnium geometricalium. sed omium geometricalium est vnus habitus numero. igitur et omnium theologicarum: maior patet tam ex dignitate theologie quam ex vnitate sui subiecti: quod est ma xime vnum scilicet deus. minor probatur: quia nisi sic: sequitur quod in intellectu non pius duarum conclusionum geometricalium est vnus habitus quam sit vnius geometrice et vnius metaphysicalis. et per consequens vlterius sequitur quod non pius geometria sit vna scien tia quam geometria et mathematica simul sunt vna scientia: quod est inconueniens. Ad oppositum non est vnus actus secundum speciem omium conclusionum theologicarum. igitur nec est vnus habitus nuoa omnium illarum. Antecedens patet: quoniam non est idem iudicium specie quo iudico deum intelligere omnia praesentia et futura: cum iudicio quo iudico dyabolum numquam esse saluandum: cum vtraque sit conclusio vere theologica: consequentia probatur. ex eo quod ex diuersis actibus secundum speciem diuersi habitus specifice generantur. et per consequens diuersi numero: quoniam quecumque differunt specie differunt numero. 5o metaphysice. In ista questione tres erunt articuli. Nam primo inqueretur de habitibus proprei scientifi cis: an plurium conclusionum sit vnus habitus numero. 2o ostenso quod non: videbitur quomodo multarum conclusionum dicatur esse vna scia. et quarum sit: et quarum non. 3o de quaestione Quantum ad primum est opinio vna quae dicitur quod habitus qui considerat quantuncumque multa attributa ad vnum subiectum sub vna ratione formali est vnus secundum numerum: et vna forma simplex sicut quicumque habitus corporalis vel moralis. vnde geome tria extendens se ad omnes geometricas conclusiones: est equa simplex res vna numero. sicut albedo autem temperantia. vnde dicunt quod per vnum actum generatiuum habitus acquiritur tota essentia vel esse habitus quamuis in gradu imperfecto: per alios vero actus intenditur et perficitur. In hoc autem tantum est differentia ter habitus cognitiuos et morales vel affectiuos: quod affectiui generantur et augentur ex similibus actibus et eiusdem spe ciei. cognitiui autem per actus alterius: et alterius speciei. Nam habitus acquisitus per actum circa principium augetur per actum circa conclusionem et acquirit respectum ad illam: et per alium actum circa conclusionem amplius intenditur: et ad eam alium respectum acquirit: et secundum quod habet respectum ad aliam et aliam conclusionem vel principium: est habitus principii et huius et illius conclusionis: et quanto ad plures conclusiones habet respectus: tanto plurium conclusionum est habitus: et ad plurium actus inclinatur.

⁋ pro hac opinione sunt rationes: quarum prima est.

⁋ Si habitus conclusionis est alius ab habitu principii: possibile est ali quem perfectius cognoscere conclusionem: et per actum circa con clusionem eius habitum intendere non perfectius cognoscendo principium illius conclusionis. consequens est falsum. cum conclusio non cognoscatur nisi per principia vel notitiam eorum.

⁋ 2o non maiorem vnitatem habere videtur habitus corporalis et habitus est voluntatis quam habitus intellectualis. sed tam corporalis habitus. (vt albedo.) quae habitus voluntatis. (vt temperantia.) est vnus vnitate numerali et simplici. igi tur etc.

⁋ Tertio: si hoc non esset. sequeretur quod geometria non esset vna nisi per attributionem vel aggregationem nec in se esset magis vna quam sit cum metaphisica et medicina: quod est absurdum.

⁋ Quarto. in essentialiter ordinatis ne cesse est stare ad aliquod vnum primum igitur inter scientias est vna prima: et per consequens vna numero.

⁋ Quinto. sicut se habet potentia ad suum obiectiuum et ad omnia que continentur sub illo. ita habitus ad suum et ad contenta sub eo: sed omnium istorum est vna potentia numero: vt patet de vi su respectu omnium celorum: igitur omium contentorum sub obie cto suo habitus est vnus numero.

⁋ Ista opinio implicite ponit tria. sicut ex probationibus eius patet.

⁋ Unum est. quod multarum conclusionum: immo et onium que considerantur in vna totali scientia. quemadmodum tota geometria que acquiritur ex studio librorum euclidis: dicitur vna scientia et habitus vnus numero.

⁋ Aliud. quod conclusionis et principiorum est etiam vnus habitus numero. Ex quo etiam sequitur quod ipsorum principiorum. ex qubus deducitur conclusio: est habitus vnus numero. omnia hec mihi falsa videntur: ideo contra eam pono conclusiones tres.

⁋ Prima est. quod non omnium conclusionum talium est habitus vnus numero.

⁋ Secunda. quod nec vnius conclusionis et suorum principiorum est habitus vnus numero.

⁋ Tertia. quod nec ipsorum principiorum est habitus vnus numero.

⁋ Primam conclusionem probo sic. primo per rationem satis conuenientem. Si illud esset verum sequeretur quod quicumque sciret vnam conclusionem geometrie: sciret quamlibet: quod est falsum. vt patet per experientiam. consequentiam probo. sit enim sortes sciens perfecte omnes conclusiones geometrie. quarum scientia inuenta est. et intelligo per scire conclusiones: scire sic esse sicut per eas im portatur: sicut superius me frequenter exposui: et ad hunc sensum volo intelligi in sequentibus: vbi tali modo loquendi: qui est breuior et communior: intendo vti: habitus geometrie istius sit a. Sit a plato qui vnicam sciat con clusionem geometrie. vtputa primam: et eius geometria sit b. secundum opinionem oportet dicere quod a. et b. sunt habitus eiusdem rationis. Nam cum sortes sciuit primo primam conclusionem: quam etiam plato scit. a. fuit eiusdem rationis cum b. vt clarum est. Sed nunc a. nihil omnino alterius ra tionis includit essentialiter quam tunc secundum istam opinionem: igitur et nunc est eiusdem rationis.

⁋ Tunc arguo sic. cuilibet actui in quem per se potest a. et omnis forma eiusdem rationis potest in similem secundum speciem Sed in actum sciendi vel demonstrandi centesimam con clusionem geometrie per se potest a. igitur et quelibet for ma eiusdem rationis potest in similem illi secundum speciem: sed b. est eiusdem rationis cum a. igitur etc. maior patet inductiue in omnibus: nec habet instantiam.

⁋ Dicetur quod maior est vera de formis eiusdem rationis et eque perfectis tantum. In proposito autem dicitur quod non sunt forme eque perfecte.

⁋ 2o dicetur quod vera tunc tantum est maior quando nihil est in vna cui simile non sit in alia. Nunc autem aliqui respectus sunt in a. quorum similes non sunt in b. videlicet respectus ad alias conclusiones praeter primam.

⁋ Prima responsio non valet: quia propositio illa non solum de formis eque perfectis: sed etiam perfectioribus et imperfectioribus habet veritatem: vnde si calor summus in natura potest calefacere e desic care et rarefacere passum sufficienter dispositum et sibi proportionatum. omnia praedictam potest calor minus perfectus in passo sibi proportiona to: licet non possit in equae perfectas et intensas actiones: nunc aut intellectus proportionatum passum est: respectu cuiuslibet sui habitus. igitur etc.

⁋ Confirmatur assumptum. per philosophum primo celi. vbi probat celum non esse graue neque leue: per hoc quod graue per se mouetur ad medium. leue autem a medio. celum autem neutro modo. hoc dicit Commen.

⁋ Fundamentum huius est super propositiones: quarum vna est: quod locus totius corporis grauis et leuis idem est et partis. quo enim mouetur graue si fuerit ex centrum mouetur tota terra si extra suum locum esset. Et probat: natura enim partis similium corporum eadem est cum natura totius diffinitione. et cum sit eadem diffinitione: eadem est forma: et cum ea dem est forma eadem est actione proueniente ab illa forma: si igitur actiones prouenientes a graui et leui sunt isti dumotus: necesse est vt sic proueniant a parte sicut a toto. hoc Commen. similiter in proposito.

