Quaestio 6

Primus articulus. QUantum ad primum aritculum distinguo primo de voluntate est enim voluntas vsus voluntas instrum: et voluntas affectio: sicut patet per anshel. de concor. c. 2o. per totum et in multi sequentibus: voluntas vsus est actus voluntatis ipsius. Et quod actus voluntatis dicatur voluntas: declarat anshel. ibidem. dicit vsus autem huiinststrumenti voluntas nominatur cum dicit aliquis: modo habeo voluntatem legendi id et modo volo legere: aut modo habeo voluntatem scribendi ist modo volo scribere. Uolum tas vero instarum est illa vis anime: qua vtimur ad volendum: sic ratio est instarum rationcinandi: qua vtimur cum rationcinamur. et visus instrum videndi quo vtimur quando videmus: vt deducit anshe. ibi esse. voluntas autem affectiosecundum anshel. est affectio vel aptitudo quedam habitualis: qua voluntas iustirum sic afficitur ad volendum aliquid: etiam quando illud non cogitat vt si venerit in memoriam statim aut suo tempore velit.

Et quod talis affectio dicatur voluntas declarat amshel. ihiden. dicit affectio vero instri volendi dicitur voluntas: quando semper dicimus hominem habere voluntatem vt bene sit sibi: vocamus namque huius voluntatem affectionem illam eiusdem instri: qua vult homo ben sibi esse: et eodem modo cum homo asseritur etiam cum dormit et non hoc cogitat bere voluntatem iuste viuendi. Et hanc voluntate asserimus alium alio maiorem habere: non aliud dicimus voluntatem quam affectionem illam ipsius instri: quae vult iuste viuere: instrm enim non est in alio maius et in alio minus: fi anshl. Et quia voluntas instri est vis illa anime. qua vtimur ad vodum de voluntate sic sumpta intelligo. q. Secundo distinguo de libertate: quia quadam est contradictionis et continentie quadam est deterintionis et complaeent e: prima non est de ratione potentielibere vt libera est: quod patet: primo quia deus libere diligit. se et tamen non potest se non diligere. secundo: quia pater et filius li¬ bere spirant spiritum sanctum: et tamen no possunt non spirare. tertio: quia voluntas confirmati in gratia non potest peccare: et tamen est libera: vnde anshel. ve libro arrio. c. i. libertatem arbitrii: non puto esse potentiam peccandi: et non peccandi: quppe si hec esset eius diffinitio: nec deus nec angeli: qui peccare nequeunt liberum haberent arbitrium: quod nephas est dicere. Et subdit nec libertas: ergo nec pars libertatis est potestas peccandi: hec est sententia. bea. Aug. enche ca. 73. vel 115. secundum aliam quotationem: vbi sic ait: nec etiam inculpanda est voluntas aut voluntas non est: aut libera dicenda non est qua beati sic esse volumus vt esse miseri non solum nolumus: sed nequaquam prorsus velle possumus hec Aug.

Secunda vero est de ratione potentie libere vt liberaest: hecpatet primo quia ipsa sola posita et circunscripta et quacumque alia ponitur potentia libera et ipsa sola circum serpta et quacumque alia posita non ponitur: igitur. Secundo: quia de ratione potentie libere vt libera est est libertas: et non prima: vt patet ex dictis: igitur secunda cum diuisio sit per immediata: Tertio quia de ratione potentie libere vt libera est: est non posse cogi ab aliquo nec prohiberi: igitur de ratione ipsius est libertas determinatio nis: et complacentie: antecedens notum est: et consequentia patet: quia sequitur hec potentia demonstrata quacumque non est sic libera: igitur potest ab aliquo cogi vel prohiberi.

Ex his patet: quod de ratione potentie libere vt libera est non est nisi non posse cogi facere quod facit: nec prohiberi non facere quod non facit: siue possit in actum et in eius opposstum siue non: et hec est libertas determinationis et complacentie: vnde anshel. de concor. c. 3. postquam ostendit quod potentie scientia de: quam sequitur necessitas non repugnat libertati voluntatis: et distintit duplicem necessitatem: subdit sic: itaque si dico necsse est esse te peccaturum vel non peccaturum sola voluntate si est deus praestitit: non est intelligendum quod aliquid prohibeat voluntatem non esse quae non erit: aut cogat illam esse quae erit: hoc ipsum namque prestitit deus: quod voluntas non cogitur: aut probibetur vlla alia reEt sic ex libertate fit quod fit ex voluntate hec anshel Ex quibus verbis patet: quod anshel. probat fieri ex libertate quod fit ex voluntate: quia voluntas non cogitur facere quod facit nec prohibetur non facere quod non facit Et ex his euidenter apparet quod de ratione potentie libere vt liberaest: non est nisi non posse ab aliquo cogi nec prohiberi eo modo quo dictum est. Tertio distinguo de fruitione quia quedam est beatifica: et quaedam non beatifica: et de vtraque potest intelligi questio et hec de primo.

Secudus articulus. Uantum ad secundum articulum pono 4. conclusiones: Prima est quod voluntas creata respectu fruitionis peratifice non est libera: pro deductione istius seinis permitto duas propositiones: quarum prima est: quod voluntas creata non est totalis causa effectiua nec partialis frui tionis beatifice.

Ocham in. 1. di. 1. q. 2. ar. 2. Istam propositionem probant quidam primo sic. quando aliqua sunt ordinata essentialiter sunt in eodem genere: si primum et imperfectius non sit actiue ab aliqua creatura: nec totaliter nec partialiter erit: sed a solo deo suppremum et vltimum erit asolo deo actiue: sed visio diuine essentie: et fruitio que est actus beati ficus habent talem ordinem: et sunt in eodem genere: quia vtrumque est supenaturale igitur cum visio beatifica sit a solo deo actiue fruitio illa erit a solo deo actiue.

Preterea: quando aliqua duo sunt supernaturalia: si imperfectius propter suam perfectionem sit a solo deo creabile: et perfectius erit a solo deo: sed habitus charitatis et lumen glorie si ponantur sunt supernaturalia et imperfectiora. quodm actus supernaturales sibi corrndentes et sunt a solo deo actiue secundum communiter loquentes. igitur multo magis et actus.

Preterea: omnis potentia libere agens et con¬ tingentur: potest de potentit sua absoluta cessare ab actu suo sed voluntas respectu cuiuslibet obiecti libere et contingenter agit: igitur simpliciter de potenti sua absoluta potest cessare ab actu suo: igitur voluntas beati posset simpliciter facere se non esse beatam: et ita voluntas beati non erit confirmata in bono: si eust nec voluntas viatoris: maior est manifesta: minor patet: quia voluntas non potest necessitari terspectu cuiuscumque.

Preterea: non minus rpugnat voluntati beati recipere actum beatificum a solo deo: quam voluntatem damnaati recipere actum voluntatis a solo deo sed damnatus non se habet actiue respectu alicuius actus voluntatis: quia si sic posset se facere sine illo actu: et per consequens sine tristitia: et per consequens sine pena: quod non est verum. Sed licet inem credam esse veram: rationes tamen non concludunt. Non quidem prima: quia tenentes oppositam conclusinem idem dicunt de visione et fruitione beatifica: et ideo dicere omnem: quod visio beatifica est a solo deo actiue: est assumere oppositum eius quod debet probari absque probatione. Nec secunda: propter duo: primo: quia minor est falsa si assumatur debite sub maiori: quia omne quod dicatur quod habitus charitatis et lumen glorie propter sui perfectionem sit a solodeo actiue: hoc autem est falsum: quia perfectio effectus non arguit quod causetur a solo deo: aliter omnis substantia compositacausaretur a solo deo: cum sit perfectior habitu charita tis et omni accisdente: quod tamen est falsum: secundo quia tenentes oppositum dicunt quod actus visionis et fruitionis beatifice sunt supernaturales: non quia sunt ab agente supernaturali saltem totaliter: sed quia sunt eliciti mediante habitusupernaturali: sicut actus meritorius nunc de facto non est a solo deo actiue licet sit elicitus mediante habitusupernaturali et infuso: sic etiam diceretur in proposito suo modo: immo si ratio sit bona probatur actum dilectionismerito rie essc actiue a solo deo: quod est contra veritatem et contra ipsum. Nec tertia: quia minor est falsa: quia licet voluntas respectu cuiuslibet obiecti libere agat: non tamen contingenter: quia contingentia non est de ratione libertatis: vt patet ex artienlo praecedenti: aliter voluntas diuintia: quia libere fruitur: frueretur contingentur: et sic posset simpliciter facere se non beatam per rationem suam: quod est erroneum Nec quarta ratio totaliter concludit: licet aliquid veritatis habeat vt credo: tamen quia minor licet vniversaliter sicut assumitur non est vera: quia actus odii quo damnatus odit deum non est actiue a solo deo: immo nullo modo est a deo inquantum ad deformitatem actus: aliter deus esset actor et causa mali: et de deo actore aliquis esset deterior quod est erroneum: igitur talis actus est actiue a voluntate damnati. secundo quia non sequitur actus est actiue a voluntate: itur voluntas potest facere se sine illo: quia sicut declarabitur in sequentibus voluntas beati actiue se habet respectu obiecti beatifici clare visi quantum ad actum fruitionis non beatifice: et tamen non potest se facere sine illo. tertio sequitur quod si concedatur conclusio quae gratia forme sequitur ex premissis non probatur intentum: quia non sequitur nisi quod repugnat voluntati viatori: irecipe actum beatificum a solo deo sed ex hoc non sequitur quod ita sit de facto: quia non repugnat voluntati viatoris recipere actum dilectionis a solo deo: non tamen sequitur quod ita sit de facto: rationes igitur non concludunt. Et ideo probo propositionem aliter. et primo ostendam quod voluntas creata non sit totaliter causa effectiua fruitionis beatifice: secundo quod nec etiam partialis. Primum ostendo sic: si vol intas creata esset totalis causa effectiua fruitionis beatifice sequitur quod stante generali influentia dei et equalihabitu charitatis perfectior in naturalibus vel habere posset si vellet perfectiorem fruitionem beatisicam: consequens est falsum. aliter cum minoricharitate fruentia equaliter fruitione beatifica vel saltemfrui posset: si vellet: quod nullus diceret. igitur et antecedens: consequentia probatur: quia quanto potentia sui actus totaliter productiua est perfectior tanto perfectiorem actum elicit si sit potentia natura lis vel saltem elicem potest si sit potentia libera: ceteris existentibus peribus: patet in omnibus inductiue: sed stante supposito sic esset in proposito: quia supponitur debita praesentia obiecti: generalis influentia dei et equalis habitus charitatis: et perfectio natura lis potentie igitur. Et confirmatur: quia sicut duo beati equales in charitate quorum vnus sit perfectior in naturalibus: et stante generali influentia dei quilibet eorum eliciat actum suum fruitionis beatifice toto conatu vel equaliter fruuntur deo beatifice: vel non: primum dari non potest: quia vel perfectior non elicit actum cum maiori conatum: vel non: si non vel non est perfectior vel non elicit actu toto conatum quorum quod libet est contra positum si sic: igitur perfectius fruitur: quia omnis potentia sui actus totaliter productiua: si sit perfectior alia et eliceat maiori conatum: elicit actum perfect orem ceteris existentibus paribus: sicut supponitur in proposito. Relinquitur: igiur secundum valet quod non fruatur equaliter: et per consequens perfectior minori cum charitate poterit equaliter frui et beatificari quod non est verum. Nec valet euasio dicentium: quod de no vult quod causet perfectiorem fruitionem. Nec etiam dicencium quod charitas est maior in habente peiora naturalia: primum quidem non valet: quia secundum b. Aug. 7. de ci. de. c. 31. deus res quas contradidit sic administrat vt eas proprios motus agere sinat igitur non impedit actiones earum Nec secundum: aliter numquam charitas esset equalis nisi habentibus equalia naturalia: quod est inconueniens: quia posito quod minus perfectius in naturalibus habeat. lo. gradus charitatis et magis perfectus habeat tantum. 5. vel magis perfectus potest me reri augmentum sue charitatis in 5. gradibus: aut non secundum non est catholice dictum: relinquitur primum: et sic propositum: quia tunc erunt equales inequalitate: igitur euasio nulla: patet igitur praemum valet quod voluntas creata non est totaliter eam effectiua fruitionis beatifice. Secundum vero ded uco sic: voluntas creata non beatificat seipsam totaliter: nec partialiter: igitur non est totalis causa effectiua: nec partialis fruitionis beatifice: antecedens est clarum: quia solius dei est beatificare: consequentia probatur: quia fruitio beatifica est aliquid beatitudinis essentialiter et intrinsece: igitur si voluntas sit eius causa effectiua totalis vel partialis heatificabit seipsum totaliter vel partialiter. Et confirmatur: quia solius dei est prem un reddere pro solutione: sed fruitio beatifica est praemium voluntatis create: itur etc. hec est sententia. b. Aug oo. de tri. c. 32. de par. vbi diet quod b eati udinem consequitur anima dei premio et proprio merito: quod non potest verificari formaliter et subiectiue: quia premium non est sic dei: sed anime sicut et meri tum nec obiectiue: quia actus fruitiots meritorius non est ipsius anime ohiectiue sed dei: quia sicut deus est proprium ob ecti fruitionis beatifice in patria: sic et fruitionis meritorie in via: igitur verificatur effectiue. Et ad istud intentum loquitur. b. Aug. quia sicut meritum est anime id est ab anima effectiue: ita premium est dei iest a deo et non ab alioeffectiue. Et hec est expressa sententia saluatoris. Io. 5. vbi reprehendens iudeos sic ait: quo potestis vos credere qui gloriam apinuice recipitis: sed glcriam queest a solo deo non queritis: ecce quod saluator expresse dicit: quod gloria beatifica de qua loquebatur sit a solodeo.

