Quaestio 1

Utrum sit possibile aliquem meritorie deum diligere non habendo in se habitum caritatis creatae infusum.

Circa primam partem decimae septimae distinctionis, in qua Magister1 ostendit quodspiritus sanctus est caritas quaimmediate elicimus actumdilectionis meritoriae et quod ad huiusmodi actum non concurrit aliquis habitus caritatis creatae infusus, quaero, utrum sit possibile aliquem meritorie deum diligere non habendo in se habitum caritatis creatae infusum.

Et arguitur quod non sic Impossibile est aliquem esse deo earum et acceptum ad vitam aeternam secundum statum, in quo est, sine caritate creata supernaturaliter infusa. Ergo impossibile est aliquem meritorie deum diligere sine huiusmodi caritate. Consequentia patet, quia sequitur aliquis carens caritate diligit meritorie deum, ergo ipse deo carus est etc. Sed, si consequens is est impossibile, antecedens etiam est impossibile. Antecedens vero probatur, quia, si esset possibile aliquem sine caritate sic esse deo earum, multo magis esset possibile aliquem sine fide esse earum. Hoc autem est contra Apostolum Ad Hebraeos 11 dicentem "Sine fide impossibile est placere deo".

Confirmatur, quia, qua ratione aliquis posset sic esse cams sine habitu caritatis supernaturaliter infuso, eadem ratione posset esse carus sine omni habitu supernaturali, et per consequens ex solis naturalibus posset esse dignus vita aeterna, qui fuit error Pelagii

Ad oppositum est magister in littera.

Respondeo. Ista quaestio potest intelligi tam de potentia dei absoluta quam de potentia ordinata, quae nobis innotescit per sacras scripturae et ecclesiae auctoritates. Duo ergo erunt articuli quaestionis: primus, utrum de potentia ordinata dei, id est secundum ordinationem et legem a deo statutam, sit possibile quod aliquis meritorie deum diligat non habendo habitum caritatis creatae sibi supernaturaliter infusum. Secundus erit, utrum hoc sit possibile de potentia dei absoluta.

Quantum ad primum articulum fuit opinio Magistri quod sic. Nam opinatus est, ut patet in praesenti distinctione, quod adactum diligendi meritorium non concurrit aliquis habitus supernaturalis caritatis creatae, sed ilium io spiritus sanctus operatur absque habitu virtutis medio; quod non est sic de actibus fidei et spei, nam illos operatur mediantibus habitibus supernaturaliter infusis, qui sunt fides et spes.

Haec opinio roboratur auctoritatibus Augustini, quarum prima est 8 De trinitate capitulo 6; ait enim: "qui proximum diligit, consequens est ut ipsam is praecipue dilectionem diligat. "Deus autem dilectio est, qui manet in dilectione, in deo manet". Consequens ergo estut praecipue deum diligat". Alia est in eodem libro capitulo 7; ait enim: "Nemo dicat "Non novi quid diligam". Diligat fratrem et diligat eandem dilectionem. Magis enim novit dilectionem quadiligit quam fratrem quem diligit. Ecce iam potest notiorem deum habere quam fratrem: Plane notiorem, quia praesentiorem, notiorem quia interiorem, notiorem quia certiorem. Amplectere dilectionem deum, et dilectione amplectere deum". Et subdit quod nonnisi "deo plenus est, qui dilectione plenus est". Item eodem capitulo adductis quibusdam verbis beati Iohannis in sua prima Canonica dicit: "Ista contextio satis aperte declarat eandem ipsam fraternam dilectionem" ex deo esse; "nam fraterna dilectio est qua diligimus invicem. Et quod non solum ex deo, sed etiam deum esse, tanta videmus auctoritate praedicari. Cum ergo de dilectione diligimus fratrem, de deo diligimus fratrem; nee fieri potest ut eandem dilectionem non praecipue diligamus qua fratrem diligimus". Et sequitur: ""Quoniam quippe deus dilectio est" deum certe diligit qui diligit dilectionem; dilectionem autem ne cesse est diligat, qui diligit fratrem". Ex his auctoritatibus habetur quod dilectio, qua diligimus fratrem, est deus ex deo, id est spiritus sanctus. Et ex hoc consequenter ad articulum istum secundum hanc opinionem dicendum est quod possibile est, et de facto ita est, quod homo meritorie potest deum diligere absque tali habitu caritatis create.

⁋ Quamuis autem hec opinio recitata sit solemnis: propter auctoritatem magistri: communiter tamen doctores oppositum opinantur. Et ego vna cum eis puto oppositum esse verum. Ad hoc autem mouentime verba apostoli prima ad Corin. "Si linguis hominum loquar" etc. vbi omnes virtutes et dona spiritus scient eorumque actus et opera dicit homini nihil prodesse: et per consequens non esse meritoria: nisi habeant charitate:

quod si dicatur apost. locutum fuisse de charitate increata que est spiritus sanctus: sine quo cetera non prosunt. istud et si proteruiter posset sustineri: non videtur tamen esse de intentione apost. Nam ibi loquitur de charitate quasi de quadam virtute eius necessitatem et excellentiam ad alias virtutes explicando. vnde in fine ca. "nunc inquit manent. fides. spes. charitas. tria hec: maior autem horum est charitas".

⁋ Item ad col. indiuite inquit vos sicut electi dei sciente et dilecti visceramisericordiae et alias benignitatem: virginitatem: habuilitatem: modestiam: patientiam etc. Moxque sequitur: super omnia autem hec charitatem habete: quod est vinculum perfectionis. vbi glosa dicti huius reddens rationem: ait. magis enim studendum est ei virtuti: que maior omnibus est. vbi patet quod hic loquitur de charitate quae virtus est: et hanc vir tutem moralibus praeponit sicut vt prius allegatum est praeposuerat reliquis virtutibus theologicis scilicet fidei et spei.

⁋ Et si dicatur sicut. dicens magister quod charitas non ideo dicitur a sanctis virtus: quia ipsa sit virtus: sed quia per eam quasi esset virtus afficitur mens et mouetur: hec profinctio glosa nimis est ad placitum glosatorum: quoniam et pari ratione posset dici: quod non est aliqua virtus infusa quae sit fides vel spes: sed s scilicet immediate actus credendi et sperandi operatur. Et sicubi inueniatur dictum quod fides est virtus. Respondetur quod idec sic dicitur: quoniam per specntum secendum quasi esset virtus mens mouetur ad credendum. Et eodem modo de specie: nec puto quod aliqua auctoritas scripture possit haberi: per quam efficacius possit probari esse aliquem habitum infusum qui sit fides: aut aliquem qui sit species: quam probari posset esse aliquem qui est charitas.

⁋ 2o ad idem facit apost. ad ro. "charitas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum qui datus est nobis": que verba et si aliter possent glosa ri: apertius tamen insinuauit: spectum scentdum datum esse: et ab illo dato charitatem in apstolorum cordibus esse diffusam: quasi charitas sit aliud a sptum secndo diffusum creatum: quem sensum insinuant verba Aug. omel. 6. super prima canonica Io. exponentis illud apost ad rotio ipse spiritus postulat pro nobis. Quid est inquit ipse spiritus scuns interpellat prosanctis: nisi ipsa charitas: quae in te per spiri tum facta est. Ideo enim dicens idem apost. charitas dei diffusa est in cordibus nostris per spectum scendum: qui datus est nobis: charitas ipsa gemit: charitas ipsa orat etc. charitas autem increata absit vt aliquo modo facta dicatur.

