Quaestio 9

Articulus primus. QUantum ad primum articulum primo: declarabitur quid praxis: secundo quid speculatio Circa primum est aduertendum: quod praxis potest accipi quadrupliciter communissime: communiter: proprie: et magis proprie. Primo modo: omnis operatiocuiuscumque virtutis potest dici pratis: siue sit libera: siue naturalis: siue sit agentis per cognitionem: siue non. ratio huius est: quia praxis grece dicitur operatio latine: igitur de quocunque operatio praedicatur et praxis: vnde commentator i ethi. conmento primo dicit: quod licet praxis et endelechia. i est actus et operatio secundum appropriatas significationes distinguantur: communiter tamen acceptis nomibus vnum pro altero ponitur indifferentur.

Secundo mo dicitur praxis non quacumque operatio: sed existens in ptante voluntatis: siue talis sit actus eius elicitus: siue imperatus: siue sit respectu finis: siue eorum quae sunt ad fine: ratio hus est: quia omnis operatio virtutis vel vitii est vere praxis commentatore vbi super dicente: dicitur rursus energia: et sic praxis opus virtutis et per consequens vitii quia contra rationem opus virtutis est praxis eadem et opus vitii: sed omnis operatio existens in ptante voluntatis est opus virtutis vel vitii: quia omnis talis potest esse virtuosa vel vitiosa: igitur omnis talis est vere praxis: dum tamen quantum ad illud per quod formaliter est virtuonsa vel vitiosa in genere molis sit in patante voluntatis.

Tertio modo accipitur praetis proprie et sic dicitur praxis operatio existens in ptante voluntatis non quacumque: sed electiua tantum: vel sequens electionem: hec est expressa sententiaphiysi 6. ethi. vbi vult: quod omnis actus humanus quai proprie habet rationem praexis est electio vel sequens electionem. Et sic commentator loquatur: vbi sup. dicit primt autem consueuerunt transferre in actum quae est secundum electionem. Et licet praexis proprie dicatur tam de operatione quae sequitur electione quam de electione ipsa: quia electiovt patet ibidem est prinitum actuum humanorum laudabilium et vitum perabilium: de vtroque tamen dicitur proprie: vt patet per ari. Quarto modo accipitur magis proprie et propriissimum: et sic praexis dicitur opratio existens in ptante voluntatis electiua vel sequens electionem: non quacumque sed alterius potentie quam intellectus ratio hus est quia intellectus extesione fit pecticus ex. 3. de anima. igitur illa tantum operatioad quam extenditur intellectus est praexis propriissime et strictissime: sed stando praecise inactibus intellectus: nulla est extensio in tellectus: quia non tendit extra se: nisi vt actus eius tendit: respicit actum alterius potentie: igitur solus actus intellectus est praexis propriissime: dum tamen sit in ptante voluntatis et sic electio vel sequens electionem: hod ad propositum applicando dico: quod pratis a qua proprie dicitur habitus vel scientia practica: quia sic ad praesens loquor de praectica non est praetis sumpta primo modo: nec secundo nec tertio ratio huius est: quia praexis sic sum pta distinguitur a speculatione: quia nulla scientia a speculatione dicitur practica: accepta autem primo mo vel se cundo: vel tertio: non distinguitur ab ipsa. Non quidem accepta primo modo: quia sic omnis operatio cuiuscumque virtutis dicitur praexis: speculatio autem est operatio virtutis intellectiue. Nec secundo quia sic: omnis operatio existens in patate voluntatis dicitur praexis: constat autem quod speculatio existit imptate voluntatis: quia speculatio est quadam intellectiointelligem autem potest homo cum voluerit: secundo de anima. Nec tertio: quia sic omnis operatio electiua. vel sequens electionem est vere pratis. sed de speculatione potest esse consilium: et respectu eius et electio igitur pura speculatio potest esse praxis istomodo. praxis ergo a quae proprie dicitur habitus vel scientia practica non est praxis sumpta aliqu istorum modorum. NRestat ergo per locum a sufficienti diuisione quod a praxi quato modo dicta dicatur scientia practica: quod patet etiam ex duobus primo sic: quia distinguitur a speculatione vt patet secundo: quia pextensionem ad ipam intellectus dicitur praecticus: vt patet ex dictis. igitur et habitus vel scientia. praxis igitur vt de ea loquimur ad presens est operatio alterius potentie intellectus electiua vel sequens electionem: nata elioconformiter rationi recte ad hoc quod sit recta: per primum ex cluditur omnis operatio intuitiua: quia ad ipsam proprie non extendit intellectus. et sic speculatio. per secundum ex cluditur omnis operatio cuiuscumque potentie: quae non est electio: vel sequens electionem. de quibus dicetur infra: protertium describitur praxis bona vel virtuosa non vitiosa quia vitiosa non nata est elici conformiter rationi: sed difformiter rationi recte: vel conformiter rationi erronee.

Contra descriptionem quam dat ocham de praxi in proloo priemi. q. ar. Ex his infero aliquas conclusiones correlarias Prima est: quod illa descriptio praxis est impropria quae dicitur quod praxis est omnis operatio existens in potestate voluntatis considerata ab intellectu: respectu cuius est electio voluntatis: hoc patet primo: quia praxis sic dicta dicitur de operatione intellectus etiam per eos: cuius oppositum patet ex dictis.

Secundo: quia illa descriptiopraxis est impropria per quam praxis non distinguitur a speculatione: quia speculatio vt nunc loquimur non est praxis: aliter scientia speculatiua esset vere practica: quod nihil est dicere: hec autem est talis: quia speculatio est in potestate voluntatis: et potest esse considerata ab intellectu et respectu ipsius potest esse electio igitur etc.

