Quaestio 5

Qo. I Prologi. Vltimo circa prologum quero. Utrum theologia sit practica vel speculatiua. Arguitur quod speculatiua. Quia omnis habitus qui est gratia sui: est speculatiuus: theologia est huiusmodi igitur. Ma ior patet ex prohemio metaphyce. Minor probatur. qui cum habitus qui sunt gratia sui sint nobiliores his qui sunt propter aliud: vt ibidem patet: si theologia non esset gratia sui: alius habitus: puta metaphysica: que vtique gratia sui est: vt ibidem vult philosophus: esset nobilior quam theologia: quod est inconueniens. Ad oppositum omnis habitus quo vult quis scire et habet pro fine virtuose operari est practicus: patet ibidem: sed theologia est hosmon. iuxta illud. Ia. Estote factores verbi non auditores tantum. In questione. 4. erunt articuli. In primo videbitur que operatio proprie dicitur praxis a qua habitus scientificus vel alius practicus denominatur. 2o que notitia proprie dicitur practica: et que speculatiua: et quis habitus dicitur proprie practicus quisue speculatiuus. 3o de distinctione extrinseca habituum speculatiuorum et practicorum vtrum distinguantur penes obiecta vel fines vel quo. 4o vero de principali quesito. Quantum ad primum dico quod sicut patet per eustracium primo ethicorum praxis in greco dicitur actus in latino. Et accipitur actus non pro actu primo: sed 2o qui communi nomine vocatur operatio. Quamuis secundum alique vsum auctorum aliquando operatio accipiatur praecise pro actu potentie executiue imperato a voluntate: sicut cum distinguit inter scire velle: et ope rari. In talibus enim locutionibus nec scire nec velle dicuntur operationes: cum tamen sint actus secundi. Sicut igitur actus et operatio communiter sumpta possunt multipliciter accipi. sic et praxis.

⁋ Dimissis autem aliis acceptionibus et sumendo actum vt ab eo habitus dicitur actiuus: vel operatio vt ab ea habitus dicitur operatiuus: vel praxis secundum quam dicitur practicus quae omnes denominationes eiusde sunt significationis.

⁋ Dico quod praxis potest dupliciter accipi. Uno modo communiter prout quilibet habitus actiuus vel factiuus (siue scientificus: siue non) dicitur practicus a praxi.

⁋ Alio modo specialiter prout tantum habitus actiuus: distinguen do ipsum contra factiuum dicitur practicus: sicut actus et actio distinguuntur contra factionem. 6. ethicorum. vt statim dicetur.

⁋ Si primo modo: cum tales habitus solum in homnibus generentur quamuis deus et angeli habeant de rebus practicam notitia) Dico quod omnis operatio existens in potestate nostra est praxis. Ita quod descriptio praxis (a qua aliquis habitus dicitur practicus) sit operatio existens in homnis potestate: hoc probatur statim: quia omnis operatio a qua habitus aliquis dicitur practicus existit in potestate operantis secundum habitum. Inductiue patet. Et probatur. ratione: quoniam quilibet habitus practicus dirigit ad operationem a qua dicitur talis. Circa nullam autem operatione non existentem in potestate cadit directio. igitur omnis praxis est operatio existens in potestate nostra. Econuerso etiam omnis operatio exi stens in potestate nostra est praxis. Qoniam circa quamcumque opera tionem potest haberi dictamen practicum seu notitia practica: et habitus practicus: ipsa est praxis. huiusmodi est omnis opera tio existens in nostra potestate: quoniam quodlibet tale contingit agere et non agere. et vtrumque aliter et aliter: ac per hoc de ea potest iudicari qualiter sit agenda vel non agenda.

⁋ Si autem velimus describere praxim communius: vt videlibet etiam comprehendatur omnis operatio secundum quam notitia dei vel angeli dicitur practica: potest dici: quod praxis est oporitio existens in operantis potestate. et secundum hoc operationes creaturarum naturaliter agentium: que vtique sunt etiam partiaiter operationes dei: cum sint in potestate dei operantis erunt praxes inquantum sunt dei: licem non inquantum sunt oporitiones creaturarum talium.

⁋ Si vero sumatur praxis 2o modo vt habitus practicus distinguitur contra factiuum. potest sic describi.

⁋ Praxis est actio existens in potestate sumendo actionem distincte contra factionem: secundum quod philosophus sumit. 6. ethicorum. vbi ait. Contingentis autem aliter e se habere est aliquid factibile et aliquid agibile: alterum autem est actio et factio. credimus autem de ipsis et exterioribus rationibus: quare et cum ratione habitus actiuus alterum est ab eo qui cum ratione factiuo habitu. et neque continentur subinuicem actio et fa ctio: neque enim actio factio est. vbi eustracius dicit. Ait scilicet Ar3. aliud practica. id est actiua aliud factiua. Practica enim et factiua habituum nomina: actio vero et factio operationum id est motionum ab habitibus. sic est accipit philosophus 6o meta. vbi distinguit scientias actiuas a factiuis: vel (et in idem redit) potest dici quod praxis est in potestate existens rei agibilis vel actibilis operatio.

⁋ Dicitur aut actibile vel agibile secundum eustracium primo ethi. quod cessat agentis actione cessante id est quod non est nisi dum agit agens: sicut intellectio non est nisi dum eam agens agit. Et similiter videre et audire et plures alie.

⁋ Ractibile vero dicitur quod cessante actione: per quam habet esse non cessat: seu quod non desinit esse agente cessante agere: sicut domus vel nauis non cessant esse: earum agentibus cessantibus agere: quod intelligi debet de agentibus particularibus et secundariis non de primo et vniversali quod est deus. Nam nulla res subsistere potest deo cessante agere.

⁋ Quia vero in sequentibus non est necessarium ad propositum inter actiuas et factiuas distinguere. ideo communiter de eis loquendo sub nomine habitus practici: intelligopraxim primo modo videlibet communiter pro operatione quae existit in homnibus in seu in homnis potestate.

⁋ Ex hoc autem infero: quod descriptio data de praxi a quodam doctore non est conueniens: eo quod in minus se heat quam descriptum. Describens enim praxim ad quam notitia practica dicitur extendi: et per consequens a qua habitus dicitur pract cus: quia supponit ex communi dicto: quod habitus dicitur practicus ex ex tensione eius ad praxim. dicit sic. Praxis ad quam cognitio practica extenditur est actus alterius potentie quam intellectus nateraliter posterior intellectione natus elici conformiter rationi recte ad hoc vt sit rectus.

⁋ Deficit autem in duobus praesens descriptio. primo quia non omnis praxis est alterius potentie quam intellectus quinimmo aliqua intellectio est vere praxis.

⁋ Quod probo sic. Ali qua est vel potest esse notitia practica directiua speculatonis: et nullius alterius operationis. igitur speculatio aliqua: et per consequens operatio aliqua intellectus est vere praxis. consequentia probatur. quoniam secundum huc Doc. etiam omnis notitia practica dicitur practica ex extensione eius ad praxim. talis aut extensio non intelligitur nisi per mo dum directiui vt certum est. Et maxime secundum eum qui in eadem q. dicit quod scientiam esse directiuam et esse practicam idem sunt. igitur omnis notitia practica est directiua praxis. igitur si aliqua est pra ctica: et nullius alterius operationis sit directiua quam speculationis: speculatio vtique erit praxis. Antecedens probatur. cotingit ali quem deliberare vtrum insistendum sit speculationi: vel aliis operationibus vite actiue: vel vtrum speculationi harum vel illarum rerum: Similiter quo loco et quo tempore: et quantum et quo speculandum est et iudicare quod speculandum est circa veritates sacre scripture: vel alias: et tali tempore: et tantum: et sic de aliis circumstantiis. Constat autem quod tale iudicium est vere practi cum: non minus quam iudicium quo iudicatur esse temperate viuen dum: esse subueniendum indigenti: aut aliquod huiusmodi simile. Et istud iudicium nullius alterius oporitionis quam speculationis est directiuum: vt patet.

⁋ Confirmatur. quia omnis notitia cui conformiter conuenit eli ci electionem virtuosam est notitia practica. talis notitia de speculam do vel non de speculando: directiua est huiusmodi igitur. maior probatur. auctoritate Arum. 6. ethorm dicens Saebet quidem propter hoc rationem veram esse: et appetitum rectum: si quidem electio studiosa: et eadem hunc quidem dicere: hunc aut persequi. hoc quidem igitur mens et veritas practica.

⁋ Et paulo post ait. practici et intellectui opus veritatis confesse habens appe titui recto. Etiam per istum Doc. in eadem. q. qui volens probare theologiam esse practicam assumit pro maiore: quod illa cognio est practica que aptitudinaliter est coformis volitioni recte et naturaliter prior ipsa. Minor probatur. Nam ipsa electis qua quis eligit studere in sacra scriptura debito fine et aliis bonis circumstantiis vtique virtuosa est et meritoria. vt patet ex ver bis Gregorii. 6. mora. dicenti. Non numquam studiosus tarditate intelligentie praemitur vt eo magis praemia retributionis inue niat quo magis in studio inuentionis elaborat. vbi patet quod co natus in studio intelligendi veritatem sacrarum scripturarum vtique est meritorius.

⁋ 2o ad idem arguo sic: ex dictis huius Doc. Sis operatio ad quam inclinat virtus appetitiua est ve re praxis. hac ille accipit pro maiore ad probandum dilectionem finis esse vere praxim: sed ad studendum et speculandum myst ria scripturarum inclinat aliquos sanctos viros virtus apptitiua: vt satis est certum. igitur etc.

⁋ Praeterea ipse arguit contra seipsum omnis actus imperatus a voluntate est praxis: speculatio est huiusmodi igitur.

⁋ Respondet quod non sequitur. intellectio est imperata a volum¬: tate. igitur est praxis: sed sequitur: igitur est praxis vel practica. Et hoc arguo sic. aliqua speculatio est imperata a voluntate: et non est practica. igitur aliqua speculatio est praxis. consequentia patet ex con cesso. Antecedens probatur. quia vel intellectio omnis est practica: et eade ratione omnis scientia: quod est contra philosophum: et omnes et huncmet etiam doco. qui di cit logicam non esse practicam: vel nulla intellectio non practi ca posset imperari a voluntate: quod est contra experientiam: potest enim imperaria voluntate consideratio logicalis et metaphycalis et alie qualibet habituum speculatiuorum.

⁋ Contra hocipse arguit probans primam parte sue descriptionis: quoniam stando praecise in actibus intellectus nulla est extensio intellectus: quia non extra se tendit nisi vt actus eius respicit actum alterius potentie

⁋ Et si dicas actum vnum intellectus extendi ad alium directum per eum: non propter hoc 2m est praxis vt nunc loquimur: nes prima cognitio practica: quia tunc logica esset practica: quia dirigit in actibus discurrendi.

