Quaestio 5

Primus articulus. QUuantum ad primum articulum: Distinguo primo de subiecto habitus scientifici. Est enim subiectum in quo. Subiectum de quo. Et subiectum quod. Subiectum in quo: in nobis est intellectus. vel anima: et a tali scientia non sortitur speciem nec dignitatem. aliter omnes scientie humane essent eiusdem speciei et equalis per fectionis. quod patet esse falsum. Subiectum quod: est scibile siue concluio scita. et subiectum sic sumptum proprie vocatur obiectum: et est aliquod complexum: quia tantum verum scitur: et tamtum complexum est verum. Tertium scilicet subiectum de quoest id de quo aliud scitur: et de tali vt patet proponitur questio. Secundo distinguo de passione demonstrata: vel demonstrabili de subiecto: quia vno modo licet proprie potest dici passio voxilla siue terminus qui probatur in conclusione demonstrata. Alio modo dicitur passio et ad huc improprie. conceptus incomplexus significatus perillam vocem: quia voces sunt note earum passionum quesunt in anima vt patet primo piermenias. Tertio dicitur passio res significata per talem conceptum: quia sicut voces sunt signa conceptuum: ita conceptus sunt signa rerum: vt dicitur ibidem Et sic passio accipitur proprie prout in sequentibus apparebit: et de passione sic sumptta intelligo conclusiones. Tertio distinguo de habitum scientifico. quia quidam est habitus vnius conclusionis tamntum quidam vero plurium. siue talis sit vnus vnitate simplicis forme: siue non: de quo alias. et de vtroque potest intelligi questio: et hoc de primo.

Secundus articulus: QUuantum ad secundum: Pono quatuor conclusiones. Prima est. De formali ratione primi et per se subiecti habitus scientifici. non est continere virtualiter. primo omnes veritates illius habitus: cuius est subiectum primo probatur sic. si de formali ratione primiet per se subiecti esset primo continere etc. eadem veritas numero esset aduersis subiectis contenta virtualiter primo. consequens est impossibile. igitur et antecedens imnpossibilitas consequentis apparet: quia quod continetur ab aliquo vel in aliquo virtualiter primo nulli conuenit nisi per rationem illius: hec patet etiam per illos qui ponunt oppositam conclusionem. si igitur duo subiecta distincta continerent virtualiter primo eandem virtutem numero: quod licet eorum contineret per rationem alterius. et sic nullum contineret virtualiter primo: quia quod licet dependeret ab alio in continem do: quod est aperta contradictio: consequentia probatur. quia principia scientie subalternate sunt conclusiones in scientia subalternante: sicut patet de perspectiua et gelogia: igisunt de per se consideratione vtriusquam: et per consequens contenta virtualiter primo in subiectis earum: stante supposito. sed subiecta talium scientiarum constat esse diuersa. igitur etc. Secundo sic: illud quod conuenit ex se formaliter medio vt distinguitur a subiecto non est ratio formalis et quiditiua subiecti. patet ex terminis: sed virtualiter continent a conclusionis demonstrate conuenit ex se formaliter me dio vt distinguitur a subiecto: quia medium habet rationem cause et propter quid respectu conclusionis. sicut patet: primo et 2. posteriorum. ergo etc: Roddenton in prolo. i. q. 4. ar. primo. Sed ad istam rationem dicunt aliqui: quod virtrualiter continentia medii non excludit virtualem continentiam subiecti: quia medium in demonstratione potissima est diffinitio subiecti: et ideo idem est dicere: quod medium contineat virtualiter et quod subiectum contineat virtualiter primo cum continere virtualiter primo nihil aliud sit: quam contine re per rationem propriam: circunscripto quocumque alio. Contra roddenton. Ista tamen euasio non satisfaciat. primo quia si medium de mostrationis sit diffinitio passionis sicut asserit doc. noster falsum est: quod assumitur. Secundo quia saltem in aliquibus demonstrationibus apparet euidenter: quod diffinitio subiecti non est mediu: nec aliquid partinens ad naturam eius: sicut patet in demonstratione quademonstratur habere. 3 de triangulo per angulum extrinsecum tamquam per medium: de quo certum est: quod nec est diffinitio trianguli: nec aliquid pertinens ad naturam eius. Idem econuerso patet. quando eclipsis demonstratur de sole: per lunam interposita: vel de luna per interpositionem terre tamquam per medium virtualiter continens notitiam conclusionis: quia constat: quod luna interposita non est diffinitio solis. nec pars diffinitionis illius: nec terra est diffinitio lune: nec aliquid pertinens ad naturam eius. Non est igitur absolute et vniuersaliter verum: quod medium demonstrationis sit diffinitio subiecti. sicut asserit illa solutio: quicquid sit de verita te positionis doctoris nostri. Et potest ex dictis formaris vna talis ratio: Illa veritas non continetur primo virtualiter in subiecto per se: et primo habitus scientifici: cuius notitia non est possibilis sine notitia alicuius extrinseci: quod non est subiectum nec pars essentialis subiecti. nec aliquid pertinens ad naturam eius. patet ex terminis. sed multe veritates sunt huiusmodi. ergo: minor patet ex dictis. quia non potest sciri an luna eclipsetur nisi scientiatur cur terra interponatur: et tamen terra interposita. nec est luna nec aliquid eius vt dictum est supra. Idem patet de eclipsi solis et interpositione lune et similibus. Exclusa igitur hac euasione arguo ad principale. Tertiosic: notitia subiecti non semper continet notitiam passionis demonstrabilis desubiecto: igitur de ratione formali subiecti non est: omnes veritates sui habitus continere virtualiter primo consequentia patet: quia sine notitia passionis demodostrabilis de subiecto: non est possibilis notitia conclusio nis demonstrate: antecedens patet: quia notitia alicuius subiecti est alicui possibilis eni notitia passionis demodostrabilis de ipso est impossibilis: sicut patet de cecoa natiuitate: cui est impossibilis notitia coloris: et possibilis notitia caloris. quia talis non habetur per visum: et per consequens est sibi impossibilis notitia nigredinis quae consequitur colorem vt passio: sicut patet in coruo et est demonstrabilis de ipso.

