Quaestio 1

⁋ Lectura in primo sententiarum excellentissimi sacre theo logie professoris Gregorum de ariminio: prioris generalis quondam totius ordinis fratrum heremitarum Sancti Augu stini feliciter incipit. Questio. I Irca prologum primi libri sententiarum. Quero primo. Utrum de obiecto theologico: per theologicum discursum noticia proprie scientifica acquiratur.

Et arguo primo quod sic. slam per theologicum discursum acquiritur noticia superior fide. ergo noticia scientifica. consequentia patet: quoniam nulla noticia alia a scienscia est superior fide: si qua enim esset: illa vt videtur esset opinio: sed secundum hug. de sacramentis. libro. Io: fides est opinioerior. Unde diffiniens fidem ait: quod est certitudo animi de rebus absentibus supra opinionem et infra scientiam constituta. Antecedens probatur: quoniam alias fidelis theologus inutiliter homo theologicos discursus exerceret: quia non plus postquam ante cognosceret.

⁋ Confirmatur: quia alias doctus theologus non haberet maiorem noticiam de veritatibus theo logicis quam simplex fidelis. contra Aug. 14o de trini. dicentem: quod "hac scientia non pollent fideles plurimi: quamuis polleant ipsa fide plurimum".

⁋ 2o ad quaestionem arguo ex intentione Aug. contra epistolam fundamenti dicentis. ego namque catholicam fidem profiteor. et per illam me ad certam sci entiam peruenturum esse presumo: ergo secundum ipsum habita fide contingit peruenire ad scientiam eorum que cre duntur. hoc autem non est nisi per theologicum exercitium et theoogicas probationes. igitur etc.

⁋ 3o idem Augu. 14. de trini. dicit quod eam scientiam qua scitur: "quemadmodum illud quod credimus piis opituletur et contra impios defendatur: proprio vocabulo scientiam appellare videtur apostolus". et hac "non pollent: vt premisit et iam allegatum est: fideles plurimi quaeuis plurimum fide polleant". Cum igitur huiusmodi scientia non sit ni si theologia. de qua loquimur. scilicet que per theologicos discursus acquiritur habetur propositum. Ad oppositum arguitur. per nullum discursum non demonstratiuum acquiritur noticia proprie scientifica. Sola enim demonstratio est syllogismus faciens scire. Sed nullus discursus theologicus est syllogismus demonstratiuus: cum quilibet constet ex vtraque vel altera credita. igitur etc. In ista questione erunt articuli. 4 Primo namque videbitur in generali quod est obiectum scientie seu quid scitur per scientiam per demonstrationem acquisitam: et per hoc patebit quid proprie est obiectum theologicum.

⁋ 2o inquiretur quis discursus est proprie theolo gicus.

⁋ 3o videbitur quis ex actibus et habitibus intellectus proprie dicitur scientia.

⁋ 4o: quod queritur principaliter. Quantum ad primum dicitur a quibusdam quod differentia est inter obiectum et subiectum scientiae. quia subiectum scientiae est subiectam conclusionis: obiectum autem scientiae est illud quod scitur et immediate terminat actum sciendi. huiusmodi autem est ipsa con clusio scita: et ita subiectum est pars obiecti: et si sit obiectum non est nisi partiale.

⁋ Pro isto dicto innuitur ratio duplex. prima est quod nihil scitur nisi verum: sola autem propositio est vera. ergo sola propotio scitur: et non nisi conclusio ergo etc.

⁋ 2o obiectum scientie demonstrationis vniversalis est conclusio ipsius demonstrationis. ergo a cuiusli bet scientie per demonstrationem acquisite obiectum est conclusio demonstrationis illius. Assumptum probatur: quia vel ipsa conclu¬ sio demonstrationis vniversalis est obiectum illius scientie: et habetur propositum: vel res extra animam: sed hoc esse non potest: quia nec res vniversalis: cum nulla sit huiusmodi nec res singularis: quia non potius vna quam alia significata per subiectum conclusionis. verbi gratia. si conclusio sit hec. omnis triangulus habet tres. etc et non plus vnus singularis triangulus quam alius est obiectum. ergo quilibet: et cum omne obiectum actus sciendi cognoscatur ab intellectu: sequitur quod demonstrans homo conclusionem actu et immediate cognoscat quemlibet singularem triangulum: quod est falsum.

⁋ 3o potest sic argui. idem est obiectum immedia tum actus sciendi et actus assentiendi ei quod scitur. siue actus sciendi distinguatur ab actu assentiendi siue non: sed sola propositio est obiectum actus assentiendi: non enim assen tit quis nisi complexo quod iudicat esse verum: quin immo non est aliud alicui assentire quam iudicare illud esse verum. ergo etc.

⁋ Confirmatur. quia si obiectum assensus sit res extra: eadem ratione et obiectum dissensus. Ponatur igitur quod aliquis demonstraret deum esse eternum. iste scit et assentit quod deus est eternus: et simul hoc dissentit vel dissentire potest quod deus non est eternus. et per consequens si res ad extra sit obiectum eadem res: scilicet deus est obiectum assensus et dissensus. et eidem simul quis assentit et dissentit: quod est impossibile.

⁋ Item propositio per se nota quae est principium demonstrationis est obiectum assensus intellectualis. ergo et conclusio demonstrata est obiectum assensus scientialis ac per hoc et scientie.

⁋ Praeterea res ad extra esset obiectum assensus sola apprehensio eius sufficeret ad causandum assensum de ipsa. et per consequens superfluum foret formare propositionem qua mediante causaretur assensus.

⁋ 4o quod nihil omnino est. non est obiectum scientiae vel assensus: sed fre quenter quod significatur per conclusionem demonstrationis est omnino nihil: sicut patet si demonstraretur quod infinitum vel aliud possibile non est. igitur etc.

⁋ 5o secundum philosophum 6o ethicorum illud est scibile quod est demonstrabile. ergo illud scitur per scientiam genitam per demonstrationem: quod per illam demonstratur. hec autem est sola conclusio. ergo etc.

⁋ Confirmatur secundum eundem ibidem qui vult quod intellectus sit principiorum et scientia conclusionem.

⁋ Ista opinio non apparet mihi vera: ideo contra eam et pro responsione ad articulum istum pono 3 conclusiones.

⁋ Prima est. quod conclusio demonstrationis non est obiectum scientie acquisite per de monstrationem. 2a est. quod nec res ex. 3a est: quod significatum totale conclusionis est obiectum scientie. ex qua patebit quod signi ficatum totale conclusionis theologice est obiectum theologie acquisi te per theologicum discursum. Et similiter theologie que est circa theologicum principium: obiectum est significatum totale dicti principii.

⁋ Primam conclusionem probo.

⁋ Primo sic. si obiectum sciente esset ipsa conclusio. sequeretur quod quilibet actu sciens scientia acquisita per demonstrationem actu apprehenderet conclusionem sue demonstrationis. hoc patet. Sed consequens probatur esse falsum per experientiam. Nam plerumque: immo quasi semper contingit quod demonstrans quamuis formet conclusionem: non tamen actu reflectitur super illam apprehendendo ipsam: sed directe figit suum aspectum in id quod ipsa significat. nihilominus tamen acquirit scientiam per illam demonstrationem: cum sit syllogismus faciens scire.

⁋ Confirmatur: quia si conclusio apprehendatur. aut appreheditur tantum apprehensione que simplex intelligentia aut apprehensione etiam iudiciaria qua cognoscitur aliquod one ipsa. primum non obuiat. Nam talis apprehensio non est scientia: vt nunc de scientia loquimur: cum per quamlibet sciam sciatur aliquid alicui inesse vel non inesse: quod simplici apprehensioni non conuenit.

⁋ Praeterea apprehensio non per se causatur per demonstrationem: quin immo si absque praemissis con clusio illa formaretur in intellectu non minus eam intueri ille posset et apprehendere tali apprehensione simplici. scientia autem de qua loquimur non nisi per demonstrationem acquiritur.

⁋ Rursum non tantum conclusio demonstrationis: sed et prima principia possunt sic apprehendi et similiter ipsa simplex apprehen¬ sio que non est propositio: quin immo etiam et vna propositio falsa: et tamen nec prima principia nec apprehensio incomplexa nec propositio falsa scitur scientia: de qua nunc loquimur. ergo etc.

⁋ Si dicatur quod conclusio apprehenditur apprehensione iudiciaria et enunciatiua: hoc erit vt videtur: apprehensione qua cognoscitur ipsa conclusio esse conformis rei seu esse vera. Nam nul la alia videtur esse ad propositum. sed certum est quod non quili bet demonstrans habet talem noticiam de suam conclusione. Unde nec geometer demonstrans latera trianguli descripti secundum doctrinam prime conclusis primi euclidis esse equalia considerat vel apprehendit: quod conclusio qua enunciat illa esse equalia est vera. nec medicus concludens tali morbo talem debere dari medicinam cogitat quod sua conclusio est vera quamuis vterque cognoscere fa cillime possit.

⁋ Praeterea sicut aliud est querere vtrum latera huius trianguli sint equalia: et aliud vtrum hec propositio latera huius trianguli sunt equalia. sit vera. sic aliud est scire hoc et aliud est scire illud. Et certum est quod primum scire vel solum vel maxime est geometre: et tale acquiritur in eo per demonstrationem ergo eius obiectum non est conclusio illa.

⁋ Praeterea nec secundi scire illa conclusio est obiectum totale. nam per ipsum scitur quod illa conclusio est vera. et per consequens si aliqua propositio debeat dici obiectum eius. erit hec latera huius trianguli sunt equalia: est propositio vera: et eius pars est illa prima contra vt patet.

⁋ Item et ipsa non est conclusio demonstrationis per quam aquiritur ipsum secundum scire. et per consequens nullius scientie obiectum est contra demonstrationis per quam acquiratur.

⁋ 2o ad principale suppono quod sic esse vel non sic esse. non est propositionem enun ciantem sic esse vel non sic esse veram. et hec suppositio nota est: et patet etiam per philosophum in postpraedicamentis. capitulo de priori. vbi vult quod quamuis illa adinuicem conuertantur secundum consequentiam: nihilominus tamen sic esse est causa quod propositio sit vera et non est conclusio. et per consequens: sic esse non est propositionem enunciantem sic esse veram.

⁋ Item sup pono: quod sic esse non est propositio enuncians sic esse: et hoc etiam dicit philosophus in postpraedicamentis. capitulo de oppositis. Non est autem inquit quod sub affirmatione et negatione iacet affirmatio a negatio. et probat. affirmatio namque est oratio affirmatiua et negatio oratio negatiua: horum vero que sub affirmatione et negatione sunt nul lum est oratio. Suppono etiam 3o quod propositio aliqua non est ipsam esse veram. hoc patet. nam alias quicuque apprehenderet propositionem: apprehenderet ipsam esse veram. Item quia contingit eamdem propositionem esse veram et falsam successiue. his superpositius arguo sic. per demonstrationem cuius conclusio est. super quamli bet lineam finitam rectam contingit triangulum equilaterum collocare. acquiritur scientia qua precise scitur quod super quamlibet lineam finitam rectam contingit etc. igitur illius scientie non est obiectum ipsa conclusio. Antecedens patet: quia si aliquid aliud sciretur: non videretur quod aliud quam quod illa contra est vera: sed hoc est falsum. nam licet hoc sciatur hoc est per alium discursum. quo ex eo quod super quamlibet lineam etc. infertur quod propositio illud enuncians est vera. et per consequens per aliam scientiam.

⁋ Confirmatur: quia sicut non idem est sic esse. et propositionem enunciantem sic esse: esse veram. vt patet ex postpraedicamentis et ex prima suppositione: sic non eodem actu sciendi scitur vtrumque. consequentia nota est: quia super quamlibet lineam etc. non est ipsa conclusio vt patet ex secunda suppositione: sed per ipsam significa tur: et sicut de illa conclusione argutum est: ita et de qualibet respectu scientie acquisite per demonstrationem: cuius ipsa est conclusio: argui potest.

⁋ Praterea arguo quod nullius scientie contra demonstrationis sit obiectum: quia si esset alicuius vel illius qua scit sic esse sicut ipsa significatt: vel illius qua scitur. quod ipsa est vera: non enim apparet cuius alterius: sed neutrius: quia neutrum dictorum scibilium vel scitorum ipsa est obie ctum vt patet ex 2a et 3a suppositionibus.

⁋ 2am conclusionem probo primo quia si res extra esset obiectum multe scietie essent de contingentibus aliter se habere tamquam de obiectis: consequens est falsum accipien do scientiam proprie. Nam vt ait philosophus 6o ethicorum. Omnes suspicamur quod scimus non contingere aliter se habere et ex hoc con cludit quod scibile est eternum et ex necessitate et eandem sententiam po¬ nit primo posteriorum. consequentia tenet. Nam omnis res corruptibilis potest aliter se habere secundum philosophum. et secundum veritatem: omnis res preter deum est contingens et non necessaria. Si vero res ex sint obiecta scientiarum multe scientie et physice et geometrice et alie plures esent de rebus aliis a deo a contingentibus. Et pro certo ad nullum verum sensum saluari posset quod huiusmodi essent de necessariis et impossibilibus aliter se habere et eternis et alia his similia dictis philosophorum si res extra scirentur seu essent scientiarum obiecta.