⁋ Ad illud potest dici: quod extensio illa qua intellectus dicitur esse practicus non semper est ad aliquam operationem extra intellectum. sed aliquando ad actu alium intellectus directum per ipsum.

⁋ Ad illud vero quod de logica infertur. potest primo dici: quod istud a multis non reputatur falsum: sed verum: nec ipse opositum probat.

⁋ 2o potest dici: quod non sequitur: quoniam logica non dirigit: seu non est directiua actuum discurrendi: seu aliorum intel lectus quasi docens qualiter: vel per quae huiusmodi actus fieri debeant: vel aliquo alio modo quo notitia practica dicitur directiua oporitionis: vt in sequenti articulato ostendetur: quamuis logica ostendat quae consequentie sunt bone: et qui sollali concludentes: et qui non. Ex quibus regulis intellectus dirigitur ad recte syllogimandum: sicut etiam ex multis conclusionibus geometricis mechanici aliqui diriguntur in suis actio nibus: nec tamen ille conclusiones sunt proprie practice: vtpote nihil enunciantes de agendo vel fiedo.

⁋ 2o deficit ista positio in vltima parte sue descriptionis. Nam quedam est praxis que non est nata conformiter elici rationi recte vt sit recta. vbi gratia odium dei. hoc enim nulli rationi recte conformari potest vt sit rectum et tamen est vere praxis: quod patet. tum quia dilectio dei est vere praxis secundum hunc Doc. igitur et odium: non minus vtique est praxis actus vicii: quam actus virtutis opposite: Tum quia respectu talis odii potest esse ratio erronea practica iudicans deu esse odiem dum qualis forte est in dyatio. Et similiter ratio practica recta iudicans deum non esse odiendum. ergo et ipsum erit praxis.

⁋ Ex his patet etiam: quod non solum operationes inferiorum potentiarum et sequen tes electionem sunt praxes (vt aliqui volunt) sed etiam aliqua operationes intellectus et voluntatis sunt praxes.

⁋ De actibus intellectus probatum est. Et de actibus voluntatis patet simili modo: quoniam aliquam notitiam practicam contingit esse directiuam alicuius actus voluntatis et nullius alterius oporitionis. verbi gratia. quod inimicus propter deum sit diligendus: quod aliquis prieo alio diligendus: vt pater extraneo ceteris paribus: et similia iudicia practica: quibus iudicantur tales taliter: et propter talem finem: et cum aliis debitis circunstantiis esse diligendos.

⁋ Confirmatur. quoniam respe ctu actus eliciti virtutis amicitie de qua agitur. 8. et 9. ethic. vtique habetur notitia practica directiua illius. igitur illa est vere praxis.

⁋ Contra hoc tamen multe videntur auctoritates. Et prima est eustracii primo ethico. diffinientis praxim. dicens Praxis quam consueuerunt transferre in actum est secundum electionem homnis energia. id est operatio. Et philosophus. 6. ethicorum dicit. actus principium vnde motus: sed non causa seu cuius gratia. ex hoc patet quod praxis et actus que idem sunt sequuntur electionem tanquam causam: igitur praxis est oporitio posterior electione et ab ipsa causata: talis autem est operatio infe rioris potentie.

⁋ Quod confirmatur ex dictis eustracii: qui post verba praeallegata paucis interpositis subdit.

⁋ Electio inquit est duobus propositis iudicium homnis hoc alteri praeponens sequitur autem post electionem motus et impetus ad actum. Deinde sequitur vsus et sic cessat appetitus. motus autem ille et impetus ad actum est motus inferioris potentie: ille autem est quem dicit oporitionem esse: secundum electionem: et per consequens praxim.

⁋ 2o ad idem auctoritate philosophi. 6. meta. vbi distinguens scientias actiuas et factivas a theoricis ponit. quod actiue sunt circa ea quorum principium est in agente proheresis. id est electio. Item subdit immediate. Idem enim agibile et eligibile. ergo secundum intentionem eius scientia practica est tantum respe ctu eorum: quorum principium est electio: talia vero sunt tantum oporitiones inferiorum potentiarum. igitur ille sole sunt praxes.

⁋ Ad ista omnia dico primo quod non concludunt propositum Esto quod cuiuslibet praxis principium esset electio: quia hoc non obstante adhuc tam in intellectu quam in volun tate erit praxis. Nam electio potest esse principium et actus intellectus et actus voluntatis. nam et de speculando aliquid vel non: et de odien¬ do vel amando: cum eorum circunstantiis potest haberi consilium. et consequenter electio. et illa mediante speculari. et amare: vel odire. ita bene sicut de eundo vel non eundo ad aliquem locum: aut aliquo exteriori actu.

⁋ 2o dico: quod si ponderentur verba eustra. allegata non solum non excludunt alii actus voluntatis ab esse praxes: sed nec electio ipsa que est actus voluntatis.

⁋ Unde sciendum quod electio quandoque sumitur pro iudicio intellectus quod immediate sequitur consilium quod est actus sinderesis secundum philosophum in 6odo Aliquando vero pro actu appetitus conformi: et huiusmodi duplicem acce ptionem electionis innuit philosophus 6o ethic. cum dicit. propter quod vel appetitiuus intellectus electio: vel appetitus intellectiuus. Pri mo autem modo videtur accepisse eustracius electionem: non 2o. si cut patet ex verbis eius quae subdit. dicens quod electio est duobus propositis iudicium homnis etc. Et tunc per motum et impetum posset intellie gi ipse appetitus: vel electio vt est actus voluntatis.

⁋ 3o dico: quod esto quod philosophus et eustracius loquantur de electione secundum quod est actus voluntatis: adhuc non tollitur quin ipsa sit praxis vt nunc de praxi loquimur.

⁋ Ubi sciendum quod eustra. primo ethidistinguit acceptiones huius nominis praxis in. 4. membra. Nam vno modo accipitur (vt ait) generaliter pro omni operatione cuiuscumque virtutis: siue libere siue naturalis. Et tunc describens eam dicit: quod est naturalis vnicuique subiecte virtus et motus.

⁋ Alio modo accipitur minus communiter: secundum eum: et accipitur praxis pro operatione scilice consequente naturam cognoscentem tantum inquantum huiusmodi et tunc etiam illam describit.

⁋ 3o strictius pro omni operatione existente in homnis pote state.

⁋ 4o strictissime pro operatione conformiter elicita dictamin rationis et electioni voluntatis: et tunc dicit quod praxis est secundum electionem homnis operatio. Sed in proposito generalius accipitur scilicet 3o modo: quoniam non solum a praxi 4o modo dicta denominatur. habitus practicus: sed a 3o modo sumpta: vt supra probatum est: quapropter dictum eustra. non est contra.

⁋ Similiter ad philosophum dico quod non acci pit actum generaliter secundum quod ab actu habitus denominatur actiuus: sed strictius scilicet pro actu conformi dictamini rationis et electioni voluntatis: sicut et eustra. in 4a praxis acceptione.

⁋ Ad aliam ex. 6. meta. dicendum quod philosophus accipit ibi proheresim et electionem pro ipsa voluntate: et eligibile pro volibili. sicut patet per translationem quam exponit Commetator: que loco proheresis habet voluntas: et pro eligibile habet voluntarium. Et hoc patet etiam per Com mentatorem exponentem. Ait enim Manifestum est quod primum principio rerum artificialium quod est in nobis scilicet in artifice est voluntas. artificiatum autem voluntatium sunt idem in forma. Et intendebat per hoc quod illa quorum principium est voluntas: sunt alia ab illis quorum principium est nam: et quod scientiae istorum sunt diuerse. hec commentator.

⁋ Sic igitur intentio philosophi videtur esse quod scientie actiue vel practice sunt circa ea entia quorum per voluntatem sumus principim: siue eorum que libere efficiuntur a nobis: sed per istud non tollitur. quod tam intellectio quam voluntas seu volitio sit vel possit esse obiectum talis scientiae vel notitie actiue seu practice cum earum nos sumus liberum principium. Ex quo patet quod illa auctoritas philosophi non probat quod sole operationes exteriores sint praxes. nec est quod electio ipsa non sit praxis. hec de primo articulo. Quantum ad 2m articulum: que notitia sit practica vel speculatiua: et similiter de habitu videmdum est. Et primo de notitia.

⁋ Est autem sciendum quod notitia non dicitur practica seu actiua vel factiua: quia aliquid immediat agat vel faciat: sed quia ad agendum vel faciendum dirigit: vt supra tangebatur. sicut scientia medicialis non immediate causat sanitatem in corpore: sed solum docendo dirigit qualiter et per que sanitas fieri possit: videt enim medicus qualiter fiat sanitas cuius gratia praecipit: vt dicit philosophus in fine. 6. ethi. Eo ergo modo aliqua scientia potest dici practica quo est praxis directiua.

⁋ Tripliciter autem contingit notitiam esse praxis directiuam. Nam quaedam notitiae formaliter secundum se immediate directiua praxis. Quedam vero tantum virtualiter de propinquam tamen: pro eo valet quod totaliter vel partialiter continet virtualiter et de propinquanotitiam directiuam praxis pri mo modo. Quedam vero etia tantum virtualiter directiua praxis sed remote plurimum.

⁋ Sic etiam tripliciter potest accipi notitia practica. valet. stricte et proprie. large et improprie. largius et magis improprie.

⁋ Stricte et proprie notitia practica est notitia for maliter praxis directiua. et quaelibet talis est complexa enun cians qualiter vel per que aliquid est agendum vel aliquid simile. exemplum. humores hominis tali egritudine laborantis tali medi cina contemperandi sunt. taliter dispositus talibus cibis debet vti. et sic de aliis similiter secundum se ad praxim dirigentibus.

⁋ Quia talis notitia sit proprie practica patet auctoritate philosophi. 6. ethico inctint quod ad hoc vt electio sit studiosa oportet rationem esse veram et appetitum re ctum: et eadem secundum rationem hunc dicere. hunc vero scilicet appetitum prose qui. hec autem est mens et veritas practica: mens igitur practica dicit et enunciat hoc vel illud esse agendum.