Secunda propositio est quod fruitio qua creatura rationalis fruitur deo beatifice non est in ptante voluntatis create Et hoc sequitur ex precedenti: quia in enius ptante non est antecedens: nec consequens quod de necessitate sequitur ad antecedens: sed si deus a quo precise causatur fruitio beatifica vt patet ex propositione predicta causat huiusmodi fruitione in voluntate creata: talis fruitio de necessitate catisatur in ipsa: itur in cuius patante non est causalitas dei: nec fruitio beatifica: sed constat quod talis causalitas non est in prtante voluntatis create: igitur: Et confirmatur primo: quia nullum passiuum quantum passiuum babet imptante sua illud quod causatur in eo totaliter ab agente ex trinseco fortiori: patet de se: sed voluntas creata respectu fruitionis beatifice est pure passiua: cum non sit eius causa effectiua totalis vel partialis: et talis fruitio causatur totaliter ab extrinseco fortio ri quia a deo: vt patet ex dictis: igitur. Secundo quia actio agentis cuius virtus est infinita non potest impediri per efficatiam et virtutem voluntatis create cum sit finita: sed virtus dei est infinita: igitur eius actio non potest impediri: etc: et per consequens fruitio beatifica cum sit a solo deo actiue non est in ptante voluntatis create. Tertio quia nulla per fectio ad quam voluntas est mere in potentia obedibili est in ptante voluntatis create: hoc patet: quia omnem perfectio nem existentem in patante voluntatis potest voluntas habere naturaliter: sed respectu fruitionis beatifice: supposito: quod sit a solo a deo actiue voluntas creata est in ptante me re obedibili: non minus quam sit respectu gratie vel luminis glorie: vt patet: igiur. His propositionibus declat s deduco clsinem principalem: Primo sic: respectu illius actus voluntas creata non est libera: cuius non est totaliter nec partialiter effectiua: hoc patet: quia libertas non consistit in mere pati: sed fruitionis beatifice voluntas creata non est totaliter nec partialiter effectiua: vt patet ex prima propositione igitur etc. Secundo sic: voluntas non est libera respectu illius actus qui non est in ptante sua: hoc patet: quia tantum illud est nobis liberum: quod in ptante habemus: vt patet per b. Aug. 3. de libro artrio c. 5. sed actus fruitionis beatifice non est in ptante voluntatis create: vt patet exsecunda propositione: igitur etc. Et confirmatur quia voluntas creata non est libera respectu gre: igitur nec respectu glorie: antecedens patet: quia si sic: here vel non habere gratiam esset in partate nostra quod est euidenter falsum: quia non ideo deus causat gram in anima quia ipse vult esse in gratia: sed ideo est in gratia: quia decausat in ipso gratiam: consequentia probatur: quia gratia non est nisi quaedam dispositio ad gloriam et si voluntas non est libera respectu dispositionis praeuie: minus videtur quod sit libera respectu glorie. Et confirmatur: quia tota causa quare voluntas respectu gratie non est libera: quia totaliter est a deo effectiue: sed gloria totaliter est a deo effectiue non minus quam gratia: vt declaratum est supra: igitur etc. Ex istis infero aliquias propositiones correlarias. Prima est: quod intellectus creatus non est totalis causa effectiua nec partialis visionis beatifice. Et hoc sequitur ex propositione prima et eius deductionibus tum quia non magis est intellectus causa visionis quam sit voluntas causa fruitionis: tum quia talis visio est aliquid beatitudinis essentialiter et intrinsecest: et beatitudo est a solo deo actiue: vt patet ibidem

Secunda propositio est: quod visio dei beatifica non est inptante nostra: et hoc sequitur ex secunda propositione et eius deductionibus: cum talis visio sit a solo deo actiue ex precedenti propositione.

Tertia propositio est: quod voluntas creata non est libera respectu illius actus ad quem solum est in potentia mere obedientialideductio est clara: tum: quia respectu cuiuslibet talis actus se habet pure passiue et libertas non consistit in mere pati: tum quia nullus talis actus est inpotestate nostra vt declaratum est supra.

Quarta propositio est: quod in casu voluntas viatoris existentis in gratia potest deum diligere super omnia: et per talem actum nihil mereri: ratio huius est: quia omnis actus meritorius: vel demeritorius est a voluntate libere elicitus dicit beato Aug. 2. de li abtrio c. 2. quod homo debuit habere liberam voiuntatem sine: qua recte facere non posset: cuius rationem assignat modicum infra. dicit non enim aut peccatum esset: aut ratione factum: quod non fieret voluntate: ac per hoc pena iniusta esset et premium: si homo volunta tem liberam non haberet. Idem est vult. c. 3. et. 33. sed voluntas viatoris existentis in gratia potest deum diligere super omnia: et illum actum libere non elicere immo nullo modo elicere: quia deus poterit per se ipsum non concurrente voluntate nisi me re passiue: ipsum in voluntate viatoris causare eum sit imin potentia mere obiectali: igitur etc. Et confirmatur: quia si deus causaret totaliter actu talis dilectionis in voluntate viatoris non concurrente voluntate nisi mere passiue: voluntas illa diligeret deum super omnia: posita cognignitione etceters necessario requisitis adhoc: quod voluntas diligat: et tamen respectu illius actus non erit libetra: vt patet ex suped ctis: sed sequitur: voluntas non est libera re spectu huiusmodi actus: igitur per ipsum nihilmeretur vt patet per. b. Aug. statim allegatum: igitur etc. Secunda conclusio principalis est quod voluntas creata respectucu iuslibet sue fruitionis non beatifice quam habet de facto et potest de se habere est vere libera: tam in patria: quam in via. Et diconaturaliter: quam habet de facto vel potest de se habere: quia non intendo negare quin a deo possit habere fruitionem non beatifica et non esse liberam respectu illius imo credooppositum esse verum: vt patet ex duabus propositionibus statim allegatis. Ista conclusio sic intellecta suppouit voluntatem in patria vel posse a se habere fruitionem non beatificam. Et ideo pro deductione ipsius premitto aliquas propositiones. prima est: quod voluntas creata inpuri naturalibus constituta potest naturaliter frui obiecto beati fico clare viso: supposito quod deus de potentia sua absoluta ostenderet se intellectui non dando habitum supernaturalem voluntati. Et accipio hic naturale: non prout distinguit contra liberum: sed pro omni eo quod inest potentie ex propriis principiis nature sue: nullo sibi extrinseco superaddito: hoc supposito: deduco propositum sic: voluntas creata in puris naturalibus constituta potest propter se deum diligere clare visum: igitur potest ex suis naturalibus ipso frui: supposito quod de potentia. sui absoluta ostenderet se: etc: consequentia est nota: quia omni eo potest voluntas frui: quod potest per se diligere antecedens probatur: quia voluntas creata in puris naturalibus constituta potest deum clare visum diligere: et non necessario propter aliud: igitur propter se: consequentia est bona: et antecedens quantum ad primo mam partem probatur dupliciter Primo sic: quia voluntas creata et cum non minus post habere actum dilectionis respictu finis vltimi clare visi: quam respectu eorum que sut ad finem: hoc patet: quia ratio boni quae est ratio formalis obiectiua voluntatis perfectius reperitur in fine et presertim clare viso: quam in his quae sunt ad finem: sed respectu eorum que sunt ad finem naturaliter potest: etc. vt docet experientia: igitur etc. Secundo: quia omnis potentia libera: quae minus approximata suo per se obiecto potest habere actum dilectionis naturaliter circa illud: et magis approximata: hoc patet: quia maior approximatio obiecti ad potentiam liberam: non facit quod potentia non possit in actum suum: sed voluntas creata est post entialibera quia si non esset libera: non esset voluntas: vt patet per beatum Aug. 3. de libro ario c. 5. Et respectu finis vltimi minus approximati puta obscure apprehensi sicut apprehenditur in via potest habere actum dilectionis naturaliter: vt quilibet experitur: igitur et respectu eiusdem magis approximati: puta clare apphenditur sicut appheditur in patria: patet igitur antecedens illud quatum ad primam partenquantum vero ad secundam: videtur satis clarum: quia quicumque dililigit deum propter aliud peccat: igitur si talis necessario diligeret deu propter aliud neccessario peccaret: et sic pec cando non peccaret: quod est impossibile: igitur etc.

Secunda propositio est: supposito quod voluntas creata sic frueretur: etc. quod ipsa in puris naturalibus constituta esset formalis causa effectiua illius fruitionis: ratio istius est quia voluntas creata est totalis causa effectiua cuiusliet sui actus ad quem est in potents naturali: vt suppono pro nunt quia ex intentione declarabitur super 3 di. sed ad actum fruitionis predictum est in potentia naturali: cum possit inipsum naturaliter ex precedenti propositione: igitur etc.

Tertia propositio est: quod ista fruitio non esset beatitudo nes aliquid eius essentialiter et intrinsece. Et hoc sequitur ex supradictis: quia voluntas creata non est totalis causa effectiua: nec partialis fruitionis beatifice vt declaratum est supra et istius ponitur totaliter effectinaigitur etc.

Quarta propositio est quod voluntas creata per habitum charitatis supernaturaliter eleuata actiue fruitur obiecto beatifico clare viso vel saltem potest frui supposito quod deus de potentia sui absoluta ostenderet se intellectui non causando fruitionem beatificam in voluntate. Ista propositio est hipotentica discunctiua et a proposito sic posita: quia dupliciter potest intelligi: quod voluntas creata per habitum charitatis supernaturaliter eleuata possit actiue frui obiecto beatifico clare viso. vno modo de facto sic: quod actu fruatur deo duplicifruitione: quarum vna non est ab ipsa: sed causatur in ipsa a solo deo: altera vero non solum est in ipsa sed causatur ab ipsa totaliter vel salte partialiter. Alio modo de possibili. quia posito quod de facto non fruatur deonisi tamtum fruitione. illa que in ipso causatur a solo deo: tamen si deus ostenderet. se intellectui non causando fruitionem illam in volun¬. tate ipsa per charitatem eleuata possit actiue deo frui sic apprehenso Et secundum hoc potest verificari proposito vel quo ad primam partem eius: vel quo ad secundam: quia si primus intellectus sit verus: quod prima pars eius sit vera si secundus secunda: Et quia primus intellectus licet proba biliter possit sustineri est magis dubius: et magis dissonus dictis doc. iccirco posui propositionem sub disium ctione: quia saltem secundus non debet alicui esse dubius: Ro huius est: quia non minus potest voluntas per charita. tem eleuata: quam in puri naturalibus constituta: sed in puris naturalibus constituta potest actiue frui obiecto beati fico etc: vt patet ex supradictis:igitur etc. Quinta proposi. tio est: etiam supposito. quod voluntas creata per charitatem eleuata actiue fruatur: etc. quod talis fruitio non est. essentialiter beatifica. Et hec est euidens ex predictis quia omnis fruitio essentialiter beatifica est a solo deo actiur ue hoc aut est ex voluntate treata: igitur etc. His propositionibus declaratis patet quod fruitio non beatifica non solum est possibilis voluntati respectu obi ecti beatifici obscure apprehensi: sicut in via: sed etiam clare visi. sicut in patria patet et quod fruitio non beatifica respectu. obiectilbeatifici clare visi quedam potest esse elicita a voluntate creata in puris naturalibus constituta. Et quae dam est elicita de facto: vel saltem potest elici de possi. bili ab ipsa per habitum charitatis supernaturaliter cleuataQuibus prmissis deduco conclusione principsalem. Et primo de fruitione non beatifica: quam voluntas creata habet in via: vel potest se habere: Primo sic voluntas creata respectu cuiuslibet sue fruitionis meritorie demeritorie est vere libera: hoc patet: quia omnis actus meritorius vel demeritorius est a voluntate libere elicitus: vt patet per b. Aug. 2. de libro ario c. 2. 3. et. 33: superius allegatum: sed omnis fruitio quam voluntas creata habet in viavel potest ex se habere est demeritoria vel meritoria: igitur etc. Probatur minor: quia omnis fruitio est ordinata vel inordinata et constat quod omnis fruitio inordinata quam voluntas ctreata habet in via: vel potest a se habere est demeritoria: et omnis ordinata est meritoria: saltem supposita gratia: igitur etc. Secundo sic: omnis fruito quam voluntas creata habet in via: vel potest ex se habere est in ptate sua igitur respectu cuius licet talis est vere libera: antecedens conceditur ab omnibus: et consequentia est non: quia illud est in nobue liberum quod in ptante hemus: vt patet per. beatum. Aug. 3. de libro ari c. gitur. Secundo deduco conclusionem de fruitione non beatificaqua voluntas creata in puris naturalibus constituta posset naturaliter frui obiecto beatisico clare viso: supposito: quod deus de potentia sua absoluta ostenderet se inteliectui non dando bi tum supernaturalem voluntati. Primo sic voluntas creata est verelibera respectu cuiussibet suiactuo ad quemen in potentia naturali secundum omnes: sed in puris naturalibus constituta est in potentia naturaliad actum frui tionis predicte: cum possit in ipsam naturaliter stante supposito: vt patet ex prima propositione: ergo etc. Secundo sic respectu illius fruitionis voluntas creata est vere libera respectu cuius totaliter est actiua: sed respectu fruitionis predicte: si poneretur in esse totaliter esset actiua: vt patet: ex propositione secunda: igitur etc. Tertia deduco conclusionem de fruitione non beatifica: qua voluntas creata per habitum charitatis supernaturaliter eleuata actiue fruitur in patria obiecto beatifico clare viso: vel saltem frui potest: supposito quod deus de potentia sui absoluta ostenderet se in tellectui non causando fruitionem beatificam in voluntate: Primo sic: voluntas creata per charitatem eleuata non est magis libera in via: quam in patria: hoc patet: quia libertas dicit perfectionem: et constat quod in via non est magis perfecta: quam in patria: sed in via est vere libera respectu cuiuslibet sue fruitionis non beatifice quam habet de facto vel potest a se habere vt declaratum est supra: igitur etc. Secundo sic: voluntas creata per charitatem eleuata non est minus libera quam in puris naturalibus constituta patet de se sed in puris naturalibus constitnta respectu fruitionis predicte est vere libera: supposito quod deus ostenderet se: igitur etc. Ex his infero aliquas propositiones correlarias: Prima est quod intellectus creatus in puris naturalibus constitutus potest naturaliter deum intuitiue videre: supposito quod deus de potentia sui absoluta: ostendere se: sibi non dando ei habitum superuaturaleinfusum. Et hec sequitur ex propositione: Prima quia voluntas potest naturaliter in actu sine habitu supernaturali et infuso: igitur et intellectus cum sint equalis ambitus obiectiue. Suoda est: quod intellectus creatus in puris naturalibus constitutus: stante supposito esset totalis causa effectiua illius cognitionis: ratio huius est quia intellectus creatus est totalis causa effectiua sui actus non minus quam voluntas: vt suppono pro nunc. Tertia est: quod actus cognitionis predictus non essentialiter beatificus deductio: patet: quia beatitudo est a solo deo actiue: Quarta est: quod intellectus creatus per habitum luminis glorie supernaturaliter eleuatus respectum obiecti beatifici sibi praesentati habet in patria actum visionis non beatisicum: vel saltem potest habere: supposito: quod deus de potentia sui absoluta ostenderet se sibi non causando visionem beatificam in eodem: hoc patet: quia conformiter est dicendum de intellectu: et voluntate: sed voluntas eleuata per habitum charitatis habet in patria: vel saltem: habere potest actum fruitio nis non beatificum: supposito: quod deus de potentia suiostendet se etc igitur etc. Et licet primam partem huius propositionis non asseram totaliter: sicut nec primam partem propositionis de qua deducitur. Et ideo posui propositionem hanc: et illam disiunctiue: potest tamen vt videtur proba biliter sustineri: quod non est maior repugnantia: quod intellectus simul cognoscat deum duplici cognitione qua creaturam secundum quod creaturam cognoscit in patria duplici cognitione: matutina scilicet in verbo: vespertina in se ipsa: vt: patet per. b. Aug. 5. super genesem ad ltram. c. 18. vbi loquens de angelis. dicit quod factus est dies ille id est angelus cui creature vtroque modo innotescerent et in deo et in seipsis: illa velut matutina sine diurna cognitione: hac vero velut vespertina: igitur: etc: Et si non est repugnantia: quod creatura beata cognoscat deum duplici cognitione non erit repugnantia quod fruatur ipso duplici fruitione. Et confirmatur: quia gloria non tollit naturam: sed perficit tolleret autem ipsam vt videtur: si stante visione beatifica inintellectu: intellectus non posset deum cognoscere natu¬ raliter: et similiter potest argui de voluntate respectu fruitiones quam potest habere naturaliter: igitur etc. Tertia conclusio principalis est: quod voluntas creata per suam propriam efficatiam: et ingenitam libertatem non potest non frui fruitione beatifica obiecto beatifico clare viso. Et hec sequitur ex prima: quia bene sequitur voluntas creata respectu fruitionis beatifice non est libera: igitur per sua propriam efficatiam et in genitam libertatem non potest: etc: antecedens patet ex prima conclusione et consequentia est bona: igitur etc:. Et confirmatur Primo sic: frui tio beatifica totaliter est a deo effectiue et nullo modo a creatura: igitur voluntas creata per suam efficatiam et ingenitam libertatem non potest etc. antecedens patet ex su pradictis: et consequentia est nota: quia non est in libertate voluntatis create habere vel non habere fruitionem: quia in ipsa totaliter causatur a solo deo: Secundo sic: fruitiobeatifica non est in voluntatis libertate create: igitur per suam propriam efficatiam: et ingenitam libertate non potest non frui etc: consequentia est nota: quia oppositum consequentis infert oppositum antetis: et antecedens fuitdeclaratum superius: igitur etc.

