Quaestio 7

Primus articulus. QUantum ad primum articulum. Distinguo primo de theologia creata: quia potest accipi. vnoo pro habitu vnius conclusio nis theologice tantum. Alioo pro habitu omnium conclusionum adeam partinentium. Primo modo tot habitus sunt thelogie quotur sunt conclusiones theologie: et sic non intelligo. q. quia certuest quod deus non est subiectum in omni habitu theologico sic sumpto nec sub ratione finita: nec sub ratione infinita. ratio huius est: quia primum subiectum habitus scientifici vnius conclusio nis praeci se est res signata per vocem vel conceptum qui subiicitur in illa conclusione sicut in. q. de ratione formali subiecti extitit declaratum. Et licet aliquotiens res signata per voce vel conceptum qui subiicitur in conclusione theologica sit deus: sicut patet in ista. deus creauit mundum non tamen semper: quia aliquoties est creatura: sicut patet in ista: omnis creatura est a deo de nihilo producta. Aliquotiens persona patris sicut in ista: pater generat filium Aliquotiens personam filii sicut in illa: filius generatur a patre: vel filius est natus de maria virgine. Aliquotiens persona spiritus sanctisicut in ista spiritus sanctus procedit ab vtroque. Aliquotiens essentia: sicut in ista: essentia non generat nec generatur. Ex quo patet: quod in aliquo habitum theologico si sumpto subiectum est deus in aliquo solus pater: in aliquo solus filius: in aliquo solus spiritus sanctus in aliquo essentia diuina: et in aliquo creatura. Secundo modo habitus theologicus sicut et habitus metaphisicus est tantum vnus: non quidem vnitate simplicis forme: sicut videtur aliquibus: sed vnitate cuiusdam totalitatis per se ordinis: vt suppono pro nunc: et de tali intelligo q. Sic enim loquendo de metaphisica philosns inquirit primum suhbiectum eius 4 metaphisice: sicut patet per commentatorem ibidencommento primo: et sic doctores inquirunt primum subiectum theologie: et hoc rationabiliter. quia licet quilibet habitus theologicus partialis habeat suum proprium subiectum: habitus tamen theologie: qui includit omnes istos habet vnum primum subiectum. Sieut licet quilibet habitus metaphisicus partialis habeat suum proprium subaiectum habitus metaphisice qua includit omnes illos habet vnum primumbeniectum: sicut expresse dducit commenta tor et philoss desuper. Secundo distinguo de ratione finita: quia quadam est finita formaliter in essendo: quidam tantum virtualiter in mouendo intellectum: et eius actum terminando: prout in se quentibus clarius apparebit. et de tali praecise intelligo. q. quia certum est quod in deo non est aliqua ratio finita formaliter in esseudo: cum omnis talis sit creatura: et quicquid est in deo sit deus: et hec de prima parte primi articuli.