⁋ 2o idem clarissime patet per Auic. primo lib. medicine. seu prima. doc. ca. id est vbi diuidens medicinam in theoricam et practicam proprie sumptas: aut simul ostendens que notitia eius est proprie theorica siue speculatiua: et que proprie practica ait sic. Cum dicimus de medicina quod eius est theorica: et ex ea est practica: non est. estimandum quod velimus dicere quod vna diuisionum medicine est scire et altera operari: quemadmodum multi hunc locum perscrutantes estimant: sed illud quod volumus id est intendimus: est aliud et est quod natura duarum diuisionum medicine est nisi scientia. Ex quo dicto patet quod vtraque est scientia et sequitur: nullo interposito differentia inter vtramque sic. sed vna earum est ad scienda principia: et alia ad sciendum operandi qualitatem. Primam notitie specubiue aut theorice appropriamus: et alteram notitie practice. Per theoricam vero ipsius scilicet medicine: significamus quod est scientia tan tum: et quando eam sciuerimus sententiam tantum acquiremus: ita quod in declaratione qualitatis operationis nos non mittemus. vult dicere quod medicina theorica est scientia tantum: et solum facit nos scire et acquirere sententiam. Est autem sententia secundum eundem. 6. naturalium acceptio distincta vel certissima: quod idem est quod certa scientia. Non docet autem ista theoria qualitatem aut modum operandi: ideo dicit quod in declaratione qualitatis operatonis nos non mittemus. Et immediate ponit exium: sicut inquit dicitur in medicina quod genera febrium sunt tria et quod complustiones sunt quatuor. Apparet autem quod per has notitias non dirigimur neque docemur operari sanitatem vel quid aliud: sed solum scimus has veritates quae aliqui modo vt dicetur post: sunt principim practice medicie: et tunc nullo mediam te sequitur: et per practicam ipsius scilicet medicie: volumus id est intelligimus: non oporitionem in effectum: neque laborem motionum corporearum: sed diuisionem oporitionis medicie: quae cum eam sciuerimus auxiliabitur nobis ad acquirendam sententiam: et ipsa sententia erit in qualitate oporitionis. id est quod per practicam non debemus intelligere exercitium aut executio nem exterioris oporitionis: sicut quidam opinantur: sed ipsa est vere scientia: et talis scientia quod per eam iuuamur et dirigimur in qualitatem oporitionis. id est qualiter: et quo debemus operari: quod non facit theopmoda: vt dictum est: et immediate dat eximrtum quo sententia practica est in qualitate oporitionis. dicens sic dicitur in medicia quod apeatibus calidis adhibenda sunt quae repellant et infrigident et inspissent. et postea resoluentibus repellema temperan da. et hec sententia est declata qualitatis opositionis: hec Auic.

⁋ Ex his clare patet quod notitia proprie practica est formaliter praxis directia: et huiusmodi est tantum notitia complexa enuncians qualiter: aut per qui: aut quando: et sic de aliis circunstantiis sit agendum. Notitiam vero quae non est enunciatiua et formaliter directia: patet non esse proprie practicam: sed theodiam: quamuis virtualiter et de proximo aliqua modo contineat hanc notitiam quae proprie practica est.

⁋ Ex his infero aliqua contra opinionem doc. quorumdam. primum quod nulla notitia incomplexa: seu quae non est affirmatio vel negatio est propripractica. Probatur: quia nulla talis dicit: vel affirmat aut negat aliquid circa qualitatem oporitionis: sed notitia proprie practica dicit et enuciat secundum philosophum: et Auicem. vt probatum est.

⁋ 2o quia si aliqua talis notitia esset proprie practica multo magis notitia complexa me dicine theorice esset practica. consequens patet falsum per Auic. et rationem (qui tunc non esset distinctio inter practicam et speculatiuam consequentia probatur: quia talis noticia complexa magis est directiua praxis quam aliqua incomplexa.

⁋ Confirmatur. si enim simplex apprehensio alicuius herbe vel aromatis est practica no ticia: multo magis illa complexa qua scitur: quod illa herba est calida vel frigida. nam ex ista potest immediatius et melius quis dirigi ad operandum. et tamen ista non est proprie practica: cum nihil dicat in qualitate operationis.

⁋ Ulterius secundum hoc omnis noticia cuiuscumque sit rei esset practica et nulla speculatiua: quod est contra omnes philosophos et ipsummet doc. cum ipse et omnes alii distinguant noticias et scientias in practicas et speculatiuas. Et secundum dicta illius si velit consequentur loqui oportet dicere quod nulla scientia vel noticia practica est speculatiua. Quod probatur: qui noticia secundum eum dicitur practica propter duplicem respectum aptitudinalem ad praxim scilicet conformitatis et prioritatis. Speculatiua vero propter carentiam talis duplicis respectus. Nulla autem noticia habet tales respectus et caret eis. igitur tur nulla est practica et speculatiua. Consequentia probatur: quia si alicuius rei noticia incoplexa est practica. igitur et quelibet eius complexa. Consequentia probatur: quia cum esse noticiam practicam secundum ipsum non sit aliud que esse noticiam directiuam: et noticia incomplexa non sit directiua: nisi quatenus est manifestatio obiecti: cum omnis noticia complexa sit etiam manifestatio obiecti: quelibet erit directiua praxis alicuius.

⁋ Praeterea qua ratione noticia simplex vnius rei est directiua praxis cir ca illam rem. vt dilectionis vel alterius: eadem ratione cuiusli bet rei noticia simplex erit directiua dilectionis aut odii: vel alterius praxis circa eam. et maxime hoc patet si sic ipse dicit simplex noticia de deo qualis est visio beatifica: sit directiua praxis scilicet dilectionis circa ipsum: ac per hoc practi ca. Sic enim et cuiuslibet creature noticia est directiua dilectionis circa eam: et per consequens secundum eum practica.

⁋ Ex hoc vlterius sequitur contra eundem doc. in eadem quaestione quod nulla talium. deus est trinus et vnus. Pater generat filium. est vere et proprie practica: cum nulla talium formaliter dirigat nos ad aliquam operationem.

⁋ Contra hoc est ratio eius: quia prima (inquit ipse) includit noticiam virtualiter rectitudinis dilectionis tendentis in tres personas: ita quod si actus eliceretur circa vnam solam excludendo aliam: esset actus non rectus. Secunda etiam includit noticiam rectitudinis actus circa duas personas: quarum vna est sic ab alia.

⁋ Contra. si hec ratio vera sit sequitur: quod quecumque noticia de deo physica vel metaphysica vel theologica sit vere practica: et sic ista. Deus est ens summe perfectum: actus purus: necesse esse: prima causa: infinitus: et alie qualibet essent proprie practice. Et scientie quibus scirentur iste siue quibus sciretur sic esse esent vere practice: acper hoc metaphysica non esset vere speculatiua: sicut indubitan ter vult. p. sed practica: cuius oppositum probat ex intentione. Consequentia patet: quia quaelibet talis ita bene virtualiter includit no ticiam rectitudinis dilectionis tendentis in deum: sicut illa. deus est trinus et vnus. Similiter quelibet harum. Angelus. est nature intellectualis. Angelus est creatura. Celum est causa generationis plantarum. Et multe alie: quas nullus recte intelligens diceret esse practicas: nisi omnis propositio practica diceret: cum nulla apparens ratio de istis possit assignari: que non eque bene vel alia potior: vel eque bona posset de alia qualibet assignari: patet consequentia quia prima ita virtualiter con tinet noticiam rectitudinis dilectionis tendentis in angelum sicut illa rectitudinis dilectionis tendentis in deum. vnde per primam possum scire quod angelus magis est diligendus quam asinus: et per 2am quod minus est diligedus quam deus: et per 3am quod celum est magis diligendum etiam quam plumbum.

⁋ Tertiu correlarium contra eundem: quod aliud dictum eiusdem est falsum. Ait enim in quaestionemet eadem circa finem: quod medicina theorica est de vniuersalioribus et nobilioribus curis et est cognitio remotior a praxi elicienda: practica vero est de particularibus et propinquioribus praxi et immediatius con formis praxi eliciende. Et licem prima respectu secunde possit dici speculatiua: simpliciter tamen et verissime est practica: quia virtuaiter includit illam particularem conformem praxi: ratio sua ad hoc est: quia si talis notitia virtualiter contentiua noticie formaliter directiue esset speculatiua: sequitur quod ex principiis speculatiuis possent deduci conclusiones practice: quod falsum est.

⁋ hoc autem est falsum: vt dixi primo: quia dicit theoricam tractare de curis: cum tamen ipsamet nullam doceat facere cu ram neque in vniuersali neque in particulari: tunc enim proprie pertineret ad partem practicam medicine: contra quam diuiditur.

⁋ 2o quia dicit illam primam verissime esse practicam: cuius oppositum dicit Auicena expresse: et certe Auicene in hac parte videtur adherendum: eo quod excellentissimus fuerit medicus: et bene nouerit que pars medicine censetur theorica: et que practica: ac propter quid hec theorica. illa vero pra ctica dicat. Ratio istorum non valet: quia verissimum est quod ex altera premissa speculatiua et reliqua practica potest sequi conclusio practica. Unde ex hoc principio practico. contraria con trariorum appositione curanda sunt: sicut supercalefacta ap positione frigidorum: sumpto sub hoc speculatiuo: taliter laborans est supercalefactus: vel talis egritudo est ex superabundantia c. oris: statim sequitur conclusio practica scilicet quod talis egritudo est curanda per appositionem frigidorum: et ita de aliis: quia gratia exempli. hoc est positum.

⁋ Quartum corre larium contra alium doctorem ponitur dicentem: quod practica distinguitur a speculatiua per hoc: quod practica acquiritur per assuefactionem et experientiam singularium in ratione particum lari: et non est nisi habitus experti. Speculatiua vero per de ductionem vniuersalium in ratione vniuersali et ipsa est scientiahoc autem esse falsum patet primo ex dicto Auic. dicens vtramque esse scien tiam: et idem dicit Auer. 2o meta. vbi ait. quod scientie attribute philosophie sunt due. quarum vna est cuius finis est scire tantum: et altera operari: et illam cuius finis est operari: vocat im mediate scientiam operatiuam: secundum eum ergo practica est scientia. 6o etiam metaphy. p. et Commentator. volunt quasdam scientias esse practicas: quasdam vero speculatiuas et certum est vtrasque esse ex vniuersalibus. Item Auic. verbis praeallegatis excludit expresse imaginationem istam: cum dicit quod per practicam non intelligit operationem in effectu: et similiter in principio illius auctoritatis: expressius autem cum ibidem post allegata verba subdit immediate. cumque duarum diuisionum medicine qualitatem sciueris: iam scientiam scientialem: et scientiam operatiuam adeptus eris: et si nunquam id est quaeuis nunquam operatus fueris: ecce quod practica medicina acquiri potest sine assuefa ctione et absque exteriori singularium experientia: vel operatio ne.