Contra de scriptionem francisci in prolo i q.. ar. i. Secunda est: quod etiam illa de scriptione nulla: qua dicitur quod praxis est operatio intellectus regulabilis a ratione recta hoc patet primo: quia aliquis actus intellectus potest per alium actu intellectus aliquo modo dirigi regnla riter: aliter logvyca non dirigent nos in actibus discurrendi: et tamen nullus est vere praxis etiam per eum ibidem. Se cundo: quia non omnis praris est regulariter a ratione recta: praxis enim vitiosa non elicitur conformiter: sed difformiter rationi recte. Nec valet si dicatur: quod diffinitur praexis bona: vel virtuosa: non vitiosa: quia tunc deberet dici quod praexis est operatio regulabilis a ratione recta ad hoquod sit recta: et sic de praxi virtuosa fieret mentio. Contra de scriptionem scoti in prologo. i. q. vlti. art. Tertia est: quod illa de scriptio pratis est simpliciter in sufficiens: qua dicitur quod praxis est actus alterius potetie quam intellectus: naturaliter posterior intellectione: nata elici conformiter etc. hoc patet: quia illa delcriptio est insufficiens que non conuertitur cum descripto: talis est ista: ergo: probatur minor quia nulla operatio est proprie pratis nisi sit electio vel sequens electionem: vt patet per aristo: sed aliqua operatio que non est electio nec se¬ quens electionem est alterius potentie quam intellectus naturaliter posterior intellectione: nata elici conformiter etc: sicut patet de appetitu finis: immo de omni operatione circa ipsum finem: igitur non omnis operatio alterius potentie quam intellectus: naturaliter posterior intellectione nata elici etc: ex hoc patet: quod illa descriptio est insufficiens que non conuertitur cum descripto: talis est illa: igitur minor probatur: quia nulla operatio est proprie praxis: nisi sit electio vel sequens electionem: vt patet per aristo: sed aliqua que non est electio vel sequens electionem est alterius potentie: quia intellectus naturaliter posterior intellectione nata elici conformiter etc: sicut patet de appetitum finis: immo de omni operatione circa ipsum fine: ergo non omnis operatio alterius potentie quam intellectus naturaliter posterior intellectione etc. est proprie praexis nec per consequens descriptio conuertitur cum descripto. Et vlterius licet prima contraditio huius descriptionis sit vera: oppositum tamen potest ostendi ex dictis huius doctoris: primo: quia sequitur per eum in eadem questione: intellectio est imperata a voluntate: igitur est praxis vel practica: sed aliqua in tellectio potest esse imperata. a voluntate et tamen nullo modo potest esse practica.

Preterea: omnis operatio ad quam inclinat virtus appetitiua est vere praxis per eum ibidem: immo per hoc probat dilectionem finis esse praxim: sed ad operationem aliquam intellectiuam inclinat virtus appetitiua: quia ad virtuose studendum vel speculandum inclinat amor habitualis qui est virtus appetitiua: etiam per eum. Et confirmatur: quia ad speculandum vel virtuo se studendum potest aliquis inclinari secundum imperium voluntatss: non minusquam ad ieiunandum vel celebrandum: ergo talis cognitio vere erit praxis: et in his iste doc. videtur contradicere sibi. Sed contra descriptionem per me datam quantum ad primam eius condictionem qua dictur quod praxis est operatio alterius potentie quam intellectus: arguitur primo sic: Ocham in prologo i q. i. de praectico et speculatiuo ar i. Omnis operatio de qua sicut de subiecto est notitia practica est praxis: quia notitia practica dicitur in extensione ad praxim: sed de speculatione et actu intelligendi est notitia practica: et hoc est intelligendum de operibus que sunt in potestate nostra: ergo ipsaintellectio est praxis.

Preterea: omnis operatio se quens electionem est praxis: sed actus intelligendi sequitur electionem et consilium: potest enim aliquis consiliari an debeat studere vel non: et postea eligere studere: igitur istud studium sequens consilium et electionem vere praxis est.

Preterea: omnis actus intelligendi qui est directiuus alterius actus mediante actu voluntatis est practicus: et actus directus est praxis: sed vnus actus intellectus vere dirigit alium actum mediam te actu voluntatis: ergo primus dirigens vere erit pra cticus: et alius directus vere erit praxis. maior est manifesta: quia talis acttus vere extenditur ad alium dirigendum per ipsum: minor patet: quia dictamen quo dictatur pro qui loco et tempore est studendum in theologia: vel alia faculta te vere dirigitur mediante actu voluntatis: potest enim voluntas conformit: impsare istud studium sicut dictatur priusper intellectum: igitur etc.

Responsio ad rationes ochanm. ad primum patet: quod improprie loquitur de prati: quia ratio probat quod pure speculatio sit vere praxis: proprie igitur non loquitur de prati vt ab ea distinguitur scientia pra ctica: dicendum igitur quod minor est falsa: aliter naturalis physia que considerat de actibus intellectus: vt patet 3 delaima esset scientia practica contra philosophum. Et ad probationem dico: quod de operibus que sunt in potestate voluntatis ad que intellectus potest extendi est notitia practica: non autem de operibus vel actibus ad que vel ad quos non extenditur intellectus: quia intelleetus vt patet ex tensione fit practicus: ad actus autem intelligendi et praesertim ad speculationem non extenditur intellectus: vt dictum est supra.

Ad secundum patet: quod loquitur de prati tertio modo dicta non quarto: quia sic non omnis operatio electiua vel sequens electionem est praxis: vt patet ex dictis. et ideo non est ad propositum: quia equiuocatur de praxi.

Ad tertium dicendum per interemptionem maioris: quod non omnis actus intelligendi qui est directiuus alterius mediante actu voluntatis est practicus: nec actus directus est praxis: vt nunc loquimur de praxi: nisi actus directiuus sit alterius potentie quam intellectus: et sic electiuus vel sequens electionem: aliter logyea esset practica: quia dirigit nos in actibus discurrendi: quod communiter non tenetur.

Et ad probationem quando dicitur: quod talis actus vere extenditur ad alium dirigendum: dicendum: quod talis extensioactus non sufficit ad hoc quod actus directiuus sit practicus. et actus directus sit pratris vt loquimur: sa requiritur extensio ipsius intellectus que non est possibilis stando praecise in actibus intelligendi. His premissis patet: quid sit praxis: vt de praxi loquimur ad praesens: et hoc de primo termino. De secundo dico: quod speculatio a qua proprie dicitur habitus vel scientia speculatiua: quia sic de speculatione loquor ad praesens est operatio intellectiua: que non ordinatur ad aliquam operationem regulandam que vere sit praxis: sed est sui gratia per primum excluditur omnis operatio alterius potent ie quam intellectus: et sic praxis: per secundum omnis notitia practica: quia omnis talis dicitur practica a praxi ad qua ostenditur vel ordinatur: per tertium ostenditur quod eius finis est scire tantum: non operari.

Sed contra descriptionem istam: et praesertim quatum ad tertiam eius partem potest argui primo sic: quod est sui gratra non ordinatur sic ad alium finem: sed quod non ordinatur ad finenest vltimus finis: igitur quod est sui gra est vltimus finis: sed speculatio: non est vltimus finis igitur non est sui gatra. Preterea: non omnis habitus speculatiuus est sui gra: sed solus metaphisicus: dicente philoso in prhemio metaphisice: quod hec sola libera est scientiarum: sola namque hec suimet est causa: igitur non omnis speculatio erit sui gratia: sed sola metaphisica.

