Quaestio 5

⁋ Distinctionis. XVII. Questio I Postquam visum est de augmento qualita tum corporalium videndum est de augmento spiritualium et specialiter caritatis de qua magister principaliter agit. Quero ergo vtrum caritas possit augeri:

⁋ Et artitui quod non sic. primo caritas non potest minui. ergo non potest augeri. Antecedens probatur: qui si posset minui. vel hoc esset per peccatum mortale: verel venia le. non per mortale: quando tale totaliter tollit caritatem. nec per venia le: quia cum caritas sit finita intensiue per multiplicationem venialium praecise posset totaliter corrumpi. et sic homo per sola venia lia posset damnari: quod est falsum. consequentia patet: quoniam sicut patet ex 2o ethi. ex eisdem actibus contrario modo factis augetur et minuitur habitus et fit melior et deterior scilicet minus bonus.

⁋ 2o sic. si caritas posset augeri: aut posset augeri augmento successiuo et conti nuo: aut instantaneo. sed nec sic nec sic. ergo non potest augeri. probo minorem. et primo quod non augmento continuo. Et loquor de augmento cari tatis: quod meritorie prouenit ex actibus meritoriis: quia si sic au geretur continue vel hoc esset propter continuationem actus meritorii manentis in eodem gradu intensiue: vel propter continuam intensionem eiusdem actus meritoriis. aut propter continuam successionem actuum meritoriorum. primum non potest dici: quoniam actus meritorius eodem modo merito rie facit ad augmentum caritatis quo actus virtutis acquisite fa cit elicitiue ad augmentum illius virtutis: et alie forme naturaliter actiue ad augmentum suorum effectuum. tales autem forme si in passo non sit resistentia dispositiois contrarie nec aliud adsit impediens actionem earum mox agunt effectum perfectissimum quem possunt: nec propter diuturniorem praesentiam ipsarum intendunt ipsum: nisi ipse for meactiue intendantur in se ipsis. vnde si ponatur summa dispositio aere ad lumen: et nullum sit omnino impedimentum: nec augeatur virtus illuminatiua in corpore luminoso: numquam corpus luminosum intendet lumen in aere si staret per annum praesens ei: sed in primo instanti causat summum quod potest: et vltra non intendit illum. in proposito autem ponitur caritas in anima: et per consequens nulla dispositio contraria quoniam nulla talis sibi est compossibilis: et nullum ponitur impedimem tum. ergo actus meritorius in primo instanti sui esse tantum augebit caritatem meritorie: quantum potest. nec postea per suam continua tionem augebit. nec potest dici 2m. videlicet quod augetur caritas continue propter continuam intensionem actus meritorii: quoniam tunc actus augeretur continue.

⁋ Sed probo: quod hoc non sit possibile: qui sit actus a. meritorius: et sit ipse bonus in gradu b. et si potest augeri continue ponatur quod augeatur quousque sit in duplo bonus: et sit gradus duplus c. tunc sic. latitudo intensiua c. addita supra gradum b. est acquisita in tempore. et latitudo b. praeexistens fuit acquisita in instanti vt suppontia. et latitudo addita est equalis praeexistenti: ergo latitudo b. praeexistens fuit conatu in infinitum maitus ducta: quia latitudo addita in tempore. et vltra. ergo in voluntate fuit conatus infinitus intensiue: quod est impossibile. consequentia probatur: quia qualis est propormo: velocitatis ad velocitatem in producendo equalem effectum: talis est propormeo virtutis producentis ad virtutem si sint diuerse: aut conatus ad conatum si ab eadem virtute vterque effe ctus producatur. velocitatis autem instantanee ad temporalem nulla est propormeo: ergo etc.

⁋ Confirmatur. Nam stat quod maior conatus requiritur ad producendum tantum effectum in instanti: quam ad producendum in tempore. aut ergo maior in infinitum: et habetur propositum aut in aliqua proportione finita: et si sic tunc sumatur aliquod tempus minus in eadem proportione ad illud tempus in quo est conatus appositus in productione subita ad conatum productionis temporalis. et tunc tantus conatus apponetur ad producendum in tempore illo quantum ad pro ducendum in instanti: quod est falsum.

⁋ Confirmatur 2o: quia si esset aliqua virtus potens producere tantum effectum in tempore et non po tens illum producere in instanti: et alia esset potens tantum effcontum producere in instanti: non est dubium quod potens in instanti esset intensiue maior in infinitum: ergo sic in proposito.

⁋ Nec potest dici 3o quod intendatur continue caritas propter continuam successionem actuum meritoriorum. cum talis succe: sit impossibilis: quoniam tunc in quolibet instanti temporis acquireretur nouus actus: quod est impossibile. vt ex praecedenti. q. apparet. patet ergo quod caritas non potest augeri augmen to continuo.

⁋ Quod vero non possit augmento instantaneo pro batur: quia vel hoc esset per actum durantem tantum per instans c hoc non cum nullus talis actus detur. vt supra patet. aut per actum du rantem per tempus. quod est dici non potest: quia sequitur quod actus ille esset meritorius tantum per instans: nec maius praemium sibi deberetur ex ma iori eius continuatione: et per consequens non expediret talem actu con tinuare. Et consequentia prima patet: quoniam si maius praemium sibi deberetur: cari tas etiam magis augeretur: quoniam secundum proportionem caritatis est proportio premii. Ad oppositum eclesia non orat pro aliqum impossibili: et orat pro augmento caritatis scilicet in collecta Gmnipotens sempiterne deus da nobis fidei spei et caritatis augmentum. de aliis etiam virtutibus acquisitis quod augeantur patet 2o ethiIn declarando: q. duo erunt articuli. In primo videbitur de principali quasito. In 2o mouebuntur quaedam dubia tacta in arguendo: Quantum ad primum pono. 4. conclusiones

⁋ Prima est quod cartas potest augeri. hoc probatur primo auctoritate apostoli ad phil. Qro vt caritas vietra magis ac magis abumdet. glosa id est crescat. non oraret autem pro cremento caritatis si foret impossibile ipsam augeri.

⁋ Item 2o ad thesis gratias ago deo: quoniam inquit supercrescit fides videtra et habundat caritas

⁋ Item aug. in ench. Minuetur inquit cupiditas caritate cre scente.

⁋ Item idem super eplara Io 2. vt allegat ma. 3o sententiarum dicens et 6. c. vltimmo ait. Numquid mox vt caritas nascitur iam prorsus perfecta est. immo vt perficiatur nascitur. cum fuerit nata nutri tur. cum fuerit nutrita roboratur. cum fuerit roborata perficitur. cum ad perfectionem venerit dicit cupio dissolui et esse cum christo.

⁋ Praeterea stat quod existens in caritate percipiendo eucaristiam percipit nouum gradum caritatis quo fit deo carior: et sic per aliorum susceptionem sacramentorum.

⁋ Item constat quod existens in caritate operando secundum caritatem fit melior: ergo caritas eius augetur. consequentia patet per augantum in ench. dicens quanto in vnoquoque caritas maior est: tanto melior est in quo est.

⁋ Ex quo dicto sequi tur: quod quanto quis est melior: tanto in eo est caritas maior. alioquin nihil prohiberet petrum maiorem caritatem habere: quam habet paulus: et tamen paulum esse petro meliorem. Et sic falsum esset quod dicit Aug. Plura possent adduci: sed ista sufficiunt: quia nec onclusio dubia est apud quemquam catholicum.

⁋ 2a conclusio est. quod caritas non augetur ex hoc praecise: quia depuratur vel fit minus permixta contrario. Et pro probari potest ista conclusio per easdem rationes quibus probatum est supra generaliter hoc de omni forma ipsam non augeri per depurationem a contrario applicando illas per speciales terminos ad propositum.

⁋ 2o quia in btam virgine fuit caritas aucta tam in conceptione filii. iuxta illud. Spitus sanctus superueniet in te etc. quam ante Et postea ex suis meritoriis oporibus. nec tamen fuit depurata caritas eius a contrario cum pius eius scinficationem in vtero numquam in eius men te fuerit aliquid contrarium caritatis: quoniam secundum communem sanctorum doctrinam numquam in ipsa aliquod peccatum actuale fuit.

⁋ 3o: quia si nullus homo vnquam peccasset adhuc homo vnus alio habuisset maiorem caritatem. Et idem homo in gratia et caritate profecisset secundum quod plus vel minus ex caritate fuisset operatus. et tamen tunc nullius caritas fuisset aucta per depurationem vel minorem mixtionem cum contrario. quod patet: quia non potest fingi. quod tunc fuisset illud contrarium.

⁋ Contra istam conclusionem videtur esse auct. Aug. 83 q. vbi ait. "caritatis venenum est spes adipiscendorum aut retinendorum temporalium. nutrimentum eius est diminutio cupiditatis: perfectio nulla cupiditas". vbi patet: quod contrarium caritatis est cupiditas et desiderium temporalium. ideo vocat illam venenum caritatis. Ex cuius diminutione nutritur: et per consequens augetur caritas ipsa: et quod tunc caritas est perfecta: quando nulli cupiditati est admixta. Et similiter vt allegatum est in praecedente conclusione idem Aug. ait in ench. Minui tur cupiditas caritate crescente. vbi etiam expresse videtur velle quod caritas crescat per minutionem cupiditatis.

⁋ Respondeo quod dictum Aug. intelligendum est per concomitantiam. quia scilicet in eo in quo est adhuc cupiditas cum caritate: augnum caritatis conco mitatur minu cupiditatis: et minutione cupiditatis conco mitatur augmentum caritatis. non intendit autem quod hoc ipsum sit caritatem augeri quod cupiditatem minui: aut quod praecise per hoc caritas augeatur: quia cupiditas minuitur. alioquin non esset possibi le in aliquo augeri caritatem: in quo non esset cupiditas: quod prorsus falsum est.

⁋ Pro eo autem quod in argumento implicatur. scilicet quod cupiditas est contraria caritati est sciendum: quod caritas potest sumi dupliciter scilicet pro caritate infusa et pro caritate acquisita: quoniam sicut ex aliis anime actibus frequentatis generantur habitus: sic est ex acti bus diligendi deum propter se: et proximum propter deum frequentatis generatur habitus in anima ad similes actus inclinans: quod est post peccatum mortale remanet in homine.

⁋ Item caritas potest sumi pro habitu et proactu. Similiter cupiditas est duplex scilicet habitualis et actualis et vtraque diuiditur in venialem et mortalem: caritati ergo infuse nulla cupidi tas habitualis est formaliter contraria neque et actui caritatis. Quod probatur ex eo quod quaelibet est sibi compossibilis. vnde si gentilis luxuriosus et aua rus et aliis cupiditatibus habituatus conuertitur ad fidem: et baptigetur infunditur sibi caritas: et non statim corrumpuntur habitus viciosi: qui prius erant in eo. cum est post baptismum experiatur se inclinari ad actus illorum. Similiter cupiditas actualis venialis non est contraria formaliter caritati: sed compossibilis est ei: sed cupiditas mortalis actualis potest dici formaliter contraria caritati: eo quod il li non est compossibilis: et vicissim potest inesse.

⁋ Sed numquid caritas acquisita et cupiditas sunt incompossibiles secundum habitum. dici potest probabiliter: quod si sumatur caritas acquisita perfecta scilicet erg ea qua quis habitualiter deum diligit super omnia. et quicquid diligit diligit propter deum: tali caritati nulla habitualis cupiditas mortalis est sibi compossibilis: alioquin in eodem simul essent habitus acquisiti ad incompossibiles actus inclinantes: videlicet diligere creaturam plusquam deum: vel non propter deum: qui est act cupiditatis. et diligere deum plusquam creaturam: et non propter ipsam creaturam: qui est actus caritatis. quamuis autem non omnis cupiditas sit formaliter contraria caritati infuse: de qua nunc principalis agitur. aliquo tamen modo potest dici contraria virtualiter: quia scilicet inclinat ad actus vel demeritorie corruptiuos caritatis et incompossibiles actibus eius. vt cupiditas mortalis vel aliquo modo impeditiuos mediate vel immediate: ne sic perfecte actus caritatis eliciantur. vt magis in dubio vno dicetur. et propter hoc vtraque potest dici. licet dissimiliter venenum esse carita tis. nec ex hoc habet aliquid contra superius dicta. videlibet quod con trarie forme non possunt in eodem simul est.