⁋ Large vero a improprie noticia practica dicitur noticia quae est directiua praxis 2o modo. Exemplum. Sanitas est debita humo rum temperies: vel adequatio: tale medicamen talis virtutis existit: carnes volatilium sunt leues et facilis digestionis: et similes: que licet non secundum se formaliter et immediate dirigant ad sanitatis causationem: aut ad aliam operationem: de propinquo tamen virtualiter continent noticias secundum se immedia te ad causandum sanitatem dirigentes. quod autem iste quamuis non proprie sicut he que sunt formaliter directiue de quibus dictum est) sint et dicantur practice auctoritate. p. 7. meta. dicens quod a sanita te que est in anima fit sanitas extra in materia. Sanitas autem in anima vocatur ab eo diffinitio: et noticia quiditatis ipsius sanitatis: vt ibi patet. Modus autem quo a sanitate in anima fit sanitas exta in mathedta sed p. est talis. Nouit enim medicus: quod sanitas est debita humorum regularitas: ex hac concludit quod humores oportet regulari. Nouit est quod humores frindi superabundant: et per consequens: quod irtute alicuius habentis frindum remittetr: sunt contemperandi: deind quia nouit: quod illud vel compus vel medicam est talis virtutis: concludit immediate quo huiusmodi medicamen est adhibendum etc. vt ibi deducit. p. in qua deductione constat esse plures veritates non secundum se formaliter directiuas modo qui prius dictus est: vtputa hec sanitas est debita regularitas humorum: tale medicamen est virtualiter calidum: aut talis vel talis virtutis. talis infirmitas est ex superabundantia humorum frigidorum: a quibus essentialiter alie formaliter directiue tanquam ex partialibus principiis dependent virtualiter continentur et in eis est ordo: et analogia: vt superius dictum est. Cum autem. p. dicit quod a sanitate in anima siue a tali notitia fit sanitas in materia. patet quod eam vocat factiuam et actiuam notitiam. igitur illa dicitur notitia practica. Sed constat quod non proprie quia alias sequeretur: quod illa pars medicine que theorica dicitur: et condistinguitur contra eam que proprie dicitur practica: vere et proprie esset practica: quod est fal sum: vt antea habitum est. consequentia probatur. quoniam tales notitie: ad illam partem medicine theoricam pertinent que docet conpositionem et complexionem membrorum: species et differentia egritudinum et signa earum: virtutes: et qualitates ac proprietates medicaminum siue naturalium rerum: que ad sanitatem habent essentialem analogiam. Largius vero a magis improprie diceretur noticia practica quelibet que tantum virtualiter et remote esset directiua: et tanto magis improprie quanto remo tius. hoc probatur primo per locum a maiori: quia si notitia virtualiter de proximo praxis directiua (de qua nunc dictum est) non est proprie practica: multo magis nec ista. Secudo quia si ta les proprie dicerentur practice oporteret concedere mathematicas scientias: et physicas esse vere practicas: quod 6o meta. reprobatur. consequentia patet: quoniam per multas conclusiones geometricas iuuan tur et dirigunt mechanici in suis operibus: et multe tales sunt principia per que habetur noticia plurium conclusionem artium mechanicarum. Similiter est de conclusionibus arithmetricis pluri bus: respectu artium musicalium conclusionum. Sic etiam de pluribus physicis respectu medicinalium et agricultiuarum et plurium aliarum. Nec dubium quod multe scientie et artes practice iuuentur: et isto modo virtualiter diriguntur per scientias speculati uas: et subalternantur eisdem. Ex his patet que noticia proprie pra ctica dicitur: quoniam noticia complexa secundum se praxis formaliter dire ctiua. omnis vero alia noticia dicenda est speculatiua.

⁋ Nunc restat videre de habitibus: quis ex eis proprie dicit practicus et quis speculatiuus. hic dicitur ab aliquibus quod habitus practicus est ille qui est de obiecto virtualiter continente noticiam directiuam operationis voluntatis circa ipsum: ac etiam rectitudinem operationis predicte: que operatio secundum ipsum est vere et primo praxis. Ille vero habitus est speculatiuus: qui est de obiecto non virtualiter continente huiusmodi noticiam directiuam: et rectitudinem operationis voluntatis circa ipsum.

⁋ Contra istud primo: quia cum secundum ipsum deus sit tale obiectum vnde theologiam ideo ponit pra ctica) sequitur quod de deo non possit haberi talis habitus specu latiuus. hoc autem consequens quamuis concedat mihi tamen est certum quod p. videtur esse falsum: sic enim metaphyca de deo esset practica et non speculatiua: hoc etiam consequens ( vt apparet) videtur esse fal sum secundum hunc doctorem. Nam in soluendo quoddam argumentum in principio q. factum ad probandum theologiam non esse practicam. ex auctoritate Boetii assignatis tres partes scientie speculatiue: quarum vna est theologia: ait sic. dico quod Boetius intelligit per theologiam metaphysicam: hic vt apparet non vult negare Boetium: sed exponere. quod concedens dictum Boetii: et secundum expositionem quam dat: quod si sic videtur hic concedere metaphycam esse speculatiuam quod si non concedat ex confessione sua: auctoritas tamen Boetii con tra eum est.

⁋ Praeterea quod hoc consequens sit falsum probo. nam cuiuscumque sciente practice actus proprius elicitus est noticia practica: patet quia ex actibus practicis generantur habitus practici et actus sequentes habitum: similes sunt praecedentibus: ex quibus est genitus: sed nullus act proprius metaphyce (et loquor de metaphysica que acquiritur ex studio libri metaphysice arith.) est noticia practica: quod patet: quia nula conclusio talis est formaliter directiua praxis. igitur etc.

⁋ 2o si dictum eius opinionis esset verum: sequeretur quod de nulla re mundi posset haberi scientia speculatiua: consequens reputo sic absonum vt nec curem probare: nec expedit: cum ipse aliquas scientias po nat speculatiuas. Consequentia patet. quoniam nulla res est in mumdo que non sit bona: et per consequens que non contineat virtualiter aliquam noticiam directiuam operationis voluntatis circa ipsam. Confirmatur istud: quia etiam noticia que est simplex appre hensio rei: est noticia secundum istum doc. taliter directiua vt. supra. patet: quanto magis autem noticia complexa: qua cognosceretur rem esse bonam: talem autem quaelibet res de se potest causare concurrentibus aliis partialibus causis.

⁋ Alia opinio dicit quod habitus practicus est ille qui est actiuus et causatiuus eius de quo est. et ideo practicus quia sit actiuus. Unde in hoc quod est actiuum et causatiuum non tantum directiuum consistit ratio habitus practici secundum hanc opinionem: quod enim sit actiuus patet satis per philosophum qui scen tias practicas vocat actiuas: et Commentator. vocat operatiuas 6o meta. et in 7o dicit. p. quod a domo que est in anima fit domus in materia. Sed quod ista actiuitas non solum per modum dirigentis intelligenda sit: sed vere per modum causantis et producentis. Probatur primo. quia illa est formalis ratio habitus practici qua dempta demitur esse practicum omni alia remanente: sed ratio actiuitatis est huiusmodi: quod patet: quia si aliquis haberet perfecte scientiam naturalem cognosceret perfecte de rosa omnes transmutationes ex quibus generatur: ita quod posset dirigere respectum productionis rose quemcumque qui posset illam operari: et tamen certum est quod non haberet physicam practicam. pro eo quod rosam practicare et agere non posset: quamuis vtique sciret et scientiam priorem et conformem ha beret: econtra (vt ipse subdit) si habenti scientiam de generatione rose deus communicaret potentiam exequendi: scientia illa statim indueret habitus practici rationem.

⁋ 2o si ydee quae sunt in mente artificis essent realiter subsistentes sicut posuit plato: haberent respe ctum prioritatis et conformitatis ad res fiendas: quoniam artifex faceret quicquid faceret aspiciendo ad eas: sed tales non essent practice cum nihil operarentur: sed artifex faceret totum. ergo respectus conformitatis non dat habitui quod sit practicus: et respectus actiuitatis.

⁋ 3o moralis scientia existens in men te nostra est eiusdem speciei cum morali existente in mente angeli: cum sint de eodem obiecto: et in potentia eiusdem rationis: ipsa vero vt existit in mente angeli eiusdem speciei etc. non est practica. Quantumcumque sciat angelus: quid est castitas: sicut et omnes virtutes morales: non tamen scientia de castitate est pra ctica in eo: quemadmodum nec scientia generationis rose est pra ctica in nobis. moralis vero in nostro intellectu est practica: sed iste due morales in nullo differunt nisi in accidente. Scientia namque de castitate que est in nobis: habet rationem actiui: quia possumus acquirere castitatem. in angelo vero non habent et tamen alios duos respectus habet scilicet prioritatem et conformita tem. igitur actiuitas dat habitui: vt practicus dici possit.

⁋ Confirmatur: quia medicina est quedam physica: et tamen est practica pro eo quod est actiua. Confirmatur etiam: quia si alchimia induceret veras formas: tunc physica que est de genere auri et aliorum methallorum esset practica. Illa namque esset vera alchimia per quam homo sciret inducere illas formas. Apparet igitur inquit qualiter practica et speculatiua ratio non competit habitui ex obiecto solo: sed ex obiecto relato ad talem scientem: qui habet posse agere et fabricare obiectum et ideo p. 6. meta. diffinit scientiam practicam que est illa: quae respicit res quarum est principium in agente intellectus: aut ars aut aliqua virtus. Et subdit. quod principium in artificialibus est voluntas: principiatum autem seu artificiatum et volitum idem sunt.

⁋ Importat autem inquit ista relatio ad agens per hoc nomen operabile. Et ideo bene dicitur quod scientia practica est illa: que habet pro obiecto rem ope rabilem a se: speculatiue vero obiectum non est operabile: sed specu labile tantum: hec ipse. Dimisso eo quod opinio hec dicit con tra aliam videlicet: quod habitus non est practicus propter il¬ los respectus coxformitatis et prioritatis nec ex eo quod talis sit obiecti vel talis precise: quia in his negatiuis conue nio secum: quantum tamen ad id quod dicit quod habitus est practicus per respectu actiuitatis ad intellectum supra positum: et quem habet ex obiecto relato ad scientem: qui habet posse agere et fabrcare obiectum ac alia quedam quae consequentur dicit: ipsa non videntur mihi vera.

⁋ Unde arguo sic primo eo precise aliqua scientia est practica quo est actiua: sed eo precise est actiua quo directiua. igitur eo praecise est practica quo directiua. Maior patet per ipsum et alios. Minore probo: quia scientia non alia ratione est vel dicitur acti ua nisi inquantum est principium agendi: nec est principium agendi nisi precise directiue: siue quatenus est directiua actionis: sicut etiam alibi per dicta huius doc. probatur. ait enim ipse. libro Io dicit. 17. vbi agit contra opinionem ibi recitatam sic. Certum est enim quod ars non est principium transmutandi aliud elicitiue: sed tantummodo directiue. igitur secundum eum non alia ratione ars dicitur factiua nisi quia fa ctionis directiua. igitur nec scientia est actiua nisi quia est actionis directiua. igitur eo precise est practica quo est actionis directiua: et vtor in ista ratione eo et quo tamquam dictionibus spe cificis: sicut cum in tantum et quantum specifice tenentur.