⁋ Item tertio celi vbi impro bat philosophos domintes quod figure elemntorum sunt forme substantiales eorum et princia propriarum operationum. arguit philosophus. si ignis con burit per figuram habentem angulos: sequitur quod alia elemen ta comburent: licet secundum magis et minus cum omnia habent angulos: vbi dicit Commentators. regula est quod a causis quarum nauam est eadem et non differunt nisi secundum magis et minus non sequitur nisi vna actio diuersa secundum magis et minus. Si igitur anguli acuti calefaciant multum: igitur anguli acuminis minoris calefacient minus: sequitur ergo ex hoc quod omnia elementa sunt calefactiua: si differunt secundum magis et minus. Cause enim diuerse in quantitate habent causata diuersa in quantitate: et vtrumque est eiusde speciei Germo autem eorum si esset verus: ex diuersitate causarum conu nientium in forma et essentia et diuersarum secundum magis et min consequeretur diuersitas causatorum secundum formas: quod est impossibile: contingit enim ex hoc vt ex eadem causa informa consequerent causata diuersa secundum formas: hoc Commentator.

⁋ Ex his euidente apparet quod in quamcumque operationem potest forma aliqua: in similem secundum speciem: et si non in eque perfectam potest que libet minor eiusdem rationis: immo dicit: quod hec est regula maxima quedam et non est dubium: quod ex inductione patet

⁋ Item dicit ista opinio quod impossibile est a causis differtibus tantum secundum magis et minus prouenire effectus diffin rentes specie: non ad hunc sensum quod ab eis non possunt prouen re plures actiones diuersarum specierum. cum est ab eodem nu frequenter proueniant.

⁋ Sed quia nulla potest prouenire ab vna causa: quin alia eiusdem spei possit prouenire ab aliacausa eiusdem speciei quaecumque sit illa. ergo sicut cocluditur in pre posito. si ab a. prouenit actus sciendi centesimam conclusionem: etiam ab ipso b. prouenit actus sciendi eandem. Nam secundum veritatem et istammet opinionem actus sciendi vnam conclusionem alterius rationis est ab actu sciendi aliam. vnde dicit quod habitus cognitiuus in tenditur per actus alterius et alterius rationis qui non sunt nisi actus circa aliam et aliam conclusionem.

⁋ 2o cotra eanderesponsionem constat quod habitus vnius conclusionis potest intendi per actum circa eandem conclusionem. cum ex eisdem actibus aug mentetur habitus: ex quibus generatur 2o ethi. quod non solum verum est de habitibus moralibus: sed etiam intellectuali bus sicut experientia probat. in artibus que vtique perficium tur ex iteratione similium actuum ex quibus genite sunt. hoc etiam ipsi concedunt.

⁋ Item secundum ipsos habitus huiusmodi potest intend per actus circa alias conclusiones Tunc quero. aut cum habitus auge tur per actus diuersarum rationum acquirit ipse quid absolutum seu aliquam entitatem absolutam aliam secundum speciem quam quando in tenditur per similes actus: aut non. si sic: ergo habitus perfect potens in actus circa alias conclusiones includit aliqua plura a terius rationis. et per consequens non est vna forma nuoa simplex secund essentiam. ex pluribus enim formis diuersarum rationum for ma non resultat vna numero essentialiter. Si vero nihil aliud acquirit etc. ponatur quod habitus remissus vnius conclusionis inten datur precise per actus circa eandem conclusionem elicitos. aut ergo postquam erit intensus inclinabit ad actum alterius con clusionis: ad quam prius non inclinabat: et tunc sequitur quod etiam quis eliciendo actus tantum circa vnam conclusionem deter minatam acquirit scientiam de aliis: et qui de aliqua conclusione numquam considerauit prompte et faciliter exibit in actum scientie circa illam: quod negat omnino experientia.

⁋ Item sequitur quod tantum poterit intendi habitus per actus circa illam conclusionem quod habens illum sciet omnes conclusiones quas scit habens habitum perfectissi mum intensum per actus circa alias omnes conclusiones: aut taliter intensus habitus non inclinabit ad actum alterius conclusionis quam prius: et tunc sequitur quod etiam nec intensus per actus circa alias conclusiones ex quo. nihil fit circa illum habitum per dissimiles actus quod non fiaper similes.

⁋ paet etiam in exemplo. Nam si calor genitus ab igne intendat a sole et nihil fiat aliud circa calorem quam si in tenderetur ab igne: et intensus ab igne in aliquam actionem non potest esse eque intensus a sole in illam non poterit. Forma enim ad hoc vt sit principium alicuius oporitionis non respicit a quo sit genita vel augmentata: dum modo idem fiat circa ipsam quod fieret per quodlibet illorum per que dicitur gigni vel augeri.

⁋ Secuda responsio deficit etam primo. quia si forme sunt absolute eiusdem rationis perpter nullum respectum conuenientem vni et non alteri erit vna illarum principium alterius opera tionis secundum speciem quam sit alia. Et loquor de operatione per se sibi conuenienti. Sermo enim. dicens quod propter alium et alium respectum proueniet a forma alia et alia operatio secundum speciem. est sermo extra normam vt dicitur pri. celi. vbi dicit Commen. Iste sermo est extra normam: quia diuersitas motuum corporum non est nisi propter diuersitatem formarum subiectalium: non propter diuersitatem in relaxatione aut quantitate nec in alio puncto. Secundo non videtur possibile quod habitus prius ad aliquam conclusionem nullum habens respectum nullo nouo habitu vel gradu habitus acquisito habeat postea respectum ad illam.

⁋ Dices quod iste habitus acquirit nouum respectum ad aliam conclusionem propter actum nouiter elicitum circa illam: quia notitia sequentis conclusionis de pendet a notitia prioris: cuius est habitus ille.

⁋ Contra. mul te sunt conclusiones in aliqua scientia quem nullam habent adinuicem dependentiam: nec vna per alteram scitur: sicut patet de prima et 4o euclidis primi. et ita est de multis aliis scientiis. igitur per actum elicitum circa vnam earum nec acquiretur respectus aliquis in habitu alterius plusquam in habitu conclusionis alterius sci entie vt physice vel metaphisice.

⁋ Praeterea secund hanc viam idem esset habitus numero subalternans et subalternatus in quo bus est subalternatio per sumptionem principiorum quoniam notitia conclusionis habitus subalternati dependet a notitia conclusionis subalternantis tamquam a notitia principii. sed hoc vt puto ipsi non concederent.

⁋ Praeterea ex quo per talem nouum actum ni hil absolutum causatum esset circa habitum: sequitur quod ideo praecise habet nunc nouum respectum ad talem conclusionem: quia actus fuit elicitus circa illam. ergo cum non sit naturaliter possibile vnquam po stea illum actum non fuisse: eo quod transiuit in praeteritum: et nullum praeteritum possit naturaliter non esse praeteritum: seu non fuisse: vt conmuniter conceditur: sequitur quod impossibile semper postea erit illum habitum non habere respectum ad illam conclusionem: aut non esse habitum illius conclusionis dum esset.

⁋ Ex quo vlterius sequitur quod impossibile esset habentem illun habitum perdere scientiam conclusionis illius seu obliuisci nosse illam nisi etiam perdat scientiam eius: quam primo sciuit: immo et omnium conclusionum scientie illius. Dportebit enim perdere absolutam essentiam. alioquin remanerent omnes respectus acquisiti propter pre teritos actus. et per consequens habitus cuiuslibet conclusionis.

⁋ Preterea aut iste respectus est aliqua alia entitas ab essentia prioris habitus aut non. si non: habitus ille non erit propter ipsum per principium alterius ope rationis patet speciem: quam esset ante ipsum. Si sit alia noua entitas: illa noua entitas potius erit prineipium similis actus ei qui elicitus fuit circa conclusionem illam aliam: et propter quam respectus hic dicitur acquisitus: ac per hoc magis dicendus erit habitus illius conclusionis quam habitus ille prior.

⁋ Ex quo consequentur habetur quod illarum con clusionum duarum non est vnus habitus nuo nec specie Et similiter potest argui de respectibus circa conclusiones alias acquisitis.

⁋ Secunda ratio ad conclusionem fiat hec: aliquis habitualiter sciens multas conclusiones vnius totalis scientie potest perdere habitum vnius non perdendo habitum alterius: igitur earum sunt distincti habitus. consequentia est clara. Antecedens declarat. nam si talis diu cesset a consideratione vnius: frequenter autem speculetur et demonstret aliam: tandem non prompte poterit aliam demonstrare et nosse. aliam vero promptissime poterit: igitur tunc non habebit habitum vnius: alterius vero habebit: nec pronunc curo siue sit habitus respectiuus tantum siue quid abiolutum: quaecumque enim res sit per quam prompte potest in actum talem: illam habitum dico.