⁋ 3a conclusio est quod caritas au getur per acquisitionem noui gradus caritatis et non praecise per ma lorem dispositionem subiecti. Que conclusio potest probari per aliquas rati num factarum in praecedenti q. ad probandum similem conclusionem de for mis corporalibus.

⁋ 2o specialiter. Nam querendum est per quid anima vno tempore est magis disposita ad caritatem: quam alio. Nam aut hoc est: quia maiorem habet caritatem. ita quod minor caritas disponit ad maiorem: sicut aliqui dicunt quod minus lumen disponit ad ma ius. et si sic dicatur ponantur gradus in esse caritatis et conceditur propositum aut ideo est magis disposita: quia eius cupiditas est divinuta. et vnus homo est magis dispositus: quam alius: quia eius cu piditas est minor.

⁋ Et hoc reprobatur. primo: quia si nullus homo vnquam peccasset nullam aliquis cupiditatem habuisset. et tamen vnus fuisset iustior et deo carior quam alius: et idem homo vno tempore quam ali¬

⁋ Item in bonis angelis non fuit vlla cupiditas. et tamen non habuerunt omnes equalem caritatem antequam essent beati. sicut nec omnium est equalis beatitudo: sed vnus alio maiorem habuit. supposito quod habuerint meritum antequam praemium. aut etiam si non prius: sed simul: nihilominus vnus nunc maiorem habet caritatem et alius minorem. et tamen nullus habet minorem cupiditatem cum nulla sit in eis cupiditas.

⁋ 2o quia vel cupiditas minuitur secundum suam essentiam: et habetur propositum: vel secundum esse tantum propter aliam dispositionem. et sic de alia queratur in infinitum

⁋ 3o anima est magis disposita propter aliquam aliam formam existentem in ea. et tunc vel oportet quod semper quandocumque caritas augetur noua forma secundum speciem acquiratur in anima per quam sit magis disposita: quod videtur incon ueniens. et maxime si contingat caritatem augeri continue. vel quod illa forma disponens augeatur in sua essentia. aut vltima anima est magis disposita propter remotionem alicuius forme indisponentis ad caritatem. et tunc eodem modo necesse est quod semper in augmen to caritatis vel tollatur forma alterius rationis vel eadem esentialiter minuatur: et conceditur propositum.

⁋ Ad rationem istam forsan dice retur quod ista maior dispositio anime est maior capacitas eius. vnde si cut anima fit magis et magis capax caritatis sic eam magis participat et fit carior.

⁋ Contra. aut capacitas anime est aliqua en titas distincta ab essentia et potentia anime: aut non. si sic: illa non est nisi quaedam forma existens vel in essentia vel in potentia. et tunc vel que rendum est quo fiat maior: an scilicet in sua essentia vel qualiter vt prius. Si vero capacitas sit aliqua entitas talis distincta: cum ipsa anima non suscipiat intensionem in se ipsa neque potentia est: oportet intelligeri quod capacitas ideo dicatur maior: quia anima est capacior: immo id ipsum oportet intelligere per hoc quod dicitur quod capacitas anime est maior ac si diceretur anima est magis capax caritantis. et ille est melior intel lectus qui possit haberi ex verbis illis.

⁋ Sed tunc stat quaesti quaere anima vno tempore est magis capax caritatis: quam alio: quia vel hoc est propter remotionem alicuius forme impedientis capacitatem: sicut oculus est minus capax lucis propter humorem aliquem impedientem: et fit magis capax per remotionem illius: vel hoc est propter appositionem alicuius disponentis: et vtrumlibet istorum dicatur ratio procedit contra illud vt supra.

⁋ Item constat quod vicium aliquando auget in anima. et sumatur primum vicium genitum in anima sortes et de ipso queratur qualiter augetur: nec potest inueniri aliqua dispositio in anima ad vicium illud: propter quam anima sit magis disposita ad maius vicium: nisi ipsummet vicium cuius vnus gradus disponit ad alium. Et similiter argui posset de aliis habitibus anime ac est de actibus qui intenduntur.

⁋ 4a conclusio: quod no est necesse in augmento caritatis corrumpi caritatem praeexistentem

⁋ hanc primo probo: quia alioquin sequitur: quod impossibile est caritate a deo augeri per aliquod tempus continue. consequens istud falsum esse puto: et ipsi similiter habent hoc putare. cum concedant aliquas formas posse a nali bus causis suis continue augeri. consequentia vero patet: quoniam si oppositum con sequentis simul cum antecedente ponatur verum: sequitur quod tempus sit compositum ex instantibus. sicut in 5a ratioe articuli secundi praecedentis quaestionis in simili probatum est.

⁋ 2o alie forme corporales vel spirituales dum inten duntur non corrumpitur praeexistens: ergo non est necesse caritatem praeexistentem cor rumpi si intendat. consequentia est satis clara cuilibet. antecedens quantum ad for mas corporales et est spirituales quae naturaliter augentur communiter probatur in praecedenti. q. Nunc tamen specialiter de intellectualibus sicut sunt habitus acui siti in mente probo per rationem satis communem et bonam. Et suppontio ex 2o ethycorum ac est experientia quod tales habitus augentur per actus ab eis elicitos tamquam per causas actiuas partiales. Et suppono ex declaratione posita in principio secundi articuli praecedentis quaestionis: acetiam concessione opinionis opposite quod si augmentum forme fiat per corruptionem praecedentis: quelibet forma in intensione inducitur in instanti. Pono ergo quod in sortes augeatur habitus: et sumo habitum auctum qui sit b. et productum in hoc praesenti instanti: siue hoc instans sit finale temporis intensionis: siue medium. posito quod intensio fiat in tempore: seu etiam sit instans in quo fiat subita intentio: si talis detur tunc arguo. in huiusmodi instanti producitur b. igitur in hoc instanti est actus a quo elicitur. et vltra: ergo in hoc instanti est habitus a quo il le elicitur: ergo in hoc instanti simul cum habitu b. est habitus aliquis praeexistens in sorte. Prima consequentia probatur ex eo quod omne quod producitur ab aliqua prgo ducente: et per consequens existente producitur: quia impossibile est aliquod non existens producere aliquam entitatem. habitus aut producitur ab actu. et per idem patet 2a consequentia quia actus quo augetur habitus ab habitum est aliquo producitur: immo illum tantum consueti sumus dicere augeri.

⁋ Ad hanc rationem respondetur negando consequentiam. Ad probationem dicitur quod res pro primo instanti in quo est non indiget actuali praesentia vel existentia sui agentis: quia iam tunc facta est: et quando fcaua est non indiget faciente.

⁋ Contra. suppono tamquam certum: quod omnis effectus singularis et determinatus est vel fuit productus ab aliqua causa singulari: et dete rminata: quae est actualiter vel fuit: cum ergo causa habitus supponatur esse actus. huius habitus b. est vel fuit aliquis singularis actus causa: et vocetur ille dicensergo dicen est vel fuit: si est: habetur propositum: si non est: sed fuit: aut fuit per instans tantum: aut per tempus: si per instans tantum: cum non sict istans instanti immediatum: tempus fuit medium inter instans in quo actus fuit et hoc instans: sed non est intelligibile: quod nunc primo aliquid producatur: aut sit productum ab aliquo quod non est: et per tempus immediate praecedens etiam non fuit: alias posset dici: quod ignis nuc producitur ab ignem qui fuit tempore moysi in incendio dathan et abyro. Si vero fuit per prieus: aut huit aliquod instans vltimum sui esse prus quod nihil eius fuit et idem sequitur: aut habuit vltimum instans pus quod aliquid eius fuit: et tunc sequitur: quod fuit remissus per ablatione partis a parte contra id quod tamet opinio: aut primum instans sui non esse: et tunc aut illud instans est hoc praesens aut fuit aliquid praeterintum. Si praeteritum sequitur idem quod prius illatum est. Si hoc praesens: sequitur quod vel nullus habitus potest intendi continue naturaliter: cuius oppositum probabitur articulo sequenti: vel instans fuit immediatum instanti. patet: quia si augeatur continue actus qui est causa habitus habet esse per instans tantum: et quia ponitur primo non esse in instanti in quo est habitus patet propositum

⁋ Praeterea non est intelligibile: quod aliquid sit causa effi ciens alicuius entitatis nisi ipsam producat dum ipsum est vel aliquid illius: aut quod sit dispositio praecedens et necessitans ad illam: sic opinio opposita. dicens de aliqua generatione forme substantialis: quae sequitur necessario dispositionem praecedentem factam ab agente pro instanti gnationis nan existente. Sed actus datus dum est nihil ipsius habitus producit cum indiuisibiliter producatur secundum opinionem: nec aliquod aliud disponens. quia tunc non nisi habitus aliquis producitur nec contingit assignare quod aliud producatur: et quicunque habitus producatur: dum actus est habetur propositum: quoniam et tunc prior habitus qui est causa actus etiam est.

⁋ Praeterea vt est alii arguunt in speciali videtur inconueniens de cari tate quod corrumpatur in augmento eius: cum ipsa non tollatur ni si per peccatum mortale: quod non interuenit cum aliquis sit magis carus. hec sufficiant de isto articulo: quia ex dictis in praecedenti q. multa possunt adduci ad probationem eorum quae in hoc arti. dictam sunt. Tunc restant discutienda duo duitiua in arguendo talas eta. primum est. vtrum intemodo caritatis aut ali terius virtutis fiat in tempore continuo. 2m. vtrum caritas possit minui.

⁋ Quantum ad primum pono duas conclusiones

⁋ Prima est: quod intensio habitus acquisiti fit seu fieri potest in tempore continuo.

⁋ hanc probo et suppono quod habitus gnaeteratur et augetur per actus sicut per ex perientiam. et declaratur 2o ethi.

⁋ Item suppono quod quilibet actus elicitus ab habitu durat per tempus et non per instans tantum vt ex supra dictis probari potest: tunc sic. si habitus non intenderetur in tempore continuo sequitur quod actiuum naturale per tempus esset in debita distantia praesens passo apto et disposito: nulloque impedimento concurrente: et tamen non ageret in illud: consequens est naturaliter impossibile. consequentia probatur. nam actus augmentatiuus habitus naturaliter et non libere agit ad augmentum illius. vnde quamuis in potestate nostra sit habere actum et ex hoc dicamur quod volutarie habituamur: vt patet ex 3o ethi. in potestate tamen noster non est quod actus existens non generet habitum vel augmentum.

⁋ Forte dicetur: quod consequens non est vniversaliter ipossibile: sed de aliquibus agenti bus non est verum. vtpote de his quae totum effectum quem possunt causare in passo causant in instanti: sicut patet de corpore luminoso: quod in primo instanti in quo est sufficienter propinquum dyaphonon causat totum lumen quod potest causare in illo: nec vnquam postea causat pius de lumine quantocumque tempore maneat in eade distam tia vel propinquitate: et subiectum seu susceptiuum sit eodemod dispo situm. Dic in proposito dicetur: quod actus in primo instanti sui esse cau sat illud totum quod potest et tantum auget habitum quantum potest: et in tempore sequente nihil plus causat.

⁋ hec responsio deficit in duobus. primo in eo quod ait de corpore luminoso. Nam corpus lu mincosum toto tempore quae est sufficienter praesens dyaphano post instans generationis luminis: licet non agat generantio nouum lumen: agit tamen in diaphano conseruamo lumen quod numeraliter in primo instanti causauit: et vniversaliter loquentio impossibile est reperire aliquod actiuum in dispositione sufficiente ad agendum in passo conueniente: quin ipsum agat in illo vel producendo aliquod de nouo: vel confuando quod productum est: vel corrumpendo vel aliter aliqualiter agendo vel transmutando secundum conditionem illius agentis. actus ergo elicitus ab habitu: si in primo instanti causatotum quod potest: et in tempore sequente nihil plus causat: cum ipse non conser uet id quod causauit. Nam habitus non dependet in esse ab actu cum remanet actu corrupto: nec aliquo alio modo patet: vt agat in subiectum habitus: sequitur quod in toto tempore illo actantum sit praesens etc. et tamen non agat aliquo mo in ipsum: quod est nuturaliter impossibile: vt patet ex primo de generatione. et 9. meta.