QUantum ad secundam primitto. 10. suppoitones. Prima est: quod ens simpliciter infinitum cuiusmodi est deus virtualiter et eminenter continet perfectionem entis cuiuscumque fininiti: hoc est ab omnibus communiter concessum: quia quod potest aliquid ex nihilo producere: virtualiter et eminentur continet illud. Secunda est: quod ens simpliciter infint tum continet vniversaliter et perfecte notitiam entis cuuscumque finiti: hec etiam communiter concessa: quia illud continet notitiam alterius vniversaliter et perfecte: quo perfecte cognito omnialio circumscripto in ratione obiecti cogniti illud cognoscitur quantum est cognoscibile: sic est in proposito. Tertia est: quod ens simpliciter infinitum cuiusmodi est deus: potest mouere intellectum ad cognitionem entis cuiuscum quam finiti: hec sequitur ad praecedentem: quia quod continet notitiam alterius vniversaliter et perfecte: potest intellectum mouere ad cognitionem illius. Quarta est: quod ens simpliciter in finitum. potest mouere intellectum ad cognitionem vnius de terminati finiti: non mouendo ad cognitionem cuiuslibet alterius: hoc patet: quia obiectum voluntarium et voluntarie mouens ad cognitionem distinctorum: quorum vnum non est de cointellectu alterius potest mouere ad cognitionem vnius non mouendo ad cognitionem alterius: sic est in proposito: ergo etc. Et confirmatur: quia aliter pirent reuelationes et i lluminationes angelorum: quod non conceditur. Quinta est: quod ens simpliciter infinitum: cuiusmodi est deus: potest mouere intellectum ad cognitionem finiti magis et minus intensam in sensu diuiso: hoc patet: quia anima christi perfectius cognoscit res in verbo quam quecunque alia. Et confirmatur: quia licet anima christi cognoscat in verbo quecumque qua deus cognoscit secundum opinionem magistri: non tamen ita perfecte sicut deus: vt patet libro tertio. di. o. igitur minus intense. Sexta est: quod ens simpliciter infinitu cuiusmodi est deus: potest mouere intellectum non solum ad cognitionem creature: sed ad cognitionem sui magis et minus intensam in sensu diuiso: hoc patet: quia non minus potest moue re intellectum ad cognitionem fui quam alterius: hec est de terminatio magistri lib. 4. di. 4o. c. 3. vbi inquirit an aliquis in pria cognoscatur aliquid de deo: quod omnes non intelligant: et concludens sic inquit: omnes igitur cuncta illa videbut: quorum cognitio beatitudini seruit: sed in modo videndi differunt. Alius enim alio magis: alius alio minus fulgebit. Septima est: quod ens simpliciter infinitum: intensius et minus intense cognitum: non equaliter attingitur ex parte sui: hoc patet: quia intellectus sic cognoscens: non equaliter attingit ipsum: igitur nec ipsum equaliter attingtur ab intellectu. consequentia patet: quia sequitur. a. et. b equaliter attingunt. c. igitur. c. equaliter attingitur ab vtroque. Et confirmatur: quia vel diuina essentia equaliter attingitur ex parte sunt ab intellectu creato et increato vel non: si non: intentum: sisic: igitur essentia diuina quantum est ex se totaliter cognoscitur: et per consequens comprehenditur ab intellectu creato: quod non est verum. Exemplum est ad hoc: quia sol intensius et minus intense visus: puta a vesp tilione et aquila non equaliter attingitur ab vtroque etiam ex parte sui quia plures gradus visibilitatis in sole at tingit a quila quam vesptilio. Octaua est: quod ens simpliciter infinitum mouens intellectum ad cognitionem sui minus perfectam non attingitur inquantum infinitum vel sub ratione infiniti: hoc patet: quia non attingitur quantum est attingibile ex parte sui: ex suppositione precedenti. Et confirmatur: quia si non esset ex se perfectius attingibile: non esset infinitum: igitur precise sic cognitum non attingitur sub ratione infiniti. Nona et: quod ens simpliciter infinitum mouens intellectum ad cognitionem sui minus perfectam non necessario mouet ipsum sub ratione neutra et communi ad finitum et infinitum. hoc patet: quia sola ratioentis et eorum que cum ente conuertuntur abstrahunt a finito et infinito: ens autem simpliciter infinitum mouens intellectum ad cognitionem sui minus perfectam: non necessario mouet ipsum ad cognitionem suisub ratione entis: vel alicuius conuertibilis. Decima est: quod ens simpliciter infinitum mouens intellectum ad cognitionem sui minus perfectam: potest attingi sub rane finita: hec pa: quia non attigitur substt ratione finita: vt patet ex octana suppoitonenec necessario sub ratione neutravt patet ex. oa. igitur potest intelligi sub ratione finita: non quidem formaliter in essendo: sed virtualiter et inmouendo intellectum et eius actum terminando: vt dictum est supra: et hoc de primo no.

Secundus articulus. QUantum ad secundum articulum supponendo cum doctrina communi: quod deus sit subiectum habitus theologici intenllectum creati de quo nunc loquimur: pono quat tuor conclusiones. Prima et: quod hahitus theologicus intellectus creati non est de deo sub ratione attributali: tamquod de subiecto primo. probatur primo sic: ratio formalis primi et per se subiecti habitus scientifici. non est in illo habitu demonstrabilis de subiecto: sed omnis perfectio attri butalis est demonstrabilis de deo in habtu theologicocreature: ergo minor patet per anshel. mono. c. 15. vbi demonstrat de deo omnes perfectiones simpliciter: quia deus est quo maius cogitari non potest. maior probatur: quia omne demonstrabile de aliquo habet rationem praedicati in conclusione scita: et nullum tale potest poni subiectum: nec ratio formalis subiecti. Et confirmatur: quia ratio formalis primisubiecti supponitur in scientia: sicut patet per philosophum primo poste rio. igitur non concluditur in prima. Secudo sic: ratio formalis prime notitie intellectus creat non est reducibilis in aliam rationem praecedentem priorem sed omnis ratio attributalis est reducibilis in rationem deitatis tamquam in primam: non quidem in essendo sed in inferendo: vt patet ex dictis: ergo etc.