⁋ Ex hoc autem vlterius arguo sic. scientia practica quantum est ex se formaliter et ex natura sua (et non quia in tali vel tali est subiecto. ver bi gratia. habente potentiam agendi et fabricandi obiectum) est directiua actionis. igitur ex natura sua formaliter et non quia in tali est subiecto est practica. Assumptum patet quoniam ex natura sua est principium notitiarum formaliter directiuarum ex quobus generata est. Et certum est quod quicumque vel qualescumque ha beant tales scientias dummodo sint eiusdem rationis in similes notitias secundum speciem mediantibus talibus scientiis exeunt: vt non in alias vnus et in alias alius: nec idem vno tempore in quasdam et alio tempore in alias vnus: et in alias alius secundum speciem. vnde si medicus cirurgicus mediante sua medicina practi ca eliciat noticiam directiuam quod habentibus calidum adhibendasunt quae repellant iuxta exemplum Auic. supra positum. aut aliam similem: si perdat manus vel potentiam adhibendi talia: non minus mediante illa medicina: eliciet talem actum sicut cla rum est.

⁋ Praeterea tultum esset dicere quod peritus statuificus moxcum perderet manum vel potentiam manualiter faciendi statuas: simul perderet artem: et hoc repellit experientia: nec minus stultum esset dicere quod ars remanens in ipso alium actum elicitum secundum speciem haberet: quea prius dum erat manuatus. igitur sicut prius per ar tem suam habebat notitias directiuas et significatiuas qualiter sta tuam sit facienda: sic et postea habebit: et per consequens ita erit habitus factiuus et practicus sicut ante.

⁋ Praeterea oportet istum doco. concede re eiundem habitum numero frequeter successiue esse practicum et speculatiuum: quod omnino irrationabiliter dictum esse puto: quod qui libet iudicaret. Assumptum patet. Nam si infirmitate aliqua adueniente statuificus operari non possit exterius: eius ars esset spe culatiua. Rursus eo sanato et potente operari erit practi ca seu factiua. Iterum si denuo infirmetur ita vt operari non possit exterius erit speculatiua: et cum iterum sanabitur erit pra ctica. Similiter cum aliquis peritus musicus sit raucus ita vt iuxta suam scientiam formare voces non possit: sua musica erit speculatiua: et cum ex raucitate liberabitur erit practica. patet igitur quod ad hoc quod habitus sit practicus: non requiritur: quod habens illum habeat potentiam exterius agendi et causandi suum obiectum.

⁋ Secudo declaro quod non sufficit talis potentia actiua scientis: ad hoc vt eius habitus sit practicus sic ipse vult: vt patet: quia sic ipse dicit: si daretur physico potentia producendi rosam: eius physica esset practica. Si enim hoc esset verum sequeretur quod de facto physica que habetur de actibus anime scilicet intellectionibus: et volitionibus: et similiter de habitibus esset vere practica. Nam physicus habet potentiam tales actus producendi: et similiter habitus. actibus mediantibus. Similiter geo moia de figuris: esset vere practica. cum geometra possit figuras describere et facere. Sed non est dubium quod vtrumque consequens est falsum et contra. p. 6. meta. qui meta physicam et physicam ponit esse speculatiuas. Est etiam contra hunc doctorem met: qui in eodem artiso dicit quod tota physica in nobis est speculatiua: et in dicit 3o o primo li. q. 2. arti. 3. contra opinionem Ricardi. dicit quod nulla geometria proprie practica est.

⁋ Tertio quero quo intendit quod scientia practica pro obiecto habet rem operabilem a se: et quod scientia non est practica nisi sit scientis qui potest agere et fabricare obiectum. Constat enim quod per obiectum intelligit id quod communiter vocatur subiectum: rem scilicet quam significat vel pro qua si pponit subiectum conclusionis: et de qua dicitur aliquid sciri. verbi gratia rosam dicit esse obiectum physice illius qui scit ex quibus causis et actionibus rosa generat.

⁋ De tali igitur tur obiecto quero: quo intelligit oportere esse operabile a sciente: ad hoc vt scientia de ipso sit vere practica: aut enim inten dit quod sit operabile proprie: sic quod per actionem agentis de non esse trahatur: vel trahi possit ad esse: aut quod sit operabile non sic: sed operationibus nostris attingibile: quaecumque sint ille operationes aut intellectus scilicet aut voluntatis vel alterius.

⁋ Pri mum non potest dici: tum quia frequenter dicit oppositum in eadem quaestione: tum secundum hoc theologia quam habemus de deo non esset pra ctica. Consequens est expresse contra eum in eadem. q. ar. 3. Et consequentia patet: quia deus non est sic operabilis. Si vero dicatur 2m scilicet quod suffi cit obiectum esse operabile id est attigibile a nobis per nostras operationes: quemadmodum dicit deum esse a nobis operabilem: quia scilicet attingibilem per rationes et operationes intellectus et volunta tis. Et per hoc saluat quod theo mida est practica. igitur sufficit ad hoc quod habitus sit practicus ipsum esse attingitiuum sui obiecti mediantibus operationibus intellectus vel voluntatis.

⁋ Sed huius oppositum expresse videtur velle cum dicat: quod si sciens careat potentia productiua obiecti quantumcumque habitus sit directiuus et conformatiuus non est practicus.

⁋ Praeterea secundum hoc physica in nobis: et scientia moralis in angelo: essent vere practice: cum res naturales sint attingibiles a nobis mediantibus operationibus intellectus et voluntatis et vit tutes morales ab angelis: sed vtriusque oppositum ipse ponit expresse: vt supra recitatum est.

⁋ Quarto sequitur quod de eode non possit idem homo habere habitum vnum practicum: et alium aliquem speculatiuum. hoc autem falsum est. Nam idem homo habet de actibus humanis physicam speculatiuam et moralem practicam: et de eodem morbo medicinam theoricam seu speculatiuam per quam scilicet scit causas morbi et qualitatem: et medicinam practicam per quam scilicet scit qualiter morbus ille debeat curari et qualiter est debeat augeri si expediret: sicut cum medici quandoque putrefieri faciunt aliquam parte: vt melius consequentur possint curare: consequentia patet: quia impossibile est eandem simul entitatem ab aliquo esse operabilem: et non operabilem.

⁋ 5o secundum hanc viam magis dicendum esset quod habitus esset practicus ex subiect in quo est: seu ex habente ipsum quam ex obiecto. Nam secundum hanc opinionem ex variatione conditionis ipsius scientis: non variata conditione obiecti: variatur habitus secundum esse practicum et speculatiuum. Si enim sciens non habeat postesm productiuam obiecti: habitus non est practicus sed speculatiuus. Si vero habeat: est practicus.

⁋ Ex quo vlterius sequitur secundum istam opinionem quod habitus practicus esset per accidens practicus et magis per accidens quam intellectus nam intellectus dicitur practicus denominatiue ab eo quod est formaliter in eo subiectiue scilicet a notitia practica. habitus vero non dicitur practicus ab eo quod est in ipso: ideo nec ab aliquo quod sit in eodem subiecto primo cum eo: sed ab eo quod est in eodem supposito scilicet a poteso productiua rei exterioris: quam constat non esse subiectiue in intellectum secundum viam istam. Sic igitur patet quod opinio praesens fuit multum defectuosa nec sue rationes concludunt valide. non quidem prima: quoniam minor erit falsa loquendo de actiuitate: vt dictu est sicut supra ostensum est de statuifico a musico: et probatio nulla est: quoniam non ideo phy sica non est practica: quia non possumus producere res naturales cum nec phyca quae acquiritur ex studio libri de anima: aut alia de actibus nostris sit practica: cum tamen habeamus potentiam productivam illorum. et similiter nec geomia de figuris. Et econtra ars statuifice non operantis et carentia potentia agendi non minus sit practica quam dum haberet manus. Et quod additur: quod si deus daret nobis potentia generandi rosam: scientia quam habemus esset practica: vtique falsum est. non enim proprie esset practica et formaliter: quamuis quantum ad aliquas partes suas esset virtualiter practica: sicut nunc est: pro eo quod ex talibus conclusionibus tanquam ex principiis: causari potest noticia formaliter practica iuxta modum supra dictum.

⁋ Ad 2m aitrio non opor respondere: quia non pono quod ex talibus respectibus habitus sit pra cticus.

⁋ Ratio 3a deficit primo in probando quod in angelo sit scientia moralis eiusde rationis cum ea quae est in nobis. tum quia probatio assumit falsum. valet quod illa scientia sit in subiecto eiusdem rationis siue speciei specialissime cum subiecto in quo est scientia nostra. cum enim intellectas noster sit ipsamet anima nostra vt in 2o probabitur: et eadem ratione intellectis angeli sit subiecta angelica consequens est: quod intellectis angelicus et humanus non sint eiusdem rationis siue speciei specialissimeet per consequens illa scientia et ista non sunt in subiecto eiusdem rationis: tum quia esto quod sint in subiectis eiusdem rationis: et de eodem ob iecto non sequitur quod sint eiusdem rationis: cum etiam in vnico intellet ctu numero possint esse habitus et scientiae diuersarum rationum de eo dem obiecto: vt probatum est. supra q. 2 articulo primo

⁋ Praeterea non video aliquam necessitatem ponendi in angelis aliquem habitum moralem: nec iste doc. probat hoc: sed gratis assumit. si tamen in eis esset aliquis eiusdem speciei cum eo qui est in nobis et noticiarum eiusdem rationium elicitiuus qualitercumque habitus intelligi debeat esse elicitiuus suorum actuum: de quo ad praesens non curo) cum noticiis quarum elicitiuus est habitus qui est in nobis. dico quod si noster est practicus et suus esset practicus: non obstante quod potentiam productiuam non hodberet: sicut etiam habitus statuifice vel scriptorum mutilatis manibus est vere practicus non obstante carentia productiua opoeris ex terioris: pro tanto quia est directiuus seu elicitiuus actuum seu noticiarum formaliter directiuarum ad praxim.

⁋ Praeterea firmatio. valet qua dicitur quod medicina est quidam physica: et tamen est practica: videtur prima facie sibi contradicere: quia vt. supra recitatum est in eadem. quod dicit. quod tota phy. in nobis est spedietua cum ex alia parte velit expresse: et ita oportet eum dicere si velit loqui consequentur quod nullus vnus ha bitus est speculatiuus et practicus: quicquid tamen sit de contradictione ista: quia forte per aliquam glosam eam euitaret. dico ad argumentum quod aliqua medicia vtique est practica: sed non quia est actiua ad sensum in quo loquitur: sed quia est directiua modo superius expret so.