⁋ 2o deficit solutio in hoc quod ait acium totum quod potest causare de habitu causare in primo instanti sui esse. vnde arguo sic. Si sortues habens habitum mansuetudinis eli ceret infra certam partem temporis. verbi gratia infra vnam horam plures actus mansuetudinis successiue: equales in gradu: semper inter corruptionem prioris et generatione sequentis laberetur aliquod tempus: et tunc plures gradus essent additi illi habitui. et habitus mansuetudinis esset intensior in eo in fine hore: quam esset in primo instanti hore illius: in quo primo habuit esse primus actus elicitus ab eo. ergo si sortues in primo instanti hore eliceret actum mansuetudinis: et illum continuaret in eodem gradu per totam horam: habitus eius intensior esset in fine hore quam in principio: plures gradus essent causati: et vltra. ergo non totum quod potest causare talis actus causat in primo instanti sui esse. 2a consequentia nota est et primum antecedens. Nam quilibet illorum actuum causaret aliquem gra¬ dum habitus de nouo est secundum responsionem. quae. dicens quod actus in primo instanti in est quo causat totum quod potest: et sic quilibet quando primo esset aliquid causaret. Et consequentia prima probatur: quia numquam diuersa agentia eiusdemspeciei et equalis virtutis in agendo sibi succeea circa idem passum in aliquo tempore maiorem intensiue faciunt effectum quam faceret vnum illorum solum: si per totum tempus illud praesens fuisset: et cetera forent peria. Et loquor semper de his quae nateuraliter agunt. hoc patet tam in agen tibus que conseruant suos effectus in esse quam de aliis. vnde si vna candela causat in aliqua parte dyaphani lumen. et illa amota accedat alia equalis luinositatis in eodem loco: et dein de illa 2a submota succedat 3a equalis virtutis ad illuminam dum: et sic vsque ad centum vel mille: non erit maius seu inten sius lumen in illa parte dyaphani pius praesentiam millesime candele: quam esset si prima candela sola toto tempore in quo ille mille sibi successerunt praesens fuisset ceteris paribus. Similiter si vnum calefacti uum sit sufficienter proximum alicui calefactibili per aliquod tempus: et illud postea remoueatur et succedat aliud eiusdem sper et equalis virtutis calefactiue: et iterum secundo submoto succe dat tertium: et sic vltra quot vis: non erit intensior calor causatus in calefactibili illo in fine totius temporis illius su cessionis: quam esset si solum primum calefactiuum per totum tempus illud fuisset praesens: et cetera fuissent paria: quin immo esset intensior causatus ab illo solo quam ab omnibus illis: supposito quod inter amo tionem vnius et appositionem immediate sequentis fuisset aliquod tempus.

⁋ Et confirmatur: nam constat quod non fieret maior calor si amoto vno calefactiuo: aliud equale succederet: quam si ipsum met quod prius fuit amotum rediret ceteris paribus: certum autem est quod non plus: immo minus fieret de calore si idem calefactiuum tol leretur: et postea reduceretur quam si ipsum esset continue praesens: alioquin cum vellet quis quod aqua calefieret deberet approximare sibi ignem: et postea remouere: et iterum approximare: et deine remouetur: quod est contra sensum.

⁋ 2o arguitur principaliter ad conclusionem sic: possibile est ha bitum remitti per actum in aliqua tempore continue. ergo possibile est habitum augeri per actum in tempore continue. consequentia patet: quoniam omnis forma con tinue remissibilis est continue augmentabilis: sicut autem remissio habitus fit per actum contrarium actui habitus: sic intensio per actum proprium eius: vt patet ex secundo ethicorum. antecedens probatur. Nam possibile est: quod habens habitum eliciat actum contra inclinationem illius habitus remissiuum illius: ponatur ergo hoc in esse. tunc sic. aut ille actus remit tet habitum in tempore continue: et habetur propositam: aut in instanti praecise: et si sic aut in quolibet instanti temporis alicuius: aut non in quolibet. Si in quolibet: sequitur quod illa remissio sit continua vt patet: et habentur propo situm: quamuis hoc sit impossibile secundum se. si non in quolibet instanti: sed in aliquo sic: et in aliqua non: aut tunc remittit in primo instanti in quo est et per tempus aliquod immediatum sequens non remittit: aut non in primo instanti. sed in aliquo posteriore. Si dicatur primum: contra actus ille est paius primum instans: et non est debilior quam fuerit: vt possibile est et supponatur: et habitus est remissior quam fuerit ante primum instans in quo fuit actus ergo immediate puius primum instans actus ille remittit habitum. Si dicatur 2a contra actus ille non est fortior in illo instanti quam fuerit in primo vt suppono. et habitus non est remissior: nec alia transmutatio fcam est in subiecto. ergo si non remittit habitum in primo instanti: nec in illo instanti dato remittit.

⁋ 3o si intensio habitus non sit continuasequitur quod actus diuturnior non magis auget habitum: quam actus minus diuturnus eque intensus. consequens est falsum vt patet per experientiam: experitur enim quilibet quod quanto ira est diuturnior ceteris peribus: tanto magis facit hominem habitualiter iracundum. Similiter quanto diuturnior est actus mansuetudinis: tanto fit quis mansuetior: et sic de aliis: consequentia vero non est: quia actus diuturnior non magis auget in primo instanti in quo est quam auget actus minus durans: si sint eque itensi. ergo si magsauget: hoc erit in tempore.

⁋ Confirmatur hoc per simile. Nam quanto diuturnior est apphenuso delectabilis sensibilis: tanto magis augetur concupiscentia in eo qui concupiscit. vnde datur documentum a sanctis: quod tales cogitationes statim abigamus: et in eis non immoremur: sic est quanto diuturnior est actus aug¬ mentatiuus illius habitus tanto ipse habitus magis intenditur.

⁋ 4o contingit actum per quem intenditur habitus intendi per aliquod tempus continue. ergo contingit habitum per aliquod tempus continue intendi: consequentia patet: quoniam intensionem causae naturaliter agentis sequitur intensio effectus. antecedens patet ex eo quod est de concupi scentia. Idem patet de timore et ira et aliis actibus qui inten duntur ex maiore apphensione obiecti vel continuatione et mora apphensionis.

⁋ Quinto certum est: quod habitus intendi potest. ergo si non posset intendi continue: aut hec repugnantia esset ex natura habitus: aut ex parte subiecti: aut ex parte cause ipsum inten dentis: non ex parte habitus: quoniam nulli forme possibili intendi repugnat intendi continue: omnis enim talis habet gradus intrinsecos in infin: vt ex superioribus patet nec ex parte subiecti est repugnantia. Nam in eodem subiecto quidam actus intendum tur continue: sicut dolor in concupiscibili: cum quis taet manum ad ignem: sicut enim ignis actio in sensum est continua: sic intensio do loris est continua. Similiter notitia intuitiua intellectus de resensibili continue intenditur et clarior fit: sicut intenditur visio sensus: quando visibile fit continue sibi propinquius in magis proportionata distantia: et de multis actibus anie idem posset oste di: nec etia est huiusmodi repugnantia ex parte causae debentis intendere habitum qui est ille actus. Nam ille continuatus potest inten dere: est si ipse maneat in equali gradu: et ipse similiter potest intendi continue per aliquod tempus vt supra dictu est.

⁋ Secum da conclusio est. quod possibile est caritatem augeri a deo in tempore continue: hoc patet: quoniam omnem formam habentem latitudinem intensiuam potest deus et simul et successiue causare sicut sibi placet: quid autem sit de facto in proposito incertum nobis est. Nam si nos mereamur in tempore adhuc deus in instanti potest tantum augere carita tem in nobis: quantum in tempore meremur illam augeri: et hoc tam in primo instanti actus. cum ipse praesciat quantum est duraturus: et quantum augmentum caritatis sibi debetur: quam in aliquo instanti alio quo actus est vel non vt sibi placet.

⁋ Item si nos mereamur in instanti et non in tempore adhuc ipse in tempore potest et suc cessiue augere caritatem proportionaliter ad meritum nostrm.

⁋ Contra primam conclusionem potest multipliciter argui: primo quia si vera est sequitur quod ad virtutes et malicias sit per se motus: quod est contra P y. phy.

⁋ 2o si intentio habitus esset continua: sequeretur quod actus intendens habitum etiam intenderetur continue: consequentia patet: quia a perfectio ri habitu perfectior actus elicitur: et sic actus continue augebit huiusmodi bitum et habitus actum: sed consequens est falsum: tum quia esset circula tio in causando se mutuo: et sic aliquid esset causa sue cause: et per consequens causa suimet: tum quia secundum hoc non cessaret ista reciproca augmenta tio quousque tam actus quam habitus erit summe intensus: quod est falsum: tum quia secundum hoc sequitur quod tam actus quam habitus intenti semper velocitabitur: quia quanto augmentatum est perfectius: tanto ve locius auget: sicut quanto causa naturalis est virtuosior: tanto velocius agit: vterque autem scilicet actus et habitus semper est perfectior quam fuerit. ergo perfe ctius et velocius augebit: sed hoc consequens est falsum: quia secundum hoc se quitur quod vterque sit in infin perfectius intensiue: probo. quia vter que habebit infinitas partes non communicantes. id est non se includentes: quarum quelibet perfectior est parte priore: quod patet diuidendo partes habitus vel actus proportionaliter secundum diuisionem temporis in quo sunt acquisite.

⁋ 3o habitus augetur in primo instanti in quo actus est. ergo non auget continue in tempore. antecedens probatur: quoniam in primo instanti in quo actus est actus: aptus est causare aliquem gradum habitus: et subiectum est aptum recipere: et habitui non repugnat produci in instam ti: quod patet: quoniam quando fit transmutatio de habitu opposito in oppo cum non sit dare vltimum instans esse eius qui corrumpitur: est dare primum instans esse eius qui generatur: et in illo primo instanti producitur aliquis gradus habitus in subiecto.

⁋ Item tunc non est aliqua dispositio contraria habitui in subiecto: cum habitus sit in eo. ergo in instanti in qua primo est actus elicitus ab habitu causatur aliquis nouus gradus habitus: et per consequens tunc habitus augetur. Deinde probatur consequentia quoniam si auge retur in tempore continue sequeretur quod esset in infin perfectus: probatur. hec consequentia primo quoniam in tempore illo acquirerentur infinite partes non seincludentes: quarum qualibet secundum se esset melior et maior quam pars acquisti ta in primo instanti in quo est actus: et per consequens in fine temporis totalis habitus haberet infinitas partes equales illi prime acquisite in instanti primo: et sic foret infinitus intensiue. Quia autem quaelibet pars esset melior probatur: quia si non: tunc detur aliqua que sit minus bona vel eque: et si datur aliqui eque bona: tunc pars eius erit minus bona quam illa acquisita in instanti: et si sic sequitur quod non expediret continua re actum bonum: immo expediret non continuare actum per tempus illud in quo acquiritur pars minus bona: et elicere nouum actum vnum vel plures successiue equae perfectiores illi per quem acquisita est prima pars: quoniam per quamlibet talium acquireretur gradus eque vel magis perfectus ei qui acquisitus est per primum actum: et sic efectior habitus haberet per duos actus elicitos infra tempus illud: quam sit habitus in fine temporis in quo continue acquisita est par illa minor data.