Preterea: sicut se habet habitus ad habitum: sic actus ad actum: sed omnis habitus siue sit practicus siue speculatiuus ad theologiam ordinatur tanquam ad finem: ergo omnis speculatio et omnis praxis ad speculationem vel operationem theologie ordinatur: igitur nulla earum est sui gatria.

Preterea speculatio ordinatur ad vltiorem operationem tanquam ad finem: igitur non est sui gratria: paconsequentia: antecedens probatur: quia odmnis operatio potentie inferioris ordinatur finaliter ad operationem potentie supioris. 7. phi. semper enim quod est deterius maioris est gratia sed voluntas est superior intellectu: igitur omnis operatio intellectiua ordinatur finaliter ad operationem voluntatis. Pro solutione istarum rationum est aduertendum: quod speculationon dicitur sui gratia simpliciter: quia quod sic est sui gratia est vltimus finis omnium: et sic solus deus est sui gratia: sed dicitur sui gratia secundum quid: quia valet non ordinatur ad aliquam operationem dirigendam et regulandam que vere sit praxis.

His praemissis dicendum ad primum: quod illud quod est simpliciter sui gratia: non ordinatur ad finem sui: speculatio autem non est simpliciter sui gratia: sed secundum quid. Ad secundum dico: quod sola metaphisica dicitur sui gratia: non quia ipsa sola non ordinatur ad operationem aliquam dirigenda que vere sit praxis: sed quia ad ipsam tanquam ad perfectiorem omnes alie ordinantur: ipsa autem non ad aliam: per idem patet quid dicendum ad tertium.

Ad quartum: dicerent aliqui quod actus intellectus est perfectior actu voluntatis: non igitur ordinatur ad ipsam: sed econtra: hoc tamen non credo verum: et ideo concedo quod speculatio et omnis actus intellectus ad actum aliquem voluntatis finaliter ordinatur: non tamen ad ipsum dirigendum vel ordinandum: et ideo non sequitur quod sit sui gratia: vt nunc loquimur: et hoc de primo.

Secundus articulus. QUantum ad secundum articulum pono quattuor coclusiones: praemitto tamen ad earum euidentiam: quod theologia viatoris potest accipi. Uno modo pro habitu vnius conclusionis theolog. ce tantum. Alio modo prohabitum omnium conclusionum partinentium ad ipsam: sicut in questione de subiecto dicebatur. Et intelligo. q. de theologia secundo modo dicta: quia sic doctores communiter querunt de fine theologie: Ratio huius est: quia posito quod finis immediatus vnius conclusionis theologice sit praxis: et alius speclatio: adhuc isti fines habent per se ordinem inter se: vel ad vnum tertium qui principaliter in toto habitu theologico intenditur: et de tali proponitur praesens questio.

His praemissis prima conclusio est: quod actus voluntatis circa finem: non est proprie praxis: sed circa ea tantum quae sunt ad finem. Ista conclusio sequitur ex supradictis: quia omnis actus quaproprie habet rationem praxis est electio vel sequens electionem: sicut patet ex articulo praecedenti: sed volitio finis non est electio: nec sequitur electionem: er go: minor probatur primo: quia voluntas est finis: electioautem eorum que sunt ad finem: vt patet per philosophum. 3. ethi.

Secundo quia electio sequitur consilium: consilium autem non est de fine: sed de his que sunt adfinem: consiliamur enim non de finibus: sed de his que sunt ad finem secundum aristo. vbi supra: igitur respectu finis non est electio nec per consequens actus quisequitur electionem: sed respectu eorum que sunt adfinem tantum.

Secunda conclusio est: quod dilectio dei meritoria non est proprie praxis. Ista conclusio sequitur ad praecedentem: quia dilectio dei meritoria est actus voluntatis circa finem: non circa ea que sunt ad finem. Et confirmatur: quia nulla operatio quae est simpliciter perfectior quacumque speculatione est proprie praxis: quia quacumque notitia practica aliqua speculatio est perfectior: et quacumque praxi aliqua speculatioex prohemio metaphisice: sed dilectio dei meritoria est simpliciter perfectior quacumque speculatione: saltempro statu vie: ergo etc.

Preterea: omnis actus virtuosus que proprie habet rationem praxis est in potestate voluntatis quantum ad illud per quod formaliter est virtuosus: sed dilectio dei meritoria non est potestate voluntatis: vt meritoria est: siue quantum ad illud per quod veraciter est meritoria igitur etc. maior patet ex supradictis: minor probatur: quia dilectio dei ex sola accepttione diuina est meritoria: hoc autem: vt patet non est in potestate voluntatis. Et confirmatur ista ratio: quia omnis actus qui proprie habet rationem praxis ante inquisitionem vel infusionem habitus: est in potestate voluntatis: patet in omnibus inductiue: sed constat quod dilectio dei meritoria ante infusionem habitus charitatis non est in potestate voluntatis: aliter ex puris naturalibus possemus mereri vitam eternam: quod est error pelagii: ergo etc. Nec valet si dicatur quod maior est vera de omni praxi quam phiysi cognouerunt: non autem de ista: quod non viderunt: quia sic dicendo conceditur quod dilectio dei non est praxis eo modo quo physi loquum tur de praxi: et hoc intedimus. Nec valet vlterius si dicatur quod licet ante infusionem habitus charitatis dilectio dei meritoria non sit in potestate voluntatis: post infusionem tamen ipsius in potestate nostra est. Primo: quia concesso quod assumitur: non soluitur ratio quia pratis vt de ealoquuntur phiysi non solum post acquisitionem habitus: sed etiam ante est in libera potestate voluntatis Secudo: quia etiam posito habitu charitatis infuse ad hoc quod dilectio dei sit meritoria requiritur acceptatiodiuina: que non est in potestate nostra: nec habitus charitatis. neccessitat voluntatem diuinam ad acceptandum actum meritorium: nisi ex ordinatione diuina: vt suppono ad presens: igitur etc.

Tertia conclusio est: quod finis principaliter intentus in habitum theologico viatoris est dilectio dei meritoria: probatur primo sic: nobilissima operatio ad quam theologia pro statu vie finaliter ordinatur est finis principaliter intentus in habitutheologico viatoris: dilectio dei meritoria est huiusmodi. ergo: maior patet: quia si detur oppositum: sequitur quod theologia enr nobis non sit scientia nobilissima: quia illa erit nobilior: cui: finis principaliter intentus est huiusmodi operatio nobilissima. Minor habet duas partes. prima est quod theologia pro statu vie sicut ad finem ordinatur ad dilectionem dei meritoriam Et ista probatur primo sic: sacra scriptura et percepta diuina ad eundem finem ordinantur pro statu vie: hoc patet: quia tamscriptura sacra: quam praecepta diuina ordinantur vltimate ad beatitudinem consequendam. igitur finis praecepti est finis scripture sacre: saltem pro statu vie. sed finis prieceptiest charitas: sicut patet per appostolum prima ad thi. primo. ergo etc.