Quarto sic subiectum non semper: continet virtualiter predicatum. igitur nec euidentiam totius propositionis. consequentia est nota etiam per oppositum opinantes: antecedens probatur. quia quandoque predicatum est perfectius subiecto: sicut patet: quando de monstratur quod forma substantialis potest informare materiam: et imperfectius non continet perfectius virtualiter: immo potius econuerso.

Secunda conclusio est: quod ratio for malis et adequata primi et per se subiecti habitus scienti fici non est subiecti respectu predicati in conclusione scita: supposito quod in conclus one scita subiciatur voxvel conceptus: et non res extra: Probatur primo sic: de subiecto per se et primo habitus scientifici supponitur quod est et quia est: vt patet primo posteriorum: sed de subiecto conclusionis scite: supposito quod sit vox vel conceptus: non supponitur quid est nec quia est. vt patet: ergo. Sed forte dicetur ad istam rationem quod subiectum potest accipi dupliciter videlicet pro illo quod supponit. et proillo pro quo supponit. de primo non supponitur in scientia quid est et quia est. sed de secundo. Sed sic dicendo habetur intentum: quia illud est subiectum per se et primum habitus scientifici proprie loquendo et nihil aliud: cui vere conueniunt contradictiones subiecti ex solutione data. igitur etc. Secundo ad principale sic Illud est proprie subiectum cui vere conueniunt passiones et proprietademonstrabiles de subiecto et nihil aliud. patet ex terminis. sed subiecto conclusionis scite: supposito quod sit vox vel conceptus: non vere conueniunt huiusmodi passio nes. sed rei: ergo: probatur minor: quia certum est quod non conuenit voci vel conceptui posse ridere. vel beatificari. sed rei.

Tertio sic: primum subiectum scientie per se primo et principaliter intenditur in scientia. sed subiectum conclusionis non sic iutenditur in ipsa: supposito quod sit vox vel conceptus: igitur idem quod prius maior conceditur: minor prohatur. quia illud quod non intenditur in sententia ratione sui sed alterius: non intenditur primo. nec principaliter in ipsa. sed subiectum in conclusionibus est huiusmodi: stante supposito: quia non intenditur nisi ratione rei: tum quia conclusio non scitur pro se sed pro re. et per aduersarios: tum quia nominibus vtitur loco rerum. primo elencorum: tum quia vox et conceptus sunt signa subordinata ipsius rei et vtimur eis tamquam signis et per consequens non ratione sui principaliter sed eius quod significant et sic rei. ergo etc. Ista conclusio posset multis rationibus confirmari verum quia ex sequenti conclusione clarius apparebit pertranseo. Est igitur tertia conclusio: quod ratio formalis et ade quarta primi et per se subiecti habitus scientifici vnius conclusionis precise est esse rem significatam per vocem vel conceptum qui subicitur in illa conclusione: ratio vero formalis et adequata primi subiecti habitus scientifici plurium conclusionum est esse rem significatam per vocem vel conceptum qui subicitur in prima et principali conclusione scita. Ista coclusio continet duas partes iuxta diffinitionem habitus scientifici positam articulo precedenti: Prima est: quod ratio formalis et ade quarta primi et per se subiecti habitus scientifici vnius conclusionis precise est esse rem significatam per vocem vel conceptum: qui subicitur in illa conclusione Et hec probatur primo sic. Illud est subiectum per se et primum habitus scientifici de quo aliquid vere scitur sed de re significata per vocem vel conceptum qui subicitur in conclusione scita aliquid vere scitur et non de voce vel conceptu significante: quia deterra que est extra. vere scitur quod sit rotunda. et non de voce vel conceptu qui est in mente: ergo. Nec valet si dicatur quod de voce vel conceptu qui est in mente aliquid vere scitur: non ratione sui. sed ratione rei pro qua supponit quia tunc res illa et non terminus. nec conceptus qui est in mente erit subiectum proprie. loquendo: ex quode talibus nihil scitur ratione sui sed rei. Secundo sic: vnitas et distinctio habitus scientifici sumitur ex vnitate et distinctione primi et per se subiecti dicente arist. primo posteriorum: quod scientia est vna que est vnius generis subiecti etc. sed constat: quod sumitur ex vnitate et distinctione vocis vel conceptus sed rei: quia secantur scien tie quemadmodum et res vt scribitur. tertio de anima: ergo etc.

Tertio sic: impossibile est scientiam haberi sine notitia rei significate per vocem vel conceptum qui subicitur in conclusione scita. hoc patet: quia conclusio non scitur. etiam per tenentes oppositum pro se sed pro re: sed scientia potest haberi sine notitia cuiuscumque: quod non est subiectum scientie: nec passio demonstrabilis de subiecto: nec aliqua premissarum: nec conclusio: nec subiectum conclusionis: nec predicatum: nec medium. hoc patet: quia habita notitia i storum et remota quacunque alia potest haberi scientia proprie dicta. igitur res significata etc. cum non sit passio demonstrabilis de subiecto. nec conclusio: nec subiectum conclusionis: nec predicatum: nec medium erit scientie primum subiectum. Confirmatur: quia impossibile est scientiam haberi: annichilata re significata per vocem vel conceptum qui subicitur in conclusione scita: hoc patet: quia etiam conclusio per aduersarios non scitur pro se in tali re anichilata: non potest sciri pro resed manente intellectu: scientia potest haberi anichilalato: quocumque. quod est subiectum scientie: nec passio demonstrabilis de subiecto: nec aliqua premissarum: nec conclusio: nec subiectum conclusionis: nec predicatum nec medium: igitur res significata: cum non sit passio: nec aliqua premissarum: etc. erit primum subiectum in scientia.