⁋ 3o ad idem mouet auctoritas ecclesie dicentis. extra. de summa tri. et fide cau. c. damna. quae dicit "tam paruulis quam adultis conferri in baptismo informantem gratiam et virtutes esse tanquam probabiliorem et dictis sconrum magis consonam eligendam". per gratiam autem non aliud quam charitas intelligi debere videtur: aut si sit aliud: iudicium idem quantum ad hoc de vtraque habendum esse apparet.

⁋ Ad hoc facit quod aug. eodem modo quantum ad hoc loquitur de gratia et charitate. vnde primo tract. dicens quod voluntas nisi gratia dei liberetur a seruitute: qua facta est serua peccati: et vt vicia superet adiuuetur: recte pieque viui a mortalibus non potest: et in sequenti capitulo idem. dicens de charitate. verum est inquit omnino: hoc omnes homines posse si velint: sed praeparatur voluntas a domino: et tantum augetu munere charitatis vt possint.

⁋ Item capitul. 2 3. dicens a concupiscentie dominatu non liberat nisi gratia dei: per iesum christum dominundum nostrm: dono spiritus sctit: per quem diffusa charitas in cordibus nostris vincit carnis concupiscentias. Et infra eodem capitulo ostendens: quo credere et bonum operari sunt a nobis: et quo a deo. vtrumque enim inquit nostrum est propter arbitrium voluntatis: et vtrumque tamen datum est per spectum scentum fidei et charitatis. Non enim sola charitas: sed sicut scriptum est charitas cum fide a deo patre cum dominu iesu christo. Et sunt verba apost. ad eph. Si ergo que dicuntur de charitate exponantur de charitate increata et non ponatur aliqua charitas creata: ita dico quod nulla est gratia creata neque fides: sed omnia ista que dicuntur faciliter potuerunt exponide spum secondo: vt omnia ipse immediate operetur: et tamen de gratia et fide communiter conceditur: quod sunt habitus supernaturaliter infusi.

⁋ Quia ergo opinio magitri non roboratur aliqua necessaria probatione: et opposita opinio magis videtur conformari ex dictis sanctorum: vt patet per premissa: et a doctoritas communiter tenetur: ideo cum istis de communi opinione consentio.

⁋ Ad auctoritas Aug. pro magfro allegatas potest ad ratioes responderi sicut respondet scotus.

⁋ Respondeo tamen aliter: et puto magfri magis secundum intentionem Aug. vbi sciendum quod Aug. 15. de tri. et super Io. omelis 82. exponens illud Ioan. 15. "manete in dilectione mea". duplicem dei dilectionem distinguit. vna est quae ipse nos diligit: alia qua nos diligimus eum. Prima est increata et deus ipse. alia est quedam forma existens in nobis: quae non est deus sed creatura. Et de prima. dicens intellexisse saluatorem cum ait. manete in dilectione mea: vtraque autem dicitur dilectio quae diligimus fratrem: sed sub diuerso sensu. Nam dilectio creata est qua for maliter diligimus: siue actus diligendi id est diligere quo ffem diligimus. Sed dilectio increata est qua. id est propter quam causaliter diligimus fratrem. Quicumque enim diligit proximum sicut debet: diligit ipsum propter dilectionem dei: qua scilicet deus diligit sic diligentem. Similiter vtraque dicitur dilectio fraterna creata quidem: quia per eam diligimus fratrem. Increata vero dicitur dilectio frater na: quia propter eam diligimus fratrem. Cum ergo Aug. dicens qui diligit proximum diligit dilectionem: non intelligit de dilectione per quam: sed propter quam diligit proximum. Nam quicumque diligit situt debet scilicet propter deum: ille vtique diligit dilectionem propter quam diligit proximum: quia propter quod vnumquodque tale et illud magis: et hoc innuit cum ait. consequens est: vt ipsam praecipue id est maxime dilectionem diligat: et illa vtique dilectio deus est.

⁋ Item de eadem loquitur cum ait. magis enim nouit dilectionem qua di ligit id est propter quam diligit. Ista etiam est fraterna dilectio id est propter quam frater diligitur quam dicit esse deum: quod etiam innuit quod sequitur. Cum ergo de dilectione diligimus fratrem: de deo diligimus ffem: de enim causalitatem importat: et est sensus. de dilectio ne id est ex dilectione vel propter dilectionem: illa autem est deus. Et per consequens propter deum diligit fratrem. Ac per hoc praecipue diligit ipsum deum: et hec est principalis conclusio quam intendit: vult enim probare quod qui diligit proximum sicut debet: etiam diligit deum. Item quod ait diligat fratrem et diligat eandem dilectionem. ly eandem. non supponit nec refertur ad dilectionem per quam diligit: sed ad eam propter quam diligit. de qua immediate premiserat. deus dilectio est Quantum ad 2m articulum. valet. vtrum per dei potentiam 2a artiul absolutam sit possibile aliquem non habentem in se habitum charitatis supernatualiter infusum: dilige re deum meritorie. praemitto primo quid intelligo per deum diligere meritorie. Cum enim meritum dicatur in respectu ad praemium: et premium sit duplex scilicet eternum et temporale: siue beatificum et non beatificum. in proposito non est questio nisi de dilectione meritoria premii eterni seu beatifici quod est vita eterna. Secundum hoc ergo ille dicitur diligere deum meritorie qui pro dilectione qua diligit deum praemiabitur praemio eterno: si finaliter saluabitur: siue praemiaret si finaliter saluaretur.

⁋ Et quia quicumque meritorie diligit est deo carus siue acceptus ad vitam eternam. Dico quod esse deo carum et acceptum ad vitam eternam dupliciter potest intelligi. vno modo idem est quod esse a deo ordinatum ad vitam eternam finaliter obtinendam: et sic quilibet electorum seu saluandorum finaliter in quo cumque statu sit gratie vel culpe meriti vel demeriti est deo carus et acceptus: et nullus reprobatorum seu damnandorum finaliter si sit in statu gratiae est deo acceptus. Alio modo idem est quod esse in statu vel dispositione in qua si perseuerauerit deus illi dabit vitam eternam. In tali enim statu existens dicitur esse deo acceptus: et hoc modo non quilibet saluandorum est acce ptus deo: vtpote ille qui est in statu culpe mortalis. Nam si ipse in eo statu finaliter perseueraret non obtineret vitam eter nam: quamuis eam de facto sit obtenturus: et aliquis damnandorum est carus et acceptus ad vitam eternam: vtpote ille qui est in statu gratie. Nam quamuis ille non sit obtenturus finaliter vitam eternam: si tamen in eode statu perseueraret finaliter vtique obtineret. Similitir modo dicit Magiati. 3. sende. distinctio i1 quod aliquem esse scriptum in libro vite potest intelligi dupliciter. secundum praescientiam scilicet et secundum praesentem iusticiam: et multi sunt scripti 2o modo non primo modo. Sic in proposito potest dici quod aliquem esse deo carum et acceptum ad vitam eternam dupliciter potest accipi scilicet secundum eternam dei electionem: et secundum praesentem dispositionem. et est eadem distinctio ei quae prius data est. Ex his sequtur quod non quicumque meritorie diligit deum est carus et acceptus deo primo modo. Nam multi sic diligentum damnabuntur. 2o aut modo quilibet meritorie diligens deum est ei carus. Nam quilibet sic deum diligens etiam si sic perseueraret finaliter obtineret vitam eternam. Patet etiam quod aliquis est carus et acce ptus primo modo qui non est acceptus 2o modo: et aliquis est acce ptus 2o modo qui primo modo non est acceptus. In tota autem ista. q. intendo vti istis vocabulis acceptus et carus 2o modo: vt. valet. quis dicitur acceptus secundum praesentem dispositionem.