⁋ 2o si res ex essent obiectum totale scientie: vt nunc de obiecto loquimur: eadem ratione res extra essent obentum opinionis et fidei et erroris. et per consequens contingeret quod idem homo idem sciret et opinaretur et crederet et etiam ignoraret ignorantia contrarie dispositionis quae error nominatur: que omnis sunt absurda: patet consequentia Nam contingit eundem scire quod deus est eternus: opinari quod solus et immediate moueat celum: credere quod sit trinus in personis: errare putans quod sit in vigore finitus.

⁋ 3o si res esset obiectum scientie esset et obiectum assensus scientialis. Nam eidem assentimus quod scimus. et simi li ratione esset obiectum fidei. et vlterius sequitur ex hoc quod aliquis fidelis licite ita firmiter crederet diabolo sicut deo. Nam fidelis licite eque firmiter credit quod dyabolus non est omnipotens sic quod deus est omnipotens. sequitur est quod eidem assentiret simul et dissentiret sic in confirmatione rationis opposite recitate declarabatur. Omnia hec autem sunt absurda. quare etc.

⁋ 3a conclusio probatur. primo quia vel obiectum scientie totale est conclusio vel tota demonstratio vel res extra vel significatum totale conclusionis. seu significata totalia praemissarum et conclusionis. sed non conclusio vt prius probatum est. nec etiam tota demonstratio sicut eisdem probari potest. nec etiam res extra: vt patet ex 2a conclusione. nec significata omnium propositionum demonstrationis: quia vt infra patebit: non eodem actu omnia cognoscuntur. igitur significatum totale conclusionis.

⁋ 2o idem est obentum scientie et assensus scientialis siue asensus sit scientia siue distinguatur. Nam ei quod quis scit assentit: sed obiectum assensus scientialis est significatum conclusionis: ei enim assentit quis habens demonstrationem quod significat contra demonstrationis. Unde habens demonstrationem quod super lineam rectam finitam etc. assensu scientiali assentit et credit id ipsum quod significat illa conclusio et idem est de quocum que alio assensu siue fidei siue opinionis. Nam per illum id creditur quod complexum conforme significatur. Unde sic per istam. deus est omnipotens. significatur deum esse omnipotentem: sic fidelis credit deum esse omnipotentem: et ita de aliis consimilter.

⁋ Ex hoc vlterius patet: quod est obiectum theologicum. Nam idipsum quod est significatum totale propositionis theologice.

⁋ Contra istud argui potest primo: quia vel significatum totale propositionis est aliquid. vel nihil. si nihil ergo nihil est obiectum scientie: et sic scientie nullum habet obiectum: cuius oppositum Si aliquid: vel ens in anima: vel ens ex animam. si ens in anima: vel complexum: vel incomplexum non incomplexum vt patet. ergo complexum: quod est contra primam conclusionem.

⁋ Item per rationes prime conclusionis probari potest quod non sit ens in anima complexum vel incomplexum. Si ens extra animam hebentur contra secundam conclusionem.

⁋ 2o de talibus significatis propositionum videtur nullo modo posse dici quod sint eter na et ex necessitate a non contingentia aliter se habere. ergo non sunt obiecta scientiarum. Assumptum patet: quia sicut supra tangebatur: nihil aliud a deo est necessarium. hec autem significata non sunt deus. ergo etc.

⁋ 3o ex 3a conclusione argui potest contra 2am. Nam significatum istius propositionis scibilis. deus est. est deum esse. hoc enim ipsa significat. et hoc potest esse obiectum alicuius scientie a assensus: sed deum esse non est aliud quam deus. quod probatur. quia omni alio a deo circumscri pto deus est. ergo cum deus sit vera: immo verissima et summa res extra animam aliquod obiectum scientie est res extra animam: quod est contra conclusionem 2am.

⁋ Ad primum dicendum: quod hoc nomen aliquid. sicut et ista alia sibi synonima ens et res possunt accipi tripliciter. vno modo communissime. secundum quod omne significabile complexe vel incomplexe et hoc vere vel false: dicitur res a aliquid: isto modo philosophus in postprodicamentis. capitulo de oppositis significata propositionum contradictoriam vocat res: vt ibi patet. et eodem modo accipit re ibidem. capitulo de priori. cum ait. dum res est vel non est oratio vera vel falsa necesse dicitur esse: non enim quia homo non est aut quia asinus non est ista oratio. homo est asinus. est falsa: sed quia homo non est asinus: nec quia homo est: aut quia albedo est: aut etiam quia homo et albedo sunt: ideo hec est vera. homo est albus: sed quia homo est albus: et ideo res ibi accipitur pro significato totali propositionis: scilicet pro hominem esse album. et hoc manifeste patet ibidem ex textu. Ita est alibi in diuersis locis. vt infra diffusius tangetu.

⁋ Alio modo sumunit pro omni significabili complexe vel incomplexe: sed vere id est per veramenunciationem: quod autem false tantum dicitur non ens. et sic accipit philosophus. 5o meta. capitulo de ente. vbi distinguit ens in eo quod significat essentiam: et quod significat verum et falsum dicit esse non ens. et idem 6o meta. circa finem: quod autem inquit vt verum ens et non ens vt falsum: quoniam secundum compositionem et dionem etc. Sic etam accipit non ens primo posteriorum. cum ait: quod non est non est. id est non contingit scire: vt quod diameter sit simeter.

⁋ 3o o sumuntur ista vt significant aliquam essentiam siue entitatem existentem. et hoc modo quod non existit dicit nihil: iuxta illud Augu. contra epistolam fundamenti. constat quod non est nihil est.

⁋ Nunc ad argumentum cum dicitur vtrum istud totale significatum sit aliquid vel nihil dico quod si aliquid sumatur primo vel 2o modo est aliquid. si vero 3o modo sumatur non est aliquid. vnde hominem esse animal non est aliquid. sed est hominem esse substantiam animatam sensibilem rationalem: nec hominem esse risibilem est aliquid: sed est hominem posse ridere.

⁋ Et si inferas. ergo hominem esse aial est nihil: quamuis secundum aliquos hec consequentia posset negari. et similiter consequens pro nunc tamen concedo consequens quem admodum philosophus. 4. meta. satis proprie principium dat istam. non ens est non ens. et hoc dico sumendo opposite ad aliquid tertio modo sumptum. et vlterius concedo aliud quod infert scilicet nihil est obiectum scientie siue hec propositio sit affirmatiua et valeat istam. non ens est obiectum scientie siue negatiua valens hanc. nullum ens est obiectum scientie eodem modo quo prius accipiendo ens. Sed vlteriorem consequentia nego qua dicitur ergo scientia nullum habet obiectum. Nam habet obiectum quod non est ens.

⁋ Ad secundam dicendum: quod non ideo dicuntur sciente esse de eternis et necessariis etc. quia earum obiecta dicuntur entitates quedam eterne et necessarie: quoniam nulla eni titas alia a deo siue in anima siue ex animam est eterna et necessaria: sed ideo dicuntur esse de necessariis: quia ea que sciuntur non contingit non sic esse. verbi gratia. hoc scibile super quamlibet lineam rectam finitam posse triangulum equilaterum collocari ideo dicitur ne cessarium: quia necesse est super quamlibet lineam etc. posse triangulus equilaterus collocari. et dicitur eternum: quia semper super quamlibet huiusmodi lineam potuit et poterit triangulus etc. Et eodem modo cetera scibilia quae proprie scibilia dicuntur vtpote quae sunt significata conclusionum syllorum demonstratorum intelligi debent necessaria et eterna. et similiter obiecta proponum aliarum necessariarum.

⁋ Ad 3m concedo quod deum esse non est aliud id est alia entitas quam deus: nec tamen est deus: sed nulla omnino entitas est: nec sequitur. omni alio a deo circunscripto deus est. ergo deus est deum esse. Sicut etiam non sequitur. omni alio ab homine circunscripto homo non est. ergo homo est hominem non esse: nec sequitur. omni alio ab homine et deo circunscripto homo est iustus. ergo hono est hominem iustum esse. vel homo est hominem deo posito vel non circunscripto iustum esse: nam vtrobique antecedens est verum. et consequens falsum. Et innumerabiles alie instantie possent dari.

⁋ Ad rationes opi dicendum. ad primam respondetur negando minore. vbi sciendum est quod non solum enunciationes ipse dicuntur vere vel false: sed earum enuciabilia seu significata adequata: licet in alio et alio sensu. vnde. P. in postpraedicamentis. capitulo de oppositis vult quod significa ta propositionum contradictoriarum sint adinuicem opposita sicut et ipse proositiones contradictorie. et infra dicit quod si vnum est verum et reliquum falsum et dicuntur hocod vera et falsa quadam extrinseca denomina¬: tione ab ipsis enunciabilibus veris et falsis. vnde illud dicitur falsum enunciabile cuius enunciatio est falsa: vel esset falsa si esset. et illud verum cuius enunciatio est vera vel esset vera si formaretur. vel aliter. illud dicitur verum quod est enunciabile per veram enum tiationem. illud falsum quod per falsam. isto modo dicimus quod hominem non esse asinum est verum: et hominem esse asinum est falsum. Etiam si nia alisenunciatio creata existeret.

⁋ Possunt aut et omnia talia vctustcestuibilia dici vera a veritate increata quae omnium eorum et cuiuslibet eorum est verum iudicium. Et secundum hoc dicunt aug. in soliloquiis et anselmus in de veritate in monolo. suo. quod antequam mundus fieret verum erat mundum fore: et si mundus interiret verum esset mundum interisse: et ita est si nulla creatura esset verum esset nullam creaturam esse: et quodlibet denominaretur verum a prima veritate. Et iste modus dicendi potior est quia secundum modum priorem nullam creaturam esse non esset verum possibile: sed falsum possibile: quod non videtur dandum.

⁋ Sed tunc quomodo falsum dicetur falsum cum nulla sit falsitas prima a qua ipsum possit denominari falsum. huic dicitur quod nullum dicetur falsum: et quod de talibus contradictoriis enunciabilibus non tmet atma: quod si vnum est verum reliquum est falsum. Sed quod reliquum non est verum quamuis quarumlibet contradictoriarum enunciationum vna sit vera et reliqua falsa.

⁋ Posset tamen forte non inconuenienter dici quod reliquum est falsum. non quidem falsum: quia falso signo significetur: sed quia non eo quod omnium verorum est signum et a quo omne verum denotat ipsum significatur. vel 3o potest dici aliquod enunciabile esse verum: quia sic est si ipsum est affirmatiuum tantum vel affirmatie enunciabile: vel quia sic non est si est negatiuum. verbi gratia. hominem esse animal est verum. Quia homo est imal. Et hominem non esse asium est verum: quia homo non est asinus: et sic de aliis. Siue tamen hoc vel alio modo dicatur: patet quod non solum ipse propositiones dicuntur vere: sed etiam earum significata adequata: et de talibus veris sunt scientie tamquam de obiectis.

⁋ Ad 2am nego antecedens. Ad probationem dicendum quod nec conclusio demonstrationis nec res aliqua extra est obiectum sed significatum adequatum conclusionis: quod quidem neque ipsum nec aliqua eius pars est aliqua res sicut ibi: res sumit scilicet pro aliqua eentia vel entitate existente in rerum natura.

⁋ Ad 3am nego minorem. ad proba tionem dico quod non assentimus proprie loquendo nisi significabili per complexum: nec aliunde vere dicimur assentire alicui complexo nisi quia assentimus ei quod ipsum significat: seu quod idem est: quia credimus sic esse vel non sic esse sicut ipsum enunciat.

⁋ Confirmatio non est contra sed facit pro conclusione 2a.

⁋ Ad illud quod additur de propositione per se non: patet quid est dicendum ex sensu dato quo dicimur assenire propositioni.

⁋ Aliud quod additur non est contra quia arguit quod res extra non est obiectum assensus: quod concedo. Si autem reducat contra propositum arguen do quod si obiectum assensus esset significatum propositionis adequitum sufficeret noticia illius: nec oporteret formare propositionem propter huiumod assensum: dicendum quod vbi assensus est noticia vel causatur ex notitia obiecti sicut sunt assensus intellectus et scientie ipsa noticiaobiecti assensus est et propositio quaedam et mentalis enuciatio: et vel tra illam non est necessaria propositio alia praeter assensum quamuis aliquando ante illam habeatur propositio idem significans quae non est noticia qua cognoscitur sic esse sicut contingit in adiscente per doctrinam qui prius auditas propositiones concipit et consimiles format antequam cognoscat sic esse: vbi autem assensus non est noticia nec causatur ex noticia obiecti sicut est de assensu fidei: ibi est necessaria propositio vt significetur nobis cui assen tire debeamus.

⁋ Ad 4m patet ex responsione primi. Ad vltimum: dicendum quod scibile dicitur demonstrabile idest per demonstrationem ognoscibile: vnde demonstratio est syllogismus faciens scire: tale autem cognoscibile non est conclusio demonstrationis: sed eius signi ficatum. Satis tamen in vsu est vt dicatur aliqua conclusio scibilis et scita et aliqua credita et aliqua opiniata: quorum dictorum verus sensus est quod illius significatum est scitum illius creditum illius vero opiniatum: siue quia creditur existinatur sic esse vt ille significant reddendo sina singularis. Se secundo articulo dicit vnus doctorum quod in theologia multiplex processus reperitur. aliquando enim proceditur ad conclusionem scitam vel sciendam vt cum que ritur vtium deus sit vnus vel infinitus: et sic de aliis conclusionibus metaphycis quae in theoemda tractantur.