Secundo sic: qui diligit deu et proximum legenm implet. igitur finis legis: et per consequens sacre scripture est dilectio di et proximi. antecedens patet. quia plenitudo legis est dilectio: ad ro. 13. consequentia probatur: quia sicut finis praecepti: est adimpletio praecepti sic finis legis est impletio legis.

Tertio sic quia finis preceptiest finis scripture sacre: sicut patet ex ratione precepti et finis precepti est plenitudo legis. ergo Istam rationem tangit beatus. Aug: de laude charitatis in principio secundumo nis. vbi sic ait. diuinarum scripturarum multiplicem habundantiam: latissimamque doctrinam sine vllo errore comprehendit et sine vllo labore custodit: cuius cor. plenum est charitate: dicente apstolo. plenitudo autem legis charitas. Et alio loco. finis autem praecepti charitas decorde puro et conscientia bona. et fide non ficta. quid est autem praecepti finis nisi praecepti adimpletio. nisi legis plenitudo. quid ergo dixit plenitudo legis charitas. hoc etiam h dixit finis praecepti charitas. hec aug. Ex quibus verbis euidenter apparet quod finis sacre. scripture sit dilectio quia ipsa est finis praecepti et legis plenitudo.

Tertio sic illa doctrina quae nobis ad hoc proponitur intuenda: vt per ipsum deus quaratur et diligatus ad dilectionem dei ordinatur sicut ad fine. oppositi pti infert oppositum subiecti. theosogia est huiusmodi: vt patet per b. Aug. secundo de tri. c. 2. vbi sic ait. Non erro ad inquirendam substantiam dei siue per scripturam eius siue per creaturam: que vtraque nobis ad hoc proponitur intuenda: vt ipsa quaratur ipse diligatur. ergo Secunda pars illius minoris et: quod dilectio dei meritoria pro statu vie est nobilissima hominis operatio et hec communiter est concessa: quia sicut se habet habitus ad habitum: ita actus ad actum. sed habitus charitatis saltem pro statu vie est nobilissimus. quia nobilior nobilibus dicente apstolo. 1. ad corin. 13. nunc autem manent fides spes: charitas: tria hec maior autem horum est charitas. ergo patet ista minor: et per consequens illa tota ratio: confirmatur: quia tota sacra scriptura ad fidem specie. et charitatem pro statu vie finaliter ordinatur. sicut patet per b. aug. 8. detri. c. 16 de par. vbi sic ait. vbi sunt enim illa. tria propter quae in animo edificanda omnium diuinorum librorum machinamenta consurgunt: fides: spes: charitas: nisi in animo credente. quod nudum videt: et sperante atque amante quod credit. sed constat quod maior istorum trium est charitas siue dilectio: vt patet per apostolum iam allegatum: igitur ad ipsam si cut ad fine principalem et principaliter intentum tota scripturam sacra ordinatur. saltem pro statu vie. Secundo ad principale sic: illa operatio per quam viator perfectius et intimius coniungitur ipsi deo est finis principaliter in tentus n habitu theologico viatoris: dilectio dei me ritoria est huiusmodi: ergo maior patet ex duobus. Primo: quia tota sacramet scriptura finaliter ordinatur ad perfectam vnionem hominis cum deo. Secundo: quia omnis habitus ordinatur sicut ad finem principaliter intentum ad illum actum per quem poten¬ tia diuina perfectius vnitur et coniungitur subiecto cuius habitus: minor autem est nota: quia deus charitas est: qui manet in charitate in deo manet: et dein eo. vnde be aug. de laude charitatis circa printum. Nec dubitari vllo modo potest quod templum dei sit homo: in quo habitat charitas: dicit enim Io. charitas est deus: ergo etc.

Tertio sic: habitus theologicus viatoris ordinatur vltimate ad eternam beatitudinem consequendam: sic patet per be. aug. 14 de tri. c. i. igitur illa operatioest finis principaliter intentus in ipso per quam huiusmodi habitudo acquiritur principaliter: sed hec est dilectio dei et proximi: non est dubium: dicente aposto id est ad corin. i3. Si linguis hominum loquar et angelorum: charitatem autem non habeam etc. super quo verbo dicit gloria probat quod charitas sit excelletior aliis: quia alia non valent sine ea: et ipsa sine eis valet. vnde be. aug. 15. de tri. c. 4o. nullum est isto dei dono excellentius: solum est quod diuidit inter filios regni eterni: et filios perditionis eterne. Et subdit immediate dantur et alia per ipsam in misericordia: sed sine charitate nihil prosunt: nisi ergo tantum impartiatur cuique spiritus sanctus: vt eum dei proximum faciat amatore a sinistra non transfertur ad dextram. Et quibusdam paucis interpositis concludit: quantum ergo bonum est: sine quo ad eternam vitam neminem cetera bona inducunt. Ex quibus apparet: quod per dilectionem dei et proximi: eterna beatitudo acquiritur principaliter: ergo etc.

Ista conclusio potest multis auctoritatibus confirmari. Primo auctoritate illa vulgata be. aug de laude charitatis: et ponitur in gloria. super illo verbo prima ad thi in finis praecepti charitas. vbi sic inquit aug. totam magnitudinem et ampliationem diuinorum eloquiorum secura possidet charitas qua de um proximumque diligimus: que radix est omnium bono rum: vnde in his duobus praeceptis: tota lex pendet et prophete: si ergo non vacat omnes paginas scausas perscrutari: omnia volumina sermonum euoluere: omnia scripturarum secreta penetrare tene charitate vbi pendent omnia: quia finis omnium est dilectio dei et proximi. hec aug.

Secundo auctoritate eiusdem primo de doctrina christiana. c. 4o. vbi sic ait: omnium igitur que predicta sunt ex quode rebus tractamus: hec summa est vt intelligatur legis et omnium scripturarum diuinarum plenitudo et finis esse dilectio rei qua fruendum est: et rei que nobiscum ea refrui potest. Ex his et multis similibus que possunt adduci patet: quod finis totius scripture sacre salte pro statuvie: est dilectio dei et proximi: et non est finis alterius principaliori subordinatus: vt patet ex supradictis: ergo etc.