⁋ his premissis pono tres conclusiones. prima est quod possibile est de dei potentia absoluta aliquem esse deo carum et acceptum non habendo charitatem infusam de qua sermdumo praecessit. 2a est. quod possibile est aliquem habendo huomodi charitatem non esse deo carum et acceptum ad vitam eternam. 3a quod possibile est aliquem non habendo charitatem diligere deum meritorie.

⁋ Primam conclusionem probo primo sic. possibile est quod alicui nullum habitum charitatis: vel etiam alium supernaturalem habenti deus det spiectum sanctum: non dando eidemaliquem huiusmodi habitum: et quod velit deus eidem si sic perseuerauerit finaliter dare vitam eternam. ergo possibile est alique esse acceptum deo ad vitam eternam non habendo charitatis habitum infusum. consequentia patet. Antecedens quantum ad primam partem patet ex praecedenti quaestione 2a etiam pars non est dubia. Alioquin cum anima habens spiritum scentum et charitatem creatam sit accepta si habens praecise spiritum sanctum non posset sic acceptari iam charitas creata ex na tura sua aliquam dignitatem in respectu ad vitam eternam tribueret anime: quam nullo modo posset sibi per se ipsum tribuere spiritus scuns: quod non puto sane dictum.

⁋ 2o sic. possibile est aliquem hominem non habendo habitum charitatis non esse in statu reprobationis. ergo possibile est aliquem hominem non habendo habitum charitatis esse in statu acceptationis. id est esse acceptum secundum statum. consequentia patet: quoniam quicquid sit vtrum de potentia dei absoluta posset esse aliquis status medius inter statum acceptationis et reprobationis: non est tamen necesse sic esse: immo nunc secundum legem dei ordinatam nullus est status talis medius: voco autem statum reprobationis in quo siquis perseuerauerit deus illi dabit penam eternam sensus vel damni. Antecedens probatur. Nam possibile est aliquem hominem non habendo charitatem esse sine reatu peccati originalis vel actualis: sicut erat pri mus homo antequam reciperet gratiam: posito quod non fuerit causatus cum habitu gratie: vt multi dicunt: vel saltem sic esse potuit.

⁋ Item possibile esset quod pueri in baptismo absoluerentur a reatu peccati originalis: absque infusione charitatis aut ali terius habitus supernaturalis: nec est dubium hoc esse possibile immo multi doctores dixerunt sic esse de facto: quamuis eorum opi niones non teneantur: vt patet libro 7. extra. de summa tri.

⁋ 3o sic. non est necesse quemlibet beatum praehabuisse hitum charitatis. ergo possibile est aliquem non habendo habitum charitatis esse deo acceptum ad habendum finaliter beatitudinem. Antecedens patet de facto in anima christi que non prius habuit churitatem: quam visionem beatificam: et similiter secundum Magnaciam 2o sententiarum distinst ine. in fine. angeli boni non prius habuerunt gratiam: quam beatitudinem: et tamen prius fue runt: quam essent beati. quicquid autem de facto fuerit: possibile tamen fuit sic fuisse. patet etiam ratione: quoniam si charitas necessario praehaberetur: vel hoc esset propter meritum: vel propter iustificationem: vel propter immunitatem a peccato. non propter primum: quia non est necesse meritum praecedere praemium: sicut patet de anima christi et angelis bonis secundum Magnscim: et similiter de pueris baptiçatis et decedentibus: qui nullum proprium meritum habuerunt: attamen premium beatitudinis consecuti sunt: nec propter iustificationem: sicut patet in anima christi: in qua nulla iustificatio praecessit beatitudinem: nec propter inmunitatem a peccato: quia illa est possibilis sine habitu charitatis: vt iam probatum est. consequentia patet: quoniam si non est necesse beatum praehabuisse hitum charitatis. ergo deus potest aliquem non habentem ha pitum charitatis praeparare et ordinare ad dandum illi vitam eter nam: ita quod si perseuerauerit in illa dispositione dabit illi vitam eternam. talis enim dicitur carus deo a acceptus: vt supra praemissum est.

⁋ Et si dicatur quod non sequitur quod ipse sit acceptus esto quod sit in tali dispositione etc. sed ideo quia ipse non est dignus vita eterna secundum statum illum. Contra. quero quo sumis dignitatem istam: quia vel ipsum tantum dicis dignum: cui tantum debite conferenda est vita eterna: ita quod sibi sine iniuria non potest non conferri: et sic nllus est dignus vita eterna quantumcumque habens charitatem: vt post probabitur: et per consequens nullus esset acceptus secundum statum: quod est falsum. vel ille dicitur dignus quem deus sua gratuita bonitate acceptatur ad dandum sibi vitam eternam: et tec quilibet talis est carus et acceptus deo: et hoc potest esse sine habitu charitatis: sicut ille in quo est habitus charitatis acceptus. et dicitur dignus qui in tali dispositione deus eum acceptatr velut dignum id est dabit illi si perseuerauerit vitam eternam: ac si ipse ea esset dignus. vnde praecisa causa huiusmodi dignitatis est voluntas divina gratis acceptans.

⁋ 4 4m derus potest aliquem non habentem charitatem acceptare secundum statum in quo est ad dandum sibi charitatem et btintudinem simul: si sic perseueraue rit. ergo aliquem talem potest acceptare ad btintudine. consequentia patet. antecedens probo: quia posito quod sit aliquis homo qui nec charitatem habeat nec pec catum: nec aliquid incompossibile habitui vel charitati: sicut deus facere posset: vt prius probatum est. huic si perseuerauerit in hoc statu: de poterit dare simul charitatem et btitudinem. certum est: sicut anime christi: bedit vtramque simul: et si illa prafuisset sine peccato et sine charitate non minus potuisset dare vtramque simul. similiter et huic posset velle dare vtramque: si sic perseuerauerit: et per consequens posset ipsum velut dignum vtriusque acceptare: sicut aut probatum est. quod possibile est aliquem non informatum charitate esse acceptum deo a carum ad vitam eter nam. sic probari potest aliquem nullum habitum supernaturalem habentem posse esse deo carum.

⁋ Aduertentum tamen: quod cum dico aliquem posse esse carum sine charitate informante ipsum accipio carum secundum denominationem extriam a voluntate scilicet dei acceptante ipsum: vt in praecedentu q. dictum est

⁋ Contra istam conclusionem ar probando quod anima non potest esse deo grata vel accepta loquendo de acceptatione quae est secundum praesentem dispositionem nisi sit informata habitu charis supernaturaliter a deo sibi infuso.