⁋ Aliquando vero proceditur ad conclusionem credendam de qua mundum determinatum est quid tenendum vt cum queritur vtrum scit distingueretur a filio si non procederet ab eo: et huiusmodi.

⁋ Aliquando atum ad conclusionem creditam et determinatam per fidem.

⁋ In 2o processu otet incedi quadruplici via. prima ex vna propositione credita et alia necessaria.

⁋ 2a ex ambabus creditis.

⁋ 3a ex vna credita et atia probabili.

⁋ 4a ex ambabus probabilibus.

⁋ 5a enim via scilicet ex ambabus necessariis coincideret in primum processum: qui est ad conclusionem sciendam: quoniam processus ex ambabus necessariis scientificus est et facies scire.

⁋ In primo processu acquiri tur habitus metaphisicus et non theologicus: et primo probatur: quia omnis demonstratiua noticia de deo ea de diuinis veritatibus est metaphysica: vt patet 6o meta. per Commentatorem domintem quod ad scientiam diuinam pertinemt illa in quorum diffinitione po nitur deus: sicut in diffinitione naturalium natuam.

⁋ 2a probatur: quia ta lis habitus non supponit fidem: quin immo cogeret intendum cuiuscumque ad assensum. Sed theoemoda supponit fidem. iuxta illud Aug. contra epistolam fundamenti. Ego fidem catholicam profiteor et per illam me ad certam scientiam peruenturum esse presumo: et illo ysa. nisi credideritis non intelligetis.

⁋ In 2o processu quacumque via procedatur non acquiritur theoemida: non enim ex prima vel 2a: quia ex am babus creditis aut vna credita et alia necessaria non acqui ritur alius habitus a fide. Nec etiam ex 3a vel ex 4a: quia et ex ambabus probabilibus et ex altera tantum probabili acqui ritur opinio tantum: theologia autem nec fides est vt patet per Aug. 14. de tri. qui hanc scientiam a fide distinguit: nec est est opinio: quia opinio necessario est cum formidine: quae non stat cum fide: theopmida vero necessario supponit fidem vt probatum est. ergo etc.

⁋ In 3o autem processu scilibet ad propositionem creditam et determinatam ex propositionibus scilicet probabilibus sumptis ex aliis scientiis: Cum est dissoluuntur dubia et termini exponuntur acquiritur habitus proprie thec logicus.

⁋ Ex istis patet quod secundum hanc opinionem discursus proprie theologicus est qui ex propositionibus probabilibus: vel saltem ex altera probabili est ad conclusiones creditas: et de quibus iam determina tum est per fidem: quid sit tenendum.

⁋ Ex quo duo alia sequum tur.

⁋ primum est: quod principim theo modo sunt tantum modo propositiones probabiles in lumine naturali.

⁋ 2m est. quod conclusiones proprie theologice sunt sole propositiones credite: et de quibus determinatum est quod sunt tenende per fidem: quales sunt omnes articuli fidei.

⁋ Et quia quodlibet praedictorum reputo falsum: idcirco contra opinionem istam: pono tres conclusionem Quarum. Prima est quod nullus discursus: proprie theolo gicus est ex propositionibus mere probabilibus: distinguendo probabiles: contra per se notas vel immediatas. et est contra creditas vt disti guit iste doctor.

⁋ 2a quod propositiones probabiles non sunt principi theomodo proprie sumpte.

⁋ 3a quod non solum propositiones credite et iam determinate vt credantur sunt conclusiones proprie theologice.

⁋ Primam conclusionem probo primo sic. nullus discursus ex se natus causare opinionem tantum modo de sua conclusione seu de significato sue conclusionis est theologicuius proprie. Sed omnis discursus ex mere probabilibus est huiusmodi ergo etc. maior patet: quoniam omnis discursus proprie theologicus natus est causare theoiam theomoda autem proprie sumpta etiam secundum istum non est opinio quin immo secundum ipsum nec est ei compossibilis in eodem subiecto circa eandem conclusionem minor probatur: quoniam secundum eundem ex ambabus probabilibus: immo ex altera probabili qualiscumque sit reliqua acquiritur opri tantum.

⁋ 2o secundum istum doctorem nullus discursus ex ambabus euidentibus et necessariis est proprie theologicus. ergo nec aliquis ex ambabus probabilibus: probatur consequentia per dicta eiusdem: quoniam ratio quare primus non est theologicus vt dicit est: quoniam habitus causatus ex eo non supponit fidem: sed constat secundum eum quod opinio non supponit fidem: immo nec eam secum compatitur: vt in eadem quaestione ipse dicit. et ex tali discursu non nisi opinio acquiritur. ergo etc.

⁋ 3o quemlibet discursum ex propositionibus probabilibus ad conclusionem creditam contingit elici mediante habitu ab hominie carente penitus theo proprie dicta: ergo nullus discursus ex probabilibus ad conclusionem creditam est theologicus: et per consequens est vniversaliter nullus ex probabilibus ad qualemcumque sit conclusionem: sicut patet ex dictis istius: consequentia probatur: qui discursus et habitus quo mediante elicitur sunt vnigenei ita quod si vnus est phycus vel metaphysicum aut qualiscumque: talis est et alius: non enim discursus elicitus mediante habitu geometrico est metaphisicus vel moralis. nec elicitus mediante opi. est scientificus. Constat autem quod discursus elicitus a carente theomia: mediante tamen aliquo habitum non est elsicitus mediante theomisa: sed mediante habitu. qui non est theomius. Antecedens probatur. Nam gentilis philosophus carens prorsus fide. et per consequens theo od secundum istum potest ex probabilibus concludere quod cetera sunt a deo facta: quam conclusionem nos credimus ad bonum intellectum loquendo. Et huiusmodi discursus frequentare potest donec in eo habitus generetur: quo mediante postmodum prompte et faciliter in similes discursus prosiliet.

⁋ Et si dicat quod iste non procedit ad conclusionem a se creditam. quamuis creditam a nobis. Doctor autem iste intelligit primo:

⁋ Contra. ponatur quod iste fiat christianus et cre dat hanc conclusionem quam prius opiniabatur: nec tamen studeat in theomia: constat quod ipse equae faciliter postea exibit in similem discursum: et to precedet ad conclusionem a se creditam: nec tamen habebit habitum theomordo: nisi forsan diceretur quod habitus qui prius non erat theoia superueniente fide factus sit theous: quod friuolum est.

⁋ Consimiliter itaque dicendum est quod ex similibus discursibus a christiano theologo frequentatis ante quam habuerit habitum non acquiritur theoloeria: sed alius aliquis habitus quem etiam sine theologia posset acquirere.

⁋ 4o ex dictis opinantis sic. nullus discursus ex probabilibus ad conclusionem credendam nondum determinatam est theologicus: ergo nec discursus ex probabilibus ad conclusionem creditam. antecedens patet: ex dictis eius recitatis. consequentiam proboruoniam si illa conclusio redenda determinetur per ecclesiam: et fiat credita: tunc similis processus omnino ei qui prius erat ad credendam erit ad credita: et mediante eodem hitum elicietur: et tamen ille habitus non erit theologia: nisi diceretur quod opinio et habitus non theologi cus superueniente determinatione eclarie fiat theologia: quod nul lus diceret compos mentis.

⁋ 5o si theologicus discursus esset ex propositionibus probabilibus in luine naturali: sequeretur quod neganti sacram scripturam: et maxime quo ad dicta eius praecitise credita: probari posset theologice veritas theologica: consequens est falsum: consequentia patet. quoniam adhuc relinquarentur propositiones probabiles: ex quibus potest argui eodem modo quo si assentiret sacre scripture: falsitas consequentis proba tur: ex intentione bti dionysii in de dici non. ibi enim cum probasset consubsiectalitatem trium personarum divinarum ex auctoritatibus sacre scripture ait. Si enim est aliquis diuinis prorsus eloquiis insurgens longe erit omnino a sapientia qua apud nos est: alia autem translatio habet. a nostra philosophia: quod idem importat: et nisi ei cure sit divine sapiene eloquiorum quo modo nos curabimus ei manum porrigere ad theologicam scientiam. vbi alia translatio habet. quo modo nobis cura sit istius manuductionis ad theologicam scientiam et sequitur. Si autem ad eloquiorum veritatem mentem adhibet iste: nos et canone et luine vtentes ad responsionem vt potentes sumus ibimus. et ibi vocat canonem et lumen ipsam scripturam: et subdit. Est enim: tamen ex diuinis eloquiis divinas declarationes assumentes vt quandam rectum optimam veritatis etc.

⁋ Ex istis patet: quod secundum intentionem bti dionysu quod non assentienti sacro canoni theologice proba ri non potest veritas illa quae secundum istum doctorem est propriissime dicitur theoogica: et idem iudicium est de aliis theologicis veritatibus.

⁋ 2a probatur ex prima: quia si propositiones probabiles essent principio in theomoido: processus ex talibus ad conclusiones theologicas essent proprie theologice. sed oppositum huius est probatum. ergo etc.

⁋ 2o si sic esset sequeretur quod theo logia proprie supta subalternaretur aliis habitibus huabuanis et non qualibuscumque sed opinionibus: quod nimis derogat eius dignitati. patet consequentia quia sumeret ab illis principio sua.

⁋ 3am conclusionem probosic. omnis conclusio sequens ex propositionibus vere theologicis est conclusio theologica. patet: quoniam conclusiones et principim sunt vnigenea. sed aliqua conclusio non determinata et huusmodi ergo etc. probatur minor: quoniam ex dictis sacre scripture quae sunt propositiones vere theologice sequun multe conclusiones non determinate per ecclaiam ad credendum. vnde ista. s scilicet procedit a patre et filio. antequam esset determinata ex eisdem sacre scripture dictis sequebatur ex quibus sequitur postquam est determinata.

⁋ Confirma tur: quoniam ideo ecclesia praecise eam determinauit: quia vidit eam sequi necessario ex dictis sacre scripture.

⁋ Respeno ergo ad articulum quod discursus proprie theologicus est qui constat ex dictis site propositionibus in sacra scriptura contentis: vel ex his que deducuntur ex eis: vel saltem ex altera huius: istud probat prims auctoritate praeallegata beati dionysii: vult enim quod non assentienti eloquiis sacre scripture non potest manuductio fie ri ad theologicam scientiam: cum ergo non aliud sit manuductio ad theologicam scientiam quam discursus gignitiuus theologice scientie qui solus dicitur proprie theous: sicut etiam ille tantum modo dicitur geometricus pe quem acquiritur geotemoia: sequitur quod nullus discursus non procedens ex dictis sacre scripture: vel ex his quae deducuntur ex eis est theologicus: patet consequentia quoniam si alius esset: tunc ex concesser illis ex quibus costaret posset adhuc theologice argui contra non ad quiescentem sacre scripture: si autem nullus alius est. ergo ille est qui ex sacra scriptura procedit vt dictum est. et hec consequentia patet: quoniam potingit aliquem esse discursum theologicum.

⁋ Confirmat etiam hoc ex alia parte auctoritatis qua ait. Si aut ad eloquiorum veritatem mentem adhibeat iste: et nos et canone et lumine vtem tes ad responsionem vt potentes sumus ibimus. et similiter ex eo quod subi dit. Et enim in diuinas declarationes assumentes etc.

⁋ 2o idem probatur ex communi omnium conceptione. Nam omnes arbitrantur tunc solum theolog. ce aliquid probare cum ex dictis probant sacre scripture. vnde si. verbi gratia quaratur vtium deus sit eternus: et vnus probet quod sic ex eternitate motus sicut processit philosophus. 12. meta. alius autem probet ex eo quod scriptum est. Io p. in principio erat verbum etc. sicutpro bat aug. de fide ad peterus vel si queratur: vtrum deus sit aliquo mutabilis et probet aliquis quod non per rationem sumptam ex motu sicut incessit. P. S. phycorum. alius vero per illud quod scriptum est exo. Ego sum qui sum. et praes. Tum autem idem ipse es etc. sic probat Aug. 5. de tri. et de fide ad petrus aut per illud aporo. prime ad thy. qui solus habet immortalitate: sicut idem Aug. probat contra maxim. li.r 3. non est dubium quod omnes consentient primas vtriusque conclusionis probiones non esse theologicas: et similiter quaslibet alias que ex propositionibus sumptis ex huanis scientiis procedent. Reliquas vero et similes quascumque dicerent esse theologicas.