Quarta conclusio est: quod finis principaliter intentus in habitu theologico viatoris non est praxis nec speculatio. Ista conclusio sequitur ex praecedentibus: quia finis principaliter intentus in theologia viatoris: est dilectio dei meritoria: ex conclusione praecedenti: et dilectio dei meritoria non est proprie praxis: sicut patet ex secunda conclusione: et certum est quod non est speculatio cum sit actus voluntatis: non intellectus: ergo et hec de secundo.

Tertius et quartus articumlus. QUantum ad tertium et quartum articulum simul mouenda et dissoluenda sunt dubia.

Et primo contra prima conclusionem quidam doc. arguit primo sic. Scotus in prolo primi. q. 4. Qis operatio alterius potentie quam intellectus naturaliter posterior intellectione nata dirigi et regulari rationem rectam est propriissime praxis: actus voluntatis circa finem vltimum est huiusmodi: ergo: maior supponitur: minor probatur dupliciter.

Primo sic: quia licet voluntas non possit erra re circa finem ostensum in vniversali: potest tamen errare circa finem in particulari ostensum: igitur adhuc vt recta ratione agit circa finem principaliter ostensum indiget dirigi et regulari: et nonnisi per rationem rectam ergo etc.

Secundo: quia habitus directiuus non ponitur propter substantiam actus: sed propter circumstantiam: sicut temperantia: non ponitur propter substantiam actus comedendi: sed propter circumstantiam: igitur licet voluntas determinata esset ad substantiam actus tendentis in finem in pareticulari: requireretur tamen directio quantum ad circumnstartias illius actus ad quas non exteditur directio que est circa substantiam actus: igitur idem quod prius.

Preterea: ad principale secundo sic: cognitio dirigens voluntatem circa vltimum finem est cognitio practica: igitur actus voluntatis directiuus est vere praxis: consequentia est nota: quia cognitio practica non dirigit nisi praxim: antecedens probatur: quia ad idem genus secundum praximt vel speculationem partinent principiaet conclusiones: conclusiones enim practice resoluuntur in principia practica: non speculatiua: igitur cum cognitiofinis sit directiua in actibus circa ea que sunt ad finem: et quasi sit cognitio eorum que sunt ad finem: sic quasi cognitio inclusa in cognitione finis quasi principiasi cognitio eorum que sunt ad finem sit cognitio conclusionum practicarum: cognitio finis erit cognitio predicta quae si principia practici.

Responsio ad rationes scoti. Ad primum istorum: nego maiorem: quia sicut actus intelligendi directus et regulatus per alium actum intellectus: non est vere et propriissime praxis: quia ad ipsum non extenditur intellectus: etiam per istum doctorem: ita etiam et actus voluntatis: etiam si sit directus per rationem: non erit proprie praxis: nisi sit electiuus vel sequens electionem: vt patet ex dictis: quorum neutrum conuenit in proposito cum voluntas sit finis: electio autem eorum que sunt ad finem. Ad secundum nego antecedens: quia cognitio quam habet intellectus de deo vt est finis vltimus: est speculatiua non practica: et cognitio quam habet theologus non est practicanec speculatiua: vt declarabitur. q. sequenti. Et ad probationem dico: quod cognitio eorum que sunt ad finem: non se habet ad cognitionem finis sicut conclusio ad principium eomodo quo principium: et conclusio sumuntur in habitum scientifico: sicut imaginatur illa deductio: et ideo ratio nulla.

Scotus vbi supra. Contra secundam conclusionem idem doc. arguit sic: omnis actus ad quem iuclinat virtus appetitiua est vere praxis: quia quaelibet talis virtus est habitus electiuus 2. ethi. sed ad dilectionem dei inclinat virtus appetitiua non tamtum charitas: sed etiam amor acquisitus habitualis qua est virtus appetitiua quia habitus appetitus consonat rationi recte: igitur etc.

Ad idem arguunt alii sic. Preterea: omnis operatio existens in potestate voluntatis est praxis vel speculatio ex communi dicto omnium philysorum: sed dilectio dei est in potestate voluntatis et non est speculatio cum non sit operatio intellectus sed voluntatis: igitur est vere praxis.

Preterea: vel actus dilectionis meritorie est eiusdem rationis specifice quantum ad substantiam actus cum actu dilectionis naturalis circa de um vel alterius: si eiusdem: igitur sicut actus dilectionis naturalis est vere praxis: et actus dilectionis supnaturalis: si alterius: adhuc idem sequitur. quia sicut ex parte intellectus actus naturalis et supernaturalis infra idem genus considerationis continentur: quia vterque est vere speculatio: sic etiam ex parte voluntatis debet esse: et per consequens sicut actus dilectionis naturalis est vere praxis et supernaturalis. Et confirmatur: quia actus videndi elicitus a potentia visiua supernaturaliter creata: si poneretur: et actus videndi elicitus a potentia naturaliter generata infra idem genus continerentur: quia vterque esset visio: igitur a simili quamuis actus dilectionis meritorius sit elicitus a potentia mediante habitu supernaturaliter infuso: erit tamen infra idem genus operationis cum actu dilectionis naturalis: sic quod vterque erit vere praxis.

Preterea: philosns. 3 de anima c. de mouente dicit: quod sicut appetitus sensitiuus sequi tur rationem et per ipsam in agendo cum fantasia est principium motiuum: sic etiam et voluntas cum ratione: sed quotiescumque appetitus sensitiuus sequitur rationem et per ipsam in agendo regulatur est principium practicum: et operatio eius est vere praxis: igitur quotienscumque voluntas sequitur rationem et per ipsam in sua regulatione operatur: erit principium practicum: et eius operatio est vere praxis: ita in diligendo de um voluntas sequitur rationem et per ipsam dirigitur et regulatur: ergo etc.

Responsio ad rationes scoti et suorum. Ad primum istorum potest vno modo dici quod ad dilectionem dei meritoriam: non inclinat virtus appetitiua quod sit habitus electiuus: quia electio est praecise illorum quae sunt ad finem. Et quando dicitur: quod omnis virtus appetitiua est habitus electiuus: verum est: si sit appetitiua eorum que sunt ad finem: non eorum que sunt appetitiua finis: quia respectu finis non est electio sed voluntas. Secunda: quia non omnis operatio ad quam inclinat virtus appetitiua: etiam si talis sit habitus electiuus est vere praxis: nisi sit attingibilis per inclinationem illius habitus electi: quod in proposito dici non potest: quia dilectio dei meritoria non est attingibilis per habitum naturaliter acquisitum: aliter ex puris natur alibus meremmur quod non consonat catholice veritati.