Quarto sic: illa est ratio formalis et adequata subiecti: qua posita potest poni subiectum: quocumque alioremoto et qua remota. non potest poni subiectum quocumque alio posito: patet ex terminis: sed posita re significata etc. ponitur. vel potest poni subiectum: quia ponitur. illud de quo potest aliquid vere sciri: et ipsa remota: etiam quocumque alio posito etiam non potest poni subiectum: quia nihil ponitur de quo possit aliquid vere sciri. vt patet ex dictis: ergo etc. Et confirmatur: quia illud est subiectum scientie de quo supponitur cognitio imperfecta: et acquiritur perfecta: sed de re significata etc. ponitur cognitio imperfecta non de voce vel conceptu significante. ergo etc Secunda pars conclusionis est: quod ratio formalis: et adequo ta primi et per se suhiecti habitus scientifici plurii conclusionum est esse rem significatam per vocem vel conceptum: qui subicitur in prima et principali conclusio sione scita: Et hec supposita praecedenti videtur satis non quia certum est: quod in tali scientia non potest esse subiectum res significata per vocem vel conceptum qui subicitur in qualibet conclusione scita: quia tunc non haberet vnum subiectum primum: sed plura cuius oppositum patet. de metaphisica. et naturali philosophia et similibus iuxta doctrina physio.e et comentatoris. Nec potest dici: quod subiectum talis scientie sit res significata per vocem vel conceptum qui subicitur in secunda conclusione vel in aliqua aliarum. si sit res distincta are significata per voce vel conceptum qua subicitur in prima quia nulla talis res consideratur principaliter in scientia illa: licet possit considerari per se et primo relinquitur. ergo etc. quod subiectum primum talis scientie sit res significata etc.

Preterea: qualis est ordo vnius conclusionis ad aliam: talis est ordo subiecti vnius ad subiectum alterius. et per consequens talis est crdo rei signisica te per subiectum vnius ad rem significatam per subiectum alterius: sed constat: quod omnes conclusiones talis habitus: vel scientie habent ordinem et attributionem ad primam conclusionem ipsius. igitur etc. subiecta omnium ad subiectum primum prime. et per consequens res significate per voces vel conceptus qui subiciuntur in omnibus aliis: ad rem significatam per voce vel conceptum qui subicitur in prima quo posito sequitur quod talis res sit subiectum in illa scientia: quia illud est subiectum in scientia multarum conclusio num: ad quod omnia alia habentordinem et attributionem: equi go etc.

Quarta conclusio est: quod de ratione formali pri¬ mi et per se habitus scientifici: non est habere passso nes distinctas a se realiter: Probatur primo sic illud quod repugnat primo et per se subiecto nostri habitus metaphisici non est de ratione formali subiecti per se et primi habitus scienti fici: sed habere passiones a se dist. nctas realiter repugnat etc: ergo etc: maior patet: quia noster habitus metaphisicus est scientia proprie dicta: cum procedat modo demonstratiuo non probabiliter. sed sophisticedicente comentatore 4 metaphisice comento. 7. quod metaphisica differt a logica per modum: quia metaphisica considerat de ente consideratione demonstratiua: logica autem consideratione probabili: minor probatur: quia enti inquantum ens repugnat habere passiones distinctas a se realiter sicut patet per philosophum 4 metaphisice circaprincipium vbi ostendit: quod ens et vnum quod ponitur. eius passio sunt idem. et vna natura: idem ex vult comentator ibidem contra auic. comento. 3. per totum: sed primum subiectum metaphisice est ens inquantum ens. sicut patet per arist. in eodem 4 dicit quod est scientia quedam que speculatur ens inquantum ens vbi dicit comentator cometo primo: quod tractatus. 4. continet duas partes: quarum prima est in diffiniendo subiectum huius scientie v: ult ergo ergo comentator expresse: quod arist. assignat subiectum met aphisice: cum dicit quod speculatur ens inquantum ens. Idem etiam patet per lincon. primo posteriorum. c. 2. qui loquens de demonstratione sicut inquit. sciendum quod super vniuersale ambiguum erigitur demonstratio et nisi hoc esset ens subiectum in metaphisica: quod reputat inconueniens: ergo etc. Secundo sic: illud quod repugnai primo et per se subiecto habitus theologici creati et increati comprehesoris et viatoris non est de ratione formali primi et per se subiecti habitus theologici: sed habere passiones a se distinctas realiter repugnat etc. igitur etc. maior patet: quia aliquis istorum est scientia proprie dicta: minor probatur: quia subiectum primum horum habituum est deus. deo autem repugnat habere passiones distinctas a se realiter: ergo etc.

Tertio sic: cui non repugnat concipi conceptu quiditati uo et denom inatiuo veridico et necessario: ei non repugnat subici in habitu scientifico. sed non habenti passio nes distinctas a se realiter non repugnat concipi. etc. igitur etc. minor patet: quia enti inquantum ens non repugnat sic concipi ex 4 metaphisice. nec etiam ipsi deo cum possit concipi conceptu essentiali et attributali: de quibus tamen constat: quod non habeunt passiones distinctas a se realiter: maior probatur: quia de quocumque potest haberi pre dicti conceptus: potest esse scientia proprie dicta: igitur nulli tali re pugnat per se subici in habitum scientifico. consequentia patet antecedens probatur: quia omnis propositio necessaria non per se non est demonstrabilis. et per consequens vere scibilis scientia proprie dicta hoc patet: quia omnis propositio necessaria non per se nota: est nota per aliud. et per consequens habet causam sue notitie: igitur omnis talis est demonstrabilis. sed de quocumque possunt haberi conceptus quiditatiuus et denominatiuus veridicus et necessarius: potest formari proposi. tio necessaria et non necessaria per se noto. vt patet. ergo et. et hoc de secundo.