⁋ Ad confirmationem aliam de alchimia. dico quod non propterea si alchimia induceret veras formas: physica quae nunc habetur de generatione methallorum: esset practica plus quam nunc sit: licet ars vel scientia alchimie tunc esset vere practica sicut et nunc de facto ille habitus directiuus ad faciendum alquimiam est practicus: quamuis non sit scientia: neque ars: cum non sit vera ratione factiuus: sed potius inertie: quae in greco dicitur achenia: quae est habit cum falsa ratione factiuus: et opponitur articu. vt di. p. 6. ethico¬

⁋ Quantum igitur ad illud dico conformiter ad supradicta. nam de habitu possumus dupliciter loqui. Uno modo de aliquo habitu vno no comprehendente plures partiales: sicut est habitus vnius conclusionis tantum et isto modo sumpto habitu: dico quod ille habitus est practicus qui mediante suo actu elicito est formaliter praxis directiuus hoc est cuius proprius actus elicitus est formaliter praxis dire ctiuus. Ille vero est speculatiuus cuius proprius actus non est for maliter praxis directiuus. non enim ex actibus practicis generatur ha bitus immediate alius / quam practicus. Similiter nec ex speculatiuis n si habitus speculatiuus: nec actuum speculatiuorum est immedio te elicitiuus habitus alius quam speculatiuus. patet: sed actus formaliter directiui sunt practici: et non formaliter directiui sunt speculatiui: vt. supra patet. ergo etc. Alio modo sumitur habitus pro collectione plurium par tialium habituum vt frequenter dictum est: et sic sumendo habitum. dico quod vel ille includit praecise habitus speculatiuos: sicut verbi gratia tota geodia proprie sumpta: et constat quod talis est speculatiuus: vel includit praecise practicos: vt verbi gratia. medicina practica condistincta contra medicinam theoricam: et tunc non est dubium ta lem esse proprie practicum. Aut includit aliquos practicos et aliquas speculatiuos habentes conuenientiam generis subiecti et analoam ad practicos: vtpote quod principim seu potius: quorum conclusiones sunt principim respectum conclusionem habituum practicorum: quales (vt supra dictum est) sunt virtualiter et de proximo mediantibus suis actibus praxis directiui: sicut tota medicia includens tam medicinas partiales specu latiuas quam partiales practicas. et talis habitus congrue potest denominari practicus: quod patet. Quia sicut tota medicina praedicto modo sumpta. communiter dicitur practica. Similiter philosophia moralis dicitur practicano obstante quod multos habitus mere speculatiuos includat: sicut fa ciliter aduertere potest qui curam voluerit adhibere.

⁋ Secudo quia exquo tales habitus speculatiui et practici: dicuntur ad vnam scientiam totalem pertinere propter vnitatem per se generis subiecti possunt conuenienter denominari. vno modo: iuxta consuetam denominationem habituum. conuenientius autem vocatur iste totalis habitus ab habitibus quorum conclusiones sunt deducte ex conclusionibus aliorum sicut ex principiis: quam ex habitibus: quorum conclusiones sunt princia conclusionibus aliorum: sicut et demonstratio: denominatur autet vniversalis vel particularis. affirmatiua vel negatiua ex conclusione: et non ex principiis: vt patet primo posteriorum.

⁋ Tertio idem patet ex dicto Commentatori. 2o meta. vbi ait. Scientia operatiua: quamuis vtatur rtocinatione et speculetur de causis: non tamen est digna vo cari scientia speculatiua: quia non perscrutatur de causis rerum et de diffinitionibus earum: nisi vt scientes eam agant: et non vt sciant sicut est de scientiis speculatiuis. Constat autem quod scientia quae speculatur causas rerum vel naturas causarum et diffinitiones rerum est speculatiua: comprehendit ergo talis scientia de qua loquitur. habitus non practicos sed speculatiuos: et tamen dicit eam non esse dignam vocari speculatiuam: sed practicam. Et rationem subdit. quia tales notitie specu latiue ordinantur ad practicas: velut scilicet principio ad conclusiones principa liter intentas: et ideo a finali parte denominatur practica.

⁋ Restat autem circa praedicta vnum dubium scilicet quo scientia practica seu actiua distinguat a prudentia: et scientia factiua distinguatur ab arte: quod enim distinguatur patet ex 6o ethico. vbi philosophus probat neque artem neque prudentiam esse scientiam. Si igitur scientia actiua vel pra ctica sit habitus sic directiuus vt dictum est. igitur ipsa est habitus vera ratione actiuus. hoc autem praedicatum diffinitio est prudentie: vt patet. 6. ethicorm. Similiter scientia factiua erit habitus vera ratione factiuus: cum igitur hec sit diffinitio artis: vt patet ibidem quo igitur scientiae iste distinguuntur a prudentia et arte.

⁋ Dudenmm quantum mihi apparet quod differentia harum consistit in hoc quod nulla scientia siue practica actiua vel factiua siue speculatiua: concludit de re aliqua contingenti singu larem conclusionem Prudentia vero semper de re contingenti singulare con cludit conclusionem: et hoc siue ex altera praemissa vniversali et maxime per experientias singularium nota: et reliqua singulari nota per sensum vel aliam experientiam: aut ex sola experietia singularium: vnde 6o ethicorum dici¬. p. non est prudentia vniversalium solum: sed oportet et singularia cognosce re. actiua est enim actionum circa singularia. Et infra. eodem. c. dicit quod prudentia est singularium: quae fiunt cognita ex experientia.

⁋ Alia ratio differentie est: quia scientia quaelibet ex necessiis principiis necessarias prciusiones deducit. Prudentie vero conclusiones non sunt necessarie sed contingentes: et differentia praesens melius declarabitur arti: sequenti. hec patet esse intentio. p. 6o ethicorum vbi probat scientiam non esse prudentiam. ibi enim postquam conclusit quod actus prudentie: est bene consiliari: statim ex hoc concludit quod prudentia non est scientia: quia scientia est cum demonstratione et de his que ex necessitate insunt. de talibus autem non est consiliari: sed de his tantum oua contingunt aliter se habere. Sic etiam suo modo dicendum est de scientia factiua repes artis: vt de arte. p. loquitur 6o ethicorum quamuis vter que habitus a multis artis nomine nuncupet: sed non est curandum de nomine dummodo praedicte differentie inter eas intelligantur. Et hoc de artio 2o unc quo ad articulum 3m. Utrum per obiecta vel fines proprios extrinsece: distinguantur habitus speculatiui a practicis. Premitto iuxta prehabita in quaestionibus su perioribus quod obiectum scientie potest dupliciter sumi. Uno mo do proprie pro eo quod scitur: et sic obiectum scientie est significatum totale conclusionis scientifice. Alio modo: consuetum est vocari ab aliquibus obiectum scientie illud de quo aliquid scitu: siue illud quod scitur esse tale vel tale et illud est illud pro quo supponit subiectum scientifice conclusionis: et ma gis proprie vocatur subiectum scientie: et sic aliqui moderni tantum modo vocant et non obiectum. et sic etiam vsus sum pro maiori parte in quaestioni bus praecedentibus: quamuis aliquando me conformans in modo loquendi opinionibus de quibus tractabam. etiam subiectum appellauerim ob iectum. In praesenti autem articulo ad vitandum ambiguitatem significationis vtar distincte nominibus obiecti et subiecti. iuxta sensum praemissum. Pono igitur (quantum ad artium istum) conclusiones tres. Prima quod non quilibet habitus practicus a quolibet speculatiuo distin guitur subiecto. Secunda. quilibet practicus a quolibet speculatiuo distinguitur obiecto. Tertia quod quilibet practicus proprio fine a qualibet speculatiuo distinguitur. Et loquor hoc de habitu practi co: et similiter speculatiuo vno non comphendenti plures par tiales. Ex qubus statim patere potest. quid sit dicendum de habitibus totalibus plures partiales comprehendentibus.

⁋ Primam conclusionem probo sic. contingit eiusdem subiecti esse noticiam practi causa et speculatiuam. igitur et habitum practicum et habitum speculatiuum: et per consequens non quilibet habitus practicus a quolibet specu latiuo distinguitur subiecto. Consequentia prima patet: quia ex notitiis speculatiuis habitus speculatiuus: et ex practicis habitus practicus generatur. Secunda etiam consequentia patet: quia habitus quorum est idem subiectum non distinguuntur subiectis. Antecedens patet. nam verbi gratia. de ira potest quis nosse quod est quedam qualitas: et passio anime: et quod est ebulitio sanguis circa cor. et alias noticias speculatiuas habere de ipsa: potest etiam scire pro qua causa qualiter et quando elicienda est que sunt noticie practice. Similiter potest sciri de aliqua specie febrium. quod est talis proprietatis: et quod ex tali prouenit causa: que sunt noticie speculatiue: pertinentes ad me dicinam theoricam: et potest sciri quod talibus est: et talibus curanda medicaminibus: et tali talique modo: que sunt noticie practice. Similiter de plantis et arboribus possunt sciri proprietates na turales et passiones que noticie sunt speculatiue et ad scien tias speculatiuas pertinentes. Et potest sciri qualiter sunt putam de vel inserende: plantande nutriende et colende: que noticie sunt practice ad agriculturam: vel si melius alio nomi ne nuncupetur: ad scientiam tamen practicam pertinentes.

⁋ Secundam conclusionem probo. Impossibile est eandem conclusionem vel noticiam esse practicam et speculatiuam. ergo impossibile est de eodem obiecto esse scientiam practicam et speculatiuam: et per consequens quaelibet practica a qualibet specu latiua distinguitur obiecto. Antecedens probatur ex eo quod impossibile est eandem noticiam esse formaliter directiuam praxis: et non esse for maliter directiuam praxis. Consequentia patet: quoniam cuiuslibet habitus practici conclusio est practica et cuiuslibet speculatiui conclusio est speculatiua: nullius autem speculatiue totale significatum est totale significatum practice. Nam impossibile est idem ade quate significari per propositionem non formaliter directiuam praxis et directiuam praxis: vt de se notum est.

⁋ Tertia est. quod quilibet habitus practicus a quolibet speculatiuo pro prio fine distinguitur. probatur: quia nullius habitus speculatiui est aliquis actus alius a scire proprio elicito finis: cuiuslibet autem habitus practici alius actus a scire proprio est finis. er go quilibet habitus practicus a quolibet speculatiuo fine distin guitur.

⁋ Antecedens quo ad primam partem patet: quia nullus actus est proprius finis habitus nisi vel ab ipso elicitus vel ab eo mediante actu elicito directus. Et loquor de fine competente habitui ex propria nam: non ex voluntate habentis habitum: quamuis enim quis possit adiscere geometriam vt eam doceat: et docendo lu cretur: nec docere nec lucrari finis est competens geomediae ex propria nam: cum nec ipsa doceat docere vel lucrari: nec al ter eorum sit actus immediate ab ea elicitus) habitus aute speculatiui nullus est actus directus: cum eius actus elicitus non sit directiuus: vt. supra patet.

⁋ Secunda pars antecedents est clara: quia omnis habitus practicus directiuus est praxis alicuius que quiden est actus directus alius ab actu proprio elicito. quilibet autem huiusmodi actus est finis habitus. Unde. p. 9. meta. finis autem est actus. et huius gratia potentia sumitur. Non enim vt visum habeant vident aialia: sed vt videant: visum habent. Similiter aut et edificandi scientiam: vt edificent: et theoricam vt speculentur. Et paulo post. opus enim inquit finis supieite scientie. actus autem opus.