⁋ Quod primo sic probatur. nullus actus immutabilis et eternus transit de nouo su per aliquod obiectum: nisi quia eius obiectum eternum et immutabile formaliter participat de nouo ab illo obiecto materiali super quod nouiter transit: sicut patet quod visio eterna alicuius coloris si talis poneretur non posset transire de nouo nunc super lignum: nunc super lapidem. nisi color ille eternaliter visus participaretur nunc a ligdo nunc a lapide forma iter et inherenter. Si aut visio aliter transiret immediate super lignum aut super lapidem impossibile esset quod actus ille esset eternus. Cuius ratio est: quoniam actus non potest de non transeunte super liginum fieri transiens super ligntum: ni si aliqua mutatione fcaua vel in ipso actu: et sic non erit eternus: vel in ipso ligido: et tunc aliquid formaliter sibi inheret quod non inherebat: sed actus dilectionis et acceptationis divine qui est immutabilis et eter nus nunc acceptatur vnum: nunc alium. non acceptat animam (vbi gratia quando est in peccato) nunc vero acceptat: vtpote quando est iustificata. ergo necesse est quod in ipsa nouiter participetur formaliter et inherenter aliquod obiectum eternum et immutabile divine dilectionis. illud aut non potest esse essentia divina: quia nulli formaliter potest inherere. ergo erit aliqua creatu ra et non subicta: cum nec subiecta inhereat. ergo aliqua accidentalis forma vlte¬ rius prolixe: et tamen inefficaciter deducit quod oportet talem formam esse habitualem et non quamcumque: sed charitatem: sed videat qui vult ibi.

⁋ 2o sic. nihil est oditum a deo quin divina voluntas reperiat in esse aliquod odibile et detestabile ex natura rei: quod dat formaliter esse oditum: peccatum enim ex natura rei oditur. iuxta illud prophiosophe. videbo quoniam non deus volens iniquitatem tum ess. ergo per oppositum nihil est carum deo vel ab eo dilectum: nisi quatenus in ipso est aliquid quod ex nour tura rei facit ipsum esse diligibile: et tunc vlterius potest ad propositum deduci ratio secundum sic arguentem quod nihil ex natura rei est diligibile a deo dilectione de qua loquimur: nisi charitas infusa. ergo etc.

⁋ 3o potest argui sic. si aliqui propositio verificatur pro rebus: et ad eius verificationem due res non sufficiunt: necesse est ponere aliam 3am rem: ad hoc vt ipsa sit vera: sed ista propositio. sor tes est carus siue acceptus deo. pro rebus verificatur: et ad eius: veritatem non sufficit deum esse: et sortem esse: quoniam ipsis positis potest esse falsa. ergo requiritur aliqua alia res ab vtroque et ab ambobus distincta. hec aut est charitas vel alius habitus supernaturaliter gratum faciens: quia nulla alia sufficeret ad hoc.

⁋ 4o potest argui contra quoddam assumptum in probando conclusionem valet quod possibile est esse aliquem hominem sine peccato et sine charitate et habitu supernaturali. Com tra. carentia charitatis est peccatum. ergo impossibile est hominem carere charitate ea non habere peccatum. consequentia nota est. probatum antecedens. tum quia quilibet tenetur habere charitatem: et per consequens ipsam non habere est peccatum. Tum qui homo non potest ex naturalibus vitare omne peccatum. igitur priuatio alicuius forme supernaturalis quam homo ex se habere non potest est peccatum.

⁋ 5o contra aliud assumptum. valet. quod pueri possent absolui a peccato sine infusione charitatis et alterius cuiuslibet habitus.

⁋ Contra primo: quia peccatum illud pura prauatio est. priuatio autem non tollitur: nisi per positionem habitus oppositi: alioquin postquam ab lata esset adhuc esset: quia subiectum non haberet habitum quem aptum esset habere.

⁋ 6o contra eandem conclusionem per rationem in qua multi sustentantur: impossibile est contradictoria successiue verificari nulla mutatione facta circa res pro quibus verificantur: vel circa aliquam ipsarum. ergo si prius verum est quod aliquis non est carus vel ac ceptus deo a postea est verum eius oppositum: necesse est muta tionem factam esse: vel in eo: vel in deo. in deo autem non est pos sibilis mutatio. ergo in eo: et non apparet alia: nisi acquisitio for me alicuius supernalis gratum et acceptum deo illum facientis.

⁋ Respondeo ad primum dico ad minorem quod vel hoc nomen accepta tio sumitur simpliciter in eadem significatione et consignificatione: cum lic nomine dilectio: et tunc vel dilectio sumitur generaliter prout omne bonum inquantum bonum est: deus dicitur diligere. iuxta illud Sapientie. diti ligis enim omnia quae sunt: et nihil odisti eorum que fecisti: et sic dico quod minor est falsa: qua dicitur quod aliquando acceptat animam: aliquando non. Nam semper quamlibet acceptat et diligit: etiam si sit actualiter in peccatio: sicut patet ex auctoritate inducta scripture: et determinatione est magtri ex auctoritate Aug. 3. li. sntentiarum distine ionem vel dilectio dei sum tur specialiter: quemadmodum praedestinatos tantum modo dicitur diligere. iuxta illud ad Ro. "Iacob dilexi: Esau odio habui". et tunc etiam est falsa: quoniam nullum aliter diligit: nunc quam ab eterno et semper dilexerit. Si vero nomen illud acceptatio non sumatur sicut in ea dem significatione et consignificatione cum nomine dilectionis sed vltra id quod significat dilectio primo modo accepta: consignificat talem qui dicitur acceptari: esse in dispositione in qua si perseuerauerit habebit vitam eternam: in qua significatio ne accipitur in praesenti. q. tunc ipsa vera est: sed non sumitur suli maiore. est enim maior. nullus actus eternus etc. sed actus in quit dilectionis divine et acceptationis transit super aliquems est in dispositione: in qua si perseuerauerit habebit vitam eternam: prius non erat in tali dispositione. Et patet quod nulla est forma deb ta. ergo non concludit.

⁋ Ad 2m dico quod si debeat esse ad propo oportet inferri quod nihil possit esse carum: nisi in eo sit aliquod tali formaliter: et non solum de inesse. valet. quod nullus est carus nisi habens aliquid tale formaliter. Ad illud aut concludendum oportet: quod est anteceden sumatur cum hoc verbo potest: vt dicatur nihil potest esse oditum deo o Et tunc dico quod ipsum potest dupliciter accipi. Uno modo proprie vt sit sen sus: quod nullus potest esse obiectum odum dei: nisi quia etc. et tunc dico quod etiam antecedens est falsum propter falsam implicationem virtute dictionis exclusiue. implicat enim quod aliquis possit esse in hoc sensu oditus a deo: cuius oppositum dicit scriptura: vt habitum est. et cum hoc etiam non valet consequentia quoniam quelibet rationalis anima secundum sequoddam bonum est: et per consequens patet se diligitur: sicut et qualibet entitas creata a deo: nulla autem secundum se est aliquod malum seu mala. iuxta commne dictum sanctorum. Et ideo non sequitur: quod si nulla potest secundum se odiri: quod nulla possit secundum se diligi. Alio modo potest accipi antecedens improprie: vt sit sensus. nullus potest esse oditus etc. id est nullus potest esse in statu in quo si perseuerauerit damnabitur: nisi voluntas diuina in eo etc. et sic etiam falsum est. Nam aliquis potest esse in tali statu propter carentiam praecise alicuius actus quem debet habere. Item quia habuit aliquem quem non debuit habere: esto quod ex illo actu nullus malus habitus aut forma aliqua sit re licta in anima eius.