Tertio sic. si voluntas creata per suam propriam efficatiam et libertatem posset etc. sequeretur quod voluntas beati posset simpliciter facere se non beatam: quod non videtur bene dictum. consequentia est nota: et falsitas consequentis patet: quia voluntas beati est in bono confirmata: et voluntas que potest simpliciter se facere non beatam non est in bono confirmata: igitur etc: hec est expressa stia anshel. monolog. 7. c. vbi probans quod anima quae sua beatitudine obiectiua semel frui ceperit eterne beata erit: sic inquit: nihil verius quam quod omnis anima rationalis siquemadmodum debet studeat amando desiderare sunmam beatitudinem aliquando illam ad fruendum percipiat. Et subdit vtrum autem ea sine fine ruatur dubitare stulitssimum est: quoniam illa fruens nec timore torquari potenit nec fallaci securitate decipi: nec eius diligitiam ex perta illam poterit non amare: et si non poterit ipsam non amare: sequitur: quod non poterit ipsa non srui. Et loquitur anshel. ad litteram de dilectione beatifica et fruti tione: vnde sic concludit ex dictis: quare quecumque anima sua beatitudine semel frui ceperit eterne beata erit: igitur. etc.

Quarta conclusio est: quod voluntas creata per suam propriam efficatiam: et ingenitam libertatem non potest non frui etiam fruitione non beatifica obiecto beatifico clare non viso. Et hoc supposito quod de facto fruatur ipso duplici fruitione: quarum vna sit beatifica et actiue a solo deo: et altera non beatifica et actiue a creatura: vel supposito quod si non coceditur: quod deus depotentia sui absoluta onderet se intellectui non causando fruitionem beatificam in voluntate: et licet siue voluntas: casu posito sit per habitum charitatis supernaturaliter eleuata: siue sit in puris naturalibus constituta. Istam conclusionem deduco:

Primo sic: si voluntas creata per suam propriam libertatem possit etc. hoc ideo esset quia non posse: repugnaret eius libertati hec patet quia hec est potissima: immo tota causa tenentium partenopposita hm autem est falsum: vt patet ex. 2. di. ex ar. pricedentis: quia libertas contradictionis et contingentie non est de ratione potentie libere vt libera est: vt fuit de claratum ibidem. Et confirmatur: quia illud non repugnat voluntati propter eius libertatem: quod non tollit eius libertatem sed perficit sed non posse non frui obiecto beatifico clare viso non tollit libertatem voluntatis sed perficit: erge maior est euidens: quia oppositum praedicati repugnat subiecto: et minorem probat et ponit anihel. de libro artrio c. primo vbi sic ait: qui sic habet: quod de cet et expedit vt hoc amittere non queat: liberior est quam qui sic habet: hoc ipsum non possit perdere: et ad id quod decet et non expedit valeat adduci: sed constat quod quecumque vo luntas fruitur obiecto beatifico clare fruitur ipso et hoc amittere non queat liberior est: quam qui sic fruitur ipso non posset perdere: igitur etc.

Secundo ad principale sic: voluntas beati non potest peccare: igitur per suam propriam efficatiam et libertatem non potest non frui obiecto beatifico antecedens patet: quia voluntas beati est in bono confirmata: et ponit ipsam anshel. expresse vbi supra: consequentia probatur quia quacumque voluntas libere eligit non frui obiecto beatifico: et presertim clare viso peccat et est peruersa: quod ondo dupliciter primo quia quecumque voluntas eligit libere oppositum eius quod dictat ratio recta peccat et est peruersa: sed quecumque voluntas eligit non frui: etc. libere eligit oppositum eius quod dictat ratio recta: igitur etc. minor est euidens: quia certum est quod recta ratio dictat summo bono et presertim clare viso esse fruendum. Secundo: quia qui cunque contemnit amorem summi boni peccat mortaliter: sed quicumque libere eligit non frui obiecto beatifico: et pre sertim clare viso contemnit amorem summi boni: igitur minor est nota: et maior videtur satis clara: quia quicumque suo actu libero incurrit eternam miseriam non est dubium quod mortaliter peccat: sed quicumque contemnit amorem summi boni: est hulusmodi dicit anshel. mono. 71. ca. quod nihil videri potest conuenientius: et nihil credi debet certius quam hominis animam sic esse factam: vt si contemnat amare summam essentiam: eternam patiatur miseriam. igitur etc. Et confirmatur. ista ratio: quia vel voluntas beati potest peccare. vel non potest peccare. si non potest peccare. igivel per suam propriam libertatem non potest non frui etc: vt patet ex dictis: si potest peccare: hoc ideo est: quia non posse pec care repugnaret eius libertati: illud autem est falsum: tum quia liberior est voluntas que a rectitudine non pec candi declinare nequit: quam que illam potest de serere: sicut patet per anshel. de libro ario c. 1. Et per. b: Aug. in en che. c. 73. vbi sic ait: sic eni: oportebat primum hominem fieri vt bene possit velle et male: nec gratis si benenec impune fi male: postea vero sic vt male vellenon possit: nec ideo libero carebit ar multo quippeliberius est arbitrium: quo omnino non poterit seruire pec cato tum: quia posse peccare: nec est libertas nec pars libertatis: quod valde pulchre probat anshel. vbi super: vhi sic inquit discipulo: an putas quod additum minuit et separatum auget libertatem: illud autem libertatem esse aut partem libertatis. Et respondente discipulo non hoc putare possum concldit anshel. ptans ergo peccandi quae addita voluntati minuit eius libertatem et si deuiatur: auget nec libertas est nec pars libertatis hec anshel. Et ex hoc statim concludit: non ergo pertinet adlibertatem arbitrii quod sic est extraneum a libertate. Ex quibus euidenter apparet quod non posse peccare non repugnat voluntati propter eius li bertatem: hec est determinatio magistri libro 2. di. 7. c. 2. vbi sic ait: sed eum nec boni angeli peccare possit nec mali bene velle vel bene operari: videtur quod iam non habeant liberum arbitrium. Et quedam auctoritate hvyeron. interposcta que videtur sacere pro parte ista determinat: q. dicit ad quod dicimus quod boni tanta gratia confirmati sunt vt nequeant fieri mali et mali in malitia adeo obdurati sunt: vt non valeant fieri boni. Et tamen vtrique habent liberum ar. quia boni non aliqua cogente necessitate sed propria ac spontanea voluntate per gram quidem adiuti bonum eligunt et malum respuunt. Et malisimiliter spontanea voluntate a gratia destituti bonum vitant et malum sequuntur. Et subdit et hal entur maliliberum arbitrium: sed depressam atque corruptum adeo quod surgere non valent: boni vero arbitrium habent post confirmationem multo liberius quam ante.

Tertio ad principale sic: nulla potentia per suam propriam virtutem et efficatiam potest in oppositum eius in quod fertur immutabiliter et necessario: sed voluntas creata in obiectum beatificum clare visum im¬ mutabiliter fertur et necessario: ergo maior est clara: quia oppositum predicati infert oppositum subiecti. Et minorem ponit. b. Aug expresse. 13 de tri. c. 27. Et in en cbi. c. 73. vbi ex intentione declarat quod omnes immutabiliter: et necessario volunt beatitudinem et quod nullus potest vel le miseriam: igitur etc.

Quarto sic: quicquid in aliquo ergodu inducit difficlutatem et in maiori gradu inducit maiorem difficultatem: in suprmo egrgodu inducit suprimam difficlutatem: et per consequens in infinito gradu impossibilitatem: sed bonum in aliqu gradum clare visumab intellectum: inducit in voluntatem aliquam difficultatem resiliendi: et in maiori gradu inducit maiorem difficultatem. igitur in supremo ergodu inducit supremam difficultatem: et per consequens in infinito impossibilitatem. Sed bonum in aliquo gradu in intellectum inducit in voluntatem aliqua difficultatem resiliendi et in maiori. gradu inducit maiorem: ergo in supremogradu inducit supremam difficultatem: et in infinito per consequens impossibilitatem. Sed constat obiectum betificum esse infinitum bonum clare visum ab intellectu: igitur in ucit in voluntate imposs bilitate resiliendi: minorem huius rationis quilibet expteritur: maiorem vero declaro exeplo. 2. ratione: primo quidem exemplo: videmus enim quod grauitas in aliquo gradu iducit difficultatem ad moueri sensu et in maiori gradu: inducit maiorem: et ex hoc concludimus: quod in supremo gradu induceret supremam difficultatem: et per consequens in infinito gradu impossibilitatem. Secundo ratione: quia iuxta doctrinam atist: sicut se habet simpliciter ad simpliciter: et magis ad magis ita maxie ad matine Et confirt matur per deductionem quam facit arist. 8. phisi. vbi probat: quod si tanta virtus mouet in tanto tempore: et maior in minori ita infinita in non tempore: et per consequens per locum a fimili sequitur quod si bonitas in tanto gradu inducit tantam difficultatem: et in maiori maiorem quod in infinito inducit in finitam: et constat quod infinita difficultas inducit impossibilitatem: igitur etc. Ex his infero aliquis propoitones correlarias.

Prima est: quod ista consequentia et nulla voluntas: creata necessario fruitur: igitur non est libera: deductio est clara: quia voluntas creata respectu cuiuslibet fruitionis non beatifice est vere libera: tam in vi quam in patria: vt patet ex. 2. sione: et tamen necessario fruitur fruitione in patria non beatifica vel saltem necessario frueretur: supposito quod deus ostenderet se intellectui non causando frui tionem beatificam in voluntate vt patet ex quarta: igitur etc.