Tertius et quartus articulus. QUuantum ad tertium et quartum articulum: simul con¬

¶ tra conclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia Et primo contra primam est opinio scotiqui directe ponit oppositum ex qua ipse arguit dupliciter. Scotus in prolo. i. q. 2. ar. 2. Primo sic: Subiectum primum scientie continet propositiones imediatas. quia subiectum illarum continet praedicatum et sic euidentiam totius propositionis. propositiones aut immediate continent conclusiones. ergo de primo ad vltimum subiectum primum continet omnes veritates habitus scientifici: quia mediatas et immediatas. Landultus in prolo i q. vltimai. ar. i. Ista ratio sic deducitur ab vno doc. illud quod continet: in se virtualiter. primum predicatum: continet veritatem prime principii: primum subiectum in scientia continet predicatum primum: ergo continet primi principii veritatem. sed primum principium in scientia continet in se virtualiter omnes veritates illius habitus. ergo de primo ad vltimum in primo subiecto virtualiter continentur veritates totius habitus. Secundo ad principalescoti. arguitur sic. omnis causa equuoca et adequata suu effectum continet virtualiter sed subiectum est causa equiuoca et ade quata scientie: igitur et c. minor patet: quia ex quo est causa equiuoca continet virtualiter et ex quo est adequata continet totum effectum: minor autem est nota quo ad vtramque partem nam quod subiectum prime scientie sit eius causa equiuoca: patet quia non est eiusdem rationis cum ipsa: quod autem sit adequata patet: quia primitas accipitur hic ex primo posteriorum ex diffinitione vniversalis secundum quod dicit adequationem. igitur subiectum primum necessario dicitur adequatum. Landulphus vbi supra. Tertio ad idem arguunt aliqui alii sic: in essentialiter or dinatis omne stare ad aliquod simpliciter primum. secundo metaphisice sed inter veritates vnius habitus est ordo essentialis: igitur in quolibet habitu omne stare ad aliquod simpliciter primum. istud aut non potest esse nisi subiectum: quia conclusiones reducuntur in principia ex primo posteriorum: principia mediata ad primum principium immediatum constat ex terminis scilicet suhiecto et predicato. sed omne predicatum continetur virtualiter in subiecto ex secundo piermenias. in subiecto igitur ptinetur tota virtus omnium veritatum totius habitus.

Ad idem ab aliis arguitur quarto sic: entitas subiecti continet virtualiter primo entitates omnium passionum qua de ipso demonstrantur igitur. et veritatem omnium propositionum. consequentia patet. quia dispositio vniuscuiusque rei in en titate est sua dispositio in veritate secundo metaphisice: aus probatur: quia principia subiecti sunt adequata causa prime passionis de ipso demonstrabilis: aliter de mostratio non esset ex propriis: cuius oppositum patet primo posteriorum Et principia subiecti cum prima passione sunt causa adequata passionis sequentis. et sic regulariter vsque ad vltimam. ergo etc. Rno ad rationes scoti. Ad primum illorum dico: quod illa maior in qua doctores isti fundantur principaliter non est regulariter vera: quo posito: quod sit vera in scientia subalternante procedente a priori et per causam: non tamen in scientia subaliter nata: quia nec in scientia procedente a posteriori ac pereffectum: non quidem in scientia subalter nata in prima praencipia scientie subalterne: quae sunt in ipsa propositione immediate eo quod in ipsa non deducutur ex aliis sicut conclusiones in scientia sub alternante. et per consequens virtualiter continentur in primis principiis scientie subalternant: ex modo eorum arguendi: quo posito sequitur: quod subiectum primum scientie subalternate non continet virtualiter primo huiusmodi veritates. Nec est etiam vera in scientia procedente a posteriori et per effectum: quia in tali propositiones immediate non formantur de subiecto primo scientie. nec notitia earum dependet a notitia subiecti. Et ad probationem quando dicitur: quod subiectum illarum continet predicatum et sic euidentiam etc. potest tripliciter responderi. Primo quidem potest dici: quod vltima resolutio non stat reguliter ad subiectum prime propositionis immediate scientie subalterne: cum tales sint conclusiones in scientia sub alteruante. et per consequens resoluibiles in priora principia. Secundo potest dici: quod non semper subiectum primum scientie est subiectum prime propositionis imediate: quia in scientia a posteriori et quia est: propositiones immediate non formantur de subiecto primo scientie: vt dictum est supe. Tertio potest dici: quod subiectum primum scientie continere predicatum prime propositionis immediate. potest in: telligi dupliciter: vno modo: quia entitas subiecti virtualiter continetentitatem predicati siue passionis. alio modo: quia notitia subiecti virtualiter continet notitiam passionis siue predicati: quod pro eodem accipio pro nunc Et hoc potest tripliciter intesligi. iuxta triplicem notitiam passionis nobis possibilem potest enim passio vno modo cognosci cognitione quia est in rerum natura. Alio modo cognitione dicente propter quid est in sua essentia. Et tertiocognitione dicente quid est intelligi subiecto. verbi gratia Eclipsis est quedam passio demonstrabilis de sole: et potest istis tribus modis cognosci: quia potest vno modo cognosci si cognoscatur: quia eclipsis solis es. Secundo si cognoscatur quid est. tertio si cognoscatur propter quid soli inest. Et nullo istorum sensuum videtur reguliter verum: quod subiectum contineat praedicatum siue passionem: quae de ipso demonstratur. Non quidenin primo: quia sicut dictum est in arguendo vere demonstratur quod forma substantialis potest informare materiam. et tamen en titas materie non continet virtualiter entitatem forme substantialis: cum sit imperfectior ipsa. Nec in secundo: quia licet quamdoquam notitia subiecti contineat virtualiter notitiam passio nis: quia est. valet quando subiectum est notius sua passione in se et quo ad nos. quandoquem tamen notitia passionis continet notitiam subiecti quia est. valet quando passio est nobis notior quam subiectum. tunc enim a posteriori probamus subiectum esse. quia passio est. Et isto modo ex effectu conuincimus: quia causa est. et sic demonstratiue conuincitur: quod deus est. Nec intertio: quia notitia quiditatiua passionis resoluitur in sua principia intrinseca. valet in proprium genus et inpropriam differentiam: que predicantur perse primo modo. ex primo posteriorum: subiectum autem isto modo non predicantur de passione saltis reguliter vt patet ibidem nec in 4. quia medium habet ratiom cause et propter quid respe. ctum passionis: quia saltem reguliter non est diffinitio subiecti. nec aliud pertinens ad naturam eius vt ostensum est supra: patet igitur: quod non est reguliter verum: quod notitia subiecti contineat notitiam passionis. nec entatis entitatem et per consequens probatio nulla. Ex his patet quid dicendum ad deductionem alterius doc. Ad secundum: potest vno modo dici: quod multis et magnis doctoribus non videtur: quod scientia respiciat subiectum suum sicut causam effectiuam sui: sed si cut marim circa quam vel dequa: de hoc tamen alias. Potest secundo modo dici: quod si subiectum sit aliquo modo causa: esset causa passionis demonstrabilis: non conclusionis demonstrate: quia medium habet rationem cause: et propter quid respectu passionis non subiectum: Post etiam dici tertio: supposito: quod sit causa: quod non semper est eaum adequata: quia primum subiectum scientie subalternate non se habet ad ipsam sicut adequata eam ad effectum: cum sua praencipia recipiat a subaltnante et sint resolubilia in principia sub alternantis. Potest vlterius dici 4 et sic si concedatur minor: quod virtualis continentia cause efficientis non sufficit ad habendum per. fectam notitiam de effectibus productis a sole: cum talis resoluatur in eorum principia intrinseca. valet in proprium genus: et in propriam differentiam: et certum est: quod solpotest perfecte cognosci et effectus eius ignorari quantum ad proprium genus et differentiam.