⁋ 3o vt doctor cuius opri reprobata est pro se assumit: et verum est: processus Aug. in li. de tri. ad declarandum quod deus est trinus et vnus est vere theologicus. Similiter proces sus eiusdem contra faustum ad probandum christum natum fuisse ex mariavergine: et spiritum sanctum fuisse locutum per prophetas: vt ipse as sumit est vere theologicus. Sed rogo illum reuerendum magstm vbi in predictis libris praedictas veritates probauit Augu. ex proba bilibus propositionibus aut aliis qualibuscumque ex mundanis sumptis do ctrinis: puto quod inuenire non poterit: sed hoc solum inueniet quod ex auctoritatibus probauit scripture. hoc confirmat est dictum proprium Augu. quod idem doctor pro se allegat: sed inaduertenter vt esti morcum non pro eo: sed prorsus contra eum militet: ait enim Augu. primo de tri. "Omnes quos legere potui qui ante me scripserunt de trinitate que deus est: divinorum librorum veterum et nouorum catholici tractatores hec intendunt secundum scripturas docere quod pater et filius et spiritus sanctus vnius eiusdem subiecte: inseparabili equaltate: diuinam insinuent vnitatem": non ait secundum alias scientias vel doctrinas aut probabiles propositiones: sed secundum scripturas inquit suiciter divinas. huc accedit illud dictum magistri quod etiam iste doctor pro se allegat. Ait enim magister in prologo se intendere fide nostram "dauidice turris clipeis communire" Sed numquid per clipeos turris dauidice intelligit propositiones probabiles: aut etiam in doctrinis aliis probatas: et non potius auctoritates sacre scripture: Ex hoc vlterius patet quod principio theo mo sic sumpte qua scilicet per theologicos discursus acquiritur sunt ipse sa cri canonis veritates: quoniam ad ipsas stat vltimata resolutio totius discursus theologici et ex eis primo cuncte conclusiones theo modo deducuntur: conclusiones aut theologicas distinguendo contra principio dico omnes veritates non secundum se formaliter in sacra scriptura contentas: sed ex contentis in ipsa de necessitate sequentes: et hoc siue sint articuli fidei siue non: siue est sint scibiles vel scite per scientiam aliam vel non: siue est sint determinate per ecclsariam siue non. Cete rarum autem veritatum: scilicet non sequentium ex dictis sacre scriptu re nullam dico esse conclusionem theologicam: hoc autem probatur ex dictis Augustini. 14. de tri. vbi dicit se "huic scientie tribuere non quicquid ab homine sciri potest in rebus humanis: sed illud tantum quo fides saluberrima quae ad veram beatitudinem ducit gignitur. nutritur defenditur: roboratur". sed constat quod quodlibet tale vel expresse ecundum se continetur in sacra scriptura vel ex contentis in ea de ducitur: alioquin non ipsa sufficeret ad nostram salutem et nostre defensionem fidei etc. quod est contra Aug. 2o de doc. chri. dicentem quod "quicquid homo extra didicerit si noxium est ibi damnatur: si vtilo ibi inuenitur".

⁋ Sed contra hoc quod dictum est de principiis theoogie potest argui primo: quia vt dicitur primo topicorum. principium sunt ergo non per alia: sed per seipsa habent fidem. Sed auctoritates contente in sacro canone non per seipsas: sed per aliud habent fidem. puta per auctoritatem ecclesie. iuxta illud Aug. contra epistolam fundamen ti. "Ego euangemdo non crederem nisi me ecclesie catholice conmouerent auctoritates". et infra "catholicis percipientibus euangelio credidi": et idem pluries seu simile dicit.

⁋ 2o contra idem potest argui secundum rationes quibus doctor cuius opinio recitata est probat quod articuli fidei non sint principim theologie. constat enim quod multiarticuli expresse secundum se continentur in sacra scriptura. etiam quia ad quelibet in scriptura contenta possunt rationes eius applicari. Arguit autem sic. nulla scientia procedit ad sua principim prima concludentia: sed potius ex eis ad aa: sed theomodia procedit ad concludendos articulos: et similiter aa quae expresse in sacra scriptura continentur. vnde omnes doctores theologici formant quaestiones de articulis fidei: vt vtrum deus sit tantum vnus. vtrum omimpotens. immensus: et sic de aliis articulis et contentis in sacro canonion. et ad eas declarandum et concludendum procedunt. ergo etc.

⁋ 3o quod vt patet ex intentione Aug. 14. de tri. superius allegata. Intentio habitus theologici est "fidem gigne re: defendere: et roborare": sed hoc non faceret nisi procederet ad articulos tamquam ad conclusiones ergo etc.

⁋ 4o: quia sicut supra tactum est in recitando opinionem setur quod theologia esset fides vel opinio: et vtrumque est falsum.

⁋ Ad primum dico ad maiorem quod non est intelligendum quod prima non habent fidem per alia: sic quod nihil aliud ab ipsis principiis sit causa assentiendi eis. Nam hoc est secumum: sicut patet in principiis quae sumuntur ex experientiis singularium quorum assensus causa est experimentum: cuius causae est fuerunt experientie multe singularium: vt dicitur 2o posteriorum in fine: et in proheo: meta. Sed intelligendum est quod non habent fidem per alia supicite principio ex quibus ipsa demonstrentur: ita quod assensus illorum aliorum sit per se causa assensus circa ipsa. tunc ad hunc senum nego maiorem. nec auctoritas Augu. est contra. Quoniam non dixit se credere euanguilario per assensum quem habeat ad aliquod aliud principium ex quo euangelium demonstraretur vel syllogisti probetur esse verum: sed solum ex auctoritate ecclesie tamquam ex causa mouente ipsum ad fidem euangels. Et est quaesi simile huic dicto quod iste vel alius dicere potuisset: "non crederem euangelio nisi me ecclarie scientas commoueret". vel si tempore christi: dixisset aliquis credentium: non credum euam modo nisi christi miraculame mouerent. Ex quibus dictis etsi fidei euang. causa aliqua assignaretur in talibus: non tamen aliquod principium prim cuius fides causa esset vt euango crederetur.

⁋ Dices immo scilicet istud. omne quod eccla iubet esse credendum: est credum quem ex ino principio cum miori iam habita per experientiam euantum iubet ecclaria esse credendum concluditur euangelium esse verum atque credendum: et ita esse sicut ipsum enunciat: et simili modo probatur de qualibet parte scriptu re.

⁋ Rspono quod quaeuis possibile fuerit Augu. ex tali principio credere euangelio: non hoc tamen necessario concluditur ex eius autoritle: posito tamen quod ita fuerit adhuc: non tamen sequitur quod illud fuerit in eo principium per se theologicum. ita quod assensus theologicus acquisitus in eo per aliquem theologicum discursum reduceretur vltimate in ipsum per se: quod patet ex duobus.

⁋ Primo quidem: quoniam respectu conclusionis theologice seu significati conclusionis eiusdem rationis discursum ipse habuit quem humerunt vel habuissent si eam theologice conclusissent primi theologi qui cum christo fuerunt. Constat aut quod illi vtpote apostoli non habebant pro principio sui discursus theologici. Sen quod ecclara iussit esse credendum etc. quin potius huissent illud vel hoc de futuro. omne quod ecclaria iubet etc. pro conclusione theologica deducibili necessario ex doctria christi. ergo nec Augu. nec alius theologus habent illam proposionem pro per se principio ue theologie. secundum quod de theo mida est nunc sermo.

⁋ 2o quia si illud esset per se principium discursus theologici sequitur quod quilibet articulus fidei theologice concluderetur sic arguendo. Se quod ecclesia iubet etc. sed hucarticulum. vbi gratia.s scilicet procedit a patre et filio. ecclesia iubet esse credendum. ergo etc. Et sic de quolibet. Sed constat quod quamuis vere et bene concludatur: non tamen theologice: nisi illa maior sumatur tamquam conclusio alterius theologici discursus: quo scilicet ipsa ex sacra scriptura sit deducta: alioquin quilibet fidelis et nouiter baptimatus adul tus qui numquam legit vel audiuit sacramn scripturam recipiens simbolum credendum ab eccluara: et habens illud principium theologice posset concludere quemlibet articulum fidei: et sic absque studio a noticia sacre scripture foret theologus: quod nullus sapiens de ceret sicut puto.

⁋ Ad 2am concedo maiorem de praedicatione simpliciter: quamuis elenchice possen illam probare: minorem nego si intelligatur de articulis expresse et formaliter in sacra scriptura contentis. vnde si theologo negetur deum esse tantum vnum vel omninpotentem nulla probatio ei restat alia nisi ostenderet hoc esse scriptum in canon.

⁋ Ad probandum aut alios articulos non secundum se contentos in sacra scriptura vtique theologice procedit ex dictis sacre scripture. Quod autem adducitur de doctoribus et disputantibus quaestiones formatas de articulis non valet contra propositum: quoniam cum ipsi tales propositiones inducunt non ex scriptura: non faciunt hoc immediate per habitum theologicum: sed per alium vt per phycum vel per metaphisicum. aut alium aliquem. vnde purus phisicus qui numquam vidisset canonem biblie. similes ratioes faceret: et forte aliquando for tiores: et tamen talem nullus diceret habere theologiam.

⁋ Confirma tur est illud per ipsum met arguentem: vult enim ipse quod nullus discur sus ex notis et necessariis est theologicus: et tamen constat quod doctores disputantes vtrum deus sit infinitus et eternus: si possunt probans illa ex necessis et euidentibus et multo libentius quam ex probabilibus tantum

⁋ Ad 3am dicendum quod fidem gignit theologus inquantum theologus vel probando ex sacra scriptura: si illud non contineat secundum se in ipsa vel si continetur ostendendo vbi: et exponendo scripturam et remouendo du bia. non autem probando per dictam probabilia vel huiusmodi inquantum theologus est nisi forte pro tanto diceretur hoc facere: quia alie scientie ancillant et subseruiunt sacre scripture iuxta illud prouerbiorum. Misit ancillas suas vt vacarent ad artem. Et ideo ipsa quasi architecta eis vtitur. in obsequium suum.

⁋ Ad 4m concedo quod theolomia est fides in sensu qui dabitur articulo 4o huius quaestionis. vbi etia respondebitur ad auctoritatem Aug. qua adducta est in contrarium. unc tertio videndum est quis ex actibus intellectu proprie dicitur scientia: accipiendo scientiam pro actu 2o qui dicitur scire.

⁋ Similiter quis habitus dicitur proprie scientia: et est optia inq sitio huius: quia est circa obiectum scientie. quod proprie est illud quod significatur per conclusionem demonstrationis: vt patet ex primo articulo. intellectus aut habet actum enunciandi et actum cognoscendi et actum credendi seu assentiendi. nam per ipsam conclusionem enunciat sic esse si est affirmatiua vel non sic esse si est negatiua. cognoscit est sic esse sict enunciat. vnde primo posterio. dicitur quod scire est per demonstrationem intelligere. et quod demonstratio est syllogismus faciens scire: non solum aut enunciat et cogno scit sic esse: sed etiam credit seu assentit quod ita est: vnde paulo post dicit philosophus: quod oportet credere et scire rem in huiusmodi habendo syllogismum quem vocamus demonstrationem. et idem consequenter repetit de conclusionibus et de principiis. et Augu. in soliloquiis libro lo De inquit quod scimus fortasse et credere dicimur: at non omne quod credimus est scire.

⁋ potest aut esse dubium: vtrum alio actu enunciet et alio cognoscat et alio assentiat: et si sic: quis horum trium actuum proprie scientia apellatur.

⁋ poteos si quidem primo videri alicui quod ipsa conclusio deonstrationis existens in intellectum est actus distinctus ab actu assentiendi et ab actu cognoscendi. prim quidem quia contingit intellectum formare huiusmod conclusionem et ignorare vtrum sic sit sicut enunciat. Et similiter non assentire: sed dubitare: quin immo et dissentire. vbi gratia. multi formant in mente istam proposionem. dya meter est incommensurabilis coste: qui tamen non cognoscunt sic esse nec assentiunt: immo sicut philosophus in prohemio meta. dicit. mirum vert esse omnibus si quid mimmorum non mensuratur: et ideo multi dubitans et forte credut oppositum.

⁋ Confirmatur: quia omnis conclusio demonstrationis est quaestio 2o posteriorum. et per consequens dubitabilis propositio ergo nulla est formaliter cognitio vel assensus saltem talis qualem habet per demonstra tionem quis de significato sue conclusionis. nam tali cognitione et assensu scit et estimat quod impossibile est aliter se habere: vt patet primo poste riorum

⁋ 2o si conclusio esset talis cognitio: ipsa esset propositio per se nota. et per consequens indemonstrabilis. patet consequentia quia statim ipsa posita in intellectum intellectus assentiret: quoniam quandocumque intellectus euidenter cognoscit sic esse vel non sic esse mox assentit. omnis autem talis est propositio per se nota.

⁋ 3o sicut quidam doctor arguit sequitur quod periret sci re nisi tota demratio sit scire: quia silobliuio deleat praemissas et quantumcumque remaneat conclusio non est euidens sic esse sic significatur per conclusionem euidentia qua prius. licet per memoriam aliquo modo cognoscatur. euidenter. sequitur enim. sciui hoc. ergo hoc est verum. ergo conclusio ipsa no est illa euidentia. recolo enim me euidenter sciuisse aliquo quod modo non scinto. ergo vel nullus actus est scire. vel tota demonstratio tantum est scire. vel scire est effectus demonstratonis ab ea distinctus: quod est propositum.

⁋ 4o sequitur quod eadem propositio in mente esset succes siue: immo etiam simul credere et opinari et scire: quia simul habetur aucto ritas cui adhereatur et medium probabile et medium demonstratiuum et tunc habetur intrinsece et extrinsece quicquid requiritur ad quenlibet istorum actuum.

⁋ 5o sequeretur quod simul quis posset assentire et dissentire sic esse: quia simul cum propositione eadem quam ponis assen sum potest stare propositio quam ponis dissensum. et propositio alia que po neretur media assentiendi et dissentiendi. quod probatur: quia nulle propositiones plus repugnant quam contradictorie: sed iste simul in mente se compatiuntur. secundum Comen. 6o metaphisice.