Secunda proposito est: quod voluntas creata ad causandum fruitionem non beatificam de facto necessitatur in patria vel saltem necessitaretur: supposito: quod deus ostenderet se: etc. et hoc est euidens: quia voluntas creata est toralis causaeffectiua cuiuslibet sue fruitionis non beatifice tam in via quam in patria vt supra declaratum est: igitur si necessa rio fruitur in patria fruitione non beatifica vel saltem necessario frueretur: supposito etc: sequeretur quod ad causandum ipsam necessitatur de facto vel saltem necessitaretur state supposito ergo etc.

Tertia propositio est: quod proprius modus agendi voluntatis non est agere continget et hec sequitur ex praecedenti. Quarta est: quod vides diuinam essentiam et carens friutione beatifica per suam propriam virtutem efficatiuam non potest nolle illam freitionem: cuius oppositum videtur quibusdam: et hoc patet spatialiter per primam rationem principalem: quia nulla potentia per suam propriam virtutem et efficatiam potest oppositum eius in quod fertur immutabiliter et necessario: sed voluntas cuius libet creature in suam beattiudinem fertur immutabiliter et necestrio: vt patet per b. Aug. in locis praeali¬s legatis ibidem: itur etc. Et confirmatur quia nullus potest velle suam miseriam clare visam igitur nec nolle suam beat tudinem sibioppositam: consequentia tet per locum ab oppofitis: et antecedens est b. Aug. in locis preallegatis vnde in ench. c. preallegato dicit expresse: quod esse miseri non solum nolumus sed nequaquam prorsus velle possumus: igitur etc.

Preterea: nullus potest per sua propriam virrutem et efficatiam velle se non esse: igitur nullus potest vellese non esse beatum igitur nullus potest nolle suam beatitudin: antecedens est. be. Aug. 3. de libro ario. c. 18. 19. et. 20. vbi ostendit quod etiam ille qui se interimit non vult non esse esto quod putaret se non esse futurum post mortem prima consequentia probatur: quia b. Aug 2. de cide. c. 26 probat quod nullus potest velle se non esse: quia nullus potest vel le se non esse beatum sic inquit: tam porro neino est qui esse se nolit quam nemo est qua non esse beatus velit quod nm potest beatus esse si nihil sit: hec Aug. igitur non minus est contra naturalem inclinationem voluntatis: quod aliquis velit se non esse beatum: quam quod velit se non esse: ista consequentia patet quia aliter deducto b. Aug. esset nulla. Et confirmatur: quia si nullus potest vel le se non esse: et tamen aliquas potest velle se non esse beatm. b. Au. probaret coclusionem vera ex praemissis falsis: quod non videtur esse concedendum ab aliquo patet: igitur prima consequentia. secunda vero tamet ex terminis. quia qui potest nolle suam beatitudinem potest vel le se non esse btm.

Preterea: sicut declarat anshel. de concor. c. 20. et de casu diaboli: nihil potest velle voluntas nisi aut comoditatem aut rectitudinem aut iustitiam: quia quicquid aliud vult: aut propter comoditatem aut propter rectitudinem vult: igitur nihil potest nolle positiue nisi incomoditatem aut in institiam: sed constat quod voluntas videntis diuinam essentiam non potest nolle fruitionem beatificam propter incomoditatem. nec per per iniustitiam: igitur nullo modo: et hoc de. 2. arti.

Tertius et quartus arti. QUantum ad tertium et quartum ari. simil contra conclusio nes istas mouenda et dissoluenda sunt dubia. primo contra primam propositionem: verum quia conclusio illa dependet ex duabus prositionibus preuiis: primo mouebo contra propositiones illas et 2. oa. nem: Quantum ad primum contra primam propositionem qua dicebatur quod vi luntas creata non est totaliter ea effectiua nec partialis fruitionis beatifice: quidam arguunt.

Rod de. in 1 di. i. q. 5. ca. 2. Primo sic: non est minus perfecta imago in beato quam in viatore. hoc patet: quia semper manet imago secundum aug. igitur non rminus est parens et proles in vno quam in alio: sed qua ratior intellectus causabit actum suum in viatore: et voluntas: etc.

Preterea: Aug: primo. de ci. de. dicit: quod deus res quais contradidit sic comministratur vt eas agere proprios motus sinat: igitur quanto quas est in statu perfectiori: tanto potest magis habere proprium motum: sed propries motus ipsius beati est summe diligem deum: igitur istam dilectionem beatus causat:

Preterea: cum voluntas velit aliquid sub ratione boni quanto aliquid sibi ostenditur sub ratione maioris honi vel clarius: tanto magis habet vnde potest elicere actum dilectionis circa illud: igitur si potest in via: multo plus in patria. Pre terea: maius gaudium et magis conueniens videtur liber taticuiuscumque quod possit causare perfectio nem propriam quam tantum recipecere ab alio: igitur etc.

Pretea: beata virgo huit ita per fectam dilectionem in via sicut aliquis beatus in patria secundum communit loquentes: et tamen creat istam dilectionem: igitur non obstante fectione dilectionis veatus potest: etc.

Preterea: aliter voluntas non posset conformiter agem recte rationi dictanti deo esse fruendu.

Preterea: ad idem potest argui: quia vel habitus charitatis ponitur in voluntate videntis deum intuitiue vt recipiat actum fruitionis beatifice: vel vt eliciat ipsum quia non ponitur frustra: non vt recipiat: quia voluntas seipsa est in potentia obedib li ad omnem actum a deo causabilem in ipsa: igiur vt eliceat:

Preterea: nobilius est agere: quam pati: igitur agere dicbet competere voluntati respectu illius actus per quem maxime perficitur: talis autem est actus fruitionis beatifice: ergo etc.

Preterea: eiusdem et eodem modo est mereri et premiari: quia premium corrndet merito: sed voluntas meretur et actiue meretur: igiur ipsa premiatur et actiue premiatur.

Preterea: omnis actio immanes manet in agente vt patet per arist. o metaphisice: sed fruitio immanens est actio immanens: et manet in voluntate creata igitur etc: Ex his potest argui contra secundam propositionem: qua dicebatur quod fruitio beatifica non est in ptate voluntatis: omnis actus creatus totaliter vel partialiter a voluntate est inptante voluntatis: actus fruitionis beatinfice est huiusmodi: vt patet ex dictis: ergo etc.

Preterea: omnis actus voluntatis est in ptante ipsius: dicente. b. Aug. primo retractationum. ca. poquod nihilta in ptante voluntatis est: quam ipsa voluntas: et accipit voluntatem pro actu voluntatis: sed fruitio qua voluntas creata fruitur deo beatifice est actus voluntatis: non minus quam alia quecumquam: ergo etc.

Preterea omnis actus ad quem voluntas non potest cogi nec violentari est in ptante voluntatis: sed ad actum fruitionis beatifice voluntas creata non potest cogi: nec violentari ergo maior videtur nota: quia non est aliud actum esse in patante: quam non posse ad ipsum cogi: nec violentari: minor probatur: quia voluntas non potest cogiab aliquo nec violentari: immo hoc ipsum prescit deus quia voluntas non cogitur: aut prohibetur nulla alia re: patet per anshel. de concor. c. 3. Et confirmatur: quia si voluntas possit cogi vel violentari ad actum fruitionis beatifice nolens posset esse beatam: quod est manifeste falsum: ergo ec.

Responsio ad rationes rodd. Ad primum istoruen concedo quod non minus sit perfecta imago in beato: quam in viatore: et concedo vlterius quod non minus sit parens et proles in vno quam in alio: et ideo concedo quod sicut voluntas viatoris est actiua cuiusi bet sui actus ad quem est in potentia naturali: modo voluntas ad actum fruitionis beatifice est in potentia obedibili tantum: cum non magis sit in potentia naturali respectu glorie: quam terspectu gratre. Ad secundum concedo cum. b. Aug. quod deus res quas contdidit sic administrat: etc. sed ex hoc nihil sequitur: quia proprius motus creature beatem non est diligere deum beatinfice ad intellectum arguentis. id es camre in seipsa dilectionem beatificam cum solius dei sit beatificare: non igitur probat ratio quod in tendit: sed si aliquis concludit: probat quod voluntas in patria causat in se ipsa fruitionem non beatificam. quia causare talem fruitionem non est proprius motus voluntatis create: Et ex hoc sequitur quod de facto fruatur deo duplici fruitione: quod videtur posse probabiliter sustineri: vt dictum est supra.

Ad tertium si teneatur de duplici fruitione in patria: concedo quod voluntas beata potest elicere actum dilectionis circa deum: et elicit de facto perfectius quam in via: sed ex hoc non sequitur quod eliciat actum dilectionis beatifice: quia ad istum non est inpotentia naturali vt patet ex dictis. Si vero non teneatur potest dici quod quato aliquid ostenditur voluntati sub ratione maior is boni vel clarius: tanto magis habet vnde posset elicere actum dilectionis circa illud quantum est ex se: sed si tenetur in ipsa perfectior dilectio a deo quam ipse possit in se ipsa causare non poterit exire in actum suum stante illa: et sic est in proposito vt patet. Ad quartum dico quod voluntas ordinata non est impossibilium: aliter voluntas btus pesset appetere ordinate equal tatem dei: et quia premiare se ipsum est impossibile voluntati create: cum solius dei sit premiare siue beatificare: iccirco voluntas beati in patria non appetit causare fruitionem beatificam in seipsam: His primissis concedo quod maius gaudium est posse causare propriam perfectionem ad quam voluntas est in potentia naturali: quam illam tamtum recipere: sed non causare perfectionem ad quam solum est in potentia obedibi li: non diminuit gaudium ipsius beati: quia voluntas beati cum sit ordinata non appetit impossibilia. Et vlterius: si ista ratio esset bona: se quaretur quod voluntas beati causaret in seipsam habitum charitatis quod non est verum. consequentia patet: quia habitus charitatis est quadam per fectio voluntatis. et per eu maius gaudium est causare perfectionem propriam: quam tantum recipere ab alio.

Ad quintum dico quod rationon est ad propositum. quia etiam concesso quod beata virgo habuerit in via ita perfectam dilectionem si est aliquis sangtus in patria et quod ita intese dilexerit deum in via: sicut aliquis sanctus in patria. ad huc non sequitur conclusio. quia illa: dilectio non fitbeatifica: sed tantum meritoria. et constat quod non est bona. consequentia: fruitio meritoria est a nobis elicita: igitur et beatifica.

Ad sextum nego. consequentiam. nec probatio valibet: quia recta ratio¬ non dictat fruitionem beatificam esse cliciendam a voluntate nec est bona consequentia: recta ratio dictat deo esse fruendum igitur dictat fruitionem beatificam esse eliciendam a voluntate sicut non est bona consequentia: recta ratio dictat hominem debere esse in gratia: igitur homo potest causare in se gratiam.

Ad septimum dico quod habitus charitatis non ponitur in voluntate beata: vt eliceat actum fruitionis beatifice: sed vt perfectius disponatur. ad tercipiendum ipsum et vt reddat animam deo gratam et non vt per ipsum eleuetur ad eliciendum fruitionem perfectiorem non beatificam: supposito quod fruatur deo duplici fruitione: eo modo quo dictum est super. Et ideo non ponitur frustraquando dicitur quod voluntas se ipsa est in pura potentia obedibili: etc. concedo: sed ex hoc non sequitur: quod seipsa fit sufficientur disposita ad omnem actum supernaturalem: videmus enim quod materia se ipsa est in potentita naturali ad formas naturales: et tamen seipa non est sussicientur disposcta ad omnem forma naturalem: et ideo naturaliter recipit vnam mediante alia: et sic suo modo dicendum est in proposito. Sed forte dicetur contra solutionem istam quod sicut voluntas creata seipsa est sufficientur disposita ad recipiendum habitum charitatis et gratre: sic adtercipiendum actum fruitionis beatifice eum non sit maior ratio de vno quam de alio: cum vterque sit supernaturale. Et confirmatur: quia si ad recipiendum actum supernatauralem necesio sequitur requiritur aliqua dispositio supernanliter: et ad recipiendum illam dispositionem cum sit est supernanlis nectenria est alia dispositio: et sic in infinitum: hic dicoquod non est simile de actu fruitionis beatifice: et de habitu chari tatis vel gratie: quia actus fruitionis beatifice est simpliciter perfectior charitatis habitu et gratrie: cum sit aliquid beatitudinis essentialiter: et intrinsece: et ideo non sequitur: quod si voluntas seipsa est sufficientur disposita ad recipiendum gratiam: quod se ipsa sit sufficientur disposita ad recipiendum fruitionem beatificam: quia non sequit hec res seipsa sufficientur est disposita ad recipiendum forma minus perfectam: igitur et ad recipiendum forma magis perfectam: vnde sicut materia seipsa est sufficientur disposita ad reipiendum forma naturalem minus fectam: et per illam disponitur ad recipiendum magis perfecta sic et in proposito suo modo: et per hoc patet quod non sequitur processus in infinitum: et per consequens quid dicendum ad confirmationem.

Ad octauum: quicquid sit de maiori dico quod non tomnis perfectio sit possibilis voluntati create: cum sit finita et ab alio: et ideo non est inconueniens: quod ista perfectio repugnat ei: immo est necu im cum omni creature repugnet beatificare seipsam.