Responsio ad rationes landulphi. Ad tertium: potest vno modo dici etiam concesso toto: quod nihil demonstratur probabiliter de subiecto scientie subalterne: quia cum principium primum immediatum in tali scientia resoluatur in primmum principium immediatum scientie subalternantis vltima re solutione. et sic status erit ad subiectum scientie subalter nantis non subalternate. Secundo potest dici etiam si consideretur absolute: quod priema principia scientie non resoluerentur in priora principia complexa sed in aliqua simplicia: quod tamen non est verum in scientiis subalternis vt patet ex dictis quia resolutio talium principiorum statad tria simpliciasanctus ad primum subiectum: ad primum predicatum: et ad me dium. et si ista resoluantur inter se ad aliquod vnum a quo principalius dependent conclusiones scite: illud erit me dium. et non subiectum: quia medium habet rationem cause et propter quid respectu conclusionis scite: non subiectum nec predicatum Ad quartum: patet ex supradictis: quod antecedens non est saltem reguliter verum: nec sequitur ex hoc: quod demonstratio non sit ex propriis: quia causa propria et immediata demonstrationis de qua loquitur arist. non est subiectum sed medium: consequentia etiam non est bona: quia posito quod entitas subiecti virtualiter contineret entitate passionis. non propter hoc contineret veritate nec notitiam conclusionis: nec auctoritas arist. est ad propositum: quia loquitur de dispositomine rei intrinseca non extrinseca. Est enim intentio arist. quod quanto aliqua res est perfectior formaliter et intrinsice: tanto magis est intelligibilis quantum est ex se: licet non semper quo ad nos: vt patet ibidem. sed non intentio ipsius est: quod cognita causa extrinseca perfecte cognoscatur effectus: quia oppositum patet ex supradictis. Contra tertiam conclusionem est opinio quorumdam dicentium: quod ratio formalis et adequata primi et per se subiecti habitus scientifici non est nisi respectu predicatiin conclusione scita pro qua: quidam doc. noster arguit dupliciter primo sic Michael de massa in prolo i q. 5. ar. i1. Eadem est ratio subiectiscientie et subiecti conclusionis scite: si ratio formalis subiecti conclusionis scenite est subici respectu praedicati in conclusione scita: ergo etc. minor est euidens: maior probatur: quia ad hendum scientiam sufficiunt principia: subiectum medium et passio demonstrabilis de subiecto: sed certum est: quod sine subiecto conclusionis scite non potest haberi scientia: igitur subiectum conclusionis scite concurrit necessario: et non sic principium nec sicut medium: nec sicut passio: igitur si est subiectum scientie: et sic propositum. Secundo sic: ratio formalis subiecti in scientia dicitur ab eo: quod est subici: sed hoc non potest dici: quia sub icitur actui intellectus tamquam id circa: quod intellectus negociatur: quia sicut principia et passio et medium dicitur subiectum habitus vel actus ipsius intellectus. Nec dicitur ab eo: quod est subici: tamquam illud in quo est scientia: quia habitus non est subiectiue in eo: quod dicitur subiectum scientie oportet igitur: quod dicatur ab eo: quod est subici in conclusione scita per locum a sufficienti diuisione. Ocham in prolo. i. q. 5. ar. i. Ad idem arguunt: quidem alii. Primo sic: vel subiectum scientie: vel subiectum conclusionis scite sunt idem simpliciter: et habetur propositum: vel non: et hoc est impossibile: quod sic probatur. Impossibile est scientiam haberi sine notitia subiec: i illius scientie. sed scientia potest heri sine notitia: cuiuscunque quod non est notitia aliqua premissarum. nec conclusio: nec subiectum conclusionis: nec predicatum: nec medium. igitur subiectum scientie eum non sit aliqua permissarum: nec conclusio nec predicatum conclusionis: nec medium: erit necessario subiectum conclusionis.

Preterea: subiectum scientie est aliquod in complexum: sed preter subiectum conclusionis: et praedicatum nullu est incomplexum nisi medium: et constat: quod subiectum scientie non est predicatum conclusionis. nec medium: relinquitur: ergo quod sit subiectum.

Preterea: secundum omnes: subiectum est illud de quo considerantur proprietates et passiones: sed tale est semper subiectum conclusionis: ergo etc.