⁋ 6o non minus sufficit propositio euidentior ad causandum assensum a se distinctum quam alia minus euidens vel alie minus euidentes. sed ille sufficiunt vt patet in topyco. nam ille causant assensum ab eis distinctum probo: quia demonstratiua probo oppositi causat vel causare potest dissensum sic esse illis propositionibus topicis stantibus in mente. ergo ille manent et non manet ille assensus per eas causatus: quia tunc homo assentiret simul et dissentiret sic esse: quod est impossibile.

⁋ 7o quia non minus vna propositio esset suus assensus quam alia: sed aliqua cui assenti tur non est suus assensus: sicut patet de illo qui videns baculum cuius pars est in aqua format hanc propositionem. istem baculus est fractus: et iudicat sic esse. Quod enim ipsa non sit talis assensus probatur: quia postquam est certificatus per tactum vel per demonstrationem aut alio modo: quod ipse non est fractus adhuc habet eandem propositionem in mente: nec tamen assentit alias simul assentiret et dissentiret.

⁋ 8o fidelis et infidelis in omni actu simplici cognoscendi conuenire possunt. et per consequens formare possunt propositiones ex illis eiusdem rationis: et tamen vnus assentit ei quam format: et alius non assentit alii quam format eiusdem rationis. ergo neutra est assensus fidei: et eadem ratione nulla onclusio est assensus scientie.

⁋ 8o quamcumque propositionem formaret fidelis nisi velit non assentiret. Si aut assensus esset aliqua illarum propositionum vel multe propositiones vellet nollet assentire. ergo assensus fidei non est propositio cui assentitur. et eadem ratioe nec assensus scientie.

⁋ 2o ptest argui quod actus quo cognoscitur sic esse sicu enunciat conclusio sit alius ab actu quo creditur seu assentitur sic esse.

⁋ Primo quidem: quis aliquando videmus actum cognoscendi seperari ab actu assentiendi. sicut patet in eo qui habet rationes probabiles ad vtramque partem contradictionis dubitat de vtraque et neutri assentit: et tamen per il as rationes probabiles habet aliquam noticiam libet debilem et imperfe ctam.

⁋ 2o quia alius est habitus quo cognoscitur sic esse et alius qua assentitur. ergo et alius est actus cognoscendi aliusque actus assentiendi. patet consequentia quia diuersi actus ex diuersis actibus generantur et ad diuersos inclinant. antecedens probatur. nam si aliquis sciens demonstrare aliquam conclusionem. vbi gratia. quod dyameter est simeter: fre quentet huiusmodi demonstrationem generabitur in eo habitus cognoscendi et habitus assen tiendi conformiter: ita quod quandocumque audiet proferri huiusmodi propositionem est sine nouo discursu prompte assentiet sic esse. ponatur ergo quod frequen ter eam audiat et quandocumque audit assentiat. non demonstret autem ipsam: tam dem deueniet ad hoc quod obliuiscetur demonstrare eam: et tamen prompte il li assentiet cum audiet illam vel concipiet. ergo deletus eri habitus demonstrandi et cognoscendi sic esse: non aut habitus asedi. ergo dum ex habitu poterat in vtrumque actum: alio habitu poterit in actum cognoscendi: et alio in actum assentiendis

⁋ Respono ad articulum istum ponendo conclusiones tres. prima est. quod conclu demonstrationis mentalis proprie accepte est assensus de sic esse sicut ipsa significat. 2a quod huimo conclusio est cognitio qua cognoscitur sic esse. 3a conclusio est. quod circa taliter demonstratum vel scitum non sunt ponendi tres actus distincti in anima ad enunciandum conclusionem et cognoscendum et credendum seu assentiendum sic esse vel non sic esse: sed qui idem actus sufficit ad hoc: et idem actus est conclusio: noticia: et assensus.

⁋ Primam conclusionem probo sic. omnis actus assentiendi seu assensus est enunciatio. ergo conclusio est assensus: antecedens probatur: quoniam nihil aliu est assentire quam iudicare sic esse: iudicare autem sic esse: est enumciare mentaliter quod sic est: vnde iudicare quod homo est animal est enunciare et affirmare quod homo est animal.

⁋ Praeterea omnis actus intellectus verus vel falsus est enunciatio: omne iudicium seu assensus est verus vel falsus. ergo etc. maior patet per philosophum 3o de anima: vbi distinguens oporitiones intellectus dicit quod in quibus est verum vel falsum: et compositio quaedam intellectuum: minor nota est: sic enim dicimus aliud iudicium esse verum: et aliud falsum: immo et quodlibet esse verum vel falsum: sicut quamlibet enunciationem dicimus veram vel falsam esse: et sic patet antecedens: consequentia probatur: quia si conclusio non esset ipse assensus inutiliter et superflue ipsa poneretur in intellectu demonstrante: cum in quolibet tali intellectum sit assensus qui est enunciatio idipsum significans quod significat conclusio: et ipsa conclusio ad nihil valeat ad quod non sufficiat assensus.

⁋ 2am conclusionem probo sic. conclusio mentalis demonstratonis elicita ex habituali scientia est actualis noticia eius quod habitualiter scimus per scientiam ex qua procedit. ergo conclusio hsoesi est actus cognoscendi sic esse: sicut significatur per ipsam: et vlterius. ergo quaelibet demonstrationis conclusio est actus cognoscedi sic esse: sicut ipsa significat.

⁋ Prima consequentia patet: quoniam per habitualem scientiam scimus sic esse. vbi gratia per geometricum habitum quod anguli trianguli valent duos rectos. 2 consequentia clara est: antecedens probo: quia conclusio homod non est aliud quam quoddam verbum seu locu tio quadam mentalis qua scimus sic esse: sicut per habitualem scientiam nouimus: sed talis locutio est noticia eius: quod scimus: sicut patet per Aug. 15. de tri. vbi postquam probauit quasdam cogitationes esse cor dis locutiones subiungit quod tales locutiones si ex scientia oriantur sunt quadam visiones seu noticie: vnde ait. "Nec tamen quia dicimus locutiones cordis esse cogitationes: ideo non sunt etiam visiones exorte notitiae de visionibus quando vere sunt: foris enim cum per corpus hec fiunt: aliud est locutio aliud visio: intus aut cum cogitamus vtrumque verum est: sed auditio et visio" id est actualis noticia: et infra. "necesse est inquit: cum verum loquimur id est quod scimus loquimur: ex ipsa scientia quam memoria tenemus: nascat verbum quod eiusmodi sit omnio cuiusmodi est illa scientia de quo nascitur". et in fine. 12o capitulo "tunc inquit est verbum simillimum rei note de qua gignitur et imago eius quando de visione scientiae visio cogitationis exoritur quod est verbum lingue nullius". Ex quibus habetur clare quod verbum et locutio interior ex scientia habituali procedens est visio seu noticia actualis eius rei de qua habemus scientiam eique scientie a qua procedit simillima. Nec potest dici quod Aug. sumatr verbum vel locutionem pro noticia quae est simplex intelligentia tantum: quin immo: sicut apparet ibi manifeste loqui tur de cogitationibus et locutionibus enuciatiuis.

⁋ 2o contingit habere demonstrationem mentalem absque vlla alia proposione quae sit noticia. ergo conclusio nentalis demonstrationis est noticia patet consequentia quoniam non contingit demonstrationem haberi sine conclusione: antecedens probatur: quoniam si quis. verbi gratia. coguoscat quod si aliqua sunt eidem equalia inter se sunt equalia: et cognoscat simul cum hoc quod a. et b. sunt eidem. verbi gratia. c. equalia ipse vtique cognoscit quod a. et b. sunt inter se equalia: et habet demonstrationem perfectam: nec alia peper illud sciendum est necessaria sibi: sed totum hoc est impossibile absque vlla propositione alia ab istis noticiis: et quaelibet earum: sicut experientia docet in eo maxime qui ex propria inuentione et non aliena doctrina ad hanc noticiam deuenerit.

⁋ 3o premisse mentalis demonstrationis sunt noticie quibus cognoscitur sic esse: sic per ipsas significatur. ergo e conclusio demonstrationis eiusdem est no¬ ticia qua cognoscitur sic esse: sic ipsa significat. consequentia patet: quoniam non est ma ior necessitas ponendi conclusionem et noticiam sibi conformem obiectiue a se distinctam: quam ponendi premissas et noticias sibi conformes ab eis distinctas: nec vtilitas aliqua et apparet: cum ad habendum talem noticiam sufficiant noticie praemissarum id est qua sunt praemisse: antecedens probatur. et gratia exempli sumo istam minorem demonstrationis assumpte in praecedenti ratione. valet. a. et b. sunt equalia c. sint a. et b. due linesse ducte a centris duorum circulorum se secantium ad punctum sectionis que centra sint extremitates linesse c. iuxta doctrinam prime primi euclidis. constat quod ad cognoscendum quod a. et b. sunt equalia ipsi c. sufficit cognoscere quod si linesse aliqua trahuntur a centro circuli ad eius circumferentiam sunt equales: et quod linea a. et c. trahuntur a centro vnius circuli ad eius circumferentiam. et similiter linea b. et linea c. et totum hoc potest intuitiue cognosci absque formatione alterius propositionis vocalis vel mentalis distincte ab istis noticiis et qualibet earum: immo certe si aliqua alia for maretur inutiliter et superuacue fieret: et hoc dico in eo qui mentaliter in seipso demonstrat. et idem est de maiore: et quibuslibet primis noticiis complexis: quoniam preter ipsas nulle alie f, a, b, figure 1 in cod-ae1bsbgrvnZZ-d1e97 circles, ven diagraph, triangle two overlapping circles with triangle placed in overlapping area propositiones vel noticie sunt necessarie.

⁋ 4o hoc probatur ex intentione philosophi pro posteriorum dicentis. quod demostratio est sllecus apodecticon id est vt eustratius et ipsemet exponit: secundum quem in habendo ipsum scimus: hoc autem non esset verum: nisi vel ipsa demostratio vel aliqua pars eius esset scientia formaliter. sicut nec in habendo aliquem colorem essemus albi: nisi ille color esset albedo formaliter. ergo etc.

⁋ 3a conclusio patet. ex praecedentibus: quoniam si eadem conclusio est assensus: et cogni tio de sic esse: sic ipsa significat: non tribus actibus distinctis: sed vno eodemque quis enunciat: cognoscit: et credit seu assentit quod sic est sicut significat ipsa conclusio Et confirmatur: quoniam nulla experientia vel ratio quantum apparet cogit ad ponendum illam actuum multitudinem: nec etia aliqua auctoritas sacramentis quapropter rationabilius illa multitudo negatur quam ponitur.

⁋ pro solutione rationum praemitto quod sicut patet per Aug. 15. de tri. et per Ansel. in monologion. sicut est per experientiam volenti diligenter aduertere: duplex est genus enunciationum mentalium. Quoddam enim est earum qua sunt vocalium enunciationum imagines vel similitudines ab exterioribus vocibus in animam deriuate vel per ipsam ficte iuxta modum qui infra. dis. 3. declarabitur de abstractione et fictione in anima specierum vel conceptuum. et iste non sunt eiusdem rationis in omnibus homnibus. Sed alie sunt in greco: alie in latino est idem significantes. sicut alie sunt enunciationes vocales quas profert exterius grecus: ab his quas idem significantes profert latinus. has in se potest aduertere quilibet cum tacens ore: loquitur corde formando verba similia his quae si ore loqueretur proferret exterius. Quoddam vero genus est enunciationum mentalium qua nullarum sunt similitudines vocum: nec secundum illarum diuersitatem in hominibus habentibus. diuersificantur: sed eedem sunt secundum speciem apud omnes idipsum naturaliter significantes: quod vocales eis subordinate ad significausadum ad placitum: et per institutionem significant: et ille sunt illa verba que nullius lingue sunt: et ista verba: vocalia verba exterius sonantia: et mentalia primo modo dicta praecedunt secundum sententiam Aug. hoc autem genus 2m enunciationum mentalium subdiuitur: quoniam quedam immediate ex rerum intuitiuis noticiis incomplexis: tamquam ex partialibus causis: vel ex aliis complexis vel incomplexis: ex illis mediate vel immediate causatis seu ex ha bitibus ex talibus noticiis complexis derelictis causantur: vel forsitan etiam quedam non ex aliquibus incomplexis noticiis causantur: sed sunt simpliciter prime venientes in mentem naturaliter: de quibus nescimus quando in nobis existunt: aut vnde vel quomodo secundum Commen. 3o de anima. huiusmodi sunt enunciationes ille quas quis absque prolatione exteriori enunciationum vocalium: et interiori etiam formatione illis similium format: dum aliquam veritatem mente demonstrat: huiusmodi est essent quascumque formaret qui nateraliter surdus esset: aut nullam omnino loqua lam lingue didicisset: dum aliquam veritatem mente demonstraret. Quedam vero sunt quae non ex talibus primis noticiis rerum aliqua praedictorum modorum causantur: cuiusmodi sunt enunciationes quibus quis enunciat mente et iudicat sic vel sic esse aut non esse non cognoscens: tamen intuitiue aut alia noticia prima vel ex intuitiua deriuata quae sic sit vel non sit: sicut enunciat in mente quis dum credit vel opinatur. Iste maneries propositionum mentalium sic se habent quod propositiones primi generis sic sunt enunciationes quod non sunt noticie formaliter neque assensus non pius quam enunciatonis vocales quibus sunt similes. Secundi autem generis propositiones et enunciationes sunt et noticie et assensus. Tertii autem generis propositiones et enunciationes quadam sunt et assensus: sed non noticie. Ex his autem sequitur quod dissensus non est aliquis actus intelle ctus a qualibet assensu distinctus: quin immo quilibet est assensus quidam: quod probatur quando cum assensus mentalis sit enunciatio dissensus erit enunciatio sibi opposita: que erit est assensus sui significati: quod est oppositum significato relique oppositevnde sicut assensus quo quis assentit seu credit dyametrum esse symetrum non est aliud quam iudicium quo affirmat dyametrum esse symetrum: et dissensus oppositus non est aliud quam iu dicium quo negatur dyametrum esse symetrum: et ipse est: sicut patet assensus sui significati scilicet quod dyameter non est symeter: vnde assen sus et dissensus non sunt nisi assensus oppositi et quilibet assen sus potest dici dissensus eius: cuius opposita enunciatio est assensus. Ulterius sequitur ex istis quod non omnis mentalis enunciatio est assensus: licem omnis assensus sit mentalis enunciatio. Et quod quamuis omnis noticia complexa. id est de compleo: enunciabili sit mentalis enunciatio: non tamen econverso omnis mentalis enunciatio est talis noticia. Item quod quamuis omnis huiusmodi noticia sit assensus: non quilibet tamen assensus est talis noticia. Sequitur et quod licem aliqui syllogismi vocales: et aliqui etitam mentales vtpote vocalibus similes aliquando dicantur et vocentur demonstrationes: proprie tamen et stricte loquen do de demonstratione: qua scilicet est smllatus: in quem habendo scimus illi soli syllogismi mentales qui constant ex propositionibus que sunt formaliter noticie dicuntur et sunt demonstrationes. Alii vero de quibus dictum est solum modo dicuntur demonstrationes: quia sunt veris demonstrationibus in significando subordinati: vnde ad placitum ea ipsi si gnificant quae isti significant naturaliter: vel etiam quia eis mediantibus ad hos qui sunt vere demonstrationes deuenitur: sicut per vocalem demonstrationem doctorum inducitur discipulus ad considerationem eorum ex quorum noticiis in eius anima vera demonstratio generatur. Notanda autem est diligenter talis diuersitas demonstrationum quoniam plura dicta philosophi et aliorum intelligenda sunt de istis quae non de illis: et econverso sicut diligenter considerans potest aduertere.