Ad nonum: nego maiore ad sensum arguentis: quia beatitudinem consequitur: anima dei praemio et proprio merito vt patet per be. Aug. 14. de tri. c. 32. Et ideo eiusdem licet sit mereri et praemiari non tamen eode modo ad sensum arguentis id est ab eodem: imo totum oppositum est verum: cum meritu sit a merente: et praemium a praemiate Ad vltimum: si per actionem immanentem intelligitur praecise actio illa: que manet in agente: prout videtur arist. velle: concedo quod fruitiobtifica non est actio immanens: quia non manet in agente. Et si dicatur quod secundum arist. omnis cognitio: et omnis volitio est operatio immanens concedo: de cognitione et volitione natura turali: quas arist. cognouit volitionem autem istam non vidit arist. Et ex his patet quid dicendum ad primam contra secundam propositionem: quia supponebat fruitionem beatificam causari a voluntate totaliter vel partialiter: quod non est verum. Ad secum dum vero concedo: quod omnis actus voluntatis ad quem ipsa est inpotent naturali est in patante ipsius: et de tali dicit. b. Aug. quod nihiltam in ptate volutatis: etc. sed ad fruitionem beatificasiue sit essentialiter vnus actus siue plures: quod credo verius: voluntas creata non est in potentia naturali vt patet ex super dictis. potest eti dici: quod redit in idem: quod omnis actus causabilis a volutate est in ptante ipsius et de talibus loquitur. b. Au. Ad tertium: si ratio esset bona: probaret quod in ptante voluntatis esset habere gratiam: quod non est verum: deductio patet: quia omnis perfectio ad quam volutas non potest cogi nec violentari est in ptante voluntatis si maior illa sit vera: sed ad gratiam gtatum facientem voluntas creata non potest cogi: tum quia voluntas non potest cogi: tum: quia volens posset esse in gratia perillum modum arguendi: Potest igitur ad rationem dici vno modo: quod voluntas creata potest cogi respectu fruitionis beatificeeo modo quo cogitur respcum charitatis vel gratrie: quia non est in ptate ipsius recipe: vel non recipere gram deo causante ipsam. Et ad probationem dico: quod voluntas non potest violentari vel cogi ab aliquo respectu actus cabilis ab ipsa: et bom deus prescit secundum anshel. respectu cuiuslibet talis est vere libera. Et ad confirmationem nego consequentiam: quia voluntas non potest nolle fruitionem beatificam vt patet ex supradictis: Potest etiam dici. secundo quod voluntas non cogitur nec violentatur ad actum fruitionis beatifice accepta coactione et violentia stricte: pro eo scilicet quod inest alicui secundum nam in tali actione ipsius eo modo quo dicimus quod lapis mouetur sursum violentur: ratio huius est: quia sic accepta violentia: omnem violentum tristem facit: vt patet per philosophum. 5. metaphisice. Et constat quod fruitio beatifica non contristat: immo summe delectat voluntatem: sed in isto sensu maior est falsa: quia: non omne illud ad quod voluntas non potest cogi nec violentari modo praedicto est in ptante ipsius: sicut patet de charitate et gra. Iacobus de viterbio in. q. de diui. praesntis. qui atepe.

Quantum ad secundum contra oclusionem in se est opinio reuerendi doc. magistri iacobi de viterbio qui ponit voluntatem cauntam esse liberam respectu cuiuslibet sui actus absolute: et per consequens respectu fruitionis beatifice: pro qua doc. iste arguit Primo sic: quod conuenit voluntati: vt voliltas est conuenit ei essentialiter: et quod conuenit voluntati essentia liter conuenit ei respectu cuiuslibet sui actus: sed libertas: duenit voluntati: vt voluntas est: quia si non esset liberanon esset voluntas: vt patet per bea. Aug: 3. de li: ar. ca. 5. ergo

Preterea: esse liberum est esse in ptante: quia illud est nobis liberum quod in ptante habemus: vt patet per b. Aug: vbi supesed omnis actus voluntatis est in ptante volutatis: igitur voluntas libera est respectu cuiuslibet sui actus.

Preterea: vnius simplicis potentie: est vnus tamtum modus agendi: sed voluntas creata est vna simplex potentia: et libertas dicut modum agendi: ius vel voluntas erit libera respectu cuiuslibet sui actus vel respectu nullus: secundum dari non potest est per me relinquitur: ergoprimum: quod est propofitum.

Preterea omnis actus meritorius est lib: sed omnis actus voluntatis potest esse meritorius etiam respectu finis: nam diligendo deum me remur: igitur etc.

Preterea: ad idem potest sic argui: sila libertas quae non repugnat statui perfectissimo voluntatis: non est neganda a voluntate: sed libertas rerspectu fruitionis beatifice non repugnat: etc: igitur etc. maior patet minor probatur: quia illud non repugnat statui perfectissimo voluntaris per quod voluntas ipsa maxime perficitur: et nobilitatur: sed si sit libera respectu fruitionis beatifice maxime perficitur et nobilitatur: quia actus perfectionis et nobilitatis est liber tas respcum actus perfectissimi: quam minus perficiatur igitur: etc.

Responsio ad rationes iacobi. Ad primum istorum concedo: quod libertas respectu illorum actuum ad quos voluntas est in potentia naturali conuenit voluntati vt voluntas est: quia vel esei equalis vel saltem proprietas inseparabilis: et ideo non solum conuenit sibi rerspectu eorum quae sunt ad finem: sed etiam terspectu finis: vt patet ex secunda sione respectu istorum actuum: dicit. b. Aug. quod si voluntas non eet libera non esset voluntas: libertas autem respectu illorum actuum ad quos voluntas non est in poten naturalised obedibili tantum non conuenit voluntati vt volutas est immonullo modo conuenit ei: tum quia respectu talium est mere passiua: tum quia tales non sunt in ptate sua: vt declaratum est super. Post etiam dici et redit in idem quod libertas conuenit voluntati vt voluntas est respectu illorum actuum qua causantur ab ipsa: quia respectu talium non esset libera non esset voluntas et sic loquitur Aug.

Ad secundum patet: quod non omnis actus voluntatis est in ptante ipsius nisi ad ipsum sit in potennaturali: et causetur ab ipsa. Ad tertium concedo quod voluntatis est tantum vnus modus agendi: et concedo quod quicquid voluntas agit libere agit: sed ex hoc non sequstquod sit libera respectu cuiuslibet sui actus: quia respectucuiuslibet non est actiua: et illud est verum. Ad quartue non est verum: quod o. s actus voluntatis possit esse meritorius quia actus odiendi deum vel proximum non potest esse meritorius: nec etiam est verum quod omnis actus dilectionis siue fruitionis ordinate possit esse meritorius nisi sit cauntus a voluntate Ex hoc facit ostensum superinus quod in casu voluntas viatoris existentis in gratia potest deum diligere super omnia: et per illum actum nihil mereri.

Ad vltimum dico: quod 2u potest aliquid repugnare statui perfectissimo voluntatis create: vno modo: quia includit imperfectionem aliquam quanon compatitur status ille: et sic ei repugnat dolor et trististitia odium dei: et similia: alio modo: quia includit talem et tantam perfectionem quod excedit naturam et contraditionem creature: et sic ei repugnat perfettio simpliciter et vniversaliter infinita: quae solum conuenit nem diuine: vt aliquid producem de nihilo virtute pro pria et similia His praemissis concedo: quod ill: libertas non est neganda a voluntate creata qua non repugnat statui per fectissimo altero istorum modorum: sed sub illo sensu nego minorem: quia libertas respectu fruitionis beatifice repugnat sibi secundo modo: eo quod repugnat creature beatificare se totaliter nec partialiter cum beatificare conueniat soli deo non minus quam creature creare Con. 2. sinem potest argui verum quia conclusio illa sicut et prima dependet ex quibusdam propositionibus praeuiis: primo mouebo dubia contra propositiones illas: saltem contra aliquis et 2o. con linem. Quantum ad. 1. contra primam propositionem qua dicebatur quod voluntas creata in puris naturalibus constituta potest frui obiecto beatifico clare viso: supposito: quod deus se ostendent: etc. est quadam opinio quae ponit: impossibile est voluntatem creatam: charitate non eleuata frui obiecto beatificoclatur viso etiam supposito quod deus ostendent se etc. pro quae quidam arguunt primo sic: age praesuppoitonit esse igitur agere supernaturaliter esse super naturale: sed voluntas creata in puris naturalibus constituta non habet esse supernarale: igitur non potest habe actum supernaturalem: sed frui obiecto beatifico clare viso est actus supernaturalis: ergo etc.

Prete rea: si voluntas creata posset sic frui obiecto beatificoclatur viso: posset beatificari sine charitate: consequens est falsum quia tunc charitas non esset nesteraia ad beatitudinem voluntatis igitur et antecedens consequentia probatur: quia frui obiecto beatifico clare viso videtur esse beatitudo vel includem formaliter beatitudinem. ergo etc.

Forestarius in 1. di. 1. q. Preterea: ad idem arguit quidam doc noster sic. perfecta operatio tanta perfectione quod ad eam sequitur summa dilecto nesio egreditur a perfecta potentia per aliquem habitum: signum n. generati habitus est delectationem vel tristitiam fieri in operibus. 2. ethi. sed frui obiecto beatifico clatr viso: est operatio perfecta tanta perfectione: etc. igitur neio sequitur a voluntate perfecta per aliquem habitum: sed talis habitus non potest esse aliqua virtus moralis: quia omnis talis respicit finem a nobagibilem: quale non ponit obiectum beatificum: nec aliqui virtus intellectualis: quia nulla talis est in voluntate subiectiue: igitur huiusmodi habitus erit aliqua virtus theologica: puta fides: spes vel charitas: non fides: quia non respicit obiectum suum sub ratione boni: sed sub ratione veri: nec spes: quia respicit ipsum sub ratione ardui: igitur sola charitas quae respicit eum subst ratione boni.

Ad primum istorum: concesso toto processu praeuio: dico: quod fruitio qua voluntas creata in puris naturalibus constituta frueretur obiecto beatificoclare viso: supposito: quod deus ostendenat se: etc. non esset super naturalis: sed naturalis: quia voluntas naturaliter potest elicere actum dilectionis circa finem vltimum clare visum: non minus quam circa ea quae sunt ad finem: vt patet ex deductione illius propositamonis.

Ad secundum: nego consequentiam: nec probatio valet quia sic frui obiecto beatifico clare viso: non est beatitudo nec includit formaliter beatitudinem: vt patet ex. 3. propoitone mea: Ad tertium: nego minorem casu posito: quia si voluntas creata in puris naturalibus: etc. frueretur obiecto beatifico: etc. ad talem fruitionem non sequeretur summa delecta¬ tio simpliciter: quia maior sequaretur ad fruitionem: quae voluntas per charitatem eleuata fruetur: etc. et maior ad fruitionem beatificam quam ad aliquam istarum: licet improprie dicatur: quod ad fruitione sequitur delectatio: cum sit aliquid eius essentialiter et intrinsece: concedo tamen quod ad talem fruitionem vel dilectionem: vt proprtus loquar summa sequitur delectatio in genere: quia summa quam voluntas in puris naturalibus constituta posset habere naturaliter: Posset etiam dici: quod ad talem frusionem posset voluntas eleuari per aliquem habitum naturaliter acquisitum: quia ex actibus diligendi potest generari charitas acquisita: sicut ex actibus credendi fides acquisita: igitur non est necenium quod ad talem fruitionem eleuatur per habitum infusum: est supposito: quod necesse sit ipsam eleuari per aliquem habitum quod tamen non concedo. Con secundam propositonem: qui diceba tur: quod talis fruitio causetur totaliter a voluntate creata: etc. posset multipliciter argui: sed quia materiam istam tractabo super 3 di. supersedeo pro nunc. Cone tertiam etiam posset argui: sed quia. 5. infet ipsam: et est difficilior dimitto eam pro nunc Con. 4. vero: qua dicebatur quod voluntas creata per charitatem eleuata actiue fruitur: etc: quantum ad primo mam eius partem potest argui ex dictis meis quia nihil est ponendum frustra in voluntate beata: sed si frueretur deo actiue talis fruitio esset frustra: igitur non est ponenda: probatur minor quia voluntas beata sufficientur fruitur deo fruitione beatificaet per me ista fruitio non est beatifica: igitur frustra ponitur in ipsa.

Preterea: et est quasi confirmatio praecedentis rationis vel fruitio beatifica saciat capacitatem voluntatis create: vel non: si non: non est beatifica: quod est contra positum: si sic igitur ipsa manente in voluntate voluntas non poterit frui deo alia fruitione.

Ad primum istorum potest dici si teneatur illa viaquod sicut cognitio vesptina qua beatus cogriscit creaturam in seipsa non ponitur in ipso frustra: non obstante quod sufficienter cognoscat ipsam matutina siue diurna cognitio ne in verbo: vt patet perb. Aug. 5. super genesem ad litteram superius allegatum sic: nec ista fruito ponitur frustra in creatura: non absolute quod sufficientur fruatur deo fiuition et beatifica. CRo huius est: quia sicut ille cognitionnes sunt alterius et alterius rationis sic et iste fruitiones: quod patet ex h quia si vna crescenat in infinitum in genere suo numquam posset alteri adequari.

Ad secundum dico: quod dupliciter potest intelligi: quod fruitio beatifica satiet capacitatem voluntatis create: vno modo: quia voluntas habens fruitionem beatificam non appetit nec potest appeten fruitionem perfectiorem. alio modo: quod simul cum ipsa non potest habere aliam fruitionem in primo sensu: concedo quod satiat in 2o. non omne: sicut visio beatifica in primo sensu satiat capacitatem intellectus: non tamen in 2o. quia simul cum visione beatifica compatitur in intellectu. beati visio vesptina: vt patet ex supridictis. Con. 5. propositionem qua dicebatur quod fruitio qua qua voluntas creata per charitatem eleuata actiue fruitur etc: non est essentialiter beatifica potest argui Primo sic: omnis fruito summe quietatina voluntatis est essentialiter beatifica: sed fruitio obibetifice clare visi elicita a voluntate creata per habitum charitatis supernaraliter eleuataem summe quietatia voluntatis vt videtur: igitur etc.

Preterea secundum b. Au. 13. de tri. c. 5. bea. est qua habet quicquid vult: et nihil mali vult: sed quacumque voluntas per habitum charitatis supernaliter eleuata fruitur obiecto beatifico clare viso: habet quicquid vuli: hodo non est dubium et constat quod nihil mali vult: aliter non esset in charitate: itur est beata. Preomnis actus supernaralis respectu obiecti btifici clare visio ne essentialiter beatificus: sed talis per actus fruitionis praedictus cum sit elicitus medinante habitu supernaturali et infuso: ergo etc.