Tertio sic: conceptus rationis formalis primi et per se subiecti habitus theologici intellectus creati: est quiditatiuus: non denominatiuus: nec qualificatiuus. hoc patet: quia debet habere modum subiecti non passionis de mostrabilis de subiecto: sed nullus conceptus attributalis est quiditatiuus: quinimmo quilibet est denominati uus et quasi qualitatiuus: sic patet per damascenum libro primo c. 4. ergo etc.

Secunda conclusio est: quod habitus theologicus intellectus creati non est de deo tamquam de subiecto primo sub ratione respectus ad extra. Et quia multicredunt quod opposita conclusio sit de intentione doctoris nostri: quod non est verum. Primo probo conclusionem ex funda mentis doc. sic: habitus theologicus intellectus creati est habitus realis: igitur non est de deo tamquam de subiecto primo sub ratione respectus ad extra. antecedes est doctoris et concessum ab omnibus. et consequentia probatur: quia scientia realis secundum omnes considerat subiectum suum sub ratione reali: sed respectus dei ad extra non est realis: sed rationis tamen secundum doctorem: ergo etc. Secundo probo eam absolute sic: habitus theologicus intellectus creati est de deo tamquam de subiecto primo sub ratione vel conceptu perfectiori possibili creature: aliter theologia increata non esset scientia nobilissima: quia scientia que esset de deo subst tali ratione esset perfectior ipsa: sed constat quod ratio vel conceptus respectus dei ad extra: non est perfectior inter conceptus possibilis creature de deo: igitur etc.

Tertio sic. habitus theologicus intellectus creati considerat obiectum suum sub ratione necessaria non contingenti: aliter nulla veritas theologica esset necessaria: quia quod conuenit alicui sub ratione contingenti: non necessario conuenit ei: sed nullus respectus ad extra conuenit deo necessarie: sed quil bet contingentur: vt patet: ergo etc. Quarto sic: subiectum per se et primum habitus theologici intellectus creati est aliquod per se vnum: sed deus sub ratione respectus ad extra: non est aliquod per se vnum: ergo. maior patet: quia si theologia creata esset de aliquo vno per accidens non per se: aliqua scientia creature posset esse perfectionabiliter prior ipsa: illa scilicet que esset de conceptu per se vno: hec patet: quia scientia de homine est prior et perfectior scientia de homine albo: et sic de aliis: minor probatur: quia absolutum et respectus distinctus ab absoluto: non faciunt aliquod per se vnum: sed respectus dei ad extra est distinctus a deo: siue sit respectus rationis. siue realis: cum sit tempora¬ lis: non ab eterno: sicut patet per beatae aug. 5. de tri. c. penul: ergo etc.

Tertia conclusio est: quod habitus theologicus intellectus creati est de deo tamquam de subiecto primo sub ratione deitatis: non quidem simpliciter et absolute sumpta: sed vt virtualiter proportionata intellectui creato: probatur primo sic: habitus theologicus intellectus creati est de deo tamquam de subiecto primo sub ratione perfectiori vel conceptu possibili creature: igitur est de deo sub ratione deitatis: non quidem absolute sumpta: sed vt virtualiter proportionata intellectui creato: antecedens conceditur ab omnibus: consequentia probatur: quia ratio deitatis est nonebilissima: et licet non sit attingibilis ab intellectu creato simpliciter et absolute: quia non totaliter: est tamen attingibilis aliqualiter: cum sit eius obiectum: ergo etc. Secundo sic: ratio deitatis vt virtualiter proportionata intellectui creato: per se primo et principaliter intenditur in habitum theolo gico creature: igitur vt sic est ratio formalis et adequata eius per se subiecti. consequentia patet: quia omnis consideratio scientifica ordinatur ad cognitionem sui subiecti primiformaliter sumpti. antecedens probatur: quia sicut se habet ratio dei tatis vt est proportionata intellectui diuino ad theologiam ipsius dei: sic se habet vt est proportionata intellectui creato sed vt est proportionato intellectui diuino: per se primo et principaliter intenditur in habitu theologi co intellectus diuini: igitur vt est proportionata intellectui creato per se primo et principaliter intenditur in habitu theologico intellectus creati.