⁋ 2o probatur eade consequentia quia quae ratione in primo instanti aliquis gradus habitus causatur ab actu: eadem ratione in quolibet instanti temporis in quo intenditur habitus aliquis gradus habitus causatur: aut ergo in quolibet instanti sequente causatur esentialis gradus: et tunc in fine erunt acquisiti infiniti gradus equales: et per consequens totus habitus erit infinitus intensiue: aut in quolibet instanti sequente causatur maior gradus: et idem sequitur quod prius: aut in quolibet sequente causatur minor gradus quam in aliqui praecedente: et similiter idem sequitur. Nam signetur aliquod instans puius primum: ante illud et post primum fuerunt instantia infinita: in quorum quolibet maior gradus est acquisitus: per responsionem quam sit gradus acquisitus in illo instanti signato: et per consequens tunc in illo instanti sunt complete acquisiti infiniti gradus: quorum quilibet maior est quam ille tunc primo acquisitus.

⁋ Confirmatur et probatur: quoniam in quolibet instanti acquiritur aliquid et equale ei quod est primo acquisitum. Nam in quolibe instanti illius temporis si defuisset actus ille: et alius equae perfectus et intensus fuisset elicitus: fuisset acquisitus aliquis gradus habitus equalis illi primo acquisito: hoc patet. ergo in quolibet instanti per istum actum continuatum est acquisitus aliquis equalis gradus illprimo. Et patet ista consequentia quia non minoris actiuitatis est iste actus continuatus in aliquo instanti: quam esset is qui tunc primo eliceretur: exquo est eque perfectus et eiusdem speciei vt supponitur: et per consequens non minus causaret.

⁋ 4o principaliter contr conclusionem. si enim sit vera: ponatur quod virtus sortis augeatur vniformiter per totam vitam suam: et sit instans in quo solrtus primo non erit b. et tunc sumatur gradus totius virtutis: quam habebit sortes in instanti medio illius to tius temporis in quo virtus eius augetur: et sit gradus ille a. tunc sic. aut in aliquo instanti sortes. habebit gradum virtutis duplum ad a. aut non: non potest dici primum: quoniam nec in instanti b. nec in aliquo sequente post b. habebit gradum etc. quia tunc non erit nec in instam ti aliqua ante b. habebit etc. quia si sortes vixisset in instanti b. tunc prima habuisset gradum duplum ad a. sed constat quod sortes non prius habebit duplum ad a. quam esset habiturus si viueret in instanti b. ergo in nullo instanti habebit sortes gradum virtutis duplum ad a. quod erat probandum. Nec potest dici 2m valet quod non habebit sortues in aliquo instam ti gradum virtutis duplum ad a. quod patet multipliciter. Primo. quia virtus sortues augebitur per totum tempus vite sortes vniformiter: vt patet per casum ergo illa tota erit dupla ad eam partem quae praecise acquireretur in priues medietate dicti temporis.

⁋ 2o quia si non esset dupla. ergo pars qua acquirere tur in 2a medietate temporis. erit minor quam ea qui acquireretur in prima medietate: sed hoc est falsum: quia si erit minor: vel erit minor per aliquam latitudinem virtutis: vel per aliquod indinsibile: non potest dici primium: quia sequeretur: quod si sor viueret in instanti b. tunc per in illo instanti acquireret totam illam latitudinem: per quam illa pars erit minor: hoc autem est falsum: quia in continuo motu nihil acqui citur in instanti: vt patet supra: et patet consequentia quia tunc primo ipsa esset equalis precise.

⁋ Item secundum hoc in quolibet instanti pore ipso b. tanta latitudo acquireretur: et per consequens infinite partes equales virtutis acquirerentur in tempore illo: immo etiam in medietate temporis: et sic aliquando foret virtus illa infinita. Nec potest dici: quod illa pars sit minor quam pri¬ ma per indiuisibile virtutis praecise: quia tunc prima esset maior quam 2a praecise per indiuisibile: et sic indiuisibile additum faceret maius: quod est impossibile.

⁋ Item supra probatum est nullum esse indiuisibile forme secundum intensionem.

⁋ 3o quia casu posito sortes praemiabitur aliqua praemio pro tota sua virtute quam habebit: et in praemiabitur miori praemio quam sit praemium debitum virtuti duple ad a. ergo eius virtus erit dupla ad a. consequentia patet: et similiter prima pars an tecedentis: probo 2am: quia si sortes viueret in instanti b. non praiemi aretur minori praemio quam sit praemium debitum virtuti duple ad a. nec tamen tunc operaretur aliquid. de virtute autem aliquid plus tunc praecitse haberet. ergo nec quia viuet minus praecise per instans minori pre mio praemiabitur: alioquin sequeretur: quod si tunc viueret plus haberet de praemio per nihil plus meriti: quod est inconueniens.

⁋ Item proba tur eadem pars antecedentis: quia si sortes foret in instanti: et nihil vellet aut operaretur praecise in instanti illo: tunc primo haberet gradum duplum virtutis ad a. ex operibus factis ante instans b. ergo ante b. merebitur meritum debitum virtuti duple ad a. ex quo etiam sequitur: quod ante b. eius virtus erit dupla ad a.

⁋ hec tota ratio potest fieri eui dentius de actu virtutis propter quidam assumpta in probationibus pre missis: supposito quod actus cotinue intendatur: et sit b. instans in quo primo non est actus ille: nec tunc est necessarium ponere in casu: quod tunc sortes non sit: posset etiam eadem difficultas formari ponendo quod sortis et plo essent equaliter virtuosi: et simul eorum virtu tes inciperent intendi: et vniformiter intenderentur vsque ad instans b. in quo instanti sortes primo non esset: plon vero viueret per modum quo argutum est in conclusione de continua intensione formarum corporalium in dubiis contra 3m articulum: et est ibi 7m argumentum: libet sit factum ad aliud propositum quam hoc quod nunc agitur.

⁋ 5o si conclusio esset vera: ponatur quod sortes eliciat actum virtutis. verbi gratia mansuetudi nis per ali quod tempus continue intendenio mansuetudinem suam: vsque ad instans a. exclusiue: sic quod in instanti eliciat primo actum contr habitum mansuetudinis: et sit actus ille remissior quam fuit actus mansuetudinis: sitque a. instans praesens. tunc sic. sortes nunc incipit habere actum contra mansuetudinem. ergo sortes est nunc minus liberalis quam fuisset si non huisset in hoc instanti actum contra mansuetudinem: consequentia tabet: quia actus malus et contra inclinationem virtutis remittit virtutem: vel saltemimpedit ne sit tanta: quanta fuisset sine tali malo actu: tunc capio gradum quae sortes fuisset in a. instanti mansuetus: in a. instanti non habuisset actum malum: et sit ille gradus b. et pono quod gradus virtutis quem sortes habet in hoc instanti a. sit c. tunc sic. c. gradus est remissior b. gradu. ergo per aliquam latitudinem est remissior: cum ergo sortes fuerit mansuetus quolibet gradu citra c. sequitur quod sortes fue rit mansuetus sub c. gradu. sit ergo quod in dicens instanti ante hoc fuit sortes mansuetus sub c. gradu: et arguitur sic. sortes in hoc instanti aest materasuetus sub c. gradu: et ante hoc sortes in instanti diceis fuit materia suetus sub c. gradu. ergo tantum remittitur in hoc instanti de mansuetu dine sortes subito: sict prius acquirebatur mansuetudini sue per totum tempus inter dicens et a. instantia: sed hoc consequens est falsum: quia in quolibe instanti medio inter dicens et a. fuit actus mansuetudinis in sorte. intensior: et fortior ad augendum mansuetudinem quam est in hoc instanti eius actus malus ad remittendum: vt patet per casum: et per consequens in quolibet instanti medio inter dicens et a. pius augebatur mansuetudo sortes quam ipsa in hoc instanti remittatur. Item pro batur primum consequens esse falsum: quia si in hoc instanti sortes sit minus mansuetus quam immediate ante hoc instans fuit per aliquam certam latitudine. ergo si in hoc instanti sortes haberet actum in duplo peiorem quam nunc: videlibet in duplo plus remitteretur de eius virtute quam nunc remittatur: et ita actus sortes potuit esse ita malus in li instanti: quod tota virtus eius fuisset corrupta in hoc instanti: et sic ipsa non foret habitus.

⁋ 6o sic. remissio virtutis non potest esse con tinua. ergo nec eius intensio: consequentia patet. antecedens probatur: quia aut in ergo instanti actus mali corrumpitur tota vertus contraria: et habetur propositum: aut remanet cum actu illo tota virtus vel pars eius: sed siue tota siue pars maneat cum actu illa poterit postea remanere per to¬ tam vitam habentis virtutem illam: et sequitur quod sortes posset esse maearnsuetus per totam vitam suam sub aliquo gradu eodem: et tamen sper habere actum iracundie. Nam que se compatiuntur vnum non corrumpit alterum.

⁋ 7o si conclusio sit vera sequitur quod quaelibet virtus augmen tabilis potest argui per quantumlibet remissum actum ab ipsa elicitum: consequens est falsum: quoniam actus multum remissi non solum non augent: sed magis remittunt virtutem: vt patet per experientiam: consequentia probatur. quia si virtus aliqua augetur in aliqua tempore continue per aliquem actum ponatur quod virtus sortes augeatur per actum continue per vnam horam: et lati tudo virtutis causata in ista hora sit b. et sit intensio vniformis tunc sic. latitudo b. erit causata ab actu a. in vna hora. ergo medie tas latitudinis b. erit causata ab actu a. in medietate hore. ergo. medietas latitudinis b. posset causari in vna hora ab aliquo actu remissiori in duplo quam est actus a. puta ab actu c. et tunc me dietas illius medietatis posset causari in vna hora ab aliquo actu remissiori in duplo quam est actus c. et sic semper diuidendo latitudi nem illam: probabitur quod quantumlibet remississimo actu poterit virt sortes augeri: et fundatur. super hoc argumentum: quia exquo inten est continua non est dare minimam partem per quam virtus intendatur. consequentie vro praemisse probantur per illam maximam. 7. phi. Si tanta virtus et potest causare tantum effectum in tanto tempore: media virtus poterit medie et tatem effectus in eodem tempore.

⁋ Respondeo ad primum: quod non est intentio. P. absolute negare motu a virtute: cum in 2o ethicorum expresse dicat quod virtus ex quibus fit ab his et augetur. Nec valet dicere quod virtus potest augeri: non quia intensionem in se recipiat: sed quia per actus firmatur: et fit de difficili mobilis: tamen si non fieret virtus intensior secundum se: numquam posset per eam habens illam eli cere intensiorem actum vno tempore quam potuit alio tempore: quod patet falsum per experientiam. Et consequentia patet: quia nulla forma ex eo praecise quod antiquior vel immobilior: est principium intensioris actus: non enim albe do immobilior vel antiquior fortius mouet sensum quam alia minus antiqua et eque intensa ceteris paribus: nec semper antiquior cytarista: et qui habitum habet difficilius mobilem: meliorem sonum facit: aut per suum habitum facere potest: eo quod non sic habet immobilem: immo frequenter contingit oppositum: quod tamen esse non posset nisi habitus minus immobilis esset intensione perfectior: tum quia secundum hoc vnus habitus non esset alio melior intensiue: nec idem vno tempore quam alio: qui vt. P. dicens rimo ethicorum: non est magis bonum quod diuturnius est: eo quod est vnius diei: quod est intelligendum si cetera sint peria. Et idem prmo. 2o ethico. circa medum dicens quod omnis habitus anime a quibus innatus est fie ri deterior et melior. vbi patet: quod vult hitum posse per actus intensiue fieri meliorem et deteriorem: tum quia. P. eodem modo negat motum a malicia et a virtute: sed constat quod non intendit: quod malicia non po sit intendi et fieri maior intensiue: cum experientia sit in oppositum: et ipse est 7o ethi. velit quod aliqua tantum augeatur quod fiat bestialitas: vbi etiam vult quod aliqua virtus propter eius excellentiam fiat heroyca: dico ergo quod virtus et est virtus et est qualitas: non est aut intentio. P. negare illam qualitatem intendi et remitti: aut dicere quod ad illam non sit motus: sed intentio eius est quod ad ipsam non est motus per se inquam tum est virtus: et loquitur secundum opinionem antiquorum tunc famosam domintium: quod virtus inquantum huiusmodi consistit in indiuisibili: videlibet quod licet illa qualitas quae est virtus: est diuisibilis: et divisibiliter acquiritur pars ante partem: non tamen quaelibet pars eius erat virtus ante acquisitionem alterius: sed tunc primo est illa qualitas virtus quando est perfecta et completa: sicut libcet circulus de quao est. P ibi scilicet 7. phy. exemplificat habeat partes: et successiue ac partibiliter gnindenetur: nulla tamen pars eius est circulus: neque res illa est ante perfectionem circulus: et ideo licet circulus fiat successiue: non fit tamen successiue circulus: ita quod prius ipse vel aliquid eius sit minor circum lus: et postea aliquid eius maior: et sic suscipiat magis et minus: et ita est de virtute secundum illam opinionem: quia libet ipsa fiat successiue: non fit tamen successiue virtus: nec prius est minor virtus: et postea maiori sed tunc primo est virtus cum est in sua perfectione. Et hoc innuunt verba. P. que primo praemittit quod virtus est quaedam perfectio: deine dat exemplum de circulo et post concludit. fit quidam ergo cum quoddam alterat et acceptio virtutis et remotio malicie: alteratio tamen horum neutrum est per se. Ecce quod in accipiendo virtutem aliquod alteratur: et per consequens mouetur: et tamen acceptio virtutis non est alteratio: acceptio inquam virtutis inquantum virtus est: sicut nec acceptio circulationis inquantum huiusmodi hoc etiam innuunt verba Commen. ibidem. vbi praemittit quod alteratio est in re diuisibili secundum magis et minus: vt dictum est in. 5 phy. et postea assumit quod virtus cum sit perfectio: et perfectio est finis et finis: videlibet in indiuisibilis virtus: et ex hoc concludit quod in virtute non est alteratio: et in aptando exemplum circuli ad propositum: perfectiones inquit sunt indiuisibiles: quia perfectiones sunt similes perfectioni circuli: quemadmodum circulus non est circulus ante finem. Similiter est in aliis perfectionibus: et ex hoc statim concludit idem de vitio. vide ibidem. quod vero. P. loquatur secundum opinionem aliorum patet ibidem¬