⁋ Ex quibus euidenter apparet quod secundum. p. tam actus elicitus quam opus quod est actus directiuus scientiae vel artis est finis eius: et similiter quod scire speculationum est finis theorice. consequentia autem clara est: quo niam practici duplex actus est finis: licem vnus alteri subordi net scilicet proprium scire et operari. speculatiui vero tantum scire.

⁋ Praeterea actus directus ab vno habitu practico esset actus elicitus ab alio habitu speculatiuo: vt satis est possibile. verbi gratia. Si quis haberet habitum prudentie vel alium quo sci ret in qua facultate speculatiua et quo tempore et quando esset stu dendum vel meditandum: et mediante habitu illius faculta tis meditaretur et studeret iuxta dictamen iam dicti habitus: vtique talis meditatio esset actus directus ab habitu practico et elicitus a speculatiuo: et per consequens finis vtriusque verum: quia non esset eodem modo finis amborum: sed practici tanquam actus directus. speculatiui vero non vt directus: sed vt elicitus tantum adhuc habitus isti possent aliquo modo differre quo ad finem vtrique communem.

⁋ Ista conclusio est vtique de intentione philosophi et commen tatorum suorum in pluribus locis. Ait enim p. 2o meta. quod theorice finis est veritas. practice vero opus. Et Commentatoris. ibi. scientie inquit attribute philosophie due sunt: quarum vna est cuius finis est scire tantum: et altera operari.

⁋ Ite 3o de anima. inquit. ph. capitulo de motore. tellectus qui propter aliquid rocinatur et practicus est differ a speculatiuo fine. vbi Commentators. operatiuus inquit differt a speculatiuo in participatione et fine. Finis enim speculatiui est scire tantum: operatiui operari sup. non tantum scire. vtriusque enim finis est scire. iuxta illud. p. 6. ethico. hoc enim omnis intellectiui opus: sed vltra scire non est alius finis speculatiui. practici autem vltra scire finis est operari. quod si de fine vltimo proprio tantum sit sermo: tunc vtique tantum ope rari est finis practici. Nam suum scire ad operari finaliter ordinatur: et sic intelligenda sunt dicta philosophi circa materiam istam. Istud declaratur ex dicto eustracii. 6. ethic. super illo vero. electionis principium appetitus et ratio: quem gratia alicuius. vbi ait sic. do scicet prio quoniam electionis principium appetitus et ratio est inducens que gratia alicuius ostendat rationem et veritatem in operationibus congruentem que est non vsque ad veritatem stans conclusionis: sed syllogiçans gratia actionis et eius qui secundum ipsam finis. Et subdit. scientifi caenim mens. id est speculatiua non gratia alicuius alterius apud ipsam verum demonstrat. Item infra. scientifica quidem mens finem habet inuenire veritatem: et vltra nihil apponit. practica autem inuenit quidem et ipsa verum non autem vsque ad hoc stat: sed opus est et ipsi operare vt attingat appetibile de quo et rotiocinata est. hec que de mente practica et speculatiua dicta sunt consequenter etiam suo modo sunt intelligenda de habitu practico et speculatiuo.

⁋ Contra primam conclusionem et probationem videtur inten tio philosophi. 6. meta. ibi enim dicit sententialiter quod scientie actiue vel factiue sunt de his rebus: quarum principium est in sciente Speculatiua vero de his quarum principium non est in sciente primpossibile est autem eiusdem rei esse et non esse principium in sci ente. ergo secundum intentionem philosophi impossibile est eandem rem esse subiectum practice et speculatiue scientie.

⁋ Secundo idem. p. 6. ethivolens ostendere que sit differentia intellectus speculatiui a practi co. supponantur inquit duo rationem habentia. vnum quidem quo speculamur talia entium quorum principia non contingunt aliter se habere. vnum autem quo contingentia. Et eustracius ibi dicit quod scientificum et rtiocinatiuum differunt penes obiecta que sunt necessarium et contingens.

⁋ Item infra probat. p. quod nec ars neque pru dentia est scientia: quia scientia est circa necessaria: prudentia vero et ars circa contingentia. videtur igitur velle. vtrobique. p. quod speculatiua scientia est de rebus necessariis: practica ve¬ ro de contingentibus. Non est autem eadem res necessaria et con tingens. igitur non contingit de eodem subiecto esse speculatiuam scientiam et practicam.

⁋ Ad primam dicendum quod scientiam esse de aliquo vel circa aliquid potest tripliciter intelligi. Uno modo quod sit de aliquo tanquam de obiecto totali quale est aliquid complexe praecise vel equiualenter significabile. Alio modo tanquam de obiecto partiali: et hoc dicitur quia vel tanquam de subiecto vel importato per subiectum vel tamquam de passione vel praedicato seu importato per praedicatum. Cum igitur dicitur ex intentione philosophi quod scientie actiue et factiue sunt de his: quorum. principium est in nobis: speculatiue vero de his quorum principium non est in nobis: istud secundum veritatem non potest intelligi accipiendo id de quo est scientia 2o mod scilicet pro eo quod importatur per subiectum. Nam et aliqua actiua vel factiua est de his quorum principium non est in nobis. vt verbi gratia ars carpentaria est circa lignum. vnde dicit ipsum sic esse dolandum vel secandum et huiusmodi alia praedicata pertinentia ad ipsam. et tamen in carpentario non est principium faciendi lignum: ita est agricultura docet quo terra est aranda fo dienda purganda et irriganda: et tamen agricola non habet principium producendi terram. Et econtra etiam aliqua speculatiua est de his quorum principium est in nobis vt physica que est de actibus et operationibus nostris. oportet igitur hoc intelligi de obiecto totali vel partiali importato per passionem. respectum enim cuiuslibet ta lis: circa quod est scientia actiua vel factiua in nobis est principium intellectus aut ars aut potentia quedam: vt dicit philosophus et po tentia inquam similis arti: vt exponit Commentators. vnde et in carpeta rio est principium sic dolandi lignum et secandi: et in agricola est principium terram arandi et fodiendi. non sic autem est de his de quibus est physica: quoniam quamuis alique res de quibus considerat habeant principium in nobis. verbi gratia. actus nostri. tamen quod actus ipsi supposito quod sint tales vel tales quales eos enunciat esse physicus: nulla ars vel aliquid illi simile in nobis est principium. Considerat enim physica passiones que illis naliter insunt et non sunt in potestate nostra quod illis insint: ac per hoc nulla ars vel aliquod principium simile arti est in nobis directiuum: vt illi tales fiant.

⁋ Ex his patet quod cuiuslibet habitus practici praxis cuius est directiuus est obiectum partiale importatum per subiectum vel predicatum vel per partem subiecti vel praedicati conclusionis illius habitus. Est etiam actus directus et finis proprius vltimatus.

⁋ Ad 2am dicendum quod philosophus ibi ponit differentiam inter intel lectum speculatiuum proprie scientificum: et intellctum practicum non vniversaliter: sed consiliatiuum et ratocinatiuum: quod patet: quia statim subdit. Dicatur autem horum hoc quidem scientificum. hoc aut rocinatiuum: Consiliari enim et rtocinari idem. Nullus aut consiliatur de non contin gentibus aliter se habere etc. vult igitur quod actus intellectus pra ctici vt ibi sumitur sit consiliari. Consiliari autem nullius est scien tifici habitus: quoniam de scibilibus non est consilium: vnde ex hoc infert. capitulo de eubulia eubuliam non esse scientiam dicens scientia quidem vtique non est. non enim querunt de quibus sciunt. Eubulia consilium quoddam. Consilians autem querit et rtocinatur. non igitur vniversaliter accipit practicum vt est diciter de scientia: sed etiam contracte pro consiliatiuo et rotocinati: uo qualis est eubulia et prudentia: sed vnum horum speculari con tingentia: aliud vero necessaria potest dupliciter intelligi. vno modo per necessaria et contingentia intelligendo res necessarias et res contingentes. Et hoc non potest. p. intelligere: cum non scientia omnis speculetur res necessarias. patet de medicia geoemia et physica: verum vniversaliter de qualibet quae circa creaturas et maxie generabiles et corruptibiles versatur. Alio modo per necessaria et contingentia intelligendo ipsa obiecta et significata ade quata propositionum: et sic est verum dictum. p. Na omnis scientia conclusiones necessarias et ex principiis necessiis deductas seu potius earum signi ficata totalia speculatur. Prudentia vero conclusiones contingentes ad sensum premissum. Est enim prudentia singularium: vt. supra dictum est in praecedenti articulo. non autem semper concludit prudens quod hoc singulare. puta sortes pro hoc delicto puniendus est nunc: nec hec est vera semper: sed quandoque expedit pec catum impunitum relinquere. Et propterea circa conclusiones pru¬ dentie est opportunum consilium.

⁋ Per hoc etiam patet ad aliam auctoritatem. p. prius allegatam. Sequitur de 4. Sequitur de arti 4o: in quo videndum est de quasito an scilicet theo modo nostra sit practica vel specula tiua. Et pono duas conclusiones Prima est. loquendo de theologia secundum quod est vnus habitus vnius tantum veritatis theologice: quod aliqua theormida est practica aliqua est speculatiua. Secunda loquendo de theoria vt est vnus habitus totalis omnes partiales de omnibus veritatibus theologicis comprehendens: illa scilicet vnitate: de qua supra q. 3. dictum est. theologia inquam sic sumpta est practica.

⁋ Prima conclusio probatur sic. alicuius theomodo actus non est alicuius praxis formaliter directiuus. alicuius vero actus est praxis for maliter directiuus. igitur aliqua theologia est practica: et aliqua specu latiua. consequentia patet: quoniam cuiuslibet seu cuiuscumque habitus actus est speculatiuus ipse est speculatiuus: et cuiuscumque actus est practicus ipse est practicus. Cuiuscumque autem habitus actus non est formaliter directiuus praxis ille est speculatiuus: et omnis actus formaliter directiuus est practicus: vt. supra patet in 2o artius. Et lo quor de habitibus intellectualibus.

⁋ Antecedens quo ad primam partem patet: quoniam actus theologice veritatis huius. deus est trinus et vnus. nullius praxis directiuus est: vt notum est: et similiter huius. deus est omimpotens. Et similiter huius. deus creauit mundum. et multarum aliarum.

⁋ Quantum ad 2am partem patet etiam. Nam actus theologicus huius veritatis. deus est cultu latrie venerandus. vtique formaliter directiuus est huius praxis veneratio. Et similiter actus huius veritatis. deus est propter se et super omnia venerandus vel diligendus: huius etiam. proximus est diligendus propter deum: et huius. propter deum subueniendum est indigenti: et plurium aliarum veritatum quibus dirigimur in qualitatem operationis iuxta modum loquendi Auic. supra positum in 2o artio existentis in potestate nostra ac per hoc praxis.