Preterea: illa est prima ratio subienti: qua posita omni alio circumscripto aliquid potest esse subiectum: et qui non posita: quocumque alioposito non potee subiectum. sed hoc solo posito: quod aliquid sit subiectum conclusionis scite. omni alio circumscripto: puto: quod non contineat virtualiter. et sic de aliis contradictionibus vere ponitur subiectum scientie: quia ista scientia vere habebit subiectum: et quacumque alia contradictione posita: si non sit subiectum in conclusione scita non potest esse subiectu in scientia: igitur: etc.

Responsio ad rationes michaelis de massa. Ad primum istorum: nego arist. supposito: quod subiectum conclusionis scite sit vox vel conceptus et non res extra: sicut isti concedunt: et ratio istius est. quia cum omnis propositio fiat per operationem intellectus componentis et diuidentis: sicut patet per philosophum secundo de anima: subiectum conclusionis necessario sequ ter operationem intellectus: subiectum vero scientie sicut et obiectum potentie preuenit eius actum. et ideo non est eadem ratio vtriusque. Ad probationem dico¬ quod procedit ex insufficienti: quia ad habendam scientiam non solu requiruntur principia: subiectum scientie: medium: et passso sed etiam conclusio scita: que non est aliquod istorum: subiectum: igitur conclusionis scite concurrit necessario: non sicut principium cum sit incomplexum: nec sicut subiectum scientie: cum non sit res extra: nec sicut medium: nec sicut passio sed sicut pars conclusionis scite. Ad secundum etiam dico: quod procedit ex insufficienti: quia ratio formalis subiecti non dir ab eo: quod est subici: aliquo istorum modorum: sed quia subicitur realiter: vel saltem secundum nostrum modum intelligendi passioni demonstrabili de subiecto. Responsio ad rationes ocham. Ad tertium dico: quod subiectum scientie et subiectum conclusio nis scite non sunt idem: supposito: quod subiectum conclusionis sit vox vel conceptus. Et ad probationem quando dicitur in minori. quod scientia potest haberi sine notitia cuiuscumque: quod non est aliqua premissarum etc. per interemptionem: etc. quia scientia no potest haberi sine notitia rei de qua est. Namab eo: quod res est vel non est: oratio vera. vel falsa dicitur secundum arist. igitur veritas conclusionis scite non potest haberi sine notitia rei: et per consequens nec scientia. Et confirmatur quia ista conclusio vere scitur: omnis homo est susceptibilis disciplie: vel igitur scitur pro se: vel pro re: non pro se: quia sic est falsa etlimpossibilis: quia nec vox nec conceptus est susceptibilis discipline. ergo pro re. et per consequens notitia rei necessario re quiritur: quae tamen non est aliqua preminssarum: nec conclusio nec subiectum conclusionis: nec predicatum: nec medium: ergo etc. Ad quartum: dico quod subiectmen primum scientie non est conceptus: nec terminus in complexus: sicut ista ratio videtur imaginari sed res significata per talem terminum: vel conceptum eo modo: quo fuit declaratum in tertia conclusione mea. Et ratio istius est: quia scientia est de rebus: non de vocibus vel conceptibus: licet ista sint significatiua rerum. Ad quintum dico: quod secundum omnes quni recte loquuntur. illud subiectum scientie: cui vere conueniunt proprietates et passsones. sed tale non est vox vel conceptus qui subicitur in conclusione scita: sed res significata per talem vocem vel conceptum sicut declaratum est supr. Ad vltimum: Primo reduco rationem: quia si deductio sit bona: sequitur quod predicatum conclusionis scite sit primum subiectum scientie: Probatur illa est prima ratio subiecti qui posita etc sed hoc solo posito: quod aliquid sit predicatum concli sionis scite omni alio circumscripto vere ponitur subiectum scientie per probationem suam: quia ista scientia vere habebit subiectum: et quacumque alia contradictione posita: si non sit predicatum in conclusione scita non potest esse subiectum in scientia: ergo etc. Dico igitur ad forma rationis: quod minor implicat non solum falsum: sed incompossibile: quia ponem subientum conclusionis scite: circumscripta re: de quae est scientia est aperta contradictio: quia conclusio non scitur pro se. sed pro re vt patet ex dictis. Opinio multorum anglicorum Con tertiam conclusionem est opinio dicentium: quod res ex non est primum subiectum scientie: pro quae ex fundamentis eorum potest argui Primo sic: vnius scientie est tantum vnum subiectum non plura. ergo subiectum scientie non est res extra significata per vocenvel conceptum qui subicitur in conclusione scita. antecedens est phiysi primo posteriorum dicentis: quod scientia est vna quae est vnius generis subiecti etc. consequentia probatur res: quia significata non est vna sed plures quia non plus per conceptum hominis importatur vnum indiuiduum: quam aliud. Ista ratio sic deducitur ab aliquibus. Si primum subiectum scientie non sit vox vel conceptus etc. sed res extra: vel primo mum subiectum scientie: quae habetur de elephante est elephas vniversalis vel particularis: non vniversalis: quia in re extra nullus etalis Si particularis: vel aliquis determinate: vel omnis qui non potest dici quod aliquis sic et aliquis non: nisi quis vellet loqui ad placitum. Non aliquis determinate: quia non est maior ratio de vno: quam de alio: cum non magis vnus eorum importetur per conceptum elephantis: quam alius. Si omnis: sequitur: quod vnius scientie non erit vnum subiectum. sed plura. imo quasi infinita quod: est in possibile.