⁋ Ad 2m dico per quod consequentia non est necessaria: non enim sequitur conuersione simplici. actus auget habitum. ergo econverso habitus auget actum. Et ratio est: quoniam ad rationem et augmento ipsius actus per habitum: necesse est concurrere voluntatem c actione non concurrente habitus actum causare vel augere non potest. Et quia voluntas stante actu ab habitu et a voluntate elicito potest non concurrere cum habitu ad augentum actus. ideo antecedens illud potest esse verum: quando consequens erit falsum. vnde notandum quod aliter actus est causa habitus: aliter econverso est habitus causa actus. Nam quamuis voluntas sit causa immediata partialis illius actus: et per consequens media ta causa habitus qui gesteatur per actum: non est tamen immediata causa illius ha bitus. vnde posito et stante actu non est in potestate voluntatis quin gnaesenetur habitus: et augeatur ceteris requisitis concurrentibus: ita quod cum actu non concurrit immediate voluntatis actio: non sic autem est de habitu. vt dictum est. Nam nullus actus procedere potest ab habitu quin partialiter voluntas actiue concurrat immediate ad causandum illum et ad augendum si augetur.

⁋ Ex hoc etiam vlterius nota: quod non obstante quod habitus augeatur continue per actum in tempore non est tamen possibile quod actus non econverso tunc continue augeatur: sed manere potest in eadem intensione.

⁋ 2o dico: quod consequens non est impossibile: et cum contra hoc arguitur: quia tunc esset causatio mutua circularis: et esset aliquod causa sue causae in eodem graesere cause: dico quod ista circulatio potest intelligi dupliciter. vno modo quod aliqua pars actus. puta a. sit causa alicuius partis habitus. verbi gratia. b. et b. pars habitus sit causa alterius partis actus. vtputa c. Et tunc c. pars actus sit causa alterius partis habitus quae sit dicens et sic vltra de aliis: ita quod nulla pars vnius sit causa illius partis alterius a qua ipsa causatur: et hoc modo talis circulatio non est inconueniens. Alio modo: potest intelligi circulatio ista sic quod aliquid vnius sit causa illius primo a quo ipsum causatur: et sic nego consequentiam in proposito¬

⁋ Ad 2am probationem nego consequentia eo quod talis circulatio potest finiri per cessationem actus: qui cessare potest antequam ipse vel habitus sit summus. Si tamen habitus non vltra quemlibet gradu possit augeri: sed sit status ponendus in eius augmento: et tanta sit continue intensio actus quod sufficiat ad summam intensionem habitus: concederem quod illum augeret vsque esset summus. Si vero non sit terminus sui augmenti: dico quod quandiu durabit intensus suffi cienter: tandiu augebit habitum: et simili modo loquor de habitu respectu actus si omnia concurrant requisita ad intelligendum actum¬

⁋ Ad 3am probationem: quamuis forte posset consequentia negari: dico tamen quod consequens illud non est impossibile. Nam simili modo probaretur quod nulla actio continua in tempore posset continue velocitari: quia tunc forma quae fieret esset infinita. Et eodem: quod nullus motus localis posset velocitari: quia spacium acquisitum esset infinitum extensiue. et est similis probatio in omnibus: Tunc ad probationem dico quod non sequitur vtrumque nec etiam alterum fore intensiue in infinitum.

⁋ Et ad probationem dicor quod non quaelibet pars est perfectior priore loquendo de partibus eius proortionis. Nam quamuis in secuda parte proportionali temporis. ver bi gratia. medietate secunde medietatis: sit intensio velocior quam in prima parte proportionali totius. id est prima medietate: non tamen necium est latitudinem acquisitam in ipsa esse maiorem latitudinie acqui sita in prima: et hoc ideo quia tempus prime partis maius est: sed bene verum est quod latitudo acquisita in secunda parte proportionali est maiori quam ea que prius acquisita est in equali tempore: sed tales partes equales non sunt infinite in tempore. vnde illa comperatio velocioris et tardio ris actionis vel motus fieri debet respectu equalis temporis: alioquin non valeret: non enim inconueniens est tardum plus pertransire in vno anno quam velocius in vna hora: in equali autem tempore ipsum pertransire plus vel equale cum velociori impossibile est.

⁋ Ad 3am principalem posset primo negari antecedens: nec valet probatio. pro quidem: quia non sufficienter probatur quod habitus possit generari in instanti: qui esto quod non sit dare vltimum esse habitus qui corrumpitur non sequitur: quod sit dare primum eius qui generatur. Nam non est inconueniens animam per instans vel etiam per tempus carere vtroque habitu. ideo ille potest corrumpi in tempore et non habere vltimum instans esse: et hoc potest generari in tempore et non habere primum instans esse: sed vltimum sui non esse: non sic autem materia praet carere forma substantiali. ideo de ea bene concludit ratio P. 8. phy. Si detur minimum subiecti susceptibilis: ali ter non probaret vt patet supra.

⁋ Secundo dici potest ad rationem quod nec consequentia tabet: quia esto quod habitus augeretur in primo instanti in quo est actus: nihil ex hoc praecise prohiberet ipsum in tempore immediate sequente augeri continue sicut contingeret in casu: si corpus luino sum nouiter causatum moueretur continue pus illud instans versus partem illam illuminatam. Et cum vlterius infertur quod si augeretur con tinue in aliquo tempore: infinem illius temporis esset infinitus intensiue: nego consequentia: et patet instantia in casu iam posito: cum vero vlterius hec consequentia probat: per hoc quod in qualibet parte temporis acquireretur maiori pars habitus quam sit illa qua acquisita est in primo instanti. hoc etiam negan dum est: non enim necesse est: immo nec possibile quod si aliqua pars forme generetur in instanti: et postea augeatur in tempore quod in quaelibet parte peris causetur tanta latitudo forme: quanta causari ponitur in instanti: patet in exemplo sensibili.

⁋ Si enim lux aliqua causaetur in instanti in aliqua parte dyaphani ab aliquo corpore luminoso distante: et postea illud corpus moueatur per aliquod empus versus illam partem intendens continue lumen in ea: non in qualibet parte illius temporis cau sabit tantum de lumine: quantum causatum fuit in instanti dato: immo possibile erit quod nec in toto illo tempore tanen causabit: quantum in instanti. vnde in fine temporis non erit in duplo luminosior quam fuit in prin cipio: et istud patet ad sensum in motu candele volenti aduertere. Idem eta contingit in aliis formis materialibus. vnde quando agens inducit in aliquo instanti per aliquam partem caloris in materia: et postea intenditur: non in quaelibet parte temporis tantumdem inducit.

⁋ Et quando vltra infertur: quod tunc expediret non continuare actum etc. Respondetur et bene quod non expediret quod talis sic deferendo primum actum posset impediri: vel per distractionem intensionis ad aliud obiectum: vel per aliquod aliud mouens intrinsecus: vel alio quolibet modo reassumere nouum actum: et ideo securius est continuare actum quem habet: vel etiam non expediret quod actus melior quam habitus: et melius esset habere actum rectum sine habitu quam habitum sine actu: non est autem differendum maius bonum vt minus bonum augea tur.

⁋ Item aliud quod assumitur in probatione non est verum scilicet quod per quemlibet actum qui de nouo eliceretur acquireretur in primo instanti tanta latitudo habitus: quanta fuit acquisita per primum in prima instanti sui esse. Nam non quilibet actus auget suum habitum: sed determinatus et proportionatus ad augendum: sicut nec quodlibet calefactum intendit quemlibet calore: quia non corporis eque vel magis calidi. sic in proposito diceretur quod iam per praecedentes posset esse facta tanta intensio quod actus equalis superueniens nec in instanti nec in tempore tamen causaret de habitu: immo forsitan nihil.

⁋ Ad 2am probationem etiam diceretur assumptum esse falsum. et patet in exmo posito de corpore luinoso nouiter causato et con tinue pius appropinquante ad partem dyaphani. tunc enim in primo instanti sui esse causaretur aliquid luins: et tamen in nullo temporis sequentis aliquid causaretur: sicut per eandem ratitm potest probari.

⁋ Ad 3am probationem negaretur antecedens peper illud quod dictum est non quemlibet actum equae perfectum ei qui auxit habitum augere est habitum. Item negaretur consequentia per illud quod immediate dictum est de corpore luinoso. Quamuis aut iste probationes vt adducte sunt sic possent vitari. nihilominus tamen in proposito non est concedendum antecedens: quoniam tunc sequeretur quod in eodem tempore diuersi actus sibi succedentes sic quod eo instanti quo precedens desineret esset sequens eque perfectus quod esset possibile per potentiam diuinam: magis intenderent habitum: quam vnus tantum: si in toto tempore illo continuaret: quod tamen patet falsum in omnibus agentibus quaeli continuam suam praesentiam praecise naturaliter augent in tempore aliquo conti nue: vt supra dictum est. Et consequentia patet: quoniam in qualibet parte temporis tantum augeret actus nouus qui tunc esset quantum in eadem parte ten poris augeret prius concurrens: et per consequens tota latitudo causata praecise in tempore per succedentes equales ei toti que causaretur per illum continuatum: sed vltra hoc tantum esset plus per succedentes causatum eie habitu quantum causaretur precise in instantibus quibus primo habue runt esse. Nam in nullo instanti illius temporis actus continuatus ali quid praecise causaret.

⁋ Ad 4am rationem que principaliter facta est contra conclusionem cum ponitur quod virtus sortes augeatur vniformiter per totam vitam suam etc.

⁋ Respondeo quod casu posito sortes non habebit gradum virtutis duplum ad a. tunc ad primum argumentum quod fit contra hanc partem: nego consequentia. et ratio est: quia numquam virtus sorte erit tanta quin erit postea maior: et sic numquam erit maxima nes tota: quod tamen implicatur in consequente.