⁋ Secunda conclusio probatur sic. omnis habitus totalis includit aliquos partiales habitus practicos: et aliquos etiam speculatiuos (quorum speculatiuorum actus sunt virtualiter de proximo tamen praxis directiui: et ex quorum conclusionibus vel propositionibus tanquam ex principiis conclusiones practicorum sequuntur) conuenienter denominatur practicus: hoc patet. quoniam ex talibus causis et totalis medicina includens theoricam et practicam dicitur practica. Et similiter moralis philosophia: in qua non est dubium includi multas veritates non formaliter praxis directiuas: ac per hoc nec proprie practicas. Non est autem maior ratio pro istis quam pro alio habitu quoecumque tales conditiones habente. Patet etiam ex eo quod de demonstratione supra dicebatur. scilicet quod ex conditione conclusionis sumit denominationem vt dicatur vniversalis particularis affirmatiua vel negatiua: non obstante quod altera praemissarum sit alterius quantitatis vel qualitatis. Et quantum ad propositum si conclusio sit practica totus syllogismus (et si altera praemissa sit speculatiua) practicus appellatur: sed theomia non stra totalis plures habitus partiales practicos includit: et plu res est speculatiuos: sic probatum est in praecedenti conclusione: actus est illorum speculatiuorum sunt virtualiter de proximo directiui pra cis. puta dilectionis erga deum: et talium practicarum conclusionem sunt principim. igitur etc.

⁋ Assumptum patet: quoniam quecumque veritates theologice significant diuinam perfectionem: aut diuinam operationem ad extra creationis vel prouidentie aut alte rius eius beneficii: vt incarnationis xpi: et aliorum pro redenptione nostra vel glorificatione: aut quecumque alia in sacra scriptura contenta. non secundum se formaliter directiue dilectionis dei. omnes virtualiter de proximo continent veritates nos formaliter dirigentes ad diligendum deum: vt patet. q. 2. omnes ad aliquam maneriem memoratarum veritatum pertinet. Et de istis statim est nontum quod dicitur.

⁋ Istud confirmatur auctibus sacris: et primo quidem christi auctoris principius huius doctrine. dicens Math. 2o 2. Quia in mandato de dilectione dei et proximi tota lex pendet et prophiosophe.

⁋ Item apostolus. dicens ad Roi3. plenitudo legis est dilectio. et prima ad Ty. p. finis precepti charitas. Et ad idem Augusti. euch. Smnia precepta diuina referuntur ad charitatem. de qua dicit apostolus. Finis prae¬ cepti charitas. Et infra. Charitas quippe ista dei et proximi est. Et vtique in his duobus praeceptis tota lex pendet et prophiosophue. adde euangelium. adde apostolos. Dmnium enim vox ista est: finis praecepti est charitas. Ecce quod tota lex et omnes prophierie euangelii et apostolice doctrine: et per consequens tota theomia ad charitatem ordinam tur et virtualiter nos inducunt.

⁋ Item primo de doc.s christiana. Dium inquit que dicta sunt ex quo de rebus tractauimus hoc summa est vt intelligatur legis et omnium diuinarum scripturarum plenitudo et finis esse dilectio dei qua fruendum est et rei quae nobiscum ea frui potest.

⁋ Item libro 2o. Sium inquit divinarum scripturarum studio sus nihil in eis aliud inuenturus est: quam diligendum esse deum propter deum et proximum propter deum.

⁋ Item de ci. dei. lib 10e in fine. Quecumque igitur inquit in mysterio tabenaculi siue templi multis mo dis de sacrificiis leguntur divinitus esse praecepta ad dilectionem dei et proximi significando referuntur. Et sic de istis: ita de ceteris recitatis in sacra scriptura intelligendum est.

⁋ Item bea tus Gre. super Ece. omel 1d0e ait. Ad hoc solum deus per totam sacram scripturam nobis loquitur vt nos ad suum et proximi amorem trahat. igitur quocumque in ea continentur vel formaliter vel virtualiter de proximo nos dirigunt ad charitatem.

⁋ Contra tamen conclusionem et est contra id quod dicitur dilectionem dei esse praxim arguitur.

⁋ Et primo contra primam sic. omni scientia practica aliqua speculatiua est nobilior patet ex prohedo meta. sed theologia nulla speculatiua est nobilior: cum ipsa sit omnium scientiarum nobilissima creatarum. igitur.

⁋ 2o cuius cumque habitus finis proprius est speculari ille est speculatiuus et non practicus: sed theomodo finis est speculari. igitur etc. minor probatur ex auctoritate Aug. de verb. domini. ser. 1g. qui est de duobus cecis sedentibus secus viam: quamuis aliqui allegent in sermone de bton Iacob et Esau. ait enim Aug. sic. Tota opera nostra in hac vita est sanare oculum cordis: vnde videtur deus. ad hoc sacrosancta mysteria celebrantur. ad hoc sermo dei praedicatur etc. Et sequitur. Ad hoc agunt quicquid agunt diuine scientie et litere: vt purgetur illud interius ab ea re: que nos impedit a conspectu domini.

⁋ Confirma tur: quia omnia quae in sacra scriptura traduntur pertinentia ad praxim ordinantur ad cognitione: vt vita actiua ad contemplatiuam.

⁋ 3o omnis habitus practici subiectum est aliquid operabile. patet. 6. meta. subiectum theo moso: cusit deus non est a nobis operabile. igitur theomidoa non est habitus practicus.

⁋ 4o ostenditur quod dilectio dei non sit pra xis. nam beatitudo consistit principaliter in fruitione seu dilectione dei. secundum philosophum autem btitudo consistit in speculatione. igitur dilectio dei non est ad genus praxim: sed potius speculationis reducenda est.

⁋ 5o si dilectio dei esset praxis: metaphysica esset practica. nam metaphysica considerat de deo rationem bonitatis: et per consequens diligibilitatis. si igitur dilectio dei est praxis: metaphyca insua consideratione se extendit ad praxim: et per conseque ns ipsa est practica: quod est falsum.

⁋ 6o cuiuslibet praxis obiectum est agibile: sed dilectionis divine obiectum non est agibile: cum ipse de sit obiectum. igitur illa dilectio non est praxis. maior patet ex intentio ne philosophi 6o ethicorum. ibi enim volens distinguere inter artem et prudentiam distinguit contingens in actibile et factibile. Et quia aliud est actibile aliud factibile: concludit quod aliud est actio aliud factio: per actionem vero intendit praxim a qua scientia seu prudentia dicitur actiua seu practica: ita quod ipse vult quod obiectum actionis: et per consequens praxis sit aliquid actibile: sicut obiectum factio nis est aliquid factibile.

⁋ Ad primum nego maiorem loquendo de scientia large: quemadmodum theomoda scientia dicitur

⁋ Ad probationem dicendum quod illud non dicit philosophus. nec aliquid vnde illud rationabiliter trahipossit. quod enim magis pro hac sententia facere videtur est illud quo ait. Et scientiarum autem ea que suipsius causa et sciendi gratia eligibilis est magis est sapientia quam que euenientium gratia: sed illud non probat propositum. Tum quia non fit comparatio speculatiuarum ad practi cas simpliciter: sed ad eas tantum quae propter necessitatem corporalem et aliquam vtilitatem proueniente: vel ad aliarum scientiarum introdu ctionem aut vsum aliquem exteriorem inuente sunt: vt patet ex praecedentibus et sequentibus. non quelibet autem practica talis est. Tum quia non sequitur. est magis sapientia accipiendo nomen sapientie iuxta modum philosophiu) igitur est nobilior: nisi cetera forent paria: quod non semper contingit. Et quod talis probatio non procedat secundum mentem philosophi nec veritatem patet. nam constat quod geotemia est propter scire tantum. et tamen non est nobilior morali philosophia: que est practica et propter virtuose operari secundum philosophum.

⁋ Confirmat: quia ibidem philosophus probat post aliquantulum specialiter metaphysicam esse aliis scientiis nobiliorem: et tunc ibidem assumit pro medio: non quod est speculatiua: sed quod ipsa est de deo: et quod deus eam habet maxime.

⁋ Ad 2m concedo maiorem de fine vltimato proprio tantum et sic nego minorem.

⁋ Ad probationem dico quod Aug. per oculum cordis intelligit mentem ipsam: et magis inquantum est voluntas: quam inquantum affectus: sicut et ibi Si oculus tuus simplex fuerit etc. non pro scientia: vel speculatione: sed pro intentione que ad voluntatem pertinet oculus ponitur. Et certum est quod ad huiusmodi purgationem maxime tendunt diuina documenta.

⁋ Per idem ad confirmationem: quoniam vite contemplatiue potior pars est amor quam cognitio.

⁋ Ad 3 si subiectum accipiat proprie. antecedens est falsum. Si vero improprie proobiecto: et hoc tam totali: quam partiali potest concedi iuxta pre dicta in articulo precedenti. et tunc probatio non procedit ad intentum.

⁋ Ad 4m dico quod dilectio dei que habetur in via ia nec est beatitudo nec pars beatitudinis: et talis est pra xis: cum sit operatio in potestate nostra existens. et huiusmodi est theologia nostra directiua. illa vero que habetur in patria non est praxis: si non sit in potestate diligentis: sicut communius tenetur: nec ad illam dirigit nostra theologia: immo nec respectu illius est aliqua notitia formaliter directiua: ac per hoc proprie practica: solam enim intuitiuam ac simplicem dei visionem concomitatur: que nequaquam practica proprie dici potest.

⁋ Ad quintum nego consequentiam: quoniam quamquam meta physica consideret deum esse summum et perfectum bonum: ex quo sequitur quod sit maxime diligibile: nusquam tamen dirigit nec docet quomodo aut qualiter deus sit diligen dus.

⁋ Ad sextum nego maiorem.

⁋ Ad probationem dicendum quod philosophus ibi non dicit quod obiectum actionis sit agibile: seu actibile: sed dicit quod contingentis aliud est actibile et aliud factibile: et dicit quod aliud est actio aliud factio: sed nullibi dicit quod aliud sit actibile aliud actio: nec certe di cere potest secundum principia sua: cum in primo ethico. et 9. meta. dicat quasdam operationes esse que sunt fines et non habent preter se alia opera.

⁋ Constat etiam quod quedam factiue: vel artes practice sunt circa huiusmodi actiones: quarum non sunt actibilia a se distincta: sicut moralis philosophia. etiam ars cantandi et saltandi: et tamen ille etiam circa agibilia esse dicuntur. igitur ipse actiones sunt agibilia quedam. sic in proposito: praxis illa que est dilectio dei non est de obto agibili: sed ipsa est agibile quoddam.

⁋ Ad argumentum principale. q. patet responsio ex solutione obiectionis prime hic facte.

⁋ Explicit prologus primi libri sententiarum fratris Gregorii etc.