⁋ Tertio sequitur secundum hanc opinione quod quis simul habeat vel habere possit scientiam et habitualem errorem de eadem conclusione et habituales estimatio nes oppositas de eodem: quod est naturaliter impossibile: consequentia patet Nam contingit simul eundem habere scientiam de vna conclusione et habitum erroneum de alia eiusdem scientie: verbi gratia. scientiam de a. et errorem de b. si igitur scientia de a. est scientia de b. simul habetur scientia de b. et error de b. Uel potest in eadem virtute sic argui. error de b. compossibilis est scientie de a. et non est compossibilis scientie de b. igitur scientia de a. non est eiusdem speciei cum scientia de b. et per consequens nec eadem numero. Antecedens patet: consequentia probatur: quia omnis forma alicui forme alteri incompossibilis: est etiam incompossibilis cuilibet eiusdem speciei cum illa.

⁋ Secundam conclusionem probo sic. Si alicuius conclusionis et suorum principiorum esset vnus habitus numero: cuiuslibet conclusionis et suorum principiorum esset vnus habitus. consequentia probatur: quia non plus vniconclusionis notitia dependet ex notitiis suorum principiorum quam conclusionis alterius: et quaelibet similiter ad sua principio comperatiua ac per hoc non potior ratio est quod vnius et suorum principiorum sit vnus habitus quam cuiuslibet alterius. consequens autem est seculibum: quod probo. Acci pio enim vna conclusionem: que ex multis aliis conclusionibus prioribus se inuicem praesupponentibus probatur. quales sunt plures in geo metria: et sit. verbigtria. quod ex viginti prioribus probetur. Si igitur habitus huius conclusionis accepte que est. eni. est etiam habit suorum principiorum aut est habitus omnium. 2o. conclusionem praecedenti um: vel vnius praecedentis: aut aliquarum tantum. forte duarum ex quibus immediate probatur: non potest dici 2m: quia si est habitus harum duarum: qualibet mediante illo potest cognosci: et quia non est habitus harum: nisi quia per ipsas cognoscitur. 2i. eadem ratione est etiam habitus illarum ex quibus iste cognoscuntur. et ea ratione illarum ex quibus ille alie cognoscuntur. et sic vltra vsque ad vltimam in resolutione. ac per hoc vnus habitus erit istius et. 2o. precedentium. Cum igitur iste prius habuerit ha bitum secunde et prime et principiorum eius: postea habitum. 3o. et 2o ac pritmeo et princi. eius. et sic deinceps: vel saltem fuit possibile vt haberet. ponatur quod ita fuerit. aut ille primus habitus qui fuit prime conclusionis et suorum principiorum est istemet qui est ha bitus. 2. conclusionem. et hoc est reprobatum praecedenti conclusione: aut est distinctus ab habitu duarum conclusionum. et ab habitu trium et sic vltra. et sequitur quod in intellectu sunt. 2o. habitus scientifici frustra et superflui. Nam per habitum vltimum qui est. 2. conclusionum sufficien ter quelibet conclusionum illarum cognoscitur. nec potest dici quod quando posterior habitus acquiritur prior corrumpitur. tum quia quis experitur quod dum adhuc debile et remissum habet habitum de posteriori conclusione habet intensum et firmum de priori. gitur tunc habitus prior nec est corruptus nec est remissus et per consequens nec quando habitus posterioris est intensus: habitus prioris est corruptus. Et istud maxime confirmatur ex dictis opinionis recitate: que vt patet in sua prima ratione: habet pro incomuenienti quod conclusio profectius cognoscatur quin principium etiam perfectius cognoscatur Multo igitur magis debet habere pro inconuenienti quod ex cognitione oclusionis remittatur vel corumpatur habitus mediante quo cognoscebatur principium. tum quia sequeretur quod nullus posset obli uisci scire vel demostrare. 2i. seu perdere scientiam de ea: nisi perderet scientiam de omnibus praecedentibus. ex quo tantum vnius ha bitus esset omnium: quod est contra experientiam.

⁋ Praeterea omnium: illarum conclusionum est vnus habitus aut est acquisitus ex actibus terminatis praecits ad vltimam conclusionem: scict. 2i. aut ex actibus terminatis ad illam et aliquam priorem. vel ad aliquas ex eis tantum: aut ex actibus terminatis circa omnes. nec primum nec secundum dici potest: tum quia nihil est obiectum habitus quod non fuerit obiectum actuum ex quibus est genitus. tum quia nullus habitus potest esse principium actus circa obiectum aliud quam circa illud vel illa: circa quod vel quae fuerunt actus ex quibus est geni tus. alias actus sequentes et praecedentes habitum non similes sed dissimiles essent. contra p. secundo ethicorum. et contra experientiam: habitus autem iste ponitur esse omnium conclusionum: et per consequens est poni tur per illum quemlibet posse cognosci: tum est 3o quia magis videretur quod per actum elicitum circa principium vel priorem conclusionem acquireretur habitus de conclusione posteriori quam econverso cum posterior conclusio per priorem cognoscatur et non econverso et tamen hoc non contingit: sic per rationes ad priusionem praecedentem probatur: igitur etc. Non potest ergo dari primum nec 2m nec estm 3m: videlibet quod sit acquisitus ex actibus terminatis ad omnes. 2i. conclusiones: quoniam non est naturaliter possibile: quod actualiter quis eodem actu: immo certe nec pluribus est simul cognoscat tot conclusiones: sicut experientia doclitet. ergo non habentur naturaliter aliquis actus sciendi terminatus ad tantam multitudinem conclusionem. et valet hec ratio ad principalem coclusionem.

⁋ Praeterea suppono verum exprincipia conclusione prologi: quod scientia potest acquiriprecius per actus rectos terminatos obiecue ad res ex: et intelligo per res ipsa signitia quae non sunt signa siue sint significata per terminos siue per propositioes. Tunc arguo. cum primo acquiritur notitia de aliqua conclusione ad sensum praemissum id est de sic esse sicut significat pero notitia vel notitia principiorum sunt cause notitie conclusionis. id est notitie de sic esse sicut significant principia seu praemisse sunt cause notitie de sic esse sicut significat conclusio: ergo notitia conclusionis est alia ab illis principiis seu notitiis eorum: vel ab illa si sit vnica notitia vtriusque. ergo et habitus ex ea vel sibi simili genitus est alius ab habitu vel habitibus principiorum. tet consequentia quoniam vt tactum est in praecedenti ratione: non est aliud obiectum habitus: quam fuerit obiectum actus vel actuum: ex quo vel quibus immediate ge nitus est habitus.

⁋ Praeterea demratio non est vnicus actus nuero. ergo habitus conclusionis non est habitus praemissarum seu principiorum. Anteceden patet. tum quia praemisse sunt causae conclusionis sic dicit. p. 1. poste. et per rationem patet: quia vtem quaestione praeallagata: ipse praemisse demonstrationis menta lis: de qua loquimur: sunt ipemmet notitie principiorum id est de sic esse sicut significant principia. vnde secundum intran sitiuam loquutionem intelligendum est cum dicitur notitie principiorum. id est notitie que sunt pricipia: huiusmodi autem notitie sunt cause notitie que est conclusio. tum quia non apparet possibile quod aliqua vna propositio mentalis in nobis naturaliter acquisita sit affirmatiua et negatiua. vniuersalis et particularis: et de diuersis predica tis et subiectis obiectiue. et hoc maxime habent illi dicere quod tenent quod propositio mentalis componitur ex noticiis simplicibus terminorum: vel significatorum per termi nos. quoniam secundum eos: alie sunt partes vnius pre misse: alie alterius et atil conclusionis: et per consequens alie et alie sunt propositiones abinuicem ex illis composite. Constat autem quod demonstrationis aliqua est propo sitio vniversalis et aliqua particularis. aliquando est aliqua est propositio affirmatia aliqua negatia. Ite de diuersis praedicatis vel subiectis obie ctiue sunt: sicut aliud significatum totale est vnius propositio nis demonstrationis vocalis: aliud alterius. idem vero est signi ficatum propositionis mentalis et vocalis: sibi subordinate vt certum est. patet ergo antecedens. consequentia probatur: quoniam ex praecius demonstratione vel demonstrationi¬ bus similibus si vna non sufficeret absque aliquo alio actu intellectus superaddito: et per consequens absque aliquo actu vno primo cadente super conclusionem et premissas: causatur habitus de conclusione. Et sic ergo habitus conclusionis non est habitus principiorum.