⁋ Ad 2am probationem cum dicitur. Si non erit dupla. ergo pars que acquiretur in secunda medietate temporis erit minor: quam ea que acquiretur in prima medietate: Dudenmdm quod vel sumitur pars que acquiretur post a. vsque ad aliquod determinatum instans ante b. et sic dico quod quaelibet talis pars minor erit ea que acquiretur in prima medietate et per aliquam latitudinem diuisibilem precise: quamuis per nullam latitudinem precise pars acquisita in prima medietate sit maior qualibet parte que acquiretur in secunda medietate: sed per aliquam latitudinem erit maior parte que post acquiretur vsque ad instans c. et per aliam est maior ea que acquiretur vsque ad instans dicens et sic de aliis: vel non sumitur pars que acquiretur post a. vsque ad aliquod instans determinatum: sed qui acquiretur in toto tempore illo: et tunc dice quod sicut ipsa in nullo instanti erit tota nec in maximo gradu suo: sic non potest comparari ad primam secundum certum vel determinatum excessum quo ipsa tota precise excedatur a prima. Et ideo quandocumque arguendo fit comparatio inter tales sumende istam totam implicatur falsum. Et si quaeratur an virtus quam habebit in secunda medietate erit finita vel infinita. Dudend quod erit. finita quandocumque erit: ita quod in quolibet instanti in quo erit. erit finita: in instanti autem in quo primo non erit: non erit finita nec infinita erit: et ideo absolute concedi potest quod illa viri erit finita.

⁋ Aliqui tamen concedunt totam illam esse infinitam: non quidem positiue: sicut illud dicitur infinitum quod aliquod finitum ex cederet in infinitum id est plus quam in duplo ea plus quam in triplo: et sic in infinitum: sed priuatiue id est non terminatum: sicut secundum imaginationem ponentium puncta si solum punctum terminans tolleretur a linea: alia linea remanens foret infinita priuatiue tantur id est non intrinseco termino finita. Sed hec responsio fundatur super falsa imaginatione talium indiuisibilium. ideo dimittenda est tum etam: quia si virtus sortis foret in instanti b. et non vlterius intenderetur non esset infinita priuatiue. ergo secundum istam responsionem haberet illud indiuisibile: quo ponitur carere: quia tunc primo non erit. et sic sequatur quod esset dare indiuisibile in forma secundum intensio nem.

⁋ Item quia in illo instanti aliquid primo acquireretur scilicet illud indiuisibile. Item in casu posito deberet concedi quod secundavirtus acquisita in secunda medietate erit minor ea que acqui reretur in prima praecise per indiuisibile: que omnia falsa sunt in se: et secundum istum sic soluentem: et ideo non est concedendum in aliquo sensu quod ipsa erit infinita. Nam sequeretur. erit infinita: ergo in alique instanti erit infinita: et hoc consequens est falsum in quocumque sensu sumatur iste terminus infinitum.

⁋ Ad 3am probationem cum dicitur quod sortes praemiabitur aliquo praemio pro tota sua virtute quam ha bebit.

⁋ Respondeo quod vel ly. tota. sumitur cathegoreumati ce: et sic nego propositionem propter falsam implicationem: vel sincathegoreumatice: et tunc valet istam. sortes praemiabitur aliquo pre mio pro qualibet parte sue virtutis: quam concedo: et in hoc sensu concedo totum antecedens et nego consequentia. Non enim sequitur. sortes praemiabitur premio debito virtuti duple ad a. ergo habebit virtutem du plam ad a. vel ergo virtus eius erit dupla ad a. sed sequitur bene quod foret dupla ad a. si foret in instanti illo in quo primo non erit: in quo tamen instanti nihil praecise sortes acquireret plus virtutis.

⁋ Ad 5am posito casu dico: quod consequentia non valet: et concedo erg quod sortes est ita mansuetus in hoc instanti a. sicut si nunc non prim haberet volitionem seu actum contra mansuetudinem: nec in hoc instanti actus iste remittit mansuetudinem: sed tantum incipit remittere: nec est impedit ipsam pro nunc esse tantam quanta foret: si actus ille non esset: sed solummodo incipit impedire ita quod in ten pore immediate sequente non erit causata. Et hoc idem dicendum est de quolibet agente naturaliter in tempore per suam praesentiam remittente continue: vnde sicut dicebatur quod talia agentia non intendunt in primo instanti in quo sunt: sic est dicendum quod non remittunt in primo instanti. Et dant aliqui exemplum de luce que causata in aqua frigidissima non remittit aque frigiditatem in primo instanti in quo ipsa est: sed tunc incipit remittere et sine medio remittet: sic in propo sito de actu contra inclinationem habitus causato in illo instanti.

⁋ Et per hoc patet ad 6ium Diendm enim quod non remittitur habitus in primo instanti: sed ancipit remitti: nec sequitur. quod sortes posset per totam vitam suam habere habitum cum actu illo. Et ad probationem cum dicitur que compatiuntur se vnum non est corruptiuum alterius. Dudendm quod ista propositio habet veritatem de his que se compatiuntur per tempus sine mutua actione et remissione alterius: non autem de his que se compatiuntur per tempus sine mutua actione per instans tantum: aut per tempus cum continua remissione alterius: sicut patet in exemplo de luce posito.

⁋ Ad Im nego consequentia. Et ad probationem concedo consequentiam illam: latitudo b. erit causata ab actu a. in vna hora: ergo medietas latitudinis b. erit causata ab actu a. in medietate hore: supposito casu argumenti: sed nego aliam consequentiam que additur scilicet hanc. ergeo medietas latitudinis b. potest causari ab actu remissiore in duplo: quam est actus a. in vna hora. Et ad probationem dico quod hec consequentia non fundatur super maxima illa quam ponit. sed super hac: si tanta virtus potest tantum mobile mouere per tantum siue au gere tantum vel alterare in tanto tempore: media virtus poterit idem mobile mouere per medium in eodem tempore: que vt ibi dixit P. in textu est falsa in quolibet motu: non enim est necesse si duo homines mouent vnum pondus etc. quod vnus mouere possit illud per medium spatium: immo contingit quod omnino non poterit mouere: sicut dat exemplum. P. de trahentibus nauem: sic in proposito procedit ratio facta. Nam idem subiectum habitus et cum eodem gradu habitus comperatur ad actum augentem: et ad actum in duplo remissiore.

⁋ Dico ergo quod sicut non inquantocumque gradu calidum potest a quantocumque calefactiuo fieri magis calidum: vt patet ad sensum. Nam minus calidum non auget calorem magis calidi: sed est dare minimum calidum quod potest vel maximum quod non potest hoc vel illud calidum facere magis calidum. Sic dico quod habitum tanti gradus in hoc subiecto existentem non potest quilibet actus ab eo elicit augere: sed est dare minimum qui potest vel maximum qui non potest: quare etc.

⁋ Dubium. I Quantum ad 2m dubium vtrum scilicet haritas possit minui pono quatuor conclusiones

⁋ prima est quod quaelibet charitas acquisita vel infusa actus vel habitus per potentiam dei potest minui. Ratio est: quia omnis forma augmentabilis et succet siue acquisita est diminuibilis et successiue distructibilis: quaelibet charitas est huiusmodi: ergo est diminuibilis: et si sic: ergo potest minui per postsm di¬

⁋ 2a conclusio quod actus charitatis: siue sit charitatis infuse tantum: vt in eo qui nondum ex actibus acquisiuit habitum charitatis: siue charitatis acquisitem tantum vt in eo qui postquam acquisiuit habitum cha ritatis ex actibus per peccatum mortale pardidit charitatem infusam: siue sit vtriusque: vt in eo qui habet vtrumque habitum charita tis scilicet infusum et acquisitum potest minui. hoc etiam patet: quia non omnem huiusmodi actum necesse est totum simul corrumpi: sed successiue possibile est ipsum remitti: vt quilibet experitur.

⁋ 3a conclusio est. quod habitus charitatis acquisite potest naturaliter per actus contrarios generatiuos incompossibiles eius habitus minui: et hoc patet: quia omnis habitus naturaliter generabilis et augmentabilis per actus est per contrarios actus corruptibilis: et vt patet minuibilis: vt 2o ethi. patet: et experientia probat.

⁋ 4a conclusio est quod habitus charitatis infuse non potest per actus nostros et demeritorie minui stante ordinatione diuina. hec probatur: quia si posset sic minui: vel contingeret per peccatum mortale: vel per venialenon per mortale: quia illud totaliter tollit charitatem et non permittit secum aliquem gradum eius: alioquin sequeretur quod idem homo simul esset dignus morte seu damnatione eterna: et gloria seu vita eterna: quod est impossibile: quia si in tali statu decederet simul haberet gloriam eternam: et illam non haberet. Et consequentia patet: quia peccatum mortale est per quod homo meretur mortem eternam: vt dicit Magistri 2o: sententiarum. dis. 4. 2. Sola vero charitas "diuidit inter filios regni eterni et filios perditionis eterne": vt dicit Aug. 15. de tri.

⁋ Item non potest minui per peccatum veniale: alioquin posset quis habens charitatem absque peccato mortali per veniale praecise dam nari: quod est falsum. Nam peccatum veniale est quod hominem vsque in reatum perpetue mortis non grauat: verumtamen penam meretur: sed facile indulgetur: vt dicit Magistri vbi esgra Quod ex senten tia apostoli confirmatur cum prima ad corith. dicit de eo qui super fundamentum edificat lignum fenum stipulam: per que. vt ibi dicit glosa ex auctoritate Greg. 4o dyalogorum apostolus intel ligit peccata venialia quod ipse saluus erit: sic tamen quasi per ignem scilicet purgatorium. consequentia vero patet: quoniam si in aliquo sit valde parua charitas et committat leuissimum peccatum veniale si dimi nuatur charitas ponatur quod centesima pars charitatis corrumpatur: sequeretur quod si istud committeret vnum aliud veniale in centuplo grauius. Nam et inter venialia sunt alia aliis grauiora: vt etiam ibide patet. in glosa: et amplius innuit per illas tres res nominatas) vel si centum quorum quodlibet sit maius veequale primo successiue committeret: sequitur quod tota charitas tolleretur: ac per hoc si tunc decederet damnaretur.

⁋ Nec potest dici esse fuga vt dicatur quod per 2m non corrumpitur tantus gradus chari tatis quantus per primum: sed medietas eius: et per 3m medietas illius medietatis: et sic semper per partes minores eiusdem proportionis: quia per maius peccatum: vel etiam per equale posterius con missum non minus corrumpi debet: quam per primum: immo potius plus: cum 2m non excusetur per primum: sed potius aggrauetur. Nec valet dicere quod ante corruptionem totalem charitatis oportebit tovenialia committere quod si vlterius peccet illud peccatum non po terit esse veniale: sed necessario erit mortale: et per illud totaliter charitas corrumpetur: non valet inquam: quoniam quitcumque peccatis mortalibus commissis adhuc potest quis est antequam gratiam suscipiat committere aliquod veniale: ergo multo fortius post quotcum que venialia potest aliud veniale comittere: et sic per venialia precise totaliter charitas corrumpetur.

⁋ Nec valet dicere 3o sicut dicit quidam modernus quod ante totalem corruptionem oc curreret materia alicuius praecepti: quod vel ipse implebit: et tunc reaugebitur charitas ipsius: vel transgredietur: et per consequens peccabit mortaliter: et charitas propter mortale perdetur. Non valet inquam: quia libet possit materia precepti occurrere: non tamen est necesse: quin immo postquam incepit charitas minui possibile erit labi satis grande tempus antequam occurrat sibi taliter materia praecepti vt in ea peccet vel mereatur: et in illo tempore multiplicari venialia donec totaliter auferant charitatem.

⁋ Nec valet vltima et alia solu tio eiusdem qua dicit quod per peccata venialia possibile est charitatem minui vsque ad totalem corruptionem exclusiue: sic quod in instanti totalis seu complete corruptionis ipse peccat mortaliter: quia scilicet non seruat charitatem quam seruare tenetur sub pena peccati mortalis. hoc inquam non valet: quia ad seruandum in sehabitum charitatis infuse de qua est sermo (cum ille sit immediate a deo in nobis: et ab eo solo conseruetur: ac per hoc eius conser uatio non sit immediate modo aliquo in homnis potestate) nullus taliter tenetur: sed solum modo tenetur ad non committendum et non omittendum aliquod ex quo sibi charitas subtrahatur: ergo si iste perdat charitatem demeritorie aliquid omisit vel commisit quod est causa demeritoria corruptionis charitatis: et non ponitur aliqua in casu: nisi culpa venialis: ergo per sola venialia charitas perdetur totaliter.