⁋ Ad 3m dico quod maior potest habere duplicem sensum. vnus est quod si ad hoc vt propositio sit vera non suffi cit esse aliquas duas res: requiritur 3a res: et sic falsa est. Nam habet instantiam multiplicem. Nam ad hoc quod hec sit vera. a. erit. sit a. nomen alicuius possibilis nunc non futuri: non sufficit deum etc. quae nunc sunt esse: et tamen non est necessaria res aliqua aliapotest enim a. esse futurum: et per consequens illa propositio esse vera solum volente deo. aliquando illud producere ad quod res nulla alia est opportuna. Similiter vt ista sit vera. antichristus non erit: non suffi cit esse ea quae sunt: nec tamen ad eius verificationem res aliqua alia est opportuna. Similiter vt ista sit vera. sortes habet spiectum scentum: non sufficit vtrumque esse: et tamen potest verificari absque re 3a. Sic etiam ad vificandum hanc. hic radius a deo solo conseruatur. demonstrato radio quem partialiter sol conseruat. non sufficit quod sit deus solet radius: et tamen absque re alia verificari potest: sicut patet ex praecedente conclusione. Alius sensus propositionis potest esse: quod si due non sint tot quot sufficiunt 3a requiritur: et tunc concedo maiorem et nego minorem: nec valet probatio: quoniam non sequitur positis duabus re bus propositio est falsa. ergo non sufficiunt ad hoc vt sit vera. In stantia patet: quia et posito deo propositio ista. a. erit. est falsa: et tamen non sequitur quod deus non sufficit: sed alia res requiritur vt sit vera: Similiter est de ista. sortes habet spectum spictum: et de aliis iam adductis.

⁋ Ad 4m nego consequentiam: quia si carentia charitatis sit pec catum: potest tamen non esse peccatu: quia carentia charitatis non est peccatum: nisi in non habente et potente ac debente habere charitatem: et quia deus posset hominem absoluere a tali debito habendi: esto quod non daret illi charitatem: possibile est aliquem non habere charitatem absque peccato.

⁋ Praeterea 2a probatio ibi facta praeter hoc etiam aliter soluitur. Nam illa consequentia non valet: sed fundatur. super falsa imaginatione scilicet quod ideo praecise homo non possit ex suis naturalibus vitare omne peccatum: quia non potest habere charitatem quam tenetur habere. hoc autem falsum est: quoniam esto quod deus absolueret ipsum a tali debito: adhuc non posset alia peccata vitare ex se: sicut nec ex se et a suis naturalibus tanen posset bene agere: vt patebit in secundo. dictins it m6.

⁋ Siquis autem curiose querat: si aliquis dece deret in statu in quo non haberet charitatem: neque vllum actuale vel originale peccatum. vtrum damnaretur vel saluaretur. Puto respondendum esse quod hoc esset secundum quod deo placeret: quia vtrumque deus posset. Dicendum tamen videtur quod non damnaretur pena sensus: qui in ipso nihil esset puniendum. Et idem sentiendum esset de ipso quod de primo homine: si in statu innocentie ante infusio nem gratie fuisset mortuus.

⁋ Ad 5m cum dicitur quod peccatum illud est pura priuatio dicendum quod illa priuatio precise accepta non habet rationem peccati. Sed inquantum supponit debitum habendi iusticiam originalem. illud autem debitum tolli potest sine positione alicuius habitus vel forme.

⁋ Ad 6m dico dupliciter. Primo quidem quod illud antecedens impossibile est contradictoria successiue verificari etc.) est falsum: tum quia sic dicunt aliqui et bene: talis successiua verificatio potest contingere propter mutationem in quodam alio tantum: sicut si deus ordinaret dimitte re offensam sorti existenti nunc in peccato: si aliquis vir scunus rogaret pro eo: illo enim rogante fieret sortes acceptus: et nulla mutatio in eo esset fcam neque etia in deo: sed in rogante tantumo: tum quia aliquando popter solum lapsum temporis actualem vel potentialem. et hoc scilicet quando determinatum te pus caderet sub statuto: sicut quia apud hebreos lex erat: vt quili bet secuus completo. 5o anno seuitutis rediret liber: absque vlla ei mutatione solo temporis lapsu de non libero fiebat liber. Sic deus posset statuere quod quilibet homo per certum tempus ab eius natiuitate. verbi gratia per trienium relegatus esset a regno vite eterne propter primi parentis offensam: ita quod quicumque decederet infra tempus illud damnaretur. Ex tunc autem non esset relegatus: Sed quandocumque postea decederet: ante discretionis annos seu antequam actualiter peccaret saluaretur: hoc po sito aliquis qui infra trienium sue etatis non esset acceptus deo sola transitione temporis fieret acceptus nulla in quacumque re alia fcam mu tatione. tum quia simpliciter quamuis non sine lapsu temporis actuali vel po tentiali) contigit contradictoria verificari successiue: vbi lapsus temporis non est causa: absque vlla mutatione omnino cuiusquam rei: vt in praecentus dicins dictum est.

⁋ 2o dico quod esto quod sine mutatione non contingeret ta lia sic veificari adhuc non sequitur quod per mutationem acquisitivam sit necessarium illud contingere: et rursus esto quod per acquisitiuam: non sequitur quod per acquisitionem charitatis aut alterius habitus supernaturalis.

⁋ 2am conclus nem. valet quod possibile est aliquem habere charitatem et non esse deo carum vel acceptu ad vitam eternam. probo sic. possibile est deum dare alicucharitatem et numquam velle illi dare btintudinem: est si in charise per seuerauerit. ergo possibile est aliquem habere charitatem et non esse deo cou rum vel acceptu ad vitam eternam. consequentia patet ex dicitis. supra.

⁋ Antecedens pro batur primo: quia possibile est deum aliquem habentem charitatem et nondum btantum sit conseuare in eternum: et per consequens nunquam illi dare vitam eternam: quia quae ratione ipsum potest per tempus sic coneqeuare: eadem potest in eternum et semper. ergo possibile est deum alicui dare charitatem et nunquam velle illi dare vitam eter nam: etit si perseuerauerit in charitate.

⁋ 2o quoniam possibile est deum aliquem habente charitatem simul cum charitate annihilare: et numquam illum recreare: et per consequens numquam illi dare btitudinem. ergo etc.

⁋ 3o quia alicui iam bto et habenti simul cum btintudinie charitatem: btitudinem posset deus auferre relicta ei charitate: et numquam deinceps illi daturus btintudinem: nec ablaturus charitatem. ergo deus posset dare alicui charitatem numquam daturus illi btitudinem nec ablaturus charitatem. et si hoc potest facere id potest velle facere: et per consequens possibile est quod alicui det charitatem: et numquam velit ei dare btitudinem. As sumptum patet: quia btitudo creata non est ens necesse esse: sed contingens non esse: et per consequens illam posset deus non conseuare in esse: cum nullam rem necessario conseruet: sed mere libere et contingenter.