⁋ Ex praedicta ratione potest etiam probari quod nullo perse vno numero ad tu potest cognosci sic esse sicu enunciant praemisse et conclusio quoniam sic vel sic esse seu huiusmodi enunciabilia non nisi notitiis que sunt enunciationes possunt cognosci. nulla autem vna enunciatione nobis no turaliter possibili possunt diuersa enunciabitia enunciari. vt cuilibet puto satis est se notum.

⁋ Confirmatur. quia quae ratione tum diceres quod tria enuncibitua possunt vnica enunciatione mentali enunciari. alidiceret quod. 4. alius quod. id et alius quod. ioo. et sic de quocumque numero. et sic vnica enunciatio sufficeret ad quodlibet enunciabile cognoscendum.

⁋ Praeterea non apparet cur non contradictoriorum enunciabilium possit esse vnica mentalis enunciatio eque bene sicut enunciabilium praemissarum seu per premissas demonstrationis: et ipsam etiam conclusionem maxime in demonstratione negatiua: immo cerie hoc magis videtur posse dici: cum contradictoria sint de eisdem praedicatis et subiectis: non tamen sic in demonstratione. et per consequens magis per idem significabius. Si autem hoc detur: sequitur quod eadem propositio mentalis sit simul vera et fula: affirmatiua et negatiua: quod non aporpatet alicui: vt puto: esse concedendum. Ex istis aut vt prius probari potest quod non est aliquis vnus habitus conclusionis et praemis sarum.

⁋ Praeterea impossibile est aliquem habere in mente demonstrationem mentalem 2o modo compositam scilicet ex propositionibus quae sunt notitie: et non actualiter simul cognoscere sic esse sicut conclusio sigificat: et scire seu scientia actualis non est ipsa tota demonstratio: ergo est ipsa conclusio ergo actus sciendi non cadit super sic esse sicut significant principiom. Antecedens patet quantum ad primam partem. tum quia demonstratio est silogismus in quem habendo scie mus iuxta difinitionem eius datam primo posteriorum. tum quia alias non quelibet propositio demonstrationis esset notitia: cuius oppo situm assumitur.

⁋ Quantum ad 2am partem patet quoniam tunc scientia esset ita de principiis sicut de conclusione: immo plus: quia due partes demonstra tionis cadunt super principiom: et vna super conclusionem seu sic esse etc. hoc autem est falsum loquendo de scientia proprie: iuxta illud philosophi. 2. post. in fine. quod principiorum non vtique scientia erit: consequentia prima clara est. quia si ipsa tota demonstratio non est scire nec aliqua praemissarum nec ambe simul sunt scire vt iam probatum est. Et posita sola demonstratione in intellectu: est scire in intellectu. vt in antecedente includitur. alias non esset impossibile etc. Reliquitur quod ipsa conclusio sit actua lis notitia: quae est scientia seu ipsum scire. Sed constat quod illa notie tia que est conclusio non cadit super sic esse sicut significant praemisse: quoniam non caus dit nisi super suum significatum: quod non est sicut significant praemisse: sic esse: sicut manifeste patet in conclusione vocali sibi in significando subordinata. Et sic patet vltima consequentia. ex cuius consequente potest vlterius inferri: quod nec vnus habitus est de significatis conclusionum et praemissarum.

⁋ Praeterea detur aliquis actus vnus quo cognoscantur prin c ipia et conclusio: aut illo actu cognoscitur conclusio popoter picipiom: vel econverso aut ne trum propter alterum: sed vtrumque est eque primo. Primum non potest esse: quando cum nihil aliud sit hoc cognosci propter illud: quam hoc co gnosci. quia cognoscitu illud: seu notitiam huius causari ex notitia illius: sicut aliquem velle a. propter b. non est aliud quam eum velle a. quia vult b. ita quod volitio b. est causa volitionis a. si eodem actu cognoscerentur principia e conclusio coclrsio propter principim. et econverso idem actus esset causa sui ipsius: quod non videtur possibile. Nec 2m dici potest: quia tunc ponitu rrustra talis actus. Nam quodlibet principium proprio actu cognosci potest Ad quid igitur ponitur alius actus communis quo etiam cognoscatur: et prae sertim cum non perfectius cognoscatur per illum actum comnem et proprium simul quam per proprium tantum:

⁋ Praeterea non eodem actu appetitur finis id quod est ad finem propter finem: igitur non eodem actu cognoscuntur onclusio et principia: et conclusio pro principia: consequentia patet per opinantes oppositum. vo lentes quodsic se habeat notitia principii ad notitiam conclusionis: sicut volitio finis ad volitionem eius quod est ad finem. antecedens suppo non pro nunc: quia infra in prima distinctione probabitur.

⁋ Ultime quantum ad istam conclusionem. si esset idem habitus conclusionis et principiorum: quia non est potior ratio quod vnius conclusionis habitus sit etiam habitus suorum prin cipiorum: quam alterius habitus sit habitus suorum: etiam sequitur quod omnis scientia erit intellectus: et quod omnis scientia subalternata erit scientia subal ternans: loquendo de subalternatione per sumptionem principiorum: hec autem sunt falsa et contra p. Nam. 6. ethi. et 2. poli. ex intentione probat quod principiorum non est scientia: sed intellectus: et quod intellectus est verior et certior scientia. Et quod intellectus seu notitia princi. non acquiritur per demonstrationem: scientia vero acquiritur per demonstrationem. primo etiam post. non est dubium quin velit scientiam subalter nantem et subalternatam non esse vnam: sed diuersas: consequentia patet: quia omnis notitia princi. et habitus causatus ex ea est intellectus: Et omnis scientia principiorum scientie subalternate est scientia illam sibi subalternans.

⁋ 3a conclusio faciliter probatur. primo quidem: quia aliquando principiorum vnum est per se notum: et reliquum per viam experientie et memorie. iuxta poctrinam. pr. 2. poste. et in prohe. metha. Constat autem quod talium non est idem habitus: et maxime hoc verum est: si respectu princi. primo mi modi non sit aliquis habitus generatus in intellectu sicut vo lunt multi.

⁋ Praeterea aliquando vnum est propositio immediata: aliud autem mediata. et scita. ergo talium non est vnus habitus. et patet consequentia ex su pradictis ad conclusionem praecedentem.

⁋ Praeterea notitia vnius principii potest stare cum ignorantia alterius etiam dispositionis: igitur non est vnus habitus vtriusque. consequentia probata est superius in simili. Antecedens patet tam vbi vnum principium est per se notum et aliud non: sed est propotio scibilis. quam etiam: vbi vnum est per se notum et aliud non: immo per viam sensus et memorie vel vtraque 2o modo possibile est enim quod quis non habuerit experientias singularium sufficientes ad su mendum vniversalibet acceptionem que est principium artis et scientie: ac per hoc illud principium non sit sibi notum: quin immo cum hoc potest estimare de opposito. et tamen reliquum principium sit perse notum vel per modum. praedictum vel ex terminis.

⁋ Praeterea significata principiorum sunt alia et alia vt vnum non cognoscatur per aliud. ergo: eorum non est vnus habitus et loquor de principiis primis que sunt propo sitiones immediate: antecedens notum est. consequentia probatur. quia distinctorum subiectorum specie: quorum neutrum per alterum cognoscitur: non est idem habitus numero. alias quarumcumque distinctarum conclusionem et disperatarum posset quis dicere quod sit vnus habitus nuoa. per hoc etiam potest probari quod non sit vna notitia amborum principiorum demonstrationis: quia sunt obiecta cognoscibilia specie distincta: et neutrum per aliud cognoscitur.

⁋ Iterum qua aliquando principiorum alterum est affirmatiuum: et reliquum negatiuum alterum vniversale et reliquum particulare: ergo non est eorum vna notitia nuoa. consequentia probata est.