⁋ Didededm ergo sicut communiter tenetur quod charitas secundum ordinatam dei potentiam minui non potest quantum ad eius essentiam. Dicitur tamen quod per peccata venialia potest minui quantum ad eius feruorem: quod ideo contingere potest: quia ex frequentatione venialium generatur cupiditas habitualis inclinans ad actus qui sunt peccata venialia: et per consequens aliquo modo inhabilitans ad actus charitatis ex quo fit vt postea non tam feruidos et intensos actus charitatis eliciat is in quo est talis habitus cupiditatis generatus.

⁋ Item aliter potest contingere scilicet quod habens charitatem infusam habeat etit acquisitam: et non solum eam que inclinat ad actus quorum contraria sunt peccata mortalia et tollunt demeritorie charitatem: sed est eam quae inclinat ad actus quorum contraria sunt venialia peccata: is si committat venialia contra inclinationem illius charitatis remittetur illa: et tandem poterit totaliter corrumpi: qua corrupta vel remissa minus prompte et feruenter eliciet actus charitatis infuse: cum constet per expe rientiam quod habens charitatem acquisitam simul cum infusa prom. ptius et feruentius elicit actum charitatis: quam si tantum infusam haberet: vt patet in eo qui habituatus in vitiis infusa sibi charitate post susceptionem sacramenti penitentie cum difficultate exit in tales actus: in quos tamen postquam ex actibus charitatem acquisitam habuerit exit faciliter: et hoc est apud me charitatem remitti quantum ad feruorem: quia minus feruidos aut intensos aut minus delectabiliter et feruenter elicere actus charitatis: non quod feruor charitatis sit aliqua entitas alia ab habitu charitatis et actu eius existens in anima que minuatur: sicut forte voluerunt aliqui opinari.

⁋ Contra ista arguitur. Et primo probando quod chari contra praedim atem tas minui possit per peccatum mortale sic: possibile est quod quam tum vnus actus est meritorius tantum precise alius actus qui sit culpa mortalis sit demeritorius: ergo possibile est charitatem minui per peccatum mortale. Antecedens probatur: quia est dare aliquo actu demeritorio aliquem actum meritorium magis meritorium: quam ille sit demeritorius: et est dare aliquem minus meritorium: quam ille sit demeritorius: ergeo est dare aliquem actum meritorium praecise: sicut ille est demeri torius: et per actum demeritorium semper intelligo culpam mortalem. consequentia probatur. supponendo quod actus a. sit precise ita meritorius: sicut actus b. est demeritorius. hoc supposito sequitur. quod tanta pena praecise debetur iuste actui b. culpe morta li: quantum est praemium quod iuste debetur actui meritorio qui est a. Tunc capiatur aliquis qui centies habuit actum a. meritorium: et per consequens vltra gratiam baptismalem habet ad minus i10o portiones praemii meritorie acquisiti quod est charitas seu gratia: tunc committat iste culpam b. semel: per praedicta sequatur quod tanta pena ei debetur pro culpa b. semel commissa quantum praemium habuit pro merito a. semel commisso: ergo tantum praecise perdet de charitate vel gratia. quantum acquisiuit meritorie per actu a. semel factum: et per consequens perdet centesimam partem precise totius charitatis habite post gratiam baptismalem: et remanebit sibi tota gratia baptismalis et oo. portiones eius: quam postea acquisiuit meritorie: et sic eius charitas erit minor: quam fuerit immediate antequam eliceret actum b. et consequentia patet.

⁋ Confirmatur. qui secundum sanctos quemlibet bonum actum deus remunerat vltra condignum: et quemlibet malum punit citra. hoc autem esset falsum si pro culpa b. semel commissa priuaretur omni gratia et charitate quae fuit omium a. centies commissi. non ergo tota charitas tunc perdetur per b. sed praecise tanta quanta acquisita est per a. semel factum: immo minus: cum a. semel factu habuit praemium vltra condignum: et b. quod est eque demeritorium: sicut est a. meritorium puniatur citra condignum.

⁋ 2o probatur quod per venialia praecise possit tolli charitas sic: per venialia praecise potest quis demereri penam infinitam extensiuam: ergo potest per venialia precise perdere charitatem: consequentia patet: quia si talis decedat in statu quo mereatur eternam penam numquam habebit gloriam: et per consequens non decedet in cha ritate. antecedens vero probatur: quia possibile est quod aliquis committat infinita venialia: pro quorum qualibet meret penam aliquam temporalem. Assumptum probatur: quia in qualibet parte proportionali alicuius temporis. verbi gratia. vnius hore potest committere vnum veniale: cum non sit dare minimum tempus in quo possit nouum actum habere: vt supra dictum est.

⁋ Confirmatur. ponatur quod deus praecipiat sortes quod actum quem habet non continuet per horam: neque per aliquam partem ei proportionalem totam sub pena diurna pro cuiuslibet partis hore continuatione: et non obstante tali praecepto sortes continuet actum illum per totam horam. totus casus possibilis est: sed cum in hora sint infinite partes proportionales. sequitur quod iste merebitur penam infi nitorum dierum: et per consequens eternam.

⁋ 3o probatur. quod charitas mi nuatur per veniale: quia si non sequatur quod habens charitatem ex hoc quod venialiter peccaret: non esset minus dilectus a deo: nec est minus bonus: quod videtur inconueniens: cum quilibet pro suo peccato veniali puniatur a deo: et consequentia patet: quoniam habens equalem charitatem est eque bonus: sicut secundum Aug. in ench. habens maiorem charitatem est melior. Item eque bonus eque diligitur a deo:

⁋ 4o ad idem: omne peccatum vel malum aliquid adimit de bo no et est corruptio boni: sicut dicit Aug. in ench. et 3o de li. ar. Constat aut quod peccatum veniale aliquod peccatum et malum est. ergo corrumpit aliquod one bono: non oportet aut quod corrumpat aliquis de bono nare: ergo de bono gratie: et per consequens corrumpit aliquid de charitate. ex quo sequitur quod diminuat eam. si non totam corrum pat.

⁋ Ad primum respondeo quod vel sumitur in comparatione praedicta actus demeritorius sequens immediate gratiam: vel actus demeritorius non sequens immediate gratiam. si secundo modo: consequentia non valet: quia talis non potest tollere gram: nec in toto: nec in parte ex quo eliciens actu immediate ante actum carebat gratia. Si ver sumatur primo modo: sic nego antecedens: et ad probationem primo dico quod nullo actu demeritorio sic sumpto est dare in eodem supposito aut alio in quo cetera sint paria aliquem meritoriun magis meritorium: quam ille sit demeritorius. Et ratio est: quia per quemlibet actum mortaliter demeritorium sequentem gratiam immediate me retur quis priuari: et si in eodem decedit priuat vita eterna: que si bi debebatur ex gratia praecedente: et cum hoc meretur penam sensus eternam: hec aut sunt maius malum quam sit bonum quod meretur quis per aliquem suum actum meritorium: quod patet: tum quia per nullum actum meritorium meretur quis vitam eternam quae prius immediate non sibi esset a deo ex gratia deputata: cum cuiuslibet actus meritorum gratia sit principium: solum aut per actum meritorium meretur augmentum gratie in praesenti et glorie in futuro: tale aut augmentum seu gradus intensionis gratie: et est glorie non sunt tantum bonum quantum malum est priua tio totalis glorie pus sibi deputate.

⁋ 2o dico quod esto quod esset dare aliquem magis meritorium quam b. est demeritorius et aliquem minus meritorium quam b. est demeritorius. adhuc non equitur quod sit dare aliquem tamu praecise meritorium quam b. est deme ritorius. Salua reuerentia cuiusdam moderni doctoris vo lentis similem consequentia in omnibus tenere. Instantiam enim habet expresse de angulis causatis infra circulum ex portione circumferentie circuli et linea recta seccam te circulum et angulo recto vtrosque comparando ad angulum contingentie extrinsecum circum lo: quoniam est dare aliquem tale angulum infra circulum magis excedentem angulum contingen tie extrinsecum: quam angulus rectus excedatangulum praedictu contingentie: vtputa angulum causatum ex maiori portione circul et linea intrinsecus secante circulum. omnis ni talis est maior recto: sicut patet. ex 15 propositione. 3. Eucli. et per consequens magis excedit angulum contingentie: quam angulus rectus excedat eundem.

⁋ Item est dare infra circulum angulum minus excedentem angulum contingentie: quam excedat rectus: vtputa angulum causatum ex linea recta et mimori portione circuli. Nam omnis talis minor est recto: vt probatur vbi. supra. dimnis est talis excedit angulum contingentie. cum possit diuidi per an gulos rectilineos quorum quilibet maior erit angulo contingentie: cum ille sit omnium acutorum acutissimus: et per consequens minor: et tamen non est dare aliquem talem angulum qui tantum precise excedat angulum contingentie: quantum eum excedit rectus. Alioquin cum quaecumque equaliter idem excedunt sint equalia sequetur quod aliquis posset esse angulus huiusmodi infra circulum qui esset equalis recto: cuius oppositum vbi supra demonstratur. Ex quo patet. quod tales consequens non valent inter illa quae sunt alterius et alterius rationis.

⁋ Et nota etiam ex exemplo praedicto sicut notat Commentators. super propositioe eucli. preallegata quod vbi fit comperatio inter ea que sunt alterius et alterius rationis possibile est aliquando transire de minori ad maius transeundo per omnia media: et tamen non venire ad equale: sicut patet: si imaginemur lineam rectam secantem circulum in partes inequales et constituentem cum minori portione angulum minorem recto moueri continue secundum extremitatem suam qua constituit angulum praedictum versus maiorem portionem circuli: ita quod semper crescat angu lus ille primus donec praedicta linea transiuerit per centrum cum culi et secuerit circulum in partes equales et adhuc transiuerit vltra. Nam semper ante sectionem in partes equales: et etiam tunc angulus causatus est minor recto et postea maior sper: quia est maioris portionis circuli.

⁋ Ad propositum patet. consequentiam non tenere: cum actus meritorius alterius rationis sit ab actu demeritorio cui comperatur.

⁋ Sed dices. sumatur aliquis. verbi gratia. sortes in puris naturalibus sine gratia: potens saltem specialiter adiutus a deo elicere actum bonum et actum malum: in quo nul la praecessit culpa mortalis: et ponatur cum hoc quod deus accepter actum eius bonum si quem eliciet ad praemium: sicu si illi gratiam infudis set: quod totum possibile est secundum multos: hoc posito si iste eliciet actum bonum ille erit ita meritorius: sicut alius eius erit demeritorius.

⁋ Respondetur. quod vel sumetur actus demeritorius primus post meritorium: et tunc dicendum quod ille est magis demeritorius: quam iste sit meritorius propter causam immediate assignatam. vel sumit actus demeritorius praecedens actum primum meritorium: et tunc dico quod non facit ad propositum: vt dictum est prius: quia per talem gratiam: quae in eo est nulla: nec minui nec tolli potest.

⁋ Sed quicquid sit de pertinentia huius casus ad propositum: numquid in isto contingit dare actum meritorium tantum meritorium praecise quantum esset demeritorius actus demeritorius: quem prius eliceret:

⁋ Respondeo. quod aut iste esset sic acceptus deo ante actum bonum quem eliceret quod si ipse moreretur antequam aliquem actum bonum vel malum haberet daret illi vitam eternam: aut non: sed si decederet antequam haberet aliquem actum bonum: aut malum careret perpetuo vita eterna.

⁋ In primo casu dico quod considerando praemium quod acquireret praecise per bonum actum: et penam quam acquireret per malum quod actus eius malus esset magis demeritorius: quam esset bonus meritorius: quia per malum priuaretur vita eterna quam alias habuisset: et per bonum non acquireret eam quam non alias habuisset.