Preterea: subiectum scientie est vniversale vel singulare: quia de singulari non est scientia: nec diffini¬ tio. 7 metaphisice: ergo primum subiectum scientie non est resextra: quia res ex est tantum singulanmo vniversalis: quia vniversalia aut nihil sunt autem posteriora sunt: vt dicitur primo de anima: igio etc. Prete terea: illa non est ratio formalis adequata subiecti: qua non posita potest poni subiectum: sed non posita re extra: potest poni subiectum: ergo etc. probatur minor: quia nulla rosa existente haber scientia de rosa tempore hiemali: et ista scientia vere habet subiectum igitur etc. Preterea: scientia de homine fuit ab eterno: quia deus ab eterno perfecte cognouit hominem: igitur subiectum eius fuit ab eterno: quia omnis scientia est de aliquo tamquam de subiecto: sed res significata per conceptum hominis non fuit ab eterno: igitur quia nullus homo fuit ab eternoigitur talis res extra non est subiectum eius

Responsio ad rationes anglicorum. Ad primum: istorum dicsunt multi: quod res primo significata per voce vel conceptum qua subicitur in conclusione scita semper est vna vnitate numerali: vel specifica: vel saltem aliqua vnitate communi et vniversali quae tamen est vere realis. Et si ista opientioesset vera: rationes contra conclusionem istam modicum concludennt. verum quia illud non reputo verum: quia credo quod omnis res de mundo sit particularis: et nulla vniversalis. Respondeo aliter ad eas Ad primo muigiter: nego consequentiam. Et ad probationem dico: quod accidit subiecto primo habitus scientifici ad hoc: quod sit verum: quia ressi ergta per vocem vel conceptum qua subicitur in conclusione scita sit numeraliter vna vel pluens: quia sicut pluens homines sunt vnder populus: sic pluens res sifate per vocem vel conceptum sunt vnum subiectum. Cuius gratia est aduertendum: quod ad hoc quod subsiectum primum habitus scientifici sit vere vnum non: necessario requiritur: quod res significata per vocem vel conceptum qua subi cit in conclusione scita sit vna vnitate numerali: nec requiritur: quod sit vna vnitate specifica: vel alia communi realiquia nulla est talis: sed sufficit: quod sit vna vnitate numerali: sicut quando demratur eclipsis de sole: vel infinitas de deo: vel si sint plures numerialiter sufficit: quod omnes sint vnum vnitate eiusdem per se ordinis: verbi gratia: res significate per vocem vel conceptum qui subicitur in hac conclusione scita: omnis homo est risibilis: sunt numeraliter pluens: quia per conceptum hominis non magis importatur vnum indiuiduum hominis: quod aliud: sicut dicebatur in arguendo et tamen omnes sunt vnum vntur tate per se ordinis: quia eo ipso: quod quilibet homo particularis est animal rationale est inter eos essentialis ordo siue simlitudo: quia non minus assimilantur petrus et paulus: quia quilibet eorum est animal rationale: quam duo homines. albi: quia quilibet eorum est albus. Et quia ista similitudo siue ordo essentialis quae est inter eos sufficit. ad hoc: quod risibilitas demretur de qualibet homine: quia baen sequitur demrato quocunque. hoc est animal rationale: igitur est risibilis. Iccirco talis vn itas per se ordinis sufficit ad hoc: quod omnis homo: etiam si essent infiniti sint vnum subiectum. Et ad istum intellectum probatu aristo 4 metaphisice: quod qua sunt vnius per se ordinis sunt de per se consideratione vnius scientie: ex quo patet: quod illa consequentia est nulla. res significate per conceptum sunt numeraliter plures: igitur scientie qu habetur de homine non est vnum subiecto sed plura: etiam supposito: quod eius subiectum sit res extra. Ex his patet quid dicendum ad deductionem sequentem: quia concedoquod primum subiectum scientie quae haber de elephanten eselehpas vniuersalis. nec aliquis particularis determinate: quia quo cumque taliamnichilato adhuc haber scientia de elephante: nec determinate: omnes istis demonstratis: qui nuc sunt actu: quia si omnes isti amnichilarentur vno solo manente adhuc haberetur scientia de elephante: nec aliqui demonstrati: et aliqui non: quia non est maior ratio de istis: quam de illis: Ex quo patet quod ratio procedit ex insufficienti: Dico ergo quod primum subiectum scientie quae habetur de elephante est elephas indeter minate sumptus vnus vel plures quicumque ponantur in esse sicut primum subiectum scientie: quae habet de homine est homo indeterminate acceptus vnus vel plures quacumque ponantur in esse: de quocumque tali vel quibuscumque talibus vere demodostratur: quod sit vel sint risibiles. Et hoc intendunt docto res dicentes: quod indiuiduum signatum non potest esse subiectum scienie: sed indiuiduum vagum panen: per hocetiam saluatur ilud commune dictum: quod subiectum scientie abstrahit ab esse: fore. vel fuisse. Non sequitur si ponantur actu plures: quod sint plura subiecta: sicut patet ex solutione praecedenti. Et quod illud sit possibile ostendo in simili: quia quando cognoscitur elep has cognitione abstractiua: non solum cognoscitur vox vel conceptus sed res extra: mediate vel immediate non curo: et constat: quod non cognoscitur elephas vniversalis: quia in re extra nullus est talis. et praesertim secundum istos: nec aliquis particularis determinate: quia non est maior ratio de vno quam de alionec aliqui eorum sic: et aliqui non: per eandem ratione: nec de terminate omnes demonstrantis istis tantum qua nunc sunt actum: quia si ista cognitione nunc manente generaretur vel crearetur vnus de nouo: cognosceretur sicut et isti: omnem ergo dicere: quod cognoscitur elephas indeterminate acceptus vnus vel plures quicumquam ponantur in esse. Sed contra solutionem istam instatur: quia omnis particularis res est signata. et determinata. et a bomin alia numeraliter distincta. igitur nulla est indeterminata: et per consequens non est possibile: quod subiectum primum scientie quae habetur de elephante sit elephas quae est in re extra indeterminate acceptus: etc. Ista tamen instantia est nulla: quia si deus precipiat sorti habenti mille florenos: quod det duos amore dei sub per na peccati mortalis: certum est quod non tenetur dare omnes nec aliquos duos determinate: quia demonstratis quibuscumque duobus potest dare alios et illos conseruare: et tamen quicumque illorum quos dedit est res determinata et abomni alia re numeraliter distincta: Ex quo patet quod iste due propositiones non equiualent in significando scilicet quilibet istorum mille florenorum est res dterminata: et aliquis eorum determinate debet dari amore dei. Et sic est in proposito: quia licet quilibet elephas particularis sit res deter minata in se: nullus tamen detminate est primum subiectum scientie que habetur de elephante. Ex quo patet: quod talis modus arguendi mutatrem in rei modum: et per consequens comittit fallaciam figure dictionis Ad quartam rationem principalem: dico quod subiectum primum scientie est vniuersale virtualiter: et obiectiue: quia potest mouere intellectum ad conceptum specificum: et communem: non autem formaliter et subiectiue: cum omne tale sit per solam operationem intellectus vt suppono pro nunc. Et ad probationem quando dicitur: quod singalarium non est scientia nec diffinitio: dico: quod verum est de singulari adequato sue nature specifice determinate accepto: non autem confuse et indeterminate sunt pio. immo sic diffinitiones generum et specierum non sunt diffinitiones rerum vniversalium existentium cxtr animam: sed sunt diffinitiones rerum particularium existentium extra intellcem: sicut expresse deducit comentator primo de anima comento. 8. Ad tertium: potest vno modo dici: quod rosa non existente actualiter non habetur scientia de rosa quantum ad quid rei: quia non est actu. sed quantum ad quid nominis tantum: Potest eitam dici2o: quod scientia habitualis de qualloquimur non est scientia de existentia rose: sed de quiditate veesse: et ideo potest haberi scientia: nulla rosa actualiter existente: quia cum non sit anichilata in hieme ma net quantum ad quidita tem et essentiam saltem in suis causis. Ad vltimum: dico: quod suhiectum primum scientie quam deus habuit de homine ab eterno est ipse deus sub ratione infinite sue deitatis: quae cognita simpliciter et absolute cognoscitur omne possibile. Et hoc fuit ab eterno Landulphus in pro: i q. i. ar i. et q. vlti. ar. i. Contra quartam conclusionem quidam doc arguit sic: causa ostendens passionem de subiecto in scientia proprie d icta est causanon solum in inferendo sed etiam in essendo: sed nisi passio differret realiter a subiecto non posset ponicam in esse do. ergo minor patet: quia subiectum non causatur in scientia nec passio: stante supposito: quia esset idem cum subiecto nec inherentia: quia non est ibi ex quo totum est idem realiter. maior autem a qua pendet tota deductio probatur tripliciter. Primo auctoritate phiysi primo posteriorum dicen¬ tis: quod demonstratio habet fieri ex primis veris immediatis causis conclusionis. et exponit quae sunt illa prima dicit priora autem simpliciter non quo ad nos: sed priora simpliciter sunt cause non solu in inferendo sed etiam in essendo: ergo etc. Secundo auctoritate lincom. dicit quod scientia est aphensio scibilis et mutabilis dependentis a priori: et per apprehensionem cause eius in essendo et in inferendo. Tertia ratione quia per illud praemisse demonstrationis non sunt causa conclusionis proprie scite per quod conueniunt cum sillogismo falsigrapho et dialectico: sed per inferre solum conuenit demodo stratio cum suprad ictis. ergo premisse non sunt solum causa per inferre: maior patet: quia si demonstratio faceret scire per hoc: quod conuenit cum aliis silogismis: alii silogismi facerent scire sicut demonstratio: maior probatur: quia illa tio sequitur figuram et forma sillogistica. In sillogi smo autem falsigripho et topico optie saluatur forma sillogistica et figura. igitur et illatio.