Ad secundam potest vno modo dici per interemptionem maioris: quia non omnis operatio alterius potentie quam intellectus existens in potestate voluntatis est praxis proprie dicta: nisi sit electio vel sequens electionem: vt patet ex dictis igitur non omnis operatio existens in potestate voluntatis est praxis vel speculatio: nec ista fuit communis sententia philosorum: immo contradicit arist. 6. ethi. dicit quod omnis actus humanus qui proprie habet rationem praxis est electio: vel sequens electionem: vt allegatum est supra: potest etiam dici secundo interimen do minore: quia dilectio dei meritoria vt meritoria est non est in potestate voluntatis: quia non habet quod sit meritoria: nisi ex acceptatione diuina: que non est in potestate nostra. Sed contra solutionem istam instatur primo: quia omnis actus meritorius: vt meritorius ergo procedit a principio libero non naturali sed omnia talis est in potestate nostra: ergo etc.

Preterea: ex actibus qui non sunt in potestate nostra: non laudamur nec vituperamur: ergo omnis actus meritori us vel demeritorius est in potestate nostra: et quam. to magis est demeritorius tonto magis in potestate nostra: igitur omnis actus meritorius: vt meritorius est: est in potestate nostra: et quauto magis meritorius: tanto magis erit in potestate nostra: antecedens patet: quia pec catum ideo peccatum: quia voluntarium secundum aug: consequentia videtur nota: quia non minus requiritur libertas et facultas voluntatis ad merendum quam ad demerendum.

Preterea: non minus est in potestate nostra post infusionem habitus charitatis dilectio dei meritoria: quam sit actus credendi post infusionem habitus fidei: sed actus credendi post habitum fidei infusum est simpliciter in potestate nostra: et ex hoc necessario praxis vel speculatio: et constat quod nodn praxis: igitur speculatio: ergo actus dilectionis me ritorius post habitum charitatis infusum erit simpliciter in potestate nostra: et ex hoc necessario pra xis vel speculatio et constat quod non speculatio: igitur erit praxis. Pro solutione istarum rationum est aduertendum: quod actus dilectionis meritorius potest accipi dupliciter: videlicet quantum ad sub stantiam actus: et quantum ad esse meritorium ipsius. Primo modo non includit dei acceptationem: sicut nec actus credendi vel sperandi. Secundo modo in cludit diuinam acceptationem vel saltem ipsam comnotat necessario. his praemissis dico ad primum: quod omnis actus meritorius procedit a principio libero nobis intrinseco quantum ad substantiam actus: non autem quantum ad esse eius meritorium: quia tale includit vel comnotat diuinam acceptationem quae non est in nostra libertate. Ad secundum dico: quod ex actibus qui non sunt in patante nostra nec quantum ad substantiam actus: nec quantum ad esse meritorium vel dmeritorium: nec laudamur: nec vituperamur: sicut patet de actu quolibus naturali: vt distinguitur contra liberum. Ex actibus autem qua sunt in ptate nostra quantum ad substantiam actus possumus laudari vel vitupari sic autem est in proposito vt patet ex dictis. Ad tertium dico: quod si fiat comparatio inter actum meritorium. et de meritorium quantum ad substantiam actus concedo: quod non minus est in potestate nostra actus meritorius quam demeritorius. si vero fiat comparatio inter ipsos quantum ad esse meritorium et demeritorium: neganda est consequentia. quia non est simile de actu meritorio et demeritorio quantum ad hoc: quia esse de meritorium totaliter est anobis: non autem esse meritorium vt patet ex dictis.

Ad quartum negatur maior: quia actus credendi post habitum fidei infusum nihil in cludit quod non sit in potestatenra. dilectio autem dei meritoria etiam post habitum charitatis infusum includit diuinam acceptationem et ideo non est simile.

Ad tertium principale potest vno modo dici: quod etiam dilectio dei naturalis: non est proprie pxis cum sit dilectio finis: cuius non est electio. post et dici secundo: quod non est simile de dilectione naturali et meritoria siue sint eiusdem rationis specifice: siue non. quia dilectio dei naturalis totaliter est in potestate nostra: meritoria autem non: quantum ad hoc quod est esse meritorium. Et per hoc patet quid dicendum ad ratione confirmationis: quia non est simile de actu videndi elicito a potentia visiua supernauraliter creata et naturaliter gnerata: et de dilectione dei naturali et meritoria: tum propter acceptationis divine implicationem: tum quia omnis actus potentie visiue est formaliter visio. sed non omnis operatio voluntatis etiam naturalis est formaliter praexis: nisi sit electio vel se quens electionem: quod in proposito dici non posset.

Ad quartum: potest vno modo dici: quod sicut appetitus sensitimus regulatus per rationem est principium praecticum: sit intellectiuus respectu operationis existentis in potestate nostra. Post etiam dici secundo: quod non est simile de appetitu sensitiuo regulato per ratione. et de voluntate: quia appetitus sensitiuus regulatus per rationem semper sequitur electionem cum non sit respectu finis: sed respectu eorum quae sunt ad finem: voluntas aut est ipsius finis. et ideo non semper estprincipium practicum. nec eius operatio semper est praxis: quia non semper est electio vel sequens election em.

Garro in proloo primi. q. i. et quarta. Contra tertiam conclusionem quidam doc. arguit primo sic. impossibile est quod aliquis habeat finem proprium alicuius habitus et non habeat illum habitu: patet hoc: quia quod est commune habenti et non habenti habitum: non est proprius finis habitus. sed aliquis potest habere dilectionem dei meritoriam non habendo habitum theologie sicut patet ex iustis simplicibus. ergo.

Preterea: impossibile est quod alicui insit aliquis habitus cum opposito suifinis. sed constat quod habitus tbeologie potest inesse alicui cum opposito dilectionis meritorie: quia cum peccato mortatali: ergo.

Preterea finis proprius vnius habitus non potest esse finis proprius alterius. dicente comentatore. primo. ethi. comento 6o. quod vnaquaquam ars habet suum proprium finem. sed charitas et theologia sunt habitus distincti. et dilectio est finis proprius charitatis. igitur non theologie. Et confirmatur: quia finis proprius cuiuslibet habitus est proprius actus eius. sed dilectio est actus proprius charitatis. ergo non theologie.

Preterea finis proprius cuiuslibet habitus debet esse eiusdem generis cum illo habitu. sed dilectio non est eiusdem generis cum theologia nec cum aliqua scientia quia dilectio partinet ad genus affectionis. scientia vero ad genus speculationis: ergo etc.