⁋ In secundo autem casu dico quod actus bonus esset magis meritorius: quam malus esset demeritorius: quia per malum actum secundum se non acquireret nisi penam eternam sensus. nam carentiam vite eter ne sine hoc incurrisset et per bonum actum acquireret vitam eternam quam alias non habuisset: sed constat quod maius bonum est bonum vite eterne quam sit magnum malum pena sensus eter na. Plures alii casus possent cogitari de comperatione talium. actuum adinuicem: et quae ad diuersa supposita: et qui ad idem: sed non f ciunt ad propositum: ideo illos ommitto.

⁋ Ad confirmationem dico quod deum punitur citra condignum potest 2a intelligi. vno modo comperando quam timitlo pene ad quantilem culpe praecise et secundum se. Alio modo operando eas patet statutum divine misericordia.

⁋ Primo modo dico: quod quemlibet peccatorem et dannatum in inferno punit citra condignum: quoniam vltra omnem penam damniquam habet carendo visione dei et penam sensus eternam: meretur penam intensiorem in inferno quam habet: vt dicit Magistri 4. sententiarum dicens 46. Et addo quod omnis culpa mortalis non solum meretur absolute considerata eius malitia) carentiam visionis diuie et priuationem totius gratie praehabite et penam sensus eternam: sed etiam priuationem totius esse siue omnimodam adnihilationem: et quod deus non adnichilat peccatorem est ex eius misericorida. iuxta illud trenorum. Mnintie domini: quia non sumus consumpti.

⁋ Et patet per rationem: quia per culpam mortalem mereremur prauari omni benficio dei considerata magnitudine offensionis quae estimanda est secundum magnitudinem offense vt dicit Criso. super primo math. non est discipulus super magiscum ac est ingratitudinie quam habemus ad deum: esse autem nostem deibeneficium est. ergo eo priuari dignus est quicumque eum offendit mortaliter: immo nec sic forsitan plene puniret: quamuis amplius puniri non possit. Eodem modo modo et quilibet remuneratur vltra condignum considerando meritum secundum se et praemium: cum etiam ipsum meritum nostrum sit dei donum et nullum equivaleat bono vite eterne: vt prima quaestione huius. dicens plenius declaratum est.

⁋ 2o aut modo quilibe punitur vel praemiatur secundum condignum id est sed quod ex statuto diuine misericordia ipse puniri vel praemiari pro suis meritis vel demeritis dignus est.

⁋ Ad 2m cum dicitur quod per venialia praecise potest quis me reri penam infinitam extensiue seu eternam. nego.

⁋ Ad probatio nem cum dicitur quod possibile est quod aliquis committat infinita venialia infinitis partibus proportionalibus vnius temporis pro quorum quolibet mereatur aliquam penam temporalem. dico quod istud dupliciter potest intelligi. Uno modo quod possit committere infinita peccata discre ta et distincta secundum se que non sunt partes alicuius vnius: et sic nego hoc esse naturaliter possibile. Alio modo infinita partialia vnius: sicut si aliquis per aliquod tempus continue intenderet actum suum malum: et tunc nego consequentia: quia et si infinitis partibus illius actus sic intensi debeamtur infinite partes pene: non tamen infinite equales: sicut nec in ipso actu sunt infinite partes equales.

⁋ Ad confirmationem dicendum. quod ad hoc quod iste sit ex omissione praecepti reus taxate pene opor quod de qualibet parte proportionali illius temporis ipse sciat vel scire possit distincte e determinate quanta est ipsa: cum quantitas temporis includatur in praecepto. Alioquin non scienter omitteret: et per consequens non esset reus pene: sed hoc non est per naturam homini possibile vt quamlibet paruam partem temporis distincte sic cognoscat: sicut non est possibile hoc sibi de qualibet parte magnitudinis: quod tamen magis videretur: sed est dare minimam partem distincte perceptibilem ab eo: vel maximam non perceptibilem: et cum tales perceptibiles non sint infinite in aliqua parte temporis: iste sic continuans non poterit censeri reus infinitarum penarum: sed tot precise quot partes ab eo perceptibiles modo dicto continentur in tempore illo.

⁋ Et per hoc patet: quod praeceptum foret irrationale: ac per consequens non est dabile a deo: nec casus admittendus est.

⁋ Si dicatur addendo casum quod deus infundat illi distinctam noticiam cuiuslibet talis partis temporis. Dico quod quia istud non est possibile de potentia ordinata: quicquid sit de absoluta: esto quod detur argumento: quod infertur non est ad propositum: non enim negatur quin per dei potentiam absolutam chari tas possit tolli per peccata venialia praecise: sed quod ita contingat secundum decretum diuinum.

⁋ Praeterea cum toto illo casu posset stare quod ille semper haberet charitatem si deo placeret: quamuis hoc non esse secundum legem nunc statutam.

⁋ 2o posset responderi: quod exquo vt dictum est: oportet ad hoc quod iste ex ommissione obligetur ad penam co gnoscat quamlibet partem temporis: et eadem ratione sciat ipsas esse infinitas. et similiter portet quod ipse noscat penam que imponitur: si hec omnia co gnosceret vtique ipse cognosceret quod si per totam horam conti nuat illum actum ipse meretur penam eternam: et per consequens quod priuabitur prpetuo gloria.

⁋ Ex hoc aut sequitur quod si ipse continuat actu scienter et libere: per totam illam horam: continuare actum illum praelegit: saltem interpretatiue et indignitatem incurrit glo rie eterne: et per consequens contenit et peccat mortaliter. vnde dato quod quamlibet partem temporis distincte cognosceret et in qualibet posset ab actu desistere et non faceret: adhuc non habetur quod per venialis praecise meretur penam eternam.

⁋ Ad 3m respondetur vno modo quod praecise per peccatum veniale non minus diligitur quis a deo: nec oppositu potest argui ex eo quod temporaliter punitur pro illo peccato: vult enim eum vapulare vt purgatus praemium accipiat: vel potest dici quod dilectio dei non recipit in se magis et minus: sed secundum effcuns suos dicitur esse ad alium et alium maior et minor: effectus aut dilectionis est duplex: eternus scilicet et temporalis. Nunc ergo quantum ad effectum eternum qui est gloria non minus eum diligit: nec est quantum ad gratiam: per quam venitur ad gloriam.

⁋ Quantum aut ad aliquem effectum poralem minus diligit: quia ei penam temporalem infligit. Similiter quantum ad bonitatem que acceptatur ad gloriam non est minus bonus: et de illa loquitur Aug.

⁋ Ad 4m dicendum quod non omne peccatum semper adimit de bono quod infuit: aliquam eius partem corrumpendo vel totum: sicut patet de peccato quod quis post multa pecta mortalia et hoa bitus vitiosos committit: aut etiam ante omnem gratiam et actum virtutis: sed pro tanto dicitur adimere de bono ea nocere: quia potentiam reddit minus dispositam et potentem ad bonum: aut etiam si sit habitus bonus oppositus in potentia illum deprimit vel adimit de bono quod natum est inesse: cuiusmodi est bonus actus oppositus vel aliquis gradus eius. Nam vt dictum est culpa venialis non sinit elici tam intensum et feruentem actum charitatis.

⁋ Ad primum principale cum dicitur charitas non potest minui: si intelligatur. simpliciter nego eam. Si vero intelligatur cum determinatione scilicet quod non potest minui stante ordinatione diuina: aut quod non potest minui per actum aliquem a nobis elicitum concedo: et tunc nego consequentia. non enim sequitur. deus ordiauit quod charitas non minuatur: ergo ordinauit quod non augeatur. Nec sequitur. nullus actus est deme ritorie remissiuus charitatis: ergo nullus actus est meritorie augmentatiuus. Ad probationem ex dicto. P. 2o ethico. Duendum quod veritatem habet de habitibus quos actus augent elicitiue: quales sunt habitus acquisiti: non aut habet veritatem de his qui per actus meritorie tantum augentur: sicut est charitas infusa.

⁋ Ad 2m dico. quod loquendo de augmento quod meritorie fit per actus: sicut specificatur in argumento quod charitas augeri potest continue et successiue: et hoc potest contingere tam per praecisam continuationem actus meritorii manentis in eodem gradu intensionis: quam et per continuam intensionem actus: sicut deo placet. Sed pro eo quod vlterius arguitur de habitu acquisito scilicet de resistentia que requiritur in passo vt agens agat in tempore: dicendum quod non semper requiritur resistentia proprie dicta scilicet dispositionis contrarie: sed aliquando sufficit resistentia dicta methaforice quae est difficultas actionis quomo potesti dici quod motor celi habet resistentiam a mobili in sua motione et tamen in celo nulla est forma contraria tali motori vel motioniSic in proposito: quamuis aliter: dico quod in subiecto habitus est difficultas aliqua respectu actus et respectu habitus generandi per actum et hoc probat experientia. vnde generato habitu facilius quis exit in actu: quam ante habitum. esto quod ante habitum non fuerit in eo contrarius habitus.

⁋ Ad id quod contra 2m arguitur concedo quod latitudo c. erit equalis latitudini b. Et cum infertur ergo latitudo b. fuit producta conatu in infinitum maiore: quam est vel fuit conatus quo producta est latitudo c. nego consequentiam. Ad probationem cum assumitur quod quaelis est proportio velocitatis ad velocitatem in producendo equalem effectum: talis est conatus ad conatum. Si ab eadem virtute vterque effectus produ catur nego istam: vbi notandum quod conari ad actionem proprium est agentium per appetitum. Non enim agentia mere naturaliter conantur in agendo: vude nunquam ignis calefacit maiore vel minore conatu: quamuis magis vel minus calefaciat secundum dispositionem passi et aliorum que concurrunt. ideo omnino nullo conatu agit: tunc autem agentia per appetitum dicuntur agere maiore conatu quando intensiore appetitione vel volitione agunt. et tunc minore conatu quando remissiore volitione.

⁋ Ex quo patet. quod conatus non est aliud: quam volitio: seu actus voluntatis vel appetitus: sed constat quod et maiore seu intensiore vo litione: vel etiam remissiore potest in instanti aliquis actus produci. verb gratia. speculatio et dilectio et odium et alii actus producibiles instanti. vnde non semper eque feruenter et eque intensa volitione inci pit quis speculari quod speculatur: et diligere quod diligit aut odm re quod odit: et sic de aliis actibus: qui possunt esse voliti et imperati a voluntate et producti in instanti: quiauis vbi est maior conatus intensior et perfectior actus producatur ceteris paribus: ex hoc patet: quod non secundum equalitatem velocitatis productionis actus est equa litas conatus: et per consequens non oportet quod secundum proportionem velocitati: sit proportio conatus.

⁋ Per hoc patet etiam ad primam confirmationem Nam non est opportunum quod maior conatus apponatur ad producendum in instanti actum subito producibilem: quam ad intendendum vel augendum eum in tempore: immo potius intenditur conatus quando actus deb: intendi: vnde speculans remisse vel diligens si velit perfectius speculari vel diligere maiorem adhibet conatum.

⁋ Et acsecundam confirmationem neganda est consequentia. vel aliter dicendum quod qualitercumque in aliis veritatem habeat illa propositio: vera tamen non est vbi est fectus productus in instanti conseruat continue a virtute producti ua: dum alius effectus producitur in tempore. Et ratio est. Nam tunc dum ad hibetur conatus ad nouam productionem: simul etiam est conatus ad producti continuationem: et per consequens effcuns temporalis non est pre cise qui nouiter producitur: sed est instantaneus prius productus: nec virtus tunc agit praecise nouum effcntiam producendo: sed et prio rem contraseruando: et sic non minore: sed maiore conatu fit intensio illa: quam productio instantanea: et sic patet. quod non est equalis effe ctus qui producitur in instanti ei qui in tempore: sumendo productionem est cppro conseruatione: quod tantum valet in proposito. Ex hoc patet ad vtramque confirmationem: quoniam vtraque super hoc fundat scilicet quod effectus que agit virtus in tempore sequente sit praecise latitudo addita latitudini producte in instanti quod non est verum: vt dictum est.