⁋ Praeterea husmod btintudo nec est habit charitatis: nec eius pars essentialis: nec econverso et per consequens poterit annihilari consqeuato habitu charitatis. Quod est patet: quia et charitas habauit esse in via quando nondum erat btitudo. ex quo patet quod non repugnat cha ritati existere sine btitudinie. Rursus: quia libere deus tantum produr creaturas: et libere productas conseuat: quia non nisi volens quicque facit et dicit Aug. euch. 3. patet quod potest numquam amplius dare illi btintudine: et semper consenuare in eo charitate: sicque patet totum antecedens assumptum et consequentia sat patens est.

⁋ 4o patet idem antecedens: quia tam charitatis habitus: quam btintu sunt productibiles immediate a deo: et neutra essentialiter intrinie depeiedet ab altera: et per consequens potest alteram producere numquam alteram prodim cturus. quicquid aut potest facere potest velle facere. quar etc.

⁋ 2o principi conclusionem arguo sic. animam charitatem habentem deus gratis acceptat ad vitam eternam. ergo possibile est animam habere charitate ea non esse deo acce ptam ad vitam eternam. consequentia non est: quia si detur oppositum consequentis sequitur quod supposita charitate in anima deus non possit illam non acceptare: et per consequens suppotinta charitate in anima deus non gratis illam acceptaret: us opositum sumitur pro antecedente. Antecedens vero probo primo auctoritate apor. ad Ratio. diStipendia pectiam mors gratia aut dei vita eterna. vbi retributio nem pectiam quae est mors damnationis eterne: quia pro peccato debite redd tur. dicit esse stipendium pectim. vitam aut eternam (quia non ex debito ergo bonis oporibus redditur: sed gratis donatur) vocat gratiam. Ad huintellecut exponit Aug. textum istum euch. vnde et ipsam vitam eternam quae certa merces est operum bonorum gratiam dei appellat apostolus. Stipendium inquit pectam mors gratia autem dei vita eterna in christo iesu domino nostro. stipendium pro opere militie debitum redditur non donatur: ideo dixit stipendium pectiem mors: vt mortem peccato non immerito illatam: sed debitam demonstraret gratia vero nisi sit gratis data: gratia non est.

⁋ Intelligendum est ergo est ipsa homnis bona merita esse dei munera: quibus cum vita eterna redditur: quid aliud nisi gratia pro gratia redditur: hec Aug.

⁋ Item apostolus ad Ro. "existimo inquit quod non sunt comdigne passiones huius temporis ad futuram gloriam qua reuelabitur in nobis". Si non sunt condigne: non ergo ex debito continuo: sed ex dono gratie gloria pro illis datur: vnde glosa ibidem. passiones huius temporis non sunt omnes simul condigne id est sufficientes: si distincte ageretur nobiscum ad prome rendum futuram gloriam.

⁋ Item Saluator. Luce. cum feceritis. inquit omnia quae praecepta sunt vobis dicite. senui inutiles sumus. interlinearis glosa: quia scilicet non sunt condigne passiones huius temporis etc. et est assumpta de expositione Bede super Lucam.

⁋ 2o idem antecedens probatur ratione. Nam constat quod anime carenti charitate simul et gularia: deus quantum ad neutram est illi debitor: et si det charitatem gratis do nat. nunc aut nullus diceret quod ex eo quod deus donat aliquod munus alicui fiat ei alterius muneris debitor. ergo non ex eo quod deus gratis dat charitatem debetur consequentur ipsi anime gularia siue btituis eterna.

⁋ Et si dicatur quod non ideo debetur alicui vita eterna: quia habet charitatem: aut quia data est charitas illi: sed quia secundum acceptam charitatem operatur.

⁋ Contra: quia omnes oporitiones nostre secundum charitatem facte e omnia merita nostra sunt dei dona: vt dicit Aug. 13. de tri. et in auctoritate eiusdem praeallegata: et per consequens non ex illis est de debitor alterius premii.

⁋ Item omnia merita non sunt condigna gularie vt eis tanquam debita reddatur: sed gratis tantum modo donatur: ita quod gratia gratie additur: sicut dicit Aug.

⁋ Ex hoc vlterius infero quod nedum vite eterne: sed nec alicuius alterius premii eterni vel temporalits: aliquis actus homnis ex quantacumque charitate elicitus est de codi gno meritorius apud deum: quoniam quilibet talis est donum dei. iuxta illud apostoli primo ad Co. Quid enim habes quod non accepisti:

⁋ 3o sic. omnis actus homnis etiam mediante charitate elicitus potest a deo sufficienter premiari praemio minore quam est vita eterna. ergo animam prod suo actu meritorio deus gratis acceptatur ad vitam eternam. consequentia est clara. Antecedens probatur: quia nullus actus meritorius est tantum vel tam grande bonum quam est vita eterna: et ita non equiualens sibi: ac per hoc nec ex debito iusticie ei debetur tantum premium. esto ergo quod sibi aliquod premium a deo deberetur: illud minus esset quam vita eterna. et per consequens si pro aliquo dat vitam eternam: gratis hoc facit

⁋ Confirmat: quia non apparet quin sufficienter premiaretur aliquis actus quodam actu eiusdem rationis meliore: vel etiam alterius specie perfectioris et ex maiore elicito charitate: aut etiam per infusionem maioris gratie: aut alterius spiritualis doni possibilis citra btitudinem homini a deo conferri.

⁋ Contra istam conclusionem sic arguitur primo. aliqua forma creata est deo odibilis ex natura rei. ergo aliqua forma creata est diligibilis a deo ex natura rei. Antecedens patet. Nam iniquitas quelibet est ex natura sua odibilis deo. iuxta illud prophente. videbo: quoniam non deus volens iniquitatem tu es.

⁋ Item odium dei est actus sibi displicibilis: nec possibile est quod sit bonus vel deo acceptus. Et consequentia probatur: quia op posite forme habent ex natura rei oppositos effectus for males: vnde si albedo ex natura rei dat esse album: etiam nigre do ex natura rei dat esse nigrum: non solum voluntarie aut secundum aliquod institutum. ergo similiter si odium dei et alia iniquitas dat ex natura sua esse oditum et detestatum: dilectio et charitas da bit ex natura sua non secundum voluntariam institutionem esse dile ctum et acceptum: et per consequens impossibile est charitatem esse formaliter in aliquo et illum non esse deo acceptum.

⁋ 2o deus est rationabius dilector. non enim amat absque rationabili inductiuo. dilectio aut et amor amantis virtuosi secundum rcausam ratio meretur redamationem iuxta verbum sapientis leges amicitie describentis. Ego diligentes me diligo. prouerbius. 8. ergo deus ex natura rei diligit omnem diligentem se et habentem habitualem charitatem.