Preterea: quando aliquid ponitur finis scientie: illa que magis conueniunt cum illo debet esse principia illius scientie: si ergo ponatur quod finis theologia sit dilectio: sequitur quod praeceptum de charitate. valet. diliges dominum deutuum etc. sit eius primum principium: et non articuli fidei: quod non est verum: etiam per me: ergo etc.

Goffredus quolibet. quinto. Preterea: ad idem arguit quidam doc. primo sic: si dile ctio dei esset finis principaliter intentus in theologia sequam retur quod esset eius subiectum: consequens est falsum: igitur et antecedens: consequentia probatur: quia illud est subiectum in aliqua scientia: sub cuius ratione intenditur quicquid intenditur in ipsa: sed omne tale est subiectum in scientia: ergo etc. Et confirmatur: quia si dilectio principaliter intendit in thelogia: igitur deus non intenditur in ipsa: nisi inquantum est dilectus: vel diligibilis: quo posito sequitur quod dilectio fit ratio formalis subiecti theologie ergo etc. Pro solutione istarum rationum est aduertendum: quod duobus modis potest intelligi: quod actus fit proprius finis habitus. Uno modo: quia est eius finis quo: et sic sola operatio elicita per habitum dici tur finis habitus: et sic dirigere est finis prudentie: et credere finis proprius fidei: et sic de aliis. Alio modo: quia est eius finis gra cuius: et sic non solum operatio elicita per illum habitum: sed etiam per alium: potest esse proprius finis habitus: et isto mo actus virtutum sunt finis scientie moralis: quia scientia moralis non est contemplationis gratia: sed vt boni fiamus: sicut patet 2. ethi hec ad propositum applicando: dico quod dilectio non dicitur primo mo finis theologie sed secundo: et sic ad praesens loquimur de fine.

Responsio ad rationes garronis. His praemissis respondeo ad rationes. Ad primam dico: quod maior est vera de fine primo modo sumpto: non autem fecum do: ratio huius est: quia finis secundo modo sumptus est finis quo alterius habitus: et ideo haberi potest ab habente illum habitum: videmus enim quod aliquis potest habere actus virtutum moralium: sine cimenia morali qui tamen sunt fines ipsius: cuius gratia. Et quando dicitur: quod est commune habenti habitum et non habenti: non est finis habitus: verum est de fine quo: non autem de fine cuius: vt patet ex dictis.

Ad secundam dico: quod maior est falsa tam de fine cuius: quam de fine quo: quia habitus virtutis potest stare cum actu vitii oppositi: igitur non est impossibile quod habitus insit alicui cum opposito sui finis loquendo de fine quo: quae est actus elicitus per illum habitum. Iterum scientia moralis potest stare: et stat in multis cum opposito virtutum moralium: quarum actus sunt proprius finis gra cuius scientie moralis igitur non est impossibile quod habitus insit alicui cum opposito sui finis: etiam loquendo de fine cuius.

Ad tertiam concedo maiorem: si accipiatur finis vniformiter: sed si difformiter non est vera: et sic est in proposito: quia dilectio est finis quo charitatis ipsius vero theologie est finis cuius: non finis quo. Peridem patet quid dicendum ad confirmationem: quia finis quo cuiussibet habitus est proprius actus eius: non autem finis cuius: sicut patet ex dictis: quia finis cuius scientie moralis sunt actus virtutum: et non proprius actus eius. Ad quartam: eo dem modo dico: quia finis quo est eiusdem generis cum habitunon autem finis cuius: cum sit actus elicitus per alium habitum.

Ad quintum: nego maiorem: quia principaliter scien tie ordinantur ad concludendum aliquid de subiecto: non de fine cuius: qui est actus vel operatio: ad quam principaliter habitus ordinatur: et ideo debent poni principaliter illa que magis conueniunt cum subiecto non cum fine.

Responsio ad rationes goffredi. Ad sextam nego consequentiam. Et ad probationem quando dicitur: quod illud principaliter inteditur in scientia etc. dico quod tripliciter aliquid potest intendi principaliter in scientia. Uno modo: sicut aliquid scitur: et sic conclusio scita. Alio modo: sicut illud de quo aliquid scitur: et sic subiectum eo modo quo doctor iste loquitur de subiecto. Alio modo: sicut illud cuius gratia scitur: et scient ia habetur: et sic finis intenditur. Concedo ergo quod illud quo principaliter intenditur in scientia secundo modo est illud: sub cuius ratione omnia considerantur in ipsa: et omne tale est subiectum: sed non illud quod intenditur principaliter primo vel tertio modo loquendo de subiecto de quo st¬ cut loquitur iste doc. Et hoc dico: quia illud quod principaliter inteditur: primo modo: potest aliquo modo dici ibiectum: prout superius extitit declaratum: per hoc patet quid dicendum ad confirmationem. Contra quartam conclusionem sunt due opniones: quarum prima ponit: quod finis proprius et principaliter intentus in theologia sit speculatio: pro qua quadam doc. arguit primo sic.

Henricus in sua. ar. 8. q. 2. Finis principaliter intentus in theologia est cognitio dei: iuxta illud math. 5. beati mundo corde: quoniam ipsideum videbunt: sed cognitio dei est vera speculatio non pratis: nec affectio: ergo etc. Sed confirmatur ista ratioauctoritate beati augu. sermone de iacob et esau. vbi sic ait. omnis operatio nostra in hac vita est seruare oculum cordis: vnde videatur deus: adhuc sacrosancta mysteria celebrantur: adhuc sermo dei praedicatur: adhuc agunt quicquid agunt diuine sancte littere: vt purgetur illud in terius ab ea re: quae nos impedit ab aspectu dei: hec aug. Ex quibus verbis videtur isti voctori.: quod tota scriptura sacra ad visionem dei finaliter ordinatur.

Preterea: finis principaliter intentus in theologia est contemplatio: sed contemplatio non est praxis nec affectio: sed vera speculatio: ergo: probatur maior: quia vita contemplatiua est nobllior actiua: igitur contemplatio nobilior actione: et per consequens ipsa erit vltimus finis theologie. Et potest ista ratio confirmari per be. aug. 1. de tri. c. 27. de par. vbi sic ait: "tradet itaque regnum deo patri: et deus ihesus christus non se inde seperate: nec spiritu sancto qui perducet credentes ad contemplationem dei: vbi est finis omnium bonarum actionum." Ecce quod finis omnium bonarum actionum est contemplatio dei secundum aug. sed finis omnium bonarum actionum est vltimus finis theologie: ergo etc.