Responsio ad rationes landulphiiAd rationem principalem: nego maiorem. quia omnis habitus conclusionis demonstrate est scientia proprie dicta: exprimo posteriorum: et tamen alique sunt demonstrationes etiam a priori in quibus medium ostendens predicatum de subieco: non est caum in essendo sed tantum in inferendo sicut patet in vltioarticulo prime questionis: et ex primo secude. Et ad probationesrespondeo Ad primum dico. quod non quecumque prio ra simpliciter sunt cause in essendo: quia cum sunt priora in conceptum simpliciter non autem in effectu: non sunt cause in essendo sed solum in inferendo. patet ex tertia distinctione praemi articuli. 2 questionis. Ex quo patet: quod auctoritas arist. non concludit propositum. Ad secundum dico: quod lincon. non diffinit scire communiter sumptum sed in speciali acceptum pro habitu conclusionis demonstrate a prio ri non solum in conceptu sed et in effectu. Ad tertium concedo: quod demonstratio non facit scire per inferre pre eise: sed: quia infert ex veris et immediatis et impossibili libus aliter se habere: quod non conuenit sillo gissmo falsigra pho nec dialectico: sed ex hoc non sequitur: quod causa ostendens passionem de subiecto in scientia propric dicta sit causa in essendo in quia sufficit: quod sit ca in inferendo.

Ad argumenta principalia. Ad rationes prin cipales. Ad primam: que directe conclud it contra quartam conclusionem: nego minorem quia non habentis passiones distinctas a se realiter est prima demonstratio: vt patet ex dictis. Et ad probationem dico: quod non omnis propositio in qua predicatur indistincta passio de subiecto est immediata: quia licet non possit probari a priori: et per causam in essendo: potest tamen probari a posteriori et etiam a priori et per causam in inferendo. Et ad confirmationem concedo: quod substantie potest esse demonstratio non quidem a priori et per causam in essendo et hoc notat arist. sed a posteriori: et etiam a priori et per causam in inferendo sicut patet in isto sillogismo. omnis substantia animata seusibilis: est anima: omnis homo est substantia animata sensibilis. ergo omnis homo est animal. Ad secundam: licet sit pro conclusionequam teneo: potest responderi: quod minor est falsa: quia multo tiens passio demonstrabilis de subiecto distinguitur realiter ab eo vtrum aut sequatur ex homo: quod deus possitacere subiectum sine sua propra passione. et econuersio videbitur alias.