⁋ Sed conclrsio istas duas conclusiones vltimas et quedam dicta in probationibus earum arguunt aliqui tenentes oppositum. primo sic. Respectu quorumcumque potest esse vnus actus: potest esse vnus habitus: sed respectu principio rum et conclusionis potest esse vnus actus: quia non plus repugnat sillogimo: composito ex multis propositionibus intelligi vno act quam propositioni composite ex multis terminis: sed propositio intelligitur vno actu: igitur etc. Maior probatur: quia eque necessario praexigit actus sciendi conclusionem notitiam premissarum: sicut actus cognoscendi propositione notitiam terminorum seu eorum que per terminos significantur.

⁋ 2o sapientia est vnus habitus et illa est respectu conclusionem et premissarum: igitur. antecedens patet per philosophum. 6. ethi. madium inquit: quoniam certissima scieniarum erit sapientia: oportet ergo sapientem non solum qua ex principiis scientie: sed et circa principium verum dicene: quarem vtique erit sapientia intellectus et scientia. consequentia est nota.

⁋ Ex ista auctoritate patet: quod sapientia est respectu principiorum et conclusionem: et quod est scientia et intellectus sed non est realiter et formaliter scientia et intellectus qui tunc non esset habitus distinctus ab eis: ergo est scientia et intel lectus equiualenter: quia est respectu illorum quorum scientia est et intellectus.

⁋ 3o sic. esse sicut significatur per conclusionem dependet a sic esse sicut significatur per premissas in essendo. igitur et in cognoscibile essendo. sam vnumquodque sicunt se habetur ad entitatem: ita se habet ad veritatem et scibilitatem secundo metaphysice.

⁋ 4o impossibile est euidenter cognosci conclusionem ex hoc praecits: quod intellectus fertur ab solute super conclusionem: igitur si numquam euidenter cognoscatur maxime euidentia intrinseca: hoc erit in cognoscendo et apprehendendo eam in ordine ad praemissas. id est significata per eas.

⁋ 5o scire est aliquis actus vnus quo informante animam quocumque alio circunscripto contradictio est non scire. sed mullus talis actus est: nisi cadat tam super significata conclus nis quam praemissarum: aliter enim non esset euidens anime sic esset sicut per conclusionem significatur: igitur.

⁋ 6o sicut se habet finis ad ea quae sunt ad finem ad bo nitatem et appetitum: ita se habent principium et conclusio ad veritatem id est cognoscibilitatem et intellectum: patet. 2. phycorum: sed finis habet bonitatem a se super quam fertur appetitus: ea vero quae sunt ad finem habent bonitatem ex fine: et appetitus non fertur super ea nisi quatenus fertur super finem: Alioquin si feratur per se habebunt rationem finis: vt patet ex primo ethigitur nec intellectus fertur super conclusionem nisi quatenus super principium ferebatur.

⁋ 7o si intellectus feratur supe conclusionem secundum se: aut cognoscit eam ex natura terminorum conclusionis: aut ex copulatione eorum: aut ex pondere naturae sue: non primum: quia tunc conclusio esset principium: nec 2m: quia non cognoscitur nisi ex terminis copulatio illa. Nec 3m: tum quia mouetur ab obiect (et ideo vel termini vel copula vel aliquid aliud mouebit intellectum ad iudicandum: quod hic sit verum) tum quia nec ad cognoscendum veritatem principii mouet ex pondere potentie nisi ex terminis determinetur. Non ergo intellectus cognoscens conclusionem fert super eam secundum se: sed fertur super eam quatenus simul fertur super principium.

⁋ Confirmatur: quia scire aliquid non est nisi cognoscere: quod hoc est propter hoc: vnde a cognoscente consue tum est quari: vnde nouit quod sic est: vt innuatur: quod scire non est: nisi ex causa cognoscere. iuxta illud. p. primo poste. Scire vnumquodque opi namur cum causam cognoscimus: et quoniam illius est causa etc.

⁋ 8o si non ea dem numero intellectio quae cadit super veritatem conclusionis caderet sui veritatem principii: tunc inueniret intellectus per se veritatem in illa: quia impossibile est intellectionem ad aliquid terminari praecise: quin sit in illo veritas praecise: sed in conclusione non est veritas per se et proprie seu praecise: sed vt est iuncta veritati principii: sic bonitas et al petibilitas non est in potione amara: nisi quatenus copulatur cum sanitate per modum inducentis eam: ergo non aliquo actu fertur intellectus in veritate conclusionis: quin eodem feratur in veritatem principii.

⁋ 6o ille actus quo cognoscitur: quod hoc est propter hoc: vel quod hoc est causa quod sit hoc: transit simul super vtrumque scilicet super illud quod est causa et super illud cuius causa est: sed actus qui est scire est nosse: quod hoc est propter hoc: et quod hic sit causa quod sit hoc: vt patet per diffinitionem de scire primo posteriorum: et phycorum. Et patet etiam quod nosse: quod hoc est simpliciter et ex se: non est scire: sed principium intelligere: igitur actus sciendi simul transit super veritatem principii et conclusionis.

⁋ io o hoc est scire in intellectu: quod est eligere in voluntate: sicut intelligere principio in intellectu: hoc est quod velle finem in appetitu: patet hoc 2o phy sed actus clectionis simplex et vnus cadit super illud: quod est ad fi nem propter finem et super vtrumque simul: igitur et scire cadit simul super vtramque veritatem scilicet principii et conclusionis.

⁋ Ad primam dico: quod conclusio et principio seu sic esse sicut significat conclusio et sic significant principio intelligi vno actu potest intelligi dupliciter: vno modo quod intelligant illo actu non iudicia trio. nec enunciatiuo seu quod non sit affirmatio a negatio in intel lectu: sed tantum intelligentia simpliciter. Alio modo quod vno actu iudiciario qui est affirmatio vel negatio. Cum igitur assumitur: quod respectum conclusionum et praemissarum potest esse vnus actus: si intelligatur primo modo non faad propositum: esto quod istud concederetur. Nam actus sciendi non est talis actus: sed est actus iudiciarius et enunciatiuus: seu potius enuciatio. scitur enim eo quod hoc est hoc. verbi gratia quod anguli trianguli sunt equales etc. Si vero intelligatur 2o modo: nego illam et consequentur maiori quaeassumitur in proboione huius scilicet quod non plus repugnat syllogismo etc. Et cum probatur. quia eque necessario praexigit etc. Dico quod probatio nul la est: quoniam non sequitur: notitia conclusionis eque necessario praexigit not tiam praemissarum: sicut notitia pricipii notitiam terminorum: igitur siul eadem notitia qua cognoscitur principium cognoscuntur termini: sic ea notitia qua cognoscitur conclusio cognoscuntur praemisse. Et ratio est quoniam vltra talem praexigentiam alia causa est ex parte pricipii quae est potior immo praecius et totalis eius quod ditut scilicet quia termini seu significata termi norum clauduntur infra per se signicicatum principii: et ideo notitipricipii seu quae est principium cadens super suum significatum to tale necessario cadit super significata terminorum: quae sunt partes eius: non sic autem est de conclusione: quoniam significata totalia pricipiorum non clauduntur infra per se significatum conclusionis.

⁋ Confirmat solulo ex dictis arguentis: vult enim ipse quod aliqua propositio demonstrabilis est cognoscibilis experientia: ponatur igitur quod aliqua sic cognoscatur: constat quod illa noticia cadet precise super sic esse: sicut illa propositio significat: et non super fic esse sicut significant aliqua pricipia ex qubus posset demonstrari: numquam autem noticia principii cadere potest super significatum suum quin cadat super significata terminorum. non est igitur simile.

⁋ Praeterea nullam apparentiam veritatis habet: quod si vnum verum et partes sue possunt apphendi vno actu etiam diuersa vera: quorum neutrum est pars alterius possint apphendi vno actu: nec etiam apparentiam habet quod si vn actus potest esse affirmatio significans vnum verum: quod vnus est actus possit esse affirmatio a negatio significans duo vera: nam primum vtique possibile est: 2m aut in nobis simpliciter est impossibile per naturam: et tamen hoc 2m darioportet secundum sic arguentem vt supra est ostesum. Quod etiam assumitur: quod noticia conclusionis necessario praeexigit noticiam praemissarum. vtrum sit verum et in quo sensu non. curo pro nunc. quia non est opus ad soluendum argumtum. secundum tamen doctorem qui primo fecit rationem illam: hoc negandum esset: sicut patet per illud quod dictum est de propositionem demonstrabili cognoscibili per experientiam: verum tamen ipse ponit minorem suam sine probatione. Et alius sequens eum addit probationem: qui tamen non concordat cum eo in dicto eodem.