⁋ 3o deus de ne cessitate diligit iusticiam charitatem et ceteras virtutes: cum ipse necessario a immutabiliter sit iustus et perfectus. nullus autem iustus est: qui iusticiam non diligit secundum Aug. Et. P. dicit primo ethic. quod non est bonus: qui non gaudet bonis operationibus ergo deus necessario diligit omnem animam participantem charitate et aliis virtutibus: et per consequens habitualis dei amor seu charitas dat anime ex natura rei esse acceptam deo.

⁋ 4o contra aliud dictum. valet. quod vita eterna non ex debito reddit operibus factis in charitate. videtur esse apostolus 2a ad Thimo. bonum inquit certamen certaui cursum consumaui: fidem seruaui: in reliquo id est in futuro reposita est mihi coro na iusticie: quam reddet mihi dominus in illa die iustus iudex. vbi patet quod praemittens bona opera sua adiungit sibi reseruari coronam iusticie: neque reddi nisi esset merces iuste debita suis bonis operibus: et per consequens non tantum gratis donata.

⁋ Ad hoc facit glosa ibidem super illo iustus iudex. glosa. vtique iustus retribuendo bona pro bonis: quia prius misericors retribuendo bona pro malis. ad idem est alia glosa ad Ro. super verbis praeallegatis. dicens gratia iustificationis omne meritum malum deleuit in debito benficio a iugi confirmat auxilio: cui gratia glorificatio nis iuste redditur in premio. vbi glosa innuit gratiam iustificationis indebitam dari: gratiam vero glorificationis iuste ac ex debito reddi.

⁋ Ad idem arguitur ratione: quia aliquis actus malus iu ste meretur penam eternam. ergo aliquis actus bonus iustus meretur vitam eternam. Antecedens patet de quolibet mortali peccato. consequentia probatur: quia nullus actus est tam malus quin aliquis sit possibilis mediante gratia tam bonus quam ille est malus.

⁋ Ad primam rationem: quamuis aliqua dubia assumat concedo consequens valet quod aliqua forma creata est diligibilis et acceptabilis a deo ex natura rei: sed non sequitur. Est acceptabilis. ergo acceptatione speciali ad consequendam vitam eternam. vnde dico quod omnis creatura ex nam sua acceptabilis est acceptatio ne generali: qua omnis entitas actualis vel potentialis acceptatur a deo: vt supra dictum est: sed nulla est acceptabilis ex natura sua ad consequendam vitam eternam: aut etiam aliquod aliud premium a deo: sed ex mera ordinatione et voluntate divina: nec oppositum probat ratio.

⁋ Et eodem modo dicendum 2am et 3am: nunc autem non est quaestio de prima acceptatione: sed de 2a.

⁋ Ad 4m dicendum quod cum sit iusticia vnicuique reddere quod suum est. id est sibi debitum secundum sententiam Aug. primo de li. ar. sic vita eterna iuste meritorie redditur operanti. Et dicitur corona iusticie sicut ei debita est: pro talibus operibus meritoriis. Eis autem non est simpliciter debita: nec ex natura ipsorum: sed solum ex gratuita ordinatione dei qui ex abundantia miseria sue statuit tales actus vita eterna praemiare: propter quam statutam gratiae legem sibi debita dicitur et iuste retribui: et secundum hanc considerationem posset etiam dici stipendium bonorum operum vita eterna.

⁋ Ad quem intellectum loquitur etiam Aug. in libro de gratia et li. ar. et tamen simpliciter gra tis donatur. et vt ibi dicit Aug gratia pro gratia redditur: vnde et glosa super allegato apostoli verbo dicit quod vita eterna est gratia pro gratia. Et ideo sicut notat Aug. super eisdem verbis primo libro ad Simplicianum: quamuis apostolus dixerit: reddet quasi iam sit ex debito cum tamen ascendit in altum scilicet christus captiuauit captiuitatem non reddidit: sed dedit dona homnibus non scriptum est quod reddidit: sed quod dedit dona hominibus. volens per ser Aug innuere quod cum eterna vita datur iustis: non tam redditur: quam donatur.

⁋ Ex eodem sensu intelligende sunt glose adducte. Nam iustus debter retribuendo bona pro bonis: et misericors retribuendo bona pro malis. non quia non sit vtrobique misericorida: sed quia magis apparet misericorida in dando bona pro malis: et in dando bona pro bonis generaliter loquendo videtur quaedam iusticia ratione conformitatis meriti ad premium. in hac generali ratione: quia vtrumque bonum est: in hac tamen speciali retributione vtique misericorida est: vnde in glosa prius allegata sequitur immediate: et ipsa tamen iusticia qua retribuuntur bona pro bonis non est sine misericorida.

⁋ huic etiam concordat commne dictum doctorum dicentium quod deus praemiat vltra condignum. ergo vita eterna non ex condigno debetur meritis nostris etc.

⁋ Ad rationem qua adducitur concedendum est antecedens et neganda consequentia sic bene docent verba apostoli. Stipendium pecca¬ ti mors etc. Nec valet probatio: quia esto quod aliquis actus sit secundum se eque bonus vel melior etiam quam alius quis actus est malus: non tamen est similis proportio eius ad vitam eternam: qualis est actus mali ad penam eternam secundum mereri et demereri: quia malus non condigne punitur eterna pena: bonus vero vltra condignum premiatur vita eterna.

⁋ Praeterea vt dictum est actus bonus non est apud deum ex se et propria bonitate meritorius cuiusquam premii: actus vero ma lus ex propria malicia vtique demeritorius est.

⁋ 3am conclusionem valet quod possibile est aliquem non habendo habitum charitatis diligere deum meritorie. probo primo sic. possibile est aliquem non habendo habitum charitatis deu diligere dilectione eiusdem ratio nis et equaliter existente in potestate sua et eque perfecta et circumstantionata similibus omnino circunstantiis dilectioni meritorie et mediante charitate elicite: ita quod in hoc sit differentia quod vna elicitur mediante charitate: altera non. ergo possibile est aliquem non habendo habitum charitatis diligere deum meritorie. consequentia proba tur: quoniam actus: vel habet quod sit meritorius ex propria bonitate naturali: vel morali: et tunc de istis dilectionibus idem erit iudicium quantum ad hoc: cum sint eque bone: vel habet habet ex libera acceptatione divina. et tunc idem sequitur: quia qua ratione deus potest vnam acceptare et reli quam. vel hoc habet ex vtroque simul scilicet ex propria bonitate et divina acceptatione: et sequitur idem quod prius. Antecedens probatur: quia cum deus possit inmediate in omnem effectum cuiuscumque agentis secundi: poterit deus concurrere cum voluntate ad producendum omnino similem dilectionem ei quae elicitur mediante charitate: immo eandem numero quae fuisset elicita mediante charitate: si voluntas fuisset informata charitate.

⁋ Et si dicatur quod actus est meritorius: ex hoc quod est a voluntate informata charitate: et per consequens actus omnino similis non elicitus a voluntate informata charitate: non erat meritorius.

⁋ Istud non valet: quia vel hoc est propter aliquam bonitatem proueniente actui ex praesentia charitatis: et tunc cum a deo a voluntate possit absque charitate elici actus eque bonus: et absque charitate poterit esse meritorius: vel hoc est ex libera ordinatione dei volentis acceptare ad praemium eternum actum elicitum a voluntate informata charitate: et tunc est sequitur propositum. Nam deus etiam poterit acceptare actum eque bonum elicitum absque habitu charitatis.