⁋ Sed potest moueri dubium. Utrum ipsa enunciatio mentalis sit essentialiter composita ex partialibus noticiis quibusdam simplicibus: quarum vna sit subiectum et alia praedicatum: an vnus sit actus non ex talibus partibus constans. Et pro nunc videtur mihi rationabilius dici quod ta lis enunciatio mentalis cuiuscumque generis mentalium sit non est taliter composita.

⁋ Pro qua parte arguo sic. si esset sic composita propositio mentalis cum eadem sit ratio in cuctis quantum ad hoc vt videtur possibile esset esse duas propositiones mentales naturaliter et non ad placitum significantes omnino similes: et eiusdem rationis specifice: quarum vna esset possibilis: immo etiam de facto vera et reliqua prorsus impossibilis: consequens hoc est falsum: nam quaelibet tales propositiones idem adequa te significant: et per consequens si vna est vera vel possibilis et reliqua et econtra: et consequentia declarat. nam propositio mentalis cui subordinatur hec vocalis. omnis albedo est entitas. possibilis est: immo de facto vera: ea vero cui subordinatur ista vocalis. omnis entitas est albedo. est penitus impossibilis. Sed si iste componerentur sic ex termins omnino similes et eiusdem speciei essent termini vtriusque: et cum tales sint in eodem subiecto indiuisibili: primo et per consequens nulla situatione aut alia ha bitudinie inter se vel ad sua tota possint variari in vna magis quam in alia vtique ipse propositiones erunt eiusdem rationis specifice. Non enim est intelligibile quod sint aliqua duo tota: quorum qualibet pars pinius similis sit alicui parti alterius: et econverso et qualitercumque vna se habet ad suum totum vel ad alias compartes sui totius taliter se habeat sibi similis in alio toto ad suum totum et suas compartes: quin illa tota sint similia: et eiusdem rationis.

⁋ Praeterea non apparet modus possibilis talis compositionis: nam si quis nihil affirmans vel negans habeat noticiasaliquas simplices: et deinde formet propositionem: non apparet qua variatio fiat in illis: propter quam adiuicem plus componant quam prius nec prodest ad hoc si de nouo causatur aliquis conceptus alius: siue cathegoreumaticus: siue sincathegoreumatius: quia nec cum illo: nec propter priem aliqua ipsarum plus componet cum alia quam prius adiuicem componerent: cum prius ita essent in eodem subiecto adequate sicut postea est ipse conceptus nouiter additus.

⁋ Praeterea cur vna pars erit subiectum vel praedicatum potius quam alia vel econuerso certe non videtur posse assignari causa cum sit in eodem subiecto primo et equaliter nate sint subiici et praedicari supposito quod sint. Ex quo vlterius sequi videtur quod vel neu tra erit sic subiectum aut praedicatum: ac per hoc nulla erit propositio mentalis sic composita vel vtraque erit et subiectum et praedicatu: et si sic sequitur quod eadem propositio nuoa erit vera et impossibilis: sicut vna subordinia tarum eidem est vera: et altera impossibilis: vt patet in exemplo supra posito: sed hoc nullatenus videtur dandum ergo.

⁋ Forte dret aliquis ad istam quod quamquam sint similes talium propositionum partes: ac est in eodem subiecto primo: propter ordinem tamen diuersum productionis earum diuerse propositiones resultant: et non est eadem pars patedtm speciem subiectum in vna et praedicatum in altera: sed eius quod in vna est subiectum similis est in altera praedicatum: similiter eiusdem propositionis pars prius producta est subiectum: posterius vero producta est praedicatum.

⁋ Ista responsio non valet: tum quia talis successio productionum irrationabiliter ponitur: cum enim in intellectu possunt esse et produci plures actus diuersarum rationum vt probabitur in prima distinctione: valde mirum erit si simul totam vnam propositionem producere non poterit.

⁋ Praeterea vel hoc idem oportebit dicere contingere in angelis: quod nimis videtur absurdum. cum Augu. dicat. 4. super gend. quod mens angelica cuncta que vo est luerit simul noticia facillima comprehendit. et co 3 6. quod omnia simul mens angelica potest que sigillatim per ordinem connexarum causarum sermo distinguit vel eadem in illis remanebit difficultas: qualite scilice hiomodi propositiones diuersificantur in eis etcetera quae argumentata sunt.

⁋ Praeterea ostat quod deus saltem potest cuiuslibet talium propositionum partes simul in intellectu producere: et tunc stabit difficultas premissa: Tum quia data tali successione productionum non impeditur argumentum: nam ex quo partes vtriusque sunt penitus similes et subiectum idem primo varia successio productionum non faciet quod diuersa tota resultent: siue enim prius fiat tectum quam paries vel econtra dummodo identitas sit in partibus non alterius rationis domus resultabit ex his quam ex illis: ita si prius manus animalis gene. retur quam cor: et similiter qualiscumque alius esset ordo generationis membrorum: dummodo non sint alia et alia membra: sed ea dem adequate generarentur non aliud et aliud secundum speciem corp resultaret: sed idem vt clarum est: sic in proposito. Ex istis ergo patet quod affirmatio a negatio in intellectu non dicuntur actus conpositi essentialiter ex talibus noticiis partialiter distinctis quarum vna sit subiectum et reliqua praedicatum vt multi putant: sed quia equiualent in significando pluribus vocibus vel scripturis propositionem vocalem vel scriptam suo modo omponentibus: vel quia compositionem aut diuisionem significant in entibus ad modum lo quendi Commentator. 6o meta. dicens quod vera affirmatiua significat composit pro sitionem in entibus: et vera negatiua diuisionem.

⁋ Ex his respondeo ad rationes. Ad primam dico quod antecedens est verum de conclusione mentalis ergo demonstrationis constantis ex propositionibus mentalibus primo modo primo sumptis: non autem de conclusione demonstrationis constantis ex propositionibus mentalibus 2o modo dictis: que scilicet sunt noticie

⁋ Ad confirmationem cum dicitur quod omnis conclusio demon¬ strationis est questio: dico quod hoc potest habere duplicem sen sum. vnum accipiendo conclusionem pro propositione illa que est pars tertia demonstrationis: et tunc dico quod illud est verum de conclusione demonstrationis vocalis et mentalis etiam primo modo sumpte: non autem de conclusione demonstrationis men talis accepte secundo modo. Alium sensum potest habere accipiendo per conclusionem significatum conclusionis: vt sit sensus. omne concludibile demostratiue seu per conclusionem demonstrationis significabile est questio. igitur queribile. et hoc vniuersaliter est verum: et in hoc sensu magis forte lo cuti sunt auctores et rationabiliter: quoniam sic proprie ipsa conclusio non dicitur scibilis vel scita: sed quod significatur per illam: vt patet ex primo articulo. Sicut nec ipsa proprie dicitur queri: seu esse queribilis seu dubitabilis: sed potius quod signifi catur per ipsam: et in hoc sensu concedo vlterius quod conclusio demonstrationis etiam mentalis secundo modo accepte est dubitabilis: quia scilicet eius significatum est dubitabile: licem non sit dubitabile ab habente conclusionem ipsam significantem isto modo acceptam.

⁋ Ad 2m dico quod talis conclusio potidici debet noticia et assensus quam per se nota. Tum quia quod per ipsam significatur non est per se notum: sed per noticias aliorum priorum enunciabilium taliter est notum: quoniam noticie il lorum sunt cause noticie qua formaliter ipsum cognoscitur et ad hunc intellectum sunt accipienda dicta auctorum dicen tium conclusionem non esse per se notam. vel etia potest imtelligi de conclusione demonstrationis vocalis et mentalis primo modo accepte.

⁋ Ad 3m dico quod verum conclu dit de conclusione vocalis demonstrationis: et de conclu sione mentalis primo modo dicte: non autem de conclusione demonstrationis mentalis accepte secundo modo: vnde si illa maneret deletis praemissis vtique illud esset scitum et eui dens sicut prius: quemadmodum et iste doctor habet dicere: quod si nota conclusionis maneret deletis noticiis premissarum: illud ad huc esset scitum et euidens sicut prius.

⁋ Ad 4m nego consequentiam. ad probationem dico quod sicut aliud est medium demonstratiuum et aliud probabile et aliud creditiuum: quoniam primum componitur ex propositionibus que sunt noticie et assensus: duo vero sequen tia ex propositionibus que sunt assensus tantum licem alterius et alterius rationis: sic alia est conclusio mentalis que est scire: alia que est opinari: et alia quae est credere.

⁋ Praeterea falsum est quod simul in mente habeantur medium demonstratiuum et medium probabile: acc piendo illa media pro his que componuntur ex propositionibus mentali bus secundo modo vel tertio modo acceptis: vtrum autem si accipiani illa media pro compositi ex propositionibus mentalibus primi modi possunt simul esse in intellectu: non curo: quia nihil ad propositum: eo quod nul lius eorum conclusio est scire vel opinari. et praeterea esto quod eadem eset vtriusque conclusio non sequitur inconueniens illatum.

⁋ Ad 5m nego consequentiam: et similiter propositionem assumptam ad eius probationem. Et cum dicitur quod nulle propositiones magis repugnant etc. dico primo quod si hoc in telligatur de repugnantia quantum ad simul esse in eodem subiecto a non quantum ad esse verum: sicut oportet intelligi: quamuis concedendum sit quod nulle propositiones plus repugnant quam contradictorie peper illam dictionem quam: que confundit terminum sequentem: tamen verum est quod contr dictoriis aliqua non contradictorie plus repugnant. Nam alique contradictorie mentales scilicet primi modi vtique possunt simul esse: et tamen propositiones mentales secundi modi quarum vna sit scientia et alia opinio eiusdem enunciabilis seu significati non possunt simul esse

⁋ 2o dico quod dictum Commentatoris intelligendum est de propositionibus contradictoriis et mentalibus primi modi: non autem secundi: siue sin opiniones: siue scientie: quamuis loquendo de scientia secundum quod est noticia veri necessarii qualis est conclusio demonstrationis de qua loquimur: ipsa nullam possit habere contradictoriam mentalem secundi modoi quod patet: quia contradictorium sui enunciabilis est impossibile: et per consequens nec complexe scibile.

⁋ Ad 6um potest concedi: maior accipiendo illas propositiones eiusdem modi vtrobique: puta quod ambe sint de primo modo mentalium vel ambe de mentalibus secundi modi minor autem neganda est. Ad probationem dicendum quod propositiones medii topici mentales secundi modi non causant assensum a se distinctum: sed quaelibet est assensus quidam. probatio vero quae adducitur assumit falsum scilicet quod demonstratiua probatio possit causare dissen sum oppositum stantibus illis: quamquam forte posset causare stantibus aliis ppositionibus topicis de primo genere mentalium propositionum: sed il as non dico esse assensus.