⁋ Ad 2am dico primo: quod ratio illa procedit contra tenentes conclusionem ad quam probandam adducit: saltem contra duos: quorum vltimo posite sunt rationes. Nam vterque vult: quod omnis actus sciendi constanter cadat super conclusionem et principia: et per consequens omnis scientia est sapientia: quod ipsi non intendunt: neque P. Tno responsio ad rationem negando antecedens. si intelligatur. quod sit vnus habitus numero non includens habitus distinctos patet speciem. Est aut sapientia vnus habitus totalis includens tam intellectut quam scientiam ab vtroque differens: sicut totum a parte vt ibidem vult eustracius. Et dicitur vnus illo modo quo tota metaphysica (quae forte sola secundum p. proprie sa pientia dicitur) est vna scientia: de quo modo videbitur in articulato sequenti.

⁋ Ad 3m dicendum quod non probat propositum: sed si quid probat: probat solum: quod noticia conclusionis seu de sic esse etc. dependet ex noticia pricipiorum ad eundem sensum: ex hoc aut non sequitur: quod sit eadem noticia qua cognoscitur conclusio et principia.

⁋ Praeterea alius apopatet defectus rationis: quoniam simili modo probaretur quod nullus effectus potest cognosci nisi cognosceretur causa eius a qua dependet: acper hoc nisi cognosceret deus: et quod plus est: nisi eadem no ticia numero cognosceretur: quod patenter est sfilibutm. Quod etiam ex philosopho allegatur non est ad propositum. Nam p. non intendit ponere ea similitudine inter vnam et aliam secundum dependentiam vnius ad alteram im¬esse: et dependentiam etiam in cognosci: vt. valet. sicut hec sine illa esse non potest: ita nisi per illam cognosci non possit. Sed intendit comparare rem ad suam veritatem secundum prmanentiam et varietatem seu necessitatem et contingentiam: vt. valet. si est res in se prma nens et inuariabilis in esse: eius veritas est inuariabilis: et quod cognoscitur de ipsa est inuariabiliter verum: et tanto plus vel minus: quanto in esse fuerit plus vel minus: et ideo inquit. p. quapropter semper existentium principia semper esse verissima necesse est. Non enim quandoque vera: sed subie semper. Et ra tio est: quia non quandoque sunt et quandoque non sunt: sed sunt semper. Et statim concludit quare vnumquodque sicut se habet vt ita sit et ad veritatem id est inquit Commentator quod quanto magis fuerit perfectum in esse tanto magis erit per fectum in esse ndo verum. Et sic patet: quod auctoritas cui innititur reilla: non est ad propositum suum.

⁋ Ad 4m dico quod antecedens potest intelligi dupliciter: vno modo quod impossitie est conclusionem euidenter cognosci ex hoc praecipue: quod intellectus fertur absolute super conclusionem: excludendo scilicet eius lationem praesentem et praeteritam super principim. Et in hoc sensu loquendo de potentia naturali et de notitia quae proprie dicitur scientia: quod dico propter noticiam experimentalem. Si tamen haberi possit de aliqua conclusione scibili potest concedi antecedens. et neganda est consequentia Alio modo po test intelligi quod ex hoc precipue etc. id est eo actu quo precise fertur super conclusionem: et sic est negandum antecedens.

⁋ Ad 5m quicquid sit de maiore. Nam apud multos est dubium vtrum aliqua noticia creata habita vel haberi possibilis naturaliter sic essentialiter sinotitia: quod non possit etiam existens in anima non esse noticia. Eundo tamen ad vim argumenti. Dico quod aliquis actus praecise cadens super sic esse sicut significat conclusio est talis quod omni alio actu circum scripto ipso in anima posito habens ipsum scit. Et si actus scien di non possit esse in anima quin sit noticia: dico quod iste actus praecise cadens super conclusionem est talis: quod eo posito in anima omni aliqui actu circunscripto: contradictio est non scire. Et sic patet quod minor ratio nis est neganda.

⁋ Ad 6um concessa similitudine ad bonum intellectum: argumentum non probat propositum: quoniam quaemuis illud quod ad finem est: non appetatur nisi propter finem: non tamen eodem appetitu appetitur vtrumque: sed appetitus finis causa est appetitus illius quod est ad finem. vnde et hoc ipsum est aliquid appeti propter aliud: quod est appeti: quia appetitur aliud et quod appetitionem illius esse causam appe titonis istius. sic in proposito. Et si conclusio sit non propter principium: non tamen eadem est notitia vtriusque: sed notitia principii est causa notitie conclusionis: ex quo sequitur oppositum valet quod non sit eadem notitia vtriusque.

⁋ Ad 7m dico: quod ex nullo illorum: sed ex notitia principiorum causaliter habet notitiam de conclusione: siue autem simul heat has notitias: siue non: non est tamen prin cipiorum et conclusionis vna notitia. Ad confirmationem dicendum est: quod aliud est dictu: scire est cognoscere hoc propter hoc. Aliud est dictu scire est cognoscere quod hoc est propter hoc Primum enim vniversaliter verum est. Nam scire accipiendo proprie omne scire est cognitio conclusionis ad sensum superius datum causata ex notitiis prioribus. Et ideo quodlibet scire est cognoscere hoc: vel cognitio huius propter hoc id es propter priores notitias ex quibus causatur.

⁋ 2m autem non vniversaliter est verum: tum quia ille qui scit aliquid praecise a priori non cognoscit: quod hoc est propter hoc: Tum etm: quia nec omnis qui scit a priori et per causam: scit vel cognoscit quod hoc est propter hoc.

⁋ Unde demonstrans quod lumest eclypsabilis sic: omne recipiens lume ab alio inter quod et ipsum potest interponi corpus opacum est eclypsabile: luna est huiusmodi ergo etc. quamuis a priori et per causam cognoscat quod luna est eclypsabilis: non tamen per illam demonstrationem vel scientiam ab ipsa causatam cognoscit quod luna esg eclypsabilis propter illam causam valet. quod inter eam et sole potest opacum interponi: hoc enim enunciabile scilicet luna est eclypsabilis: quia recipis lumen a sole: et inter eam et solem potest opacum interponi. est aliud ali isto. luna est eclypsalis. et potest hec 2a cognosci non cognita prima

⁋ Praeterea primam contingat scire per demonstratione scientia eius non cadit obiectue super eius principio: sed praecise super eam.

⁋ Ex his patet: quod illa confiru falsum assumit.

⁋ Ad probationem dicendum: quod philosophus in verbis illis non loquitur de aliquo vno scire tantum: sed de multis scire simul quibus omnibus res perfcissime scitur: et cognoscitur.

⁋ Unde scire de quo loquit aggre gat in se scientiam: quia est: et scientiam propter quid est: qua vtique alie sut ab iuicem: sicut est quastio: quia est: alia a quasone propter quid est: vt patet 2o post. in principio. Et certe ad perfectam notitiam rei non sufficit scire: quia est tali vel talis: sed requiritur: vt etiam sciatur propter quid et propter quam causam est talis Nos autem loquimur de vno scire de quo ipse statim loquens diffi nit ipsum: dicens. Scire est per demonstrationem intelligere. et hoc commune est tuilibet scire proprie dicto.

⁋ Ad 8m nego minorem: siue enim veritas conclusionis sit iuncta veritati principii siue non: ipsa tamen est praecis aa et distincta a veritate principii. Et similiter est alia bonitas finis: verbi gratia. sanitatis: et alia eius quod est ad finem vtpote potionis amare. Dicitur enim bona potio: quia est causatiua sanitatis: secundum quam rationem non dicitur sanitas bona.

⁋ Ad poum patet: quid sit dicendum ex dicitis in solutione confirmationis septimi argumenti. Ad illud autem quod specialiter additur ili scilicet quod nosse quod hoc est simpliciter et ex se non est scire: dico quod si illud velit intelligi: quod non omne nosce quod hoc est: est scire: concedo: sed propter hoc nihil ad propositum. Si vero vellit intelligi: quod nullum nosse quod hoc est: est scire: neo: immo falsum est. Nam tale nosse quod non est primum sed per priora nosse seu priores notitias quales ad demonstrationem requi¬ runtur causatum vtique est vere scire.