⁋ 2o possibile est quod aliquis non habendo habitum charita tis infuse deo specialiter iuuante diligat deum dilectione quam deus velit praemiare praemio vite eterne. ergo possibile est quod aliquis non habendo hitum charitatis infuse diligat deum meritorie. consequentia patet: ex eo quod dictum est in principio secundi articuli Antecedens probatur. Nam possibile est quod aliquis absque tali habitu charitatis mediante divino adiutorio diligat deum propter se dilectione non vitiosa: sed laudabili recta: vtpote diligat deum propter se et cum omnibus circumstantiis requisitis ad dictamen recte rationis: ita quod illa dilectio erit recta et bona secundum quod aliquis actus dicitur moraliter bonus: sed talem dilectionem posset deus velle praemiare praemio vite eterne. Nsam vt patet ex dicitis: nullus actus noster siue cum charitate siue absque charitate elicitus: est ex natura sua dignus aut meritorius vite eterne: sed ex gra tuita ordiatione divina: quia non sunt condigne passiones huius temporis etc. sed apostolum. Et constat quod loquitur de passionibus martyrum christi: quae sunt mediante charitate. ergo sicut dilectionem mediante charitate eli citam gratis et libere vult praemiare premio vite eterne: ita potest velle praemiare quamcumque bonam dilectionem: et per consequens quaelibet talis potest dei virtute esse meritoria.

⁋ 3o sicut potest patere ex principia conclusione huius articuli deus posset acceptare ad vitam eternam animam non habentem aliquem habitum infusum: nec est aliquem actum elicitum. ergo posset si vellet acce ptare animam habentem actum dilectionis bonum: modo praedictio et nullum habitum infusum habentem: et pro illa dilectione: maiori gloria premiare velle ipsam quam si non haberet huiusmodi dilectionem: et per consequens posset ali quis diligere deum meritorie absque habitu charitatis si deo placeret.

⁋ Contra hoc argui. nam si conclusio esset vera: aut hoc esset: quia homo ex: suis naturalibus absque aliquo bono supernaturali sibi collato: posset eli cere dilectionem meritoriam: aut propter specialem assistentiam et influentiam dei coagentis homini ad actum illum. Primum dici non potest: qui hoc videtur defendere errorem pelagii: dicentis quod homo ex vi proprii arbitrii poterat mereri et implere divina praecepta. Nec 2m etiam dici potest: quia aut deus coageret homini producendo immediate ipsam dilectionem: aut producendo aliquod aliud in voluntate hominis: quod esset principium elicitiuum dilectionis. Primum non est possibile: tum quia sequaeretur quod homo non diligeret illa dilectione formaliter: quod est oppositum positi. consequentia patet: quia nihil dicitur agere formaliter aliqua actione: nisi principium illius actionis sit forma eius: dans illi esse for maliter: sicut patet ex. 2.a de anima. vbi ex hoc quod anima est principium quae viuimus etc. concludit. P. quod ipsa est forma in nobis. Constat autem quod deus nec est nec potest esse forma alicuius danus illi formaliter esse: tum qui talis dilectio non esset meritoria: et per consequens ille non diligen ret deum meritorie: vt accipitur. Assumptum probatur: quia nulla actio fit meritoria: nisi sit in potestate agentis. nulla quoque est in potestate agentis: nisi principium illius actionis sit forma eius. Nam si sit aliquod extrinum assistens non erit in potestatem eius agere: sicut nec assistentia illius extrinseci est in potestate illius. Relinquitur ergo 2m: et per consequens habetur propositum contr conclusionem. Nam illud tale in voluntate a deo causatum: esset aliquod donum supernaturale: et charitas quaedam habitualis.

⁋ Respondeo dicendum: quod 2o modo. Et cum arguitur: vel assistent immediate comproducendo etc. Dico quod immediate comproducendo dilectionem: et mouendo voluntatem ad producen dum seu faciendo ipsam producere dilectionem. iuxta modum qui dicetur in 2o libro dis. 26.

⁋ Et cum arguitur contra primum modum: quia sequitur quod homo non diligeret illa dilectione formaliter: nego consequentiam.

⁋ Ad probationem consequentie dico quod non oportet quod quodlibet principium actionis sit forma dans illi agenti esse: sed sufficit quod vel ipsum agens sit principium: vel aliquod principium partiale actionis eius sit forma eius: alioquin nec calor nec ignis diceretur calefacere: cum deus qui est par tiale principium calefactionis non sit forma ignis vel caloris: et idem iudicium esset de omni agente creato.

⁋ Ad 2m nego consequentia. Et ad probationem dico: quod vt actio sit in potestate agentis non oportet: quod quodlibet principium eius sit forma agentis: alioquin nullus actus voluntatis bonus vel malus meritorius vel demeritorius esset in potestate nostra: cum deus cuiuslibet sit principium productiuum: vnde secundum imaginationem argumenti: ita oporteret quod aliquod donum supernatur ale daretur homini: vt potentiam elicere actum demeritorium: sicut: oportet secundum ipsum vt possit elicere meritorium: quod est absurdum. Item si ratio valeret adhuc posita charitate sequeretur quod dilectio elicita mediante ipsa non esset meritoria: cum deus qui est par tiale principium dilectionis non sit forma hominis. Nam ex hoc quod chari tas est in anima: non excluditur deus a productione dilectionis meritorie. Dico ergo quod ad hoc quod actio sit in potestate agenti: requiritur et sufficit quod eo volente fiat actio: et non volente non fiat: vnde Aug. primo retract. inquit. est in potestate nostra quod cum volumus facimus. stem ibidem. In potestate nra non est nisi quod nostram sequitur voluntatem: et libro 2o Non dicimus inquit esse in potestate nostra: nisi quod cum vo lumus fit: ita vbi prius et maxime est ipsum velle. Sine vllo qu pe interuallo temporis praesto est voluntas ipsa cum volumus. Et quia esto quod deus sit partiale principium dilectionis meritorie: quia cum tamen vo lumus diligimus ipso comproducente dilectionem ipsam: et cum non volumus non diligimus: nec ipse illam producit: idcirco non tollitur quin ipsa dilectio meritoria vere sit in potestate nostra. Ad argumentum principio q. dico. quod verum concludit loquendo de po dei ordinata: secundum quam intelligendum est verbum apostoli. de absoluta autem dei posteio loquen do non concludit: quoniam antecedens est falsum: vt patet ex dictis: nec dictum apostoli. probat illud: cum non intelligat illud esse possibile secundum potentiam absolutam dei.

⁋ Ad confirmationem concedo quod sine aliquo habtu supernaturali possibile esset hominem esse deo carum: per potentiam absolutam dei. Et cum vlterius infertur quod ex solis naturalibus posset esse d gnus vita eterna. dico quod hoc non sequitur: sed bene sequitur quod possibile est aliquem in solis naturalibus existentem esse deo acceptum et carum ad vitam eternam: quod vtique verum est per absolutam potentiam dei: sed ta lis sic acceptus non esset acceptus propter sua naturalia nec ex suis naturali¬ bus: sed ex libera et gratuita tantum acceptatione divina: vt. supra habitum est: