Articulus 28

ART. XXVIII vtrum Theologia sit disciplina speculativa, an practica,

TN hac controversia variae sunt Philosolphorum sententiae. Primo enim, quidam dicunt, Theologiam, nec Practitum, nec contemplativam esse, sed altiorem practicis & contemplativis disciplinis, & proinde eam affectivam vocant: quia eius finis est Dei adoratio, proveniens ex affectu Charitatis. alij dicunt, eam simpliciter esse contemplativam & practicam, sed magis contemplativam. alij putant, eam & contemplatiuum, & practicam esse, sed magis practicam ¬ alij deique dicunt, eam simpliciter esse practicam, & non contemplatinam.

2 Vt intelligatur & confirmetur haec postrema sententia, quae omnibus reliquis praeferenda est, notandum est primo, eam votitiam dici theoreticam quae in se ipsa acquiescit, & ad operationem non dirigitur, tanquam ad ultertorem finem: eam vero dici practicam, quae ad operationem tanquam ad finem refertur. Secundo notandum est, notitiam aliquam duobus modis ad operationem tanquam ad finem dirigi posse: videlicet, vel absolute & per se, vel secundum quid & per accidens. Ila notitia per se ad praxin dirigitur, quae, secundum naturam illius disciplinae, ad quam pertinet, nd operationem refertur: sic notitia rerum Ethicarum est practica, quia natura. Ethicae postulat, ut omnia quae in ea tractantur, ad operationem & usum referantur. Illa vero notitia per accidens ad operationem refertur, quae non ost practica, secundum naturam illius disciplinae ad quam pertinet, sed ratione finis quem sibi proponit is qui ea notitia est praeditus: Sic notitia rerum Physicarum seu naturalium est practica per accidens, quando is qui ea notitia praeditus est, eam ad operationem aut usum dirigit & ordinat.

S2 Tertio notandum est, eam notitiam, quae per se & absolute est practica, tribus modis ad praxin dinigi & ordinari. Primo, ea notitia per se ad praxin dirigitur, quae est regulatinae & directiva alicuius operationis: Exempli gratia, notitia qua sciunt Architecti quomodo ponendum sit fundamentum domus, quomodo erigendi sint parietes, &c. est practica, quia est regulativa & directiva aedificationis. Secundo, ea notitia per se ad praxin dirigitur, quae est incitatina & impulsiva ad operationem: talis est notitia, qua sciunt prudentes viri quae commoda sequantur actiones honestas virtutum, quae vero incommoda sequantur actiones vitiorum haec enim notitia: incitat & impellit hominem ad actiones honestas. Tertio, ea etiam notitia per se ad praxin dirigitur, quae neque est directiva, operationis, neque est impulsa ad operationem, sed secundum naturam illius disc iplinae, ad quam pertinet, est praerequisita ad melius operandum & agendum. Exempli gratiam, in arte Medicam, quae tota est disciplina practica, agitur de partibus humani corporis, de partium morbis, de morborum causis, signis, symptomatis, &c. quae quidem notitia non est speculativa, sed practica, quia videlicet natura illius artis postulat ut in ea cognitione non acquiescamus, sed eam ad operationem dirigamus, & in praxin redigamus.

A Ex his patet, illos Philosophos imper¬ fectam & inadaequatam definitionem practicae cognitionis afferre, qui dicunt, eam solam notitiam esse practicam, quae est de re operabili, estque regulatiue & directiva alicuius operatiouis: inde enim sequetur, eam Medicinae partem quae considerat partes humani corporis, partium morboss, & mor. borum causas & signa, esse speculativam & non practicam: ista enim pars Medicinae non est formaliter regulatiua alicuius operationis, neque est de rebus operabilibus, sed de rebus naturalibus: absurdum autem est, asserere illam Medicinae partem esse speculatiuam, quia disciplina, aut pars aliqua disciplinae, dicitur speculativa (ut recte monet Fonseca Lib. 6. Metaph. Cap. I. Quaest. SPect. S.) Afine vtimo & prcaeipuo: finis autem ultimus illius partis Medicinae, non est mor. botum cognitio & speculatio, sed curatio, ut cui vis manffestum est. Dixi, disciplinam, aut partem disciplinae, dici speculativam a fine ultims & praecipuo: quia alioqui omnes virtutes intesle: tuales, & proinde etiam ipsae artes essent speculative: nam fsinis proximas omnium intellectuatium virtutum est cognitio aut consideratio intellectus.

S Ex his patet, totam Theologum esse praecticam, & nullam eius partem esse speculati, va. Piimo enim, omnis notitia quam habemus de Deo & esus operibus, ideo a S. Spiritu in cordibus nostris gignitur, ut Deum recte cognitum rite colamus, hoc est, ad modum ab ipso in verbo praescriptum. Secundo, si respiciamus naturam ipsius Theologiae, videbimus omnem notitiam Theologicam per se & sua natura vel esse regulatipam alicuius operationis, vel incitutinam & impulsi vam ad operationem: notitia enim quam novimus quomodo Deum colere & proximum diligere debeamus, est regulatiua & directiua actionum nostrarum erga Deum & proximum: notitia vero quam habemus de natura & attributis Dei, de incarnatione & πῶVις, & aliis similibus, est incitutina seu impulsiva ad amorem, timorem, rererentiam, & adorationem Dei Optimi Maximi, idque secundum naturam huius disciplinae: nam Deus ideo voluit nos scire eius potentiam, ut eum timeamus, & revereamur, ideo voluit nos scire eius bonitatem & misericordiam, ut eum amemus & celebremus.