⁋ Ad 7o dico quod si fiat compara¬ e tio inter propositiones mentales: quarum qualiet est de primo genere menta. lium: aut inter eas quarum qualibet est de primo genere sub secundo genere mentalium contento scilicet earum que sunt noticie et assensus: aut vero inter eas quae pertinent ad 2m genus sub 2o genere comtentum scilicet que sunt assensus tantum: maior est vera: sed si absolute de propositionibus mentalibus sit comparatio falsa est: quoniam nulla de primo genere est assensus vel dissensus: quaelibet autem de reliquis duobus generibus est assensus vel dissensus: nec hoc inconueniens debet reputari: cum sit prorsus alterius et alterius rationis: sicut etiam nulla de primo genere est noticia: quaelibet aut de 2o secundi siue erg primo secundi est noticia: nec mirum: cum nulla de primo genere signi ficet suum enunciabile naturaliter: sed mere ad placitum: sicut et vocalis propositio: cuius ipsa est similitudo: quaelibet autem reliquarum sit naturalis similitudo et signum sui enunciabilis. idipsum reperitur etiam lin terminis incomplexe significantibus: nullus enim talium vocalis vel mentalis prmi modi est formaliter noticia: sicut nec aliquis est naturale signum significati: sed ad placitum tantum: et tamen termini mentales secundi modi sunt formaliter noticie: sicut et naturalia sunt signa suorum significatorum: tunc cum assumitur de propositione quam format videns baculum: cuius pars est in aqua: dico quod illa propositio qua iudicat primo baculum esse fractum non manet in mente postquam certificatus est de opposito: sed si postea aliquam formaret: vel etiam si qua remaneat quam pus formasset enuncians baculum esse fractum: non est illa qua formaliter iudicauit prius ipsum esse fractum: sed alia et secundum iudicium et secundum speciem: est enim de prima manerie mentalium: quarum nulla vt sepe dictum est: est assensus vel dissensus.

⁋ Ad 8m concedo quod fidelis et infidelis possunt formare propositiones eiusdem rationis: propositiones inquam mentales primi generis: sed si fidelis assentiat et non infidelis: fidelis habebit vnam de 2o genere mentalium qua scilicet assensus erit et infidelis nullam habebit eiusdem rationis.

⁋ Ad qoum patet: quid dicendum: quoniam non nisi de ar propositionibus primi generis concludit.

⁋ Ad primum eorum quibus arguitur erta quod actus cognoscendi distiguitur ab actu assentiendi. Duend quod tam sic dubitans noticiam nullam complexam qua scilicet cognoscat sic esse: dei cuiusmodi noticia nunc loquimur: habet perfectam vel imperfectam accipiendo proprie cognoscere. et istud patet: quoniam nec simpliciter credens per auctoritatem vel testimonium aliorum: vel etiam determinate alteram partem opinans propter rationes quae sibi de altera parte videntur probabiliores: de quibus tamen magis videretur quam de sic dubitate habet aliquam noticiam proprie dictam de a se credito vel opiniato: vnde Aug. in de vtilitate credendi ait. intelligens omnis credit: qui assen c tit credit: et omnis qui opinatur: non omnis qui credit intelligit: nullus qo opinatur intelligit.

⁋ Ad 2m nego antecedens si intelligatur de assensu ergo scientifico. Ad probationem dico: quod ex illo casu non probatur antecedens quoniam habitus demonstrandi alicuius est vel totaliter vel partialiter ab habitu cognoscendi sic esse: sicut conclusio ignificat: et si ipse sit totaliter alius: tunc habitus demonstrandi non est habitus cognoscendi: sed habitus quidam quae prompte quis ordinate vtitur habitibus praemissarum ad aliam conclusionem sumendo scilicet debitam maiorem et sub illa debitam miorem quem habitum quidem dicunt esse logicum specialem: quam Comementis dicit quamlibet sci entiam habere. Si vero nullus talis habitus detur oportet dicere quod non per habitum conclusionis tantum: sed et per habitus praemissarum elicitur demonstratio: ita quod omne simul dicantur habitus dem srationis qui vtique quocumque illorum deleto non remanent quamuis reliqui remaneant.

⁋ Praeterea artimum sumpsit dubium scilicet quod ille penitus obliuisceretur demonstrare et ipse assentiat me diante habitu scientie. Nam videtur rationabiliter dici posse quod non: sed quod quia meminit se alias sciuisse et demonstrasse conclusionem etiam eadem ratione fides non est necessaria propter assensum illius qua enunciatur veritas de articulo: non apparet quo ipsa sit necessaria propter assensum alicuius: vnde clare apparet hanc opinionem repugnare sibi ipsi dieno ex vna parte quod arti: culi non tantum sunt crediti: sed etiam euidenter noti ex per se noti et per medium demonstratiuum ex alia vero ponendo quod fides est necessaria: vt assentiatur articulis: nec aliquid valet illud dictum de repugnantia apparente: et ineuidentia concomitante: quo enim quod est euidenter scitum reuocari potest in dubium propter aliquod aliud apparens:

⁋ Praeterea ta dicendum esset quod propter assensum aliarum propositionum naturaliter scitarum erit necessaria aliqua fides vltra scientiam ne reuocentur in dubium propter aliquam apparentiam in oppositum: quod nec ipsi nec aliqui sapientes dicerent.

⁋ Ad primam rationem opi. respondeo simpliciter negando maiorem et merito: cum expresse dicat apostolus: quod fides est argumentum non apparentium: et quod sine fide impossibile est placere deo. ergo secend eum tenemur credere non apparentia: et per consequens non perse nobis nota: aut ex talibus deducta. Augu. quoque. 13. de tri. inquit quod propterea credere iubemur: quia id quod credere iubemur videre non possumus: cum est tertio articu. parisien. 37. eam expresse condenet. dicens "quod nihil est credendum: nisi per se notum vel nisi ex per se notis possit demonstrari error".

⁋ Ad probationem cum assumitur quod nullus tenetur firmius adherere conclusioni quam sit certitudo noticie propter quam illi adhereret: ista posset concedi cum aliqua conditione scilicet si ille teneatur adherere conclusioni praecise propter certitudinem noticie: vbi autem non subest dicta conditio propositio est simpliciter neganda: in proposito autem non subest: quoniam non praecise propter certitudinem aliquam noticie proprie loquendo siue conclusio ium: siue principiorum tenetur catholicus adherere talibus: quin immo quicquid sibi proponatur per scripturam vel ecclesiam fore credendum nulla alia noticia habita credere tenetur. Ad confirmationem cum dicitur nullus credidit nisi quia illud sibi constat: si loquatur de constantia noticie falsum est: si de constam tia adhesionis: tunc etiam potest negari: quia equivalet isti. nullus credit aliquod: nisi quia credit illud. que in sua proprietate non est vera.

⁋ Ad 2m dicendum: quod nullo istorum modorum quis tenetur articulos credere: nec etiam ipsi articuli proponuntur ipsi intellectui fidelis aliquo istorum modorum: sed proponuntur vt credendi auctoritate et testimonio dei reuelantis vel per se vel ter ecclesiam suam.

⁋ Ad 3m patet. quod nihil valet ex eo quod fides simplicis fidelis non habentis theologiam non minus est deter minata ad verum quam fides maximi theologi: et tamen non per thec logiam aut alium habitum aliquem: vnde ergo est quod fidelis inquantum huiusmsmodi semper credit verum set fides sua in nullo est falsa: Dico quod ideo est: quia primo credit auctoritati dei reuelantis: quae nec falli nec falle re potest.

⁋ Ad 4o concedo quod aliquid est primo creditum cui adhereo propter se id est non propter aliud creditum: nec est sequitur quod illud sit per se notum: quia talis assensus vel adhesio non est ex noticia rei praesentis aut alia ali qua proprie loquendo et stricte de noticia: sicut est noticia qua primis propositionibus assentimus: ac per hoc nec est assensus proprius per se notus.

⁋ Ad rationem secunde conclusionis dicendum: quod ad hoc quod ex aliquo medio generetur habitus proprie scientificus non sufficit quod illud sit necessarium: sed cum hoc requiritur quod sit ex per se notis vel per experientiam vel ex his que ex taliter notis deducuntur euidenter: ostensum autem est quod illud medium non est tale.

⁋ Praeterea potest dici quod illud medium non est necessarium cum maior vere sit contingens. Nam possibile est deum aliqua que reuelauit non reuelasse. vbi gratia dicta de futuro.

⁋ Ad alia dicta opri non expedit respondere.

⁋ Alii dixerunt et quod ex discursu theologico acquiritur scientia proprie dicta: sed subalternata scientie dei et beatorum: cuius probatio est. Qoniam omnis habitus procedens ex principiis sibi creditis: notis autem in lumine superioris scientiae est proprie scientia subalterna ta: patet de musica que vtique est proprie scientia subalternata: quia Irca procedit ex principiis sibi creditis et notis in arismetrica: et idem est de perspectiua quae credit principia que sunt nota in geoio. sed procedit theologia ex principiis tantum in ea creditis qualia sunt articuli et alia conteta in sacra scriptura: notis aut in lumine superioris: sciente scilicet dei et beatorum. ergo etc.

⁋ Pro ista opi arguitur ab aliis sic. perspectiuus inquantum perspectiuus est sciens: patet. quia perspectiua est species scientie: sed perspectiuus non est geosmtio inquantum per spectiuus. ergo perspectiuus inquantum non est geoemia est sciens: sed inquantum non est geometra non habet noticiam de his principiis: ergo non est necessium omnem scientiam habere noticiam de suis principiis.

⁋ Confirmatur: quia perspectiua est scientia disticta a geoemia: et tamen vt sic non habet noticiam suorum principiorum: ergo si aliquis habens perspectiuam non habens geometriam ille crederet tantum sua principia: et tamen esset sic vere sciens: sic est in proposito de theologia nra.

⁋ Confirmatur 2o quia deus potest conseruare in intellectu alicuius habitum perspectiue: non conseruando in eo habitum geo moio: sed in tali intellectu ipsa perspectiua est vere scientia subalterna: et tamen de principiis suis ille non haveret noticiam: sed fidem tantum.

⁋ Praeterea scientia subalterna inquantum subalterna supponit sua principia et non nouit ea: sed inquantum est scientia subalterna est scientia. ergo aliqua scientia supponit sua principia et non nouit ea: sic ergo est de theomia.

⁋ Contra hanc opi contr Arguo primo sic: aut noticia conclusionis vel enunciabilis per conclusionem fit nota nobis naturaliter ex alia pori noticia complexa aut non: si non: ergo non est scientia proprie loquendo que dicitur esse conclusionis: sed potius dicitur esse principium intellectus et propositionis immediate: et illa etiam est quaedam metalis noticia et propositio immediata. Si vero fit in nobis ex alia priori noticia complexa: illa noticia ex qua fit est noticia principii: siue eius quod per principium importatur: ergo omnis scientia quae in nobis naturaliter acquiritur fit in nobis ex noticia principiorum: et per consequens cuiuslibet scientie naturaliter acquisite principio sunt vel fuerunt habenti illam scientiam nota.

⁋ Confirmatur per philosophum primo posterio. dicens quod necesse est demonstratiuam scientiam originalem esse ex veris et primis et notioribus et prioribus et causis conclusionis: originatur enim huomodi scientia ex veris no ticiis primis et notioribus id est euidentioribus et prioribus et causis conclusionis scilicet mentalis: quoniam ille prime noticie quae vtique sunt prime demonstrationis metalis vtique sunt causae noticie quem est conclusio: vel si secundum alios dicatur: quod propositio non est noticia: tunc est sensus quod noticie principiorum sunt pores et causae noticie conclusionis. Et addit philosophus quod sine his vtique erit syllatus: demonstratio aut non erit: non enim faciet cientiam. Item ita dicit quod necesse est non solum cognoscere prima id est principia seu que per illa significantur: sed et magis: semper enim inquit propter quod est vnumquodque et illud magis. Et subdit: quoniam quod scimus et cre dimus per prima. id est per noticias primorum illa scimus et credimus magis. Ex quibus patet: secundum ipsum quod quaelibet scientia acquiritur ex noticiis pincipiorum suorum. Ex quo sequitur illud quod prius. Per hoc patet. quod non sufficit principio esse alteri nota: vt ego scientiam habeam de coclusione: quoniam per nullam noticiam existentem in alio causari potest immediate et naturaliter aliqua scientia in mente mea. Cum ergo principio theologie non sint neque fuerint nobis nota: vt isti concedunt theopmodia que acquiritur de communi lege in theologia de qua etiam nunc est sermo non est vere scientia.

⁋ 2o si scientia subalterna potest acquiri suis principiis et non notis acquirenti: sed tamen creditis notis: aut habenti superiorem scientiam: eadem ratione et scientia non subalterna poterit acquiri ab aliqua esto quod non nouerit eius principia: dummodo credat illa: et alius noue rit: non enim ratio potior ibi est quam hic: et per consequens non oportebat dicere quod theologia est scientia subalterma: sed absolute poterat dici scientia.

⁋ Ad primam rationem opi. quamuis maior sit impropria: quoniam nulli scientie siue subalterne siue non subalterne sua principim sunt credita vel nota: cum nulla sit principiorum suorum fides vel intellectus: tamen si trahatur ad bonum intellectum: vt dicatur omnis habit procedens ex principiis in lumine superioris scientiae tantum notis est scientia subalterma: hoc potest intelligi dupliciter: vno modo quod illa principio sint no ta habenti ipsam scientiam: cuius sint principim: et sic potest concedi: sed tunc patet quod minor est falsa: quia principi theo modso non sunt nota theologo: vt dicunt. Alio modo quod non sint nota illi: sed credita alteri: et tunc est ipsa falsa: quia ex noticia principiorum existente in vno non causatur noticia conclusionis in alio.

⁋ Ad probationem de musica respectu arismetrice. dico quod nullus ignorans arismetricam nisi principio musice per experientiam: aut per aliam viam noscet: sed tantumo: cre deret: acquireret musicam quae est scientia: sed tantum modoquendam habitum creditum et quandam fidem: quam si vellemus possemus appellare musicam creditiuam.

⁋ Ad aliam dimissis multis aliorum solutionibus. Dico primo quod ratio peccat in forma tripliciter: tum quia est in 3a figura minore existente negatiua: tum quia altera praemissarum existente ne gatiua conclusio est affirmatiua: tum etiam: quia medium intrat conclusionem Si vero reducatur ad debitam formam non sequitur: aliqua conclusio ad suum propositum sicut potest faciliter patere inspicienti.

⁋ 2o dico: quod sicut non solum habitus scientifici dicuntur phisici vel metaphisici: sed etiam aliqui opinati: vnde frequenter philosophus quorumdam antiquorum opiniones: licet falsas vocat phisicas: quorumdam dicit non esse phisicas: sic etiam et quidam habitus crediti possunt dici metaphisici et geometrici et arismetrici: et talis esset perspectiuus ille habitus quem quis acquireret simpliciter credens principia perspectiue.

⁋ hoc aut prouenit: quia aliunde nominatur habitus phisicus vel metaph. et huiusmodi et aliunde scientia dicitur Nam ex eo quod de talibus vel talibus rebus est obiectiue dicitur phisicus vel aliquis talis: vt patet 6o metaphisice:

⁋ Dicitur aut scientia ex eo: quod est habitualis noticia ex actualibus vel ex his que per tales mediate vel immediate noticiis conclusionis causatis ex noticiis prioribus etc. iuxta doctrinam philosophi prio posteriorum acquisitam. Et ideo praeter defectum rationis quo ad formam: est etiam deffectus in materia: quoniam vtraque istarum. perspectiuus inquantum perspectiuus est sciens: perspedimentum inquantum perspectia est scientia: est falsa.

⁋ Ad primam confirmatione dico: quod non omnis perspectiua est scientia: sed illa dutaxat quae est euidens noticia ex euidenti noticia suorum principiorum immediate vel mediate genita: aut aliqua alia eiusdem rationis quam deus immediate per seipum vellet causare.

⁋ Ad 2am confirmationem: dico primo quod idem argumentum posst fieri de scientia non subalterna supposito quod intellectus principiorum distinguatur ab habitu conclusionis: et sic pariter potuissent dixisse absolute: quod theologia est scientia absque quod adderent subalterna: quod tamen non dicerent.

⁋ Dico 2o quod si aliquam perspectiuam: quae nunc de facto est scientia: deus conseruaret absque geoemtia: adhuc ipsa esset scientia apta nata in actus similes: in quos nunc est: si cetera pariter concurrerent: non aut ex hoc sequitur quod perspectiua quae acquireretur in aliquo carente geoemia esset scientia.

⁋ Ad 3am rationem concedo quod scientia subalterna: et similiter non subalterna non nouit sua principia: quia scientia non est principiorum vt supra dictum est: sed tam hec quam illa est noticia ex noticiis suorum principiorum causata.

⁋ Rsponsio ergo nunc aliter ad articulum istum. Et pono conclusiones 4

⁋ Prima est. quod ex discursu theologico non per se acquiritur scientia.

⁋ 2a quod acquiritur adhesio in animo dantis fidem sacre scripture in aliis autem non.

⁋ 3a quod non acquiritur adhesio cum formidine.

⁋ 4a quod acquirit fides quadam: ex quo patebit quod habitus theologie qui consequenter acquiritur est quidam habitus creditiuus et fides idam acquisita.

⁋ Primam conclusionem probo sic. Smnis discursus per quem per se acquiritur scientia est ex propositionibus primis et immediatis note sunt: patet ex primo posteriorum. vbi philosophus dicit: quod sine his vtique erit sillogismus: sed non faciet scientiam: sed discursus theolo gicuius non est ex talibus: cum sit ex creditis: vt patet ex articulo 2o er go etc.

⁋ Confirmatur: quia omnis discursus faciens per se scire est de monstratio: patet ex diffinitione demonstrationis primo posteriorum sed discursus theous non est demonstratio: alias infidelem etiam in naturalibus bene dispositum faceret scire et assentire conclusioni theologice: quod patet falsum.

⁋ 2o nullus discursus primo innitens auctori tati generat scientiam: sed omnis discursus theologicus est huiusmodi: vt patet ex articulo 2o ergo etc. maior patet: quia ex auctoritate sola fides gignitur: iuxta illud Augu. in de vtilitate credendi. quod intel ligimus demus rationi: quod credimus auctoritati. et in primo de libro ar.o ait: num ad auctoritatem legis confugiendum censes homnibus iam non tamen credere: sed intelligere cupientibus: q. d. nullo modo. vbi manifeste innuit quod probatio per auctoritate non scientiam: sed tantumo fidem aggenerat.

⁋ 3o nullus discursus theologicus maiorem euidentiam vel certiudinem facit de veritate aliqua theologica quam alius theologicus discursus faciat de veritate theologica contingenti per nullam experientiam nobis notamergo nullus discursus theologicus per se facit scientiam: consequentia patet: quoniam nulla veritas contingens quae non est nota no bis per experientiam est eque nobis nota: sicu illa de qua habemus scientiam: antecedens probatur: quoniam siue theologice probetur: quod deus est trinus et vnus: siue quod est eternus vel sapiens: aut quam cumque aliam veritatem necessariam vel contingentem mere cre dibilem: aut etiam naturaliter scibilem: quis theologice probet: non maiorem faciet de ea euidentiam vel certitudinem quam faciet alius de ista veritate quod deus iudicabit mundum: et quod seculum finietur: aut alia mere contingente si theologice probet illam: patet: quoniam vterque ex auctoritatibus sacre scripture proce det: vt dictum est in arti. 2o non maiorem autem euidentiam vel certitudinem faciet in mente vna auctoritas sacre scripture inquantum huius quam alia: sicut patet. ergo etc.

⁋ 2a conclusio quo ad primam partem probatur: quoniam omnis discursus necessitans intellictum credentis sacran scripturam ad assentiendum ei: cui alias non assensisset per se causat in illo adhesionem: hoc patet: sed discursus theologicus est huiusmodi probatio: quia si theologice probetur aliqua veritas non formaliter contenta in sacra scriptura: nec per ecclesiam determinata ad credendum: cui est ante huiusmodi probatio nem non assensisset fidelis: necessitatur talis intellectus ad assentiendum illi: quoniam impossibile est naturaliter assentire principiis quin assentiat conclusioni: si appareat euidenter quod necessa rio sequitur ex illis. Quo ad aliam partem: patet conclusio: quia constat quod discursus theologicus non causat adhesionem in animo alicuius pagani vel alterius non recipientis sacram scripturam ad fidem: esto quod ille ita nouerit conclusionem sequi ex premissis: sicut fidelis catholicus vel theologus.

⁋ Confirmatur etiam ista conclusio ex auctoritate Dionysui de diui. non allegata superius in articulo secumdo questionis huius.

⁋ 3a conclusio probatur: quia omnis adherens sine formidine aliquibus praemissis: adheret sine formidine conclusioni: quam noscit necessario sequi ex illis: hoc patet: quia non apparet: vnde isti contingat formido: qui nec ex premissis: cum eis assentiat firmiter: et sine formidine: nec ex illatione: cum illam cognoscat esse necessariam.

⁋ Confirmatur: quia non videtur possibile naturaliter: quod aliquis euidenter cognoscat eta indubitanter assentiat: quod antecedens non potest esse verum sine consequente. Et indubitanter assentiat antecedenti: quin indubitanter est consequen ti quod cognoscit euidenter et indubitanter esse consequens ad illud. Pre misse aut in discursu theologico debite regulato sunt antecedens ad conclusionem theologicam: sed danus firmam fidem sacre scripture assentit dubitanter praemissis discursus theologici: vt patet: ex arti. 2o ergo etc.

⁋ 2o quia alias periculosum esset in theologia studere: quia de tali studio consurgeret dubitatio circa sacram scripturam: vbi autem dubitatio est: fides non est: vt dicit hu. de san. libo primo. Et Aug. 8o de tri. vult quod in his quae ad fidem pertinent: sicut est scriptura sacra: non licet dicere forte: quia dubsitinem importat: vnde ait. "salua fide licet dicere forte vergo maria talem faciem habebat. forte aut non talem: forte aut de vergie natus est christus nemo salua fide christiana dixerit": et sic de studio theolo modo quis fieret hereticus: consequentia priomo. quia quicumque dubitat de veritate consequentis et certus est de consequentia eius ad antecedens: consequentur dubitatis de veritate antecedentis. igitur si theologus de veritate conclusionis theologice dubitaret: quam vtique certus est sequi ex sacra scriptura: consequentur dubitaret de veritate sacre scripture.

⁋ 4a conclusio faciliter probatur: quia omnis assensus absque euidentia et formidine est fides: hec satis clara et sententialiter su mitur ab hug. de sa. vbi proximo supra: sed adhesio causa ta in animo firmiter credentis sacre scripture est huiusmodi: vt pat ex conclusionibus praecedentibus. ergo etc. Ex hoc etiam vlterius patet: vt dicebatur: quod habitus ex huiusmodi adhesionibus derelictus est habitus creditiuus et fides quadam habitualis acquisita: et per consequens theo modoa sic accepta fides quadam est. Ex hoc vlterius sequitur quod theomia sic accepta non potest ab infideli sic acquiri: nec est possi bile aliquem infidelem esse theologum. Et loquor de infideli sim pliciter: qualis est purus gentilis vel paganus: nulli parti scripture sacre dans fidem. Si vero accipiatur theologia non pro huiusmodi habitu: sed pro eo vel his quo vel quibus: quis nouit sensum scripture: et vnum dictum exponere et probare per aliud: necnatn ex eius dictis alia deducere quae non formaliter continentur in ea: huiusmod theologia non solum in fideli: sed in infideli potest acquiri: sicut est clarum. Ad rationes principales quonis.

⁋ Ad primum cum ass mitur: quod per theologicum discursum ad quiritur noticia superior fide. Si intelligatur de noticia comple xa qua cognoscit sic esse: sicut significat conclusio istius discursus: quicquid sit de consequentia nego antecedens. Et cum dicitur alias fidelis inutilitr huiusmod discursus theologicos exerceret: nego. quia quamuis non acquirat talem noticiam: acquirit tamen habitum probandi ex sacra scriptura theologicam veritatem: et per consequens defendendi et roborandi fidem contra impios: et nutriedi in ipsis fidelibus: necnatino et nouam fidem acquirit de his veritatibus: quae non sunt expresse contente in scriptura: nec determinate per fidem quas explicite antea non credebat: iste autem non modicus: sed valde magnus est fru ctus.

⁋ Ad confirmationem de noticia illa loquendo de qua ne gatum est antecedens: concedo quod magnus theologus non habet maiorem noticiam quam simplex fidelis: nec forte maiorem fidem: saltem non est necessarium de his ita esse: que simplex fidelis explici te credit: nihilominus tamen habet aliam noticiam: quam non habet fidelis scilicet probandi et defendendi etc. vt dictum est. Et de noticia tal vel scientia loquitur ibi Aug. sicut patet intuenti.

⁋ Ad 2m potest dici dupliciter. vno modo: quod per scientiam certam intelligamus claram visionem que fidei succedit in patria. Et iste sensus roboratur ex dicto eius. 9. de trini. vbi ait. "certa enim fides vtcumque inchoat cognitionem: cognitio vero certa non perficitur: nisi post hanc vitam: cum videbimus facie ad faciem."

⁋ 2o illud potest intelligi: quod etiam in hac vita prasumebat se peruenturum ad certam scientiam: deo scilicet specialiter reuelante et illam infundente: sicut plerumque fecisse vere credentibus de multis credibilibus prie credendum est: et huic sensui fauet dictum eiusdem. 2o de li. arbi. dicens Neque quisquam inueniendo fit ydoneus: nisi antequam crediderit quod est postes cogniturus: quapropter domini preceptum obtemperantes quaramus instanter: quod enim hortate et ipso quaerimus: eodem ipso demonstran te inuenimus: quantum hoc in vita et a nobis talibus inuenir queunt: nam et a melioribus: et dum has terras incolunt et certe a bonis et piis omnibus post hanc vitam euidentius atque perfectius ista cerni obtinerique credendum est: et nobis ita forte sperandum est: et hunc sensum eum in verbis allegatis habuisse innuunt etia clare verba quae paulo post subdit. Sequamur inquit eos qui nos inuitant prius credere quod nondum valemus intueri: vt ipsa fide valentiores facti quod credimus intelligere mereamur: non iam homnibus. sed ipso deo mentem intrinsecus illuminante atque fifmante: sed constat quod talis scientia non est theoria ia que communiter per theologicodiscursus acquiritur.

⁋ Ad 3m dico quod sicut patet intuenti ibidem Aug. vocat scientiam illum habitum vel illos: quo vel quibus quis no ait defendere fidem etc. vt supra dicebatur: hoc enim scire quadammonvtique scire est: sed non est scire quod ita sit: sicut significat conclusio: de quo scire erat questio praesens etc.