Preterea: idem est finis scientie et principiorum in scientia: hoc patet: quia tota scientia virtualiter continetur in principiis: sed articulorum: qui sunt principia theologie: vltimus finis est cognitio dei: ergo etc.

Preterea: finis proprius sapientie est speculatio veri: sicut patet per philosophum in prohemio metaphisice et in 6. sed theologia est scientia proprie dicta: sicut potest declarari discurrendo per omnes condictiones sapientie: ergo etc. Secunda opinio ponit: quod proprius finis theologie sit praxis. Et istorum quidam concedunt quod proprius finis theologie est dilectio dei. pinio scoti et suorum sequacium.

Sed dicunt quod dilectio dei est proprie praxis: quidam vero dicunt quod proprius finis theologie est operatio virtutum et obseruatia mandatorum dei: et constat quod opinio virtutum et obseruantia mandatorum consistit in operibus moralibus quae proprie habeunt rationem praxis. primi no discordant a positione quam sequor: nisi quia dieunt quod dilectio dei est praxis. Et quia rationes eorum sunt adducte contra conclusionem secundam: non resumo dicta eorum.

Alexander de ales in prolo i. q. vltima. Alii vero adducunt conclusionem sic: theologia est scientia salutis: iuxta illud quod scribitur luce primo: ad dandam scientiam salutis plebi eius: igitur finis principaliter intentus in ipsa est illud quo salus acquiritur principaliter: sed salus homis principaliter habetur per operationem virtuosam: et obseruantiam mandatorum dei saluatore dicit math. 10. sivis ad vitam ingredi serua mandata: igitur etc. Istis tamen non obstantibus credo: quod finis proprius theologie sit dilectio dei: non praxis: nec speculatio: nec rationes istorum doctorum concludunt.

Responsio ad rationes henrici de ganda. Ad primum igitur pro prima opinione potest dupliciter responderi. Primo quidem potest dici: quod nihil concludit de theologia viatoris quicquid sit de theologia comprehen oris: quia finis principaliter intentus in theologia saltem pro statu vie non est cognitio dei sed dilectio dei ratio huius est: quia certum est: quod in via quicquid sit de patria: dilectio dei est nobilior omni cognitione: sicut patet per apostoluemt primo ad corin13. Nec auctoritas he. aug. est ad propositum propter duo.

Primo: quia theologia viatoris ordinatur ad visionem illam beatificam: sicut ad finem vltimum et remotum non ad propinquum et immediatum: sed de tali non loquitur ad praesens: quia a tali non fit denominatio in scientiis: aliter scientia moralis esset speculatiua: quia ordinatur ad felicitatem vltimate: immo: omnis scientia esset speculatiua: quia omnis ordinatur ad beatitudinem vltimate.

Secundo quia theologia viatoris non ordinatur ad visionem dei: etiam sicut ad finem vltimum et remotum per exclusionem dilectionis: sed cum inclusione eiusdem. Nec illicet suit intentio aug. quia visio non est tota merces: nisi cum inclusione fruitionis: et sic dilectio nis: sicut patet per illam decretalem extrauagantem domini benedicti ex visione animarum. Secundo potest dici: quod licet cognitio dei sit aliquo modo finis theologie: non tamen principalis: nec in via: nec in patria: quia ta in via quam in patria dilectio dei est nobilior cognitione: vt suppono pro nunc: finis igitur principaliter intentus in thelogia non est cognitio dei: sed dilectio dei nec auctoritatates dicunt oppositum: vt patet ex dictis.

Ad secundam: distinguo de contemplatione dei: quia potest accipi vno modo pro sola cognitione ipsius. alio modo pro cognitione simul et dilectione: si ac. ipiatur secundo modo concedo: quod finis principaliter intentus in theologia sit contemplatio dei: non quidem ratione cognitionis: sed dilectionis ad quam ordinatur cognitio: sicut patet per anshel: mono. c. 9. Et sic be. augustino loquitur de conteplatione quando dicit: quod "finis omnium bonarum actionum est contemplatio dei": quod patet per litteram sequentem: vbi ostendit quod illa contemplatio est requies permansiua: quia merces est boni operis transitiua: vnde in fine illius capituli sic ait: "in illa igitur contemplatione deerit omnia in omnibus: quia nihil ab illo aliud requiritur: sed seipso illustrari perfruique sufficiet". Ecce quod contemplatio illa quae requies est permansiua et boni operis permansuri merces: in visione et fruitione consistit: non in sola visione secundum aug. Si vero accipiatur primo modo patet ex praecedenti soluti one: quod conteplatio dei non est finis principaliter intentus in theologia: nec in via: nec in patria. Nec sic de contemplatione loquitur be. aug. vt patet ex dictis. Et ad probationem quando dicitur quod vita contemplatiua est nobilior quam actiua: concedo: sed ex hoc non sequitur quod speculatio sit nobilior dilectione dei: sed quod sit nobilior actione que proprie habet rationem praxis: quia in talibus actionibus vita actiua consistit: speculatio igitur non erit finis principaliter intentus in theologia: sed dilectio ad quam speculatio nostra principaliter ordinatur.

Ad tertium dico: quod finis articulorum fidei principaliter non est cognitio dei sed dilectio: quia notitia articulorum ad dilectione dei merito riam ordinatur: sine qua fides mortua est: dicente apltoo perma ad corin 13. quia si habuero omnem fidem ita vt mon tes transferam: charitatem autem non habuero nihil sumAd quartum dico: quod finis proprius sapientie philosorum. est speculatio: et de tali loquitur arist. sed finis proprius theologice sapientie non est speculatio: sed aliquid altius speculatione: et ho est dilectio dei.

Ad rationem secunde opinionis. scoti. Ad rationem vero pro secunda opinione: concedo: quod finis principaliter intentus in theologia est illud quo salus acquiritur principaliter: sed illud est dilectio dei meritoria ad quam omnis operatio virtuonsa et obseruantia mandatorum finaliter ordinantur: quia finis praecepti charitas: vt allegatum est supra.

Reno ad rationes principales. Ad primam dico: quod finis principaliter intentus in theologia viatoris non est credere: sed diligere: quia fides ad dilectionem dei finaliter ordinatur: vt patet ex dictis. Et quando dicitur: quod hec scripta sunt vt credatis: stati additur. Et vt credentes vita eternam habeatis: vita autem eterna principalius habetur per dilectionem quam per fidem: dilectio igitur erit finis principalis theologie non fides. Ad secundum concedo: quod finis proprius theologie sit dilectio dei merito ria: sed talio non habet proprie rationem pratio: vt patet etc.