Ad primum illorum dico: quod licet talis fruitio sit summe quetatia secundum quid: quia inter omnes fruitiones possibiles causari a voluntate humana: non tamen simpliciter: quia fruitio mere supernaturalis quae totaliter in ipsa causatur a deo est magis quetiua immo illa sola est quaetatiua totaliter cum illa sola sit beatifica: Ad secundum dico quod diffinitio est sic intelligenda: beatus est qua habet quicquid vult quicquid ordinate potest: et debet velle: non tamtum quicquid nunc actu vult: aliter viator esset beatus quando tantum de vno ordinato habitum cogitat quod nullus diceret. Sed casu posito voluntas per charitatem supernaturaliter eleuata non haberet quic quid ordinate potest et debet velle: quia voluntas ordinate potest et debet velle fruitionem a solo deo quae sola est beatifica: immo propter hoc christus reprehendebat iudeos: quia gloriam qua a solo deo est non querebant: vt patet i0. 5 igitur si non habet illam fruitionon: non habet quicquid potest et debet velle ordinate et ita non est beataAd tertium si ratio esset bona probaret fruitionem meritori am vie esse beatificam cum sit supernatalis modo praedicto i.s elicita mediam te habitu supernaturali et infuso: dico igitur ad rationem quod 2fruitio potest dici supernaturalis sicut et visio vel quam creata a solo deo qua est agens supernaturale: vel quia elicita a creatura me diante habitu supernaturali: et patet quod harum prima tamtum est beatifica non secunda.

Quantum ad secundum contra conclusionem in se potest argui ex 4. oione mea Primo sic: voluntas creata necessario fruitur obiecto beati fico clare viso fruitione non beatifica saltem supposito quod deus ostendat se intellectui non causando fruitionem beatificaum in voluntate: igitur non est libera respectu cuislibet sue fruitionis non beatifice quam habet de facto: vel potest a se habere: antecedens poper 4. onem mea: consequentia videtur non: quia necessitas non stat cum libtate: igitu: etc. Secundo sic: voluntas non est libieta respectu cuiusiibet illius actus qui non est in patante sua: hec est mea. sed aliquam fruitionem non beatificam voluntas creata habet de facto vel potest a sehabere qua non est in ptante sua: igitur etc. min or videtur clara: quia illa frut tio qua voluntas non potest non frui deo: non est in patante voluntatis: sed aliqua fruitio non beatifica quam voluntas creata habet de facto vel potesta se habere est huiusmodip 4 lsinem meam: ius etc.

Ad primum istorum dico: quod sicut libtas est duplex quadam contradictionis et ptingentie: et quaedam determinationis et complacentie: vt patex. 1. arti. sic est duplex necessitas corrndenter: quia quedam est necessitas coactionis: et quadam immutabilitatis: et iste due necessitates distinguuntur: quia non omnis necessitas immutabilitatis est necessitas coactionis: quod expresse declarat anshel. de concor. circa principium dicit sciendum quod sepe dicimus necesse esse quod nulla vi cogitur esse: et necesse non esse quod nulla prohibitione remouetur: nam dicimus: necesse est deum esse immorta lem: et necessc est deum non esse iniustum: non quia aliqua vis cogatei esse immor talem: aut prohibeat eum esse iniustum: hod anshel. Ex bus euidem apparet quod non omnis necessitas immutabilitatis est necessitas coactionis. Ad propositum dico: quod necessitas coactionis non stat cum libtate contradictionis nec cum libtate determinationis et contingentie: nec cum libertate de terminationis et complacentie: quia talis per se: et primo oppoitonitur libertati: et ratio huius est: quia omne violentum triste: vt patet per arist. 5. meta. vnde comentator ibidem. c. de necessario: et dicitur necessitas de coactione violenta faciens ei violentiam cogit rem ad illam violentiam: et hec necessitas est contra voluntate: et sub dit causam. dicit voluntas enim delectabilis: et hec necessitas tristabilis: necessitas vero immutabilitatis: licet non stet cum libertate contradictionis et contingentie: stat tamen cum libertate determinationis et complacentie: vt patet ex primo arti. quia deus liber diligit se et tamen immutabiliter cum non possit se non diligenitur etc. his premissis nego consequentiam: nec probatio valet: quia licet necessitas coactionis non stet cum libertate: necessitas tamen in mutabilitatis stat cum libertate determinationis et conplacentie: quae sola est de ratione potentie libere vt libera est: prout in eodem arti. extitit declaratum.

Landulphus in 1. di q. 3. arti. 1. Sed contra fundamentum istius lusinis arguit quidam doct et probat quod libertas contradictionis et contingentie cui per me opponitur necessitas immutabilitatis sit de ratione potentie libere: vt libera est: sic quod ideo potentia est libera: quia potest in actum et in eius oppositum et remota ista in difturia numquam erit libertas: premittit tamen quod liberum dicitur dupliciter: vno modo vt distinguitur contra seruum: alio modo vt distinguitur contra necesarium: primo modo vt dicit: non accipitur in proposito: sed secundo modo: quia cum queritur an actus fruitionis sit formaliter libernon queritur an sit seruilis vel non serulis: sed vtrum sit libvlnecessarus hoc sipposto arguitsic: cui conpetigtd ditatiua ratio necessarim proprie dicti illud nullo modo est libsed si voluntas sic se habet ad actum quod non potest se habere ad oppositum: sibi competit proprissima ratio necessarii: ergo non poterit esse libera: maior patet: quia quando aliqua distinguuntur ex opposito: ratio vnius non competit alteri: sicut ratio rationalis non competit irrationali et: in proposito liberum accipitur prout distinguitur contra necessarium potentia enim quando distinguitur in liberum et non liberam: distingnitur in seruilem et non seruilem: quia tunc potentia naturalis cum non sit libera: esset potentia seruilis: igitur cum distinguitur in liberam et non libera: distinguitur in liberum et necessarium: minor probatur: quia secundum philosophum 5 meta. necessa rium est quod impossibile est aliter se habere: et istum modum dice ibi comentator famosissimum: et proprium itur si voluntas deter minatur ita ad actum quod impossibile est: quod sibi non subsit: tunc impossibile est aliter se habere: et sic erit necessarium non liberum.

Preterea ille motus qui dat essentie diuine nec essitatem in essendo tollit a qualibet potentia libertatem in operando: sed sic determinari ad vnum: quod sit impossibile: aliter se habere dat essentie diuine necessitate in essendo: igitur tollit a voluntate libertatem in operando: maior patet quia ideo omnis concedunt quod est essentie diuine non est liberum sed necessarium quia est necesse esse: si igitur talis motus competit potentie in operando non erit libera: minor probatur per philosophum. 5. meta. quicum dixisset quod necessarium est illud: quod impossibile est aliter se haber: concludit in fine: quod si est aliquod est sempiternum: et immorta le erit: naturalium illo modo: et si nunquam phioss diceret: ratio dictaret quod ideo deus est necesse esse: quia sic se determinat ad esse quod nullo modo potest non esse: igitur si voluntas: ita oper aretur quod nullo modo posset non operari: tunc esset ita non libera in operando sicut diuina essentia est non libera in essendo.

Preterea equinpollentia sic se habet: quod vno posito ponitur reliquum et vno interempto interimitur reliquum: sed ista equipollent: non possibile aliter se habere: impossibile aliter se habere: et necesse esse: si igitur voluntas circa actum impossibilis est aliter se habere igitur circa eum necessc erit sic se habere: igitur tollitur denecessitate libere se habere.

Preterea: o. meta. philosns dic: quod potentie rationales ideo distinguuntur a naturalibus: quia sunt ad opposita tunc sic potentia determinata sic ad vnum oppositorum quod non potest in reliquum: non est potentia rationalis nec libera: sed naturalis: sed voluntas per me determinatur ita ad vnum oppositum quod non potest in alterum: igitur non erit potentia naturalis nec libera. Aliquas alias rationes adducit iste doc. sed quia non haobeunt alia difficultatem a predictis dimitto eas.

Responsio ad rationes landulphi. Ad primum istorum: dico quod procedit vna culsequentibus ex falso fundamento imaginatur enim iste doc. quod necessarium simpliciter dictum ex opposito distinguatur contra liberum: quod patet esse falsum ex dictis: et presertim per auctoritates beati Aug. et anshel superius allegatas: hoc praemisso: concedo maiorem de necessario necessitate co actionis: quia tale per se opponitur libertati: vt patet per comentatorem superius allegatum: et istud praecise ex opposito distinguitur contra liberum: non autem de necessario necessstate immutabilitatis: quia illud non opponitur libertati: immo in aliquibus auget l. bertatem: quia liberior est voluntas qua a rectitudine non peceandi declinare nequit quam que illam potest deferre: vt patet per b. Aug. et anshel. superius allegatos. Et sub isto sensu patet: quod minor est falsa igitur ratio nulla.

Ad: 2m. dico: quod maior non est vera sic simpliciter et vniversaliter sicut assumitur: quia aliqua potentia summe libera tanta necessitate operatur: quanta deus est: voluntas enim diuina est sun me libera: et tamen non minori necessitate producit spiritum sanctum quam sit necessitas: qua deus est: aliter spiritus sanctus not esset summe necesse esse: nec per consequens deus: quod est hereticum. Iterum tanta necessitate voluntas diuina diligit se: quata necessitate deus est: et tamen libere diligit se. Et ex bapparet: quod si ratio esset bona probaret voluntatem diuinam non esse liberam: quod non esset: vnde dictum concedo tamen maiorem de omni potentia libera in creaturis: quia nulla voluntas creata tanta necessitate operatur quata deus est enim deurs sume necesse es sic quod per nullam potentiam finitam: nec infinitam potest non esse nec voluntas creata quecumque: saltem per potentiam dei potest non operari: igitur aliter est ipossibile deum non esse: et aliter voluntatem creatam non operari. Ex quo apparet quod minor non assumitur debite sub maiori ad concludendum propositum: quia modus qua dat essentie diuine necessitatem in eendo: est quod sic sit impossibile aliter se habere: quod per nullam potentiam possit non esse: et iste modus non conpetit nec potest competem alicui voluntati create in operando.

Ad tertium concedo coclsionem scilicet quod necesse est voluntatem sic se habere circa aliquem actum: non quidem necessitate coactionis sed immutabilitatis: sed cum infertur: igiur tollitur de necessitate libere se habere: nego consequentiam: quia patet quod talis necessitas non tollit libertatem.

Ad quartum: si ratio esset bona: probaret quod intellectus non necessario assentiret praeuiis principiis: cum sit potentia rationalis: cuius oppositum docet pbs: et experientia: non ius vult arist. quod potentie rationales sint ad opposita respectum quorumcumque: quia intellectus respectu principiorum non est adopposita: et quia principium in speculationibus sit finis in agibilibus non fuit itentio philosi quod voluntas esset ad opposita re spectu finis: saltem clare visi: sed respectu eorum quae sunt adfinem tantum.

Ad secundum principale potest dici: quod tripliciter potest intelligi quod actus voluntatis sst in patate ipsius: vno modo quia per se potest in illum actum: circumscripto quicumque extrinsece: et sic nullus actus est in ptante voluntatis: quia saltem circumscripta generali influentia dei: nulla creatura potest in aliquem actum est circumscripto obiectovoluntatis: voluntas non potest habere actum saltem naturaliter. Et ad istum intellectum dicit ansfhel. de libro artrio c. 4. quod nullam potentiam habemus quae sibi sufficiat ad actum. Alio modo potest intelligi: quod actus sit in ptante voluntatis: quia stante generali influentia dei et ceteris necessariis requisitis ad ipum libere potest in illum actum: vel eius oppositum: et isto modo multi actus non solum eliciti: sed etiam imperati sunt in patante ipsius: sicut patet de actu currendi comedendi et similibus: tertio modo potest intelligi: etc: quia stantibus generali influentia dei et aliis necessario requisitis adillum: voluntas sic potest determinatur se ipsam ad illum actum: quod nulla alia re cogitur ad ipsum nec potest cogi ad oppositum eius cSrie nec contradicto ie siue possit in oppositum eius siue non et isto modo est in ptrante voluntatis dine dilectio sui: et productio spiritus: quia certum est: quod voluntas diuina nulla alia recogitur ad diligendum seipsam: nec potest cogi ad oppositum contrarie: nec contradictorie quia nec potest oditer se nec potest feno diligen. Et similiter de productione spiritus sancti. His praemissis dico quod non est de ratione potentie libere vt liba est quod actus sit in patante sua primo modo: quia tunc nulla voluntas creata esset libera vt patet ex dictis: nec secundo: quia tunc libertas contradictionis et contingentie esset de ratione potentie libe vt liba est: cuius oppositum patet: exprimo ar. sed solum 3oo: ratio hus est: quia voluntas deturmnationis et complacentie est de ratione potentie libe vt libta est vt patet ex eodem ar.

¶ si actus non esset in ptante potentie: tertio modo: non esset sic liba tunc ad forma rationis. concedo: quod voluntas non est liba respectu illius actus qui non est in partante sua tertio modo: et ideo non est libeata respectu fruitionis beatifice: quia talis non est sic in ptate voluntatis create: cum non determinet se ad eam: sed determinetur abalio scilicet a deo a quo totaliter causatur: sed subst illo sensu minor est falsa: nec probatio valet: quia non est verum quod illa fruitio qui voluntas non potest non frui deo non sit isto modo in ptate ipsius aliter dilectio qua voluntas diuina diligit se non esset in ptante sua: et per consequens voluntas diuina non esset libera quod nullus diceret. Et potest sic reduci ratio: voluntas non est libera respectu illius actus qui non est in patante sua: sed actus dilectionis quo voluntas diuentia diligit se non est in partante ipsius: quia non potest se non diligen ius voluntas diuina terspcum illius dilectionis non est liba: quod tamen est falsum. Ladulpbus ex fundamentis scoti libro di. 74 q. vbi supeaar. er4 on. 3. et 4. donem simul est opino doc: nori iacobid viter. quam sequitur scotus et sui sequaces: pro qua quidam eorum arguit Primo sic: actus dependens a causis non agentibus necessario sed libere non necessitat voluntatem: hoc patet quia liberum agitur hic vt distinguitur contra necessarium: non contra seruile: sed actus fruitionis finis vltimi clare visi in particulari est a causis non necessario agentibus. immo liberrime. ergo probatur minor: quia due possunt poni cause huius fruitionis. valet finis ille visus in particulari et ille nihil agit ad extra necessario: et ipsa voluntas que nihilent causat necessario sed libere: quia tamen voluntas habeat libertatem pro essentiali et formalicontadictione: quam diu erit voluntas ert principium liberum non necessarium:

Preterea: actus elusdem potentie: et circa idem obiectum cum equali habitu qua modo non necessitat potentiam numquam necessitabit eiusdem manentibus sed actus fruitionis vie et patrie est eiusdem potentie circa idem obiectum et potest esse equalis chari tas: itus cu modo in via non necessitat voluntatem: nec posteanecessitabit: maior est clara: quia stantibus contradictionibus causarum earundem stabit eadem contraditio actus: minor probatur: quia voluntas fruens in via et in patria est vna et obiectum non differt: nisi sit clare visum: et non clare visum: hec autem non dicunt nisi maiorem et minorem approximationem: maior autem approximatio quamuis habeat actum intendem non tamen mutare eius conditionem: sicut patet de igne magis vel minus approximatostuppe: qua licet intendat calorem non tamen mutet: habitus charitatis potest esse equalis sicut patet in raptu pauli: igius cum actu fruitionis non necessitat in via quind possit suspendi: ita et in patria. Pre terea: nihil extrinsecum alicui tollit eius essentialem et formalem contadictionem: sed finis vltimus extrinsecus est voluntati igitur non tollit eius libtatem et contingentiam respectu actus: cum ista libtas sit essentialis et formalis conditio voluntatis

NRodd in: 1. di. i. q. 4. ar. i. Preterea: ad idem quadam alius arguit Primo sic: sequitur deus vult me non velle ergo non volo: sed stantibus charitate: et clara visione dei: deus potest reuelare mihi quod vult me non velle ipsum et quod potest esse verum deus potest reuelare: sed potest esse verum quod deus velit me non velle ipsum cum hoc possit facere: igitur stantibus charitate et clara visione dei pssum non velle ipsum: sed tantam necessitatem haebeo nunc: sicut haberem tunc: et econuerso igitur nunc possum

Preterea: si videns deum intuitiue necessario fruitur ipso vel necessario vult visionem illam vel non: si sic: vel eadem volitione qua vult ipsum deum vel alia: non eadem quia sequaretur quod eadem volitio esset fruitio et visus intensa et remissa: quod est impossibile: si alia: tunc non posset elicem actum respectu dei nisi eliceat respectu creature et naturali necessitate Si vero non necessario vult illam visionem: iu posset stare fruitio: non volendo se videre deum: quod est obseruadum.

Preterea: videant deum duo equaliter: quorum vnus perfectior sit in naturalibus isto posito quaritur an isti duo equaliter fruantur deo vel non: primum dari non potest stante conclusione mea. vt videtur: quia agens perfectius et naturaliter in passum eodem modo dispositum producit perfectrem effcntum: sed vnum istorum est perfectius agens: ex supposito: et vtrumque agit naturaliter si voluntas necessario fruit deo clare viso non contigentur sequitur: igitur quod stante equali visione fruitio: quae naturaliter eliciter non erit equalis Si detur secundum: valet quod non equaliter fruantur sequitur quod ages perfectius cum minori visione naturaliter equaliter diligent quod est inconueniens. Pre terea: secundum. b. Aug. primo retrac. c. 9. nihil tam in ptante voluntatis quam ipsa voluntas quod necessario intelligitur de actu.

Adam di. 1. 1. q. 7. ar. i. conclusione. 8. Praeterea ad idem quidam alius arguit prino sic: testinonuissconrconstat: expientiis confessorum: et martrum: quod voluntas habet libtatem suspendendi et non ponendi actum suum respectu cuiuscumque alterius obiecti: quam diunon absorbentur vsus rationis mediate vel immediate: alioquin passio electiua vt in venereis vel afflictiua vt in martiris posset esse ita vehemens: quod voluntas habita quantumcumque perfecta deliberatione esset inculpabilis hoc prosequendo: vel ibi fugiendo: seu deum abnegado: quod non conceditur: cum itur experientia vbique alibi sit pro libtate voluntatis mediante delibatione: non est rationale talem libtate in proposito respectu dei clare visi si non confirmetur in bono ad huc voluntas: sic viatoris negare

Pretea: si aliquid obstaret in patria huic libetati: hoc videretur esse vel infinitas diligibilis: vel quia de ficeret circa tale obiectum. suspecie dendi dilectionem: sed neutrum horum obstat: primum non: quia et in via firmissime tenemus dei bonitatem infinitam esse: et tamen contingentur et libere ipsum apprehensum sub intentione bonitatis. infinite diligimus: aliter non mereremur ex hoc quod ipsum sic apprihensum diligemmus sed potius ex hoc quod sic eum apphendimus quod non daretur: tum quia bonitas ista infinita: licet moueat voluntatem vt causet dilectionem sui: hoc tamen solum facit libe et contigentur: sicut et quicquid operatur ad extra: et per consequens ex parte attingentis obiecti non orietur necsitas diligendi: nec ex parte voluntatis: quia illa non causat dilectionem alicuius obeci: nisi mediate eius cognitione vel apphensione: sed omnis cognitio vel visio di in creatura est finita: et nulla infinita: ius non videtur quod voluntas necessitaretur omnino talem dilectionem causare terspcum dei clatur visi: am etiam non obstat: quia sufficiens omne cum posset esse voluntati exprientia an possit a dilectione causanda: vel continuanda desistem ad horan¬

Preterea: deus potest ad horam si sibi placent datr alicui creature fruitionem tale: quod post talem horam non hebit fruitionem illam: iutalis praet velle carem illa fruitione: etiam stantibus visione et fruitione adhuc: quia non est impossibile: sibi conformaitur se deo in volendo: et acceptarillud quod ipse deus de ipso ad horam disponit: sed h esset sibi impossibile: dato quod deum clatrur visum noesio diligent: quia si deum sic visum noesio diligent haberet amorem ita efficacem erga ipsum: vel ita adhesiuum ei: quod illo stante non posset velle carem eosine quo illud amatum minie haberetur: se tale est cognitio et dilecto iam habita terspectu talis obi: igitur ita tunc velle causare non posset: cuius oppositum iam probatum est: ergo etc. Et confirmatur: quia quinecio vult aliquam finem necessitatur ad volendum omne quod scit requiri ad executionem vel intentionem finis sic amati: sicut exemplificari praet exeplo anshel. de libro ario. c. 5. vbi dicit quod aliqui voluntas est. ids volitio: quae volumus quid propter se: vt cum volumus salutem propter se: et alia cum aliquid volumus propter aliqud vt: cum volumus bibere absinthium propter salutem et scito quod potatio absinthii requiritur omnino si herbitur salus vel retinebitur si simul cum hod volo efficacitur i volo omnino consequi sanitatem: vel tenere: ista volitio necces itat me ad velle bibere absinthium: igitur similiter in proposlto.

Preterea: deus posset praecipere voluntati: quod conaretur suspendem amorem quo amat deum clare visum: itur ipsa praet velle ipsum amorem suspedere: sed hoc vt iam argutum est non esset compossibile sibi: si deum clare visum neoesrio diligeret: et sciret dilectum ipsum non posse haberi sine amore et cognitimone ipsius: igitur etc. Et simile argumentum posset fieri de aliquo moriente cum reatu pene in purgatorio soluende: talem enim posset deus ad puctum admittere ad praegustationem visionis: et beatificefruitionis: et tunc ostendent sibi: quod nisi esset dbitor pene iam ex tunc haberet: et in purgatorio dicet soluem penam debita: interrupta talilsua beatitudine: et postea rediem in ipsam: et cum talis esset in charitate posset sic se conformare in uolito et cogitare quod instum sit priuare cum ad temons dilecto suo: et velle hoc cum deo. sed hoc vt ostensum est non videntur si visio dei clara naturaliter necessitatrt talem ad fruitionem obici visi: ita quod nullo modo ex quacumque causa posset non frui eo: quantum esset ex parte sui: quia tunc similiter necessitaretur velle ipsam fruitionem cognitam esse medium: sine quo non habetur obiectum illud sic amatum.

Preterea cum clara visione dei stat quod deus apphendatur substn aliqua contraditione displicibili: vt puta subst ratione puniti: vel substrahenti auxilium: vel subst aliqua simili contraditione: omne autem apphensum sub ratione displicibili potest voluntas non velle: igitur etc. Ex istis et multis similibus qua adducuntur contra conclusi ones istas inferuntur propositiones quas intulicorrelarias non esse veras. Sed in spatali cont 4. qua dicebatur: quod videns diuinam essentiam et carens fruitione beatifica per suam propriam efficatiam et libtatem non potest velle illam fruitionem Quidam arguit dupliciter.

Ocham. 1. di. 1. q. 6. ar. 2. hrimo sic: qulibet voluntas paet conformari se diuine volunta ti: sed deus praet velle quod videns diuinam essentiam intuitiue semper cacreat fruitione beatifica: itur etc. Secundo sic: quicquid patee volituet nolitum pro vno tempore. et pro spe: sed voluntas taliter praet nolle habere beatitudinem pro aliquo tempore deturminata: puta quam diu deus vult eam non habere fruitione beatificam: pat ergo eam nolle sep. His tamen omnibus non obstantibus credo clsines quas posui magis veras fuis oppositis: et dictis sanctorum magis conformes. Et ideo respondeo ad obiecta

Responsio ad rationes landulphi. Ad primum igitur: si fiat de fruitione non beatifica quae actiue cauntur a voluntate: patet ex tertia propositione correlaria: quod minor est falsa: quia licet voluntas creata respectu talis fruitionis situ libe¬ ra: necessitatur tamen ad causandum ipsam eo modo quo dictum est: nec probatio valet: quia concedo: quod quam diu erit voluntas erit principium liberum: sed ex hoc non sequitur: quod suam fruitione non causet necessario: quia non omnis necessitas opponitur libtati: vt declaratum est super. Si vero fiat de fruitione beatifica quae actiue causatur a solo deo: dico ad maiorem quod licet actus dependens a causis non agentibus necessario: sed contingentur non necessitet voluntatem necessitate absoluta: paet tamen ipsam necessitare necessitate suppoitionis: quod patet in simili: videmus enim quod habitus charitatis in via et in pria dependet a solo deo actine qua nihil agit ad extra noesio: sed contigent: et tamen nesitat voluntatem: non quidem necitate absoluta: quia pat ipsum non habere deo non cante nec conseruante ipsum. sed noeesitate suppoionis quia si deus causet ipsum in voluntate: voluntas per suam libtate et es ficatiam non paet ipsum non habere: et sic suo modo dicendum est in proposito: nec probatio maioris valet propter duo: tamen quia non omne necessarium ex opposito distinguitur contra liberum: tum quia respectu talis fruitionis voluntas non est liba.

Ad secundum: si procedit de fruitione beatifica: patet quod ratio est nulla: quia euidens est quod maior non est vera si potentia respectu vnius actus se habet actiue: et respectu alterius men passiue: quia supposito quod sicut duo actus eiusdem potentie circa idem obiectum et cum equali habitu poterit potentia nec essitari respectu illius quam recipit men passiue: et non necessitari respectu illius quem producit actiue: saltem si caunt ipsum contingentur. et sic est in proposito: quia actus fruitionis vie est actiue a voluntate et actus fruitionis beatifice a solo deo. Si vero procedat de fruitione non beatifica: adhuc dico quod maior non est vera: nisi obiectum sit equaliter visum: ratio huius est quia bonum cognitum incitat appetitum: et perfectius cognitum magis incitat ipsum: vt qualibet experiter: ita si sit in infinitum: et perfectissime cognitum immobilitabit eum iuxta deductionem superius factam in probando. 4. ¬ nem. Et quando dicitur quod clare visum et non clare visum non dicunt nisi maiore et minorem approximationem: etc Dico quod quedam sunt ap proximationes eiusdem ordins siue eiusdem rationis: et quae dam alterius et alterius: in primis verum est: quod maior approxima tio licet intendit actum: non tamen mutet eius conraditionem: sicut patet in exem plo suo: quia constat quod maior et minor approximatio ignis ad stuppam ste approximationes eiusdem rationis. In secundis vero maior approxiatio non solum intendit actum sed mutat contraditionem ipsius: immo si solum intendit actum non esset approxiatio alterius rationis: et sic est in proposito: quia clara visio patrie et enigmatica vie sunt approxiationes alterius rationis: quia si essent eiusdem rationis tantum: posset intendi enigmatica cognitio vie quod adequaretur clare cognitioni: patrie: vel tamtum trmitti clara visio patrie quod adequaretur cognitioni vie: quod nullus dicent: multi est negaret minorem quantum ad vltias eius duas partes: quia multis non videtur quod sit idem obiectum formale in via et in patria: multis etiam videtur: quod non paet esse equalis charitas. Et vlterius tenentes coclusionem quam teneo communiter tenent quod summum bonum est in via saltem apphensum in vniversali etiam necessitat voluntatem sic: quod voluntas per sua propriam libertatem non paet non velle ipsum: cuius tamen oppositum supponitur in ista ratione.