⁋ Ad ideoum dico quod minor est fal sa: sicut supra dictum est: et infra probabitur. Nunc restat videre ad rationes alterius opinionis in principio s articuli positas.

⁋ Ad primam: dico primo quod dando sibi quantumcumque potest sibi dari secundum suam formam non concluditur suum propositum scilicet quod vnus habitus sit omnium talium: vbi gratia. geometraium et methabium conclusionum aut similiter omnium quarumlibet aliarum vnius generis. ratio est: quia non quaelibet conclusio eiusdem generis scientie est principi respectum alterius vel econverso

⁋ 2o dico: quod videtur mihi consequens rationabiliter posse concedi quia quamuis ante generationem habitus non possit naturaliter haberi noticia conclusionis nisi per actuales noticias principiorum: eorum scilicet ex quibus immediate deducitur quin tamen graiedenato hitu: quis illo mediam: et possit elicere noticiam conclusionis: non eliciendo notitiam praemissarum non video: et tamen est tunc conclusio dicetur cognosci non ex se: sed per principio antecedenter scilicet et causaliter: licet mediate: quoniam ex noticiis principiorum causate sunt noticie conclusionis vel noticia: ex qua vel qui bus genitus est habitus: qui similium noticiarum possit esse principium et secundum hoc patet quod argumentum non concludit quod conclusionis et principiorum sit vnus habitus.

⁋ 3o qui consequens nollet concedere potest negare consequentia: quia diceret quod quandocumque conclu sio cognoscitur per actum mediante habitu suo circa ipsam elicito simul cognoscitur principium per alium actum mediante habitu principii circa ipsum elicitum. Esto igitur quod non possit intendi haitus conclusionis sine intensione habitus principii: non tamen sequitur quod sit idem habitus numero huius et illius: sicut nec eadem est noticia.

⁋ 4o dico: quod non solum post habitum: sed et ante potesti cognosci conclusio esto quod tunc actualiter non cognoscantur omnia principium eius mediata et immediata vsque ad prima: alias numquam posset naturaliter acquiri notitia conclusionis 3o. vel. 15. aut alterius: multis aliis praesuppositis: cum non sit possibile simul tot noticias naturaliter habere: vt experientia manifestat: vnde videtur michi: quod sicut illa prima totitia et propositio que est maior demonstrationis mentalis et alia et prima propositio que est minor causant noticiam tertiam que est conclusio: et propositio non prima sic ista noticia 3a remanens in intellectu vel cum quadam alia noticia prima: vel etiam non prima. Si tamen anbe sint praemisse eiusdem demrationis causant aliam ter ciam: et si ille due prime ex quibus prima conclusio eusata fuit desierint esse. rursus et ista 3a cum quadam alia causat aliam: et sic vltra. nec oportet immo nec est naturaliter possibile: quod cuiuslibet conclusionis omnia principio simul actu cognoscantur. Et per consequens nec quod eorum habitus simul intendantur. per quod est patet: quod ratio ia non sufficienter probat quod conclusionis et omnium principiorum suorum sit vnus habitus nuoa: sicut intendit opinio.

⁋ Ad 2am concedo conclusionem quae sequitur: o scilicet habitus intellectualis est vnus nuoa: non tamen ex hoc sequitur quod diuer sarum conclusionum aut conclusionis et principiorum sit vnus habitus nuoa: quia nec sunt etim eiusdem speciei. vnde sicut habitus corporalis vnius speciei specialissime est vna forma nuoa in vno subiecto. Non aut omnes habitus corporales eiusdem graeserlis existentes in eodem subiecto sunt vnus habitus nuero: nisi per accidens ratione vnius subiecti. vnde albedo a dulcedo non sunt per se vnus habitus nuoa. et sicut est habitus affectiuus vel moralis vnus specie existens in eodem subiecto est vnus nuoa: non tamen omnes habitus morales eiusdem generis existentes in eodem subiecto sunt perse vnus habitus nuoa immo etiam nec iusticia commutatiua et iustia distributiua quae subpropinquiori griesene habitus continentur sunt vnus habitus nuoa. nec est temporantia circa passiones gustus et temporantia circa passiones tactus sunt vnus habitus nuo. Et vniversaliter nulli habitus inclinantes ad actus dissimiles et non eiusdemrationis quantumcumque sint in eodem subiecto) sunt per se vnus habitus nuoa. sicut inquam est in pred. sic etiam est de habitibus antellectualibus. Nlam quilibet habitus vnius speciei specialissime vniussubiecti est vnus numero: non minus quam habitus corporalis vel habitus moralis: sed habitus diuersarum specierum. quales sunt habitus diuersarum conclusionum et habitus conclusionis et habitus principiorum.) non sunt per se vnus habitus numero: de qua vnitate numerali habitus nunc est sermo.

⁋ Ad 3m dico: quod si quaecum¬ I que forme que non sunt perse vna forma numero dicantur vnum vel vna per aggregationem tantum concedo primam partem consequentis: et etiam secundam si intelligatur praecise de vnitate numerali. vnde nec metaph. et geomedia sunt vna forma numero: nec omnes partiales geometrie sunt vna perse geometria vel vnus habitus aut vna forma numero tantum. Ueruntnmn vna par tialis geometria cum alia magis conuenit: quam cum metaph. qui in inferiori et genere propinquiori. Sicut etiam vna tperantia magis conuenit cum alia alterius speciei: quam conueniat cum liberalitate vel iusticia. nec tamen (vt dictum est) sunt vnus habitus numero.

⁋ Ad 4m concedo antecedens et similiter consequentiam et consequens quia est indefinitum. Sed ex hoc non concluditur propositum: tum quia non omnes conclusiones vel scientie eiusdem generis: verbi gratia. geometrie) sunt adinuicem essentialiter ori dinate: quin imo alique sunt nullatenus inuicem dependen tes: vt superius dictum est. et per consequens saltem de talibus non probaret articum: quod intendit arguens probare. Tum quia etiam esto quod inter essentialiter ordinatas sit dare primam: videlicet illam ad quam stat vltima resolutio: non sequitur quod omnes ille essentialiter ordinate sint vna: siue intelligatur de conclusionibus siue de scientiis seu habitibus: quod esset probam dum. Sed sequitur quod illa prima est vna. quod concedo: immo argumentum magis arguit oppositum: quoniam quaecumque sunt essentialiter ordinata: sunt realiter numero distincta et specie.

⁋ Ad 5m nego maiorem. Nam vna potentia numero po test habere actus diuersarum rationum et circa diuersa obiecta specifice. habitus autem vnus specie et numero non habet actus taliter diuersos neque obiecta Quantum ad secundum articulum. qualiter plurium conclusionem sit scientia vna vel habitus vnus: et quarum sic: et quarum non. Pono conclusiones 3

⁋ Prima est quod si conclusionum que dicuntur ad vnam scientiam pertinere subiecta sunt vnum graerie subalterno onium illarum multitudo dicitur vna scientia vnitate generis subalterni. 2a quod taliter sunt vna scientia ille sole speciales et partiales scientie: qualiter est idem genus per se subiecti. 3a quod non quicumque habitus habent idem genus perse subiecti sunt vnus tali vnitate. Sed quicumque habent idem genus subiecti et ex eisdem genere primis principiis procedunt sunt sic: seu tali vnitate generis vnus.

⁋ Primam conclusionem probo. aut talium scientiarum vnitas est numeralis: aut specifica specialissime: aut est vnitas tantum gene ris generalissimi: vel ea aliqua alia minor: aut est vnitas generis subalterni: non autem est vnitas numeralis: vt probatum est articulo praecedenti. nec vnitas speciei specialissime. Nam obiectorum scibilium alterius et alterius rationis scientie sunt alterius et alterius rationis: et non solum hec: sed eiusdem obiecti scibilis scientia a priori et scientia a posteriori sunt diuersarum rationum: vt patet ex precedenti questione.

⁋ Preterea magis conuenit scientia quam habet sortes de a. per aliqua principia cum scientia quacumque quam habet plato de a. etiam per eadem principia specie. quam scientia quam habet sortes de a. cum scientia quam habet idem de b. igitur iste due scientie eiusdem a. et b. differunt specie.