Ad tertium concedo: quod finis vltimus non tollit essentialem et formalem contraditionem voluntatis: sed ex hoc nihil sequitur: quia libtas contradictionis et contingentie: non est essentialis et formalis conditio voluntatis: vt patet ex supdictis.

Responsio ad rationes rodd Ad primum vero alteius doc: cum dicitur: sequitur deus vult me non vell: ipsum: itur non volo: concedo quod eo modo non volo: qui deus vult me non veliEt quando vlterius dicitur quod stantibus charitate: et clara visione dei de us praet reuelare mihi quod vult me non velle ipsum: hoc. 2l praet intelligi: vno modo quod vult me per propriam virtutem et efficatiam voluntatis me non velle ipsum: sic quod libe et voluntarie resiliam a dilectione ipsius clare visi. Alio modo quod per suam potentiam infinitam vult suspendem vel anichilare actum volitionis mee stantibus praemissis: primo modo deus non pat mihi reuelare quod vult me non vel le ipsum: rti huius est: quia deus vt suppono pro nunc non potest reuelare falsum: et simpliciter est impossibile et contradic ionem implicatquod deus velit me non velle ipsum modo praedicto sic: quia deum non velle clare visum est eius amore libere contemnnere et quae sic contemnit amorem summi honi mortaliter peccat: quia incurrit eternam miseri am: vt patet per anshel. mono. 71. c. superius allegatum et per consequens si deus vellet me sic non velle ipsum: deus vellet me peccare: sic esset actor et eam peccatorum: et sic esset homine deterior quae inconuenientissima sunt catholicis immo non chatolicis et ab surda. secundo modo concedo quod deus praet reuelare mihi: quod vult me non velle ipsum: quia de potentia sua absoluta praet facetur quod creatura rationalis videat ipsum intuitiue: et nullum actum dilectionis vel delectationis habeat circa eum: sed tunc nihil concluditur ad propositum: quia nulli concluditur quod stantibus charitate: et clara visione divolutas creata per suam propriam libtatem et efficatiam possit non vel le ipsum: sed per potentiam dei infinitam suspendentis uolitionem: quod non est ad propositum.

Ad secundum dico: quod eadem inconuenientia sequum tur contra eum: quia posito: quod videns deu intuitiue non noesio fruatur ipso: fruitur tamen de facto: tunc arguo sic: posito quod videns deum in tuitiue de facto fruatur ipso vel necessario uult uisionem illam vel non: si sic: vel eadem volitione vel alia: si eadem: volitio esset vsus: et fruitio intensa et remissa: quod reputat impossibile: sialia: non poterit elice actum respectu dei: cum eliceat respectu creature: et naturali necessitate per probationem suam. Si vero non noes io vult visione illam: poterit manerem fruitio de facto non volendo se vide deum: quod est absurdum: obligatur igitur solum suum vere sophisma: Dico igitur ad rationem: quod talis vult non vio visionem illam: quia non praet non velle suam beatitudine. Et quando queritur: an eadem volitione: vel alia posset concedi quod eadem: nec probatio valet: quia sicut non est inconueniens quod eadem cognitio sit intuitiua vnius: et abstractiua vel superintuitiua alterius: vt patet ex. i. q. super prolog. quia se cundum communiter loquentes eadem notitia ntmero beatus cognoscit verbum: et ceraturas in verbo: et tamen illa notitia sic est intuitiua verbi quod non est intuitiua creature vt fuit declaratum ibidem: sicut etiam non videtur inconueniens quod eadem volitio sit vsus et fruitioi. quod eadem volitione beatus velit deum propter se et creaturam propter de um. Et similiter potest dici de intenso et remisso: quia si non est impossibile: quod eadem dilectione diligatur deus et creatura modo predicto non est impossibile: quod eadem dlectione deus diligatur intensius quam creatura: pat etiam concedi: quod illa volitione. Et quando dicitur: quod tunc non posset elicere actum respcu dei: per interemptionem: quia non est impossibile: immo ncesium quod beatus sic velit et cogrg cit deum et creaturam est distinctis cognitionibus et volitionibus: aliter non posset cognoscere creaturas in proprio genere: nec diligem dileetione corrsndente nisi desinent dilige et cognoscen deum: quod nullus dicent.

Ad tercium est dico: quod idem incoueniens sequitur contra eum: quia posita casu qui duo videant equaliter etc: quero an isti duo noesio fruantur deo equaliter an no: primum dari non potest: quia sicut agens perfectius et naturaliter in passum eo modo dispositu: producit perfectiorem effectum: sic ages perfectius et libere in passum eodem modo dispositum: si vult prat producere perfectiorem effectum: sed vnum istorum est perfectius agens ex supposito: et quodlibet eorum agit libere secundum eum: igitur stante equali visione fruitio quae liberne elicitur: poterit esse perfectior: et per consequens non necessario freuntur equaliter. Si detur secundum valet: quod no necessario fruantur equaliter: sequitur quod agens perfectius minori visione libere poterit equaliter diligem deum: quod non est minus inconueniens: quam quod naturaliter equaliter diligat: respondeo igitur ad rationem. Et si fiat de fruitione beatifica sicut iste doc. intendit dico: quod procedit ex falso fundamento supponit enim quod ruitio beatifica sit a voluntate actiue: quod patet esse falsum ex prima conclusione. Si vero fiat de fruitione non beatifica: quod concedo a voluntate actiue causari: potest rasen eri. atur: primo quidem posset concedi quod stante equali visione beatifica fruitio qui naturaliter elicitur a voluntate non erit equatisupposito quod visio quae naturaliter elicitur ab intellectu non sit equalis nec illud est aliquid incoueniens: potest est secundo concedi: quod stante equali visione: fruitio dicitur equalis: nec probatio valet: quia naturalis perfectio non est principium elicitum talis: ruitionis: nisi vt eleuatum per habitum charitatis: et talis est equalis in: videntibus deum equalitur igitur ratio nulla. Ad quartum patet: quod nihil concludit de fruitione beatifica: quia talis non est in ptate voluntatis: vt declaratum est super. Nec etiam concludit de fruitione non beatifica: quia non est verum: quod omnis fruitio qua voluntas non potest non frui non sit in ptante voluntatis vt patet: ex solutione rationis secunde.

Responsio ad rationes ade. Ad primum vero alterius doc. dico: quod non est bona consequentia: voluntas habet libertatem suspendendi vel non possidendi actum suum respectu cuiuscumquem alterius obieci: igitur et respectu dei clatr visi: quia non sequitur bonu finitum non necessitat voluntatem: iunec bonum infinitum. Et quando dicitur quod cum experientia sit vbique alibi pro libertate voluntatis: non est rationale talem libertatem negare in proposito: patet quod est rationale: quia si bomm finitum difficultat: sequitur quod infinitum necessitat. Et vlterius iste doc. imaginatur quod negare libertatem contradictionis et contingentie a voluntate sit negare perfectionem aliquam et libertatem simpliciter ab ipsa: quod patet esse falsum ex supradictis: quia multo liberior erit voluntas: quando omnino non poterit seruire peccato. Ad secundum: potest concedi quod vtrumque illorum obstat in patria libertati contradictionis et contingentie: de qua loquitur iste doctor. Nec probationes valent: non quidem prima propter duo: Primo quia tenentes conclusionem quam teneo comuniter tenent: quod bonum etiam in via in vniuersali apprehensum necessitet voluntatem: nec propter hoc se quitur: quod non mereremur ex hoc quod ipsum apprehensum sub intentione bonitatis infinite diligimus: quia licet bonum infinitum apprehensum in un uersali necessitet voluntatem: non tamen apprehensum in particulari: vt dicunt. secundo quia consequentia non est bona in via firmissime tenemus per fidem vel per aliquam silogisticam deductionem dei bonitatem esse infinitam: et tam est contingenter libere sic ipsum apprehensum diligimus: igitur et in patria: vbi talis infinitas non solum creditur nec silogistice deducitur: sed faciliter et intuitiue videtur. Et si dicatur: quod clare visum: et non clare visum non dicunt nisi maiorem et minorem apoproximationem: etc: patet quid dicendum ex supradictis. Ad secundam probationem dico: quod non concludit quantum ad primam eius partem: quia non est bona consequentia: bonitas ista infinita mouet voluntatem libere et contingenter: vt cum causet dilectionem sui: supposito quod ita sit: igitur non necessitat ipsam necessitate suppositionis: licet bene sequatur: quod non necessitet ipsam necessitate aliqua eo modo quo dictum est in solutione prime rationis. Nec quantum ad secundam: quia ad hoc: quod voluntas necessitetur ad causandum dilectionem alicuius obiecti mediante cognitione vel apprehensione non requiritur: quod cognitio illa vel apprehesio sit formaliter infinita: sed quod per eam cognoscatur quod obiectum illud sit bonitatis infinite simpliciter: sicut est in proposito: et sic patet quod huic libertati obstat in patria infinitas diligibilis non obstantibus predictis Potest etiam dici secundo: quod eidem obstat secundum videlicet: quod deficit circa tale obiectum omne cur suspendendi dilectionem: nec probatio valet: quia experientia an possit a tali dilectione desistere non est sufficiens tempus voluntati: immo non est sibi aliquod tempus ad intentionem anshel. cuius sunt illa verba: prout declarabitur questione sequenti: quia sitalis experientia esset sufficiens cur: non solum sequere tur quod voluntas per suam propriam libertatem posset non diligere deum stante clara visione ipsius: sed etiam sequeretur quod posset ipsum odire cuius oppositum ostendetur ibidem.

Ad tertiam nego conse quentiam. Et ad probationem quando dicitur: quod non est impossibile creature conformare se deo in uolendo quando vult eam velledico quod creaturatunc conformat se deo in volendo quod deus vult eam velle vel non vult quod deus eam non vult velle vt patet per anshel. de libero arbitrio. c. 8. de concor. c. 6. Et quia posito quod deus daret a icui creature fruitionem talise: et post talem horam non haberet fruitionem illam: adhuc ipse non vellet: nec posset creaturam illam velle carere illa fruitione: vt patet ex solutione prime rationis doctoris immediate praecedentis. Iccirco non sequitur non est impossibile creature conformare se deo in volendo: igitur si deus daret sibi talem fruitionem etc. posset ipsa velle cartur. tali fruitione: immo si ipsa vellet carere tali fruitione non conformaret se deo in volendo: quia deus non vult nec potest velle¬ ipsam velle carere illa fruitione:

Ad quartum nego antecedens quia si deus posset praecipe voluntati quod libere et voluntarie conetur suspedere amorem: quo amat ipsum clare visum: posset sibi praecipe quod ipsa conaretur peccare et malefacere: quia quo amore summi boni contennit mortaliter peccat: vt patet ex dictis quo posito sequitur: quod deus posset esse actor et causa peccati: et quid ipso actore homo posset esse deterior: quod non esset sane dictum. Ex his patet quid dicendum ad confirmationem: quia admisso toto illo casu nihil concluditur: quia concedo quod talis cum sit incharitate potest conformare se deo inuoluto in quo deus vult quod conformet se sibi: quia potest velle quicquid deus vult eum velle. sed ex hoc non sequitur: quod possit cum deo velle etiam ad tempus carere illa fruitione: quia deus non vult nec potest vellequod ipse velit carere illa fruitione: licet posset deus ipsum vel le catere illa fruitione. Et si bene attenderent isti quae fundant se in talibus intricationibus inutilibus et piculosis: iste due propoitones multum differunt: deus vult creaturam nunc videntem deum carere fruitione beatifica: igitur deus vult creaturam nunc videntem deum velle carere fruitione beatifica: quia prima est possibilis: et secunda simpliciter impossibilis: quia ad ipsam sequitur quod deus possit velle creaturam peccare quod est impossibilie.

Ad quintum si ratio esset bona probaret quod voluntas videntis deum beatifice per suam propriam libertatem posset ipsum odire: cuius oppositum ostedetur. q. sequenti: deductio patet: quia omne apphensum sub ratione displicibili potest voluntas odire: non solum non velle. Ad rationem igitur dico quod simpliciter est impossibile et contradictionem implicat quod deus clare visus apphendatur sub ratione displicibili: quia deus clare visus apphenditur sicuti est et in eo non est aliqua ratio displicibilis: Et ad probationem quando dicitur quod potest apprehendi sub ratione punitiui etc. dico quod videns deu clare et apprehendens eum sub ratione punitiui vel subtrahentis auxiliu: non apprehendit ipsum sub ratione displicibilique sit in ipso: quia tali non displicet deus: sed punitio vel auxilii subtractio. Et ideo non sequitur quod talis potest non velle deum: sed sequitur quod possit velle punitionem suam vel auxilii subtractione. Et ad veritatem ratio est ad oppositum: quia si displicet mihi quod deus vult subtrahere a me visionem suam: sequitur quod non displicet mihi deus: quia subtractio visionis displicibilis rei non est displicibilis: immo placabilis cuicumque.

Ad rationes ocham. Ad rationem contra quartam conclusionem correlariam patet quid dicendum ex supradictis: quia concedo quod quaelibet voluntas potest conformari divine voluntati inuolito in quo deus vult ipsam sue voluntati conformare: sed deus non vult nec potest velle quod videns diuinam essentiam intuitiue velit pro semperimmo nec ad horam carere fruitione beati fica: ut declaratum est supra. et per hoc patet quid dicendum ad primam rationem et ad secum dam.

Ad rationes principales. Ad primam: concedo: quod voluntas in patria non est minus libera qua in via: sed ex hoc non sequitur propositum: quia non posse non frui obiecto beatifico clare viso non diminuit libertatem: ut patet ex supraditis. Secundam rationem concedo.