⁋ Preterea si omnes tales essent vna specie: essent etiam vna numero: cui oposium est probatum: consequentia patet: quoniam in eadem anima non sunt plures habitus numero et non specie differentes: vt omnes concedunt. Non est igitur vnitas speciei specialissime: sed nec est vnitas graenis generalissimi: vel alia minor ista: quoniam tunc due particulares geometrie non magis essent vnius scientie: quam vna medicina et geomedia nec magis conuenirent quam geometria cum temperantia vel albedine aut alia qualitate corporali: cum omnes tales forme sint eiusdem generis generalissimi: scilicet qualitatis. relinquitur ergo quod sit vnitas graeseris subalterni. et sic patet prima conclus

⁋ 2am conclusionem probo. Quarumcumque scientiarum est idem gen per se subiecti: et eadem gnaente prima principia propria: ille sunt vna scientia vnitate praedicta: sed quarumcumque est idem genus per se subiecti: sunt etiam eadem genere prima principio propria. igitur. maior patet per. p. primo post. capitulo penultimo dicentem. vna scientia est que est vnius generis subiecti: quaecumque ex primis componitur. vnius autem graesenis subiecti vel dicuntur ille quarum subiecta ab eis sernum vnam communem rationem vel conceptum secundum primo analoiam ad aliquod vnum considerantur.

⁋ Unde p. 4. metaph. Non solum est inquit eorum que secundum vnum dictorum est vnius scientie speculari. Sed et dictorum ad vnam naturam super quo Commen. ait. Res enim erg que habent vnam scientiam non tantum sunt quarum subiectum est vnum speciem aut graeserne dicto vniuoce. Sed et quarum esse attribuitur vnifini aut vni agenti aut vni subiecto. Et hoc probatur ibidem per exepum de medicina. Dixi autem secundum vnam communem rationem etc. quoniam si alique scientie de eisdem rebus considerent: non autem secundum vnam rationem etc. non dicuntur ad vnam scientiam parti nere. verbi gratia. de phisica et geometria quarum vtraque de magnitudinibus considerat: quia tamen phisica considerat de his vt sunt passiones corporum naturalium inquantum naturalia sunt: et earum tamen passiones corporum eis conuenientes inquantum huiusmodi Seometria non sic: sed inquantum magnitudines sunt: et per consequens est earum passiones inquantum huiusmodi: ideo geometria et phisicanon sunt vna scientia modo paedicto. Et hec omnia patent per. p. 2o 5u philosophiorum. et per Commen. ibidem. minor patet: quia secundum. p. primo post. oportet principia scientie esse vnigenea perse subiecto eiusdem. oportet inquit ipsa in eodem esse graedere habis quae demonstrantur.

⁋ Et patet ratione: quoniam non conuenit ex qualibuscumque principiis circa quodcumque genus entium conclusiones demonstrare. Unde per principio geometrie numquam demostrabitur deum esse separatum a magnitudine aut esse intelligentem: vel contrariorum eandem esse disciplinam: vt dicitur primo poste riorum: neque per principio philosophice demonstrabitur: quod super quamlibet lineam rectam contingit triangulum equilaterum collocare.

⁋ hoc etiam patet inducendo videmus enim quod quia geomeira considerat de continuo inquantum huiusmodi: idcircoa omnia sua prima principim sunt de continuo: vel de sibi conuenientibus inquantum huiusmodi. Sicut quaecumque eidem sunt equalia: inter se sunt equalia. Et si ab equalibus equalia demas etc. Et de puncto ad punctum rectam lineam ducere: et sic in singulis discurrendo omnia ad idem genus perse pertinere subiecti videbitur: philosophicus vero quia non sub eadem ratione considerat magnitudines numquam talibus vtitur principiis: inquantum dico philosophicus est. Et ideo quando diuerse scientie probant eandem conclusionem per alia et alia prima prinia: non est earum sub eadem ratione idem subiectum: sed sub alia et alia ratione. hoc patet etiam per Auic id est li. sue sufficientie. vbi ostendens quo demonstrationes astrologi et phisici de rotundi tate terre diuersantur ait: prius inducit probationes sumptas ex comperatione oppositionum situum et distantiarum.

⁋ he autem sicut patet sunt conditiones pertinentes ad genus continui inquantu huiusmodi: sub qua ratione considerat astrologus motus celorum: vt dicit Commen2o metaph. Et subdit Auic. et inuenimus quod 2a inducit probationes sumptas ab eo quod debet natura corporis naturalis. vnde est naturale. Et sic patet quod terra non intrat considerationem vtriusque sul vna ratione: sed alia et alia. ac per hoc et ipsi ex aliis et aliis demonstrant principiis. sic igitur patet vna pars seu vna exponentium proposite conseusionis scilicet quod quarumcumque scientiarum est idem perse subiectum: sunt eiusdem scientie modo praedicto. Reliqua pars exponens conclusionem illam scilicet quod nulle alie ab istis sic pertineant ad vnam scientiam probatur. quia quarumcumque sci entiarum sunt alia et alia principio prima graesene: ipse sunt alie et alie scientie: sed quarumcumque non est idem per se subiectum: sunt alia et alia propria principio grieteone. igitur. maior patet per philosophum prio post. dicens. Scientia est altera ab ali t era quarumcumque principio neque ex eisdem nem ex alteris nec ex se inuicem sunt. non loquitur de principiis immediatis et proximis quae sunt praemisse: ex quibus immediate conclusio deducitur: quoniam talia sunt alia et alia ad aliam et aliam conclusionem eiusdem scientie: sed loquitur de principiis ad quae stat vltima conclusionis resolutio: et hoc innuit quod est ibidem ait. huius autem signum cum indemonstrabilia veniat.

⁋ Item Commentators 3o meta. necesse est inquit vt scientiae diuersentur propter diuersitatem earum in principiis vt sint modi demonstrationum vsitatarum in arte aliqua alii a modo demonstrationum alterius. minor patet per philosophum vbi supra. dicentem. multorum gnaese id est subicibili alia principiom sunt. Et statim probans quod diuersarum scientiarum sunt diuersa propria prima principia assumit quod ex solis communibus principiis non possunt omnia demonstrari. Sed cum eis oportet habere alia propria que sunt alia et alia secundum aliud et aliud genus subiecti propterea dicit. alia quidem in quanti tatibus alia vero in qualitatibus sunt: cum quibus demonstratur per communia. Et in fine capi. ait. Monstratum est quod ali tera principia sunt differentium scilicet griesieone subicibili.

⁋ Conclusio 3a probatur. scilicet quod loquendo de habitibus in communi et non solum de scientificis de quibus tantum loquitur praecedens conclu non quicumque habitus habent idem genus subiecti pertinent ad vnum habitum vnitate praedicta. Nam quorumcumque habituum sunt diuersa prima principia illi sunt diuersi. patet ex praecedentibus. sed aliquorum quorum est idem genus subiectum sunt diuet sa principi a. patet de fide: scientia: et opinione: quorum potest esse idem sub eadem ratione subiectum: et tamen sunt vel esse cum hoc possunt diuersa prima principia: eo quod opinio non tantum ex propriis: sed est ex comnibus et extraneis possit haberi principiis. hoc confirmatur: quia secundum philosophum 4. meta. Circa idem gen subiectum versatur metaph. et dialetica. Constat autem quod non per eadem principia: alias opinio foret scientia: igitur etc. Quantum ad tertium pono conclusiones duas. Una est quod non omnium conclusionum thelogicarum est vnus habitus numero neque specie specialissima. probatur per eundem modum quo probata est prima conclusio primi articuli tum scilicet quia non quicumque habet habitum vnius conclusionis theolo gice potest in actum circa quamlibet: tum quia cum theomia vniusconclusionis stat error alterius conclusionis in eodem. Tum quia theomia vnius perdi potest remanente theoisa alterius. applica et extende conformiter ista media ad illa.

⁋ 2a conclusio omnium theologicarum conclusionum est vna omnis theologia quem admodum est omnium geometralium vna geometria vel me dicinalium vna medicina. Patet. quia omnium talium subiecta considerantur in attributatione ad vnum perse: et primo in ea considerandum scilicet ad deum. et per eadem principia prima. omnes con clusiones theologice probantur scilicet per auctoritates sacri canonis: igitur etc. Patet consequentia quia ex vnitate principiorum et vnitate perse subiecti concluditur vnitas habitus sepe dicta.

⁋ Ad argumentum principale quaestionis dicendum quod minor est falsa: sicut probatum est articulo primo. ergo etc.