Tertio sic: habitus theologicus creature: est de deo tamquam de subiecto primo: quia non de creatura: nec de aliquo communi deo et creature: et non sub ratione vniversali: quia talis notitia confu sa est: non distincta: nec sub ratione respectus ad intra: quia talis notitia reducibilis est in notitiam absoluti: nec sub ratione respectus ad extra: sicut patet in praecedenti conclusione: nec sub ratione attributali: sicut patet ex prima: igitur sub ratione deitatis: sed non simplicit et absolute: vt patet ex praecedenti conclusione: quia vt sic tantum est nota intellectui diuino: igitur vt attingibilis est intellectui creato: sed non est attingibilis ab ipso: nisi vt sibivirtu aliter proportionatur: ergo etc.

Quarto sic: inter habitus possibiles creature: habitus theologie est simpliciter primus: igitur est de subiecto primo et sub rationesimpliciter prima possibili creature: hec autem est ratio deitatis: non quidem simpliciter et absolute sumpta: vt ostensum es supra: sed vt attingibilis aliqualiter ab intelleciu creato: ergo etc. sed non est attingibilis ab ipso: nisi vt propor tionatur sibi virtualiter: igitur etc. Ista conclusio confirmatur auctoritate beati dionisii demystica theologia circa principium: vbi ex intentione probat: quod thelogia nra dirigitur in deum: qui est super omnem substantiam et cognitionem secundum quod nobis est possibile: et per consequens est de deo sub ratione deita tis: non quidem absolute sumpta: quia sic est super omnem subsantiam et cognitionem: sed vt virtualiter proportionata intellectui creato: quia sic est attingibilis ab ipso et non aliter. Ex his infero duas propoitones. Prima est: quod habitus theologicus possibilis viatori de lege communi est de deo tanquam de subiecto primo sub ratione deitatis: non quidem simpliciter et absolute sumpta: sed vt virtualiter propor tionata intellectui creato aliqualiter eleuato per habitum luminis fidei. Secunda est: quod habitus theologicus intellectus creati iam glorificati est de deo tamquam de subiecto primo sub ratione deitatis: vt virtualiter proportionata intellectui creato supernaturali eleuato per habitum luminis glorie.

Quarta conclusio est: quod habitus theologicus intellectus creati est de deo sub ratione finita tanquam de subiecto primo. Istius conclusionis primo ostendo possibilitatem: secundo necessitatem. Possibilitatem quidem ostendit: deus potest ab intellectu creato sub ratione finita cocomnosci: igitur potest in habitu theologico intellectus creati sub ratione finita subici. consequentia est non: quia magis repugnat deo secundum quam praemum. immo non repugnat sibi secundum nisi propter primum: vt dicunt tenentes oppositum: et antecedens patet: quia ex suppositionibus declaratis in primo arti. ergo etc. verum quia in isto antete fundatur assumpta conclusio et tota positio doctoris nostri: quem sequor in hac materia: confirmo impsum dupliciter. Primo sic: si deus non posset cognosci ab intellectu creato sub ratione finita: hoc ideo esset: quia nulla entitas. quae sit deus est formaliter finita: patet ista propositio: quia hec est potissima causa que ab aduersariis assignatur Sed istud non obstat: quia de us potest cognosci ab intellectu creato sub ratione neutraet communi ad finitum et infinitum: vt puta sub ratione entis: vel alicuius conuertibilis cum ente secundum omnes: et tamen nulla entitas: quae sit deus potest esse communis et neutra ad finitum et infinitum. Sed forte dicetur ad istam rationem: quod minor assumptanon est vera: quia relatio diuina non est formaliter finita nec infinita. Ista tamen euasio non satis facit propter duo Primo: quia concesso: quod ita sit: adhuc relatio diuina est communis ad rationem finitam et infinitam. et per consequens instantia non est ad propositum: quire in ratione dicitur: quod deus potest cognosci sub ratione neutra et communi ad finitam et infinita. Secundo: quia non solum relatio diuina sed ipsa deitas quia est formaliter infinita: potest coguosci sub ratione entis: et per consequens sub ratione neutra: et communi ad finitam et infinitam. Secundo antecedens deducosic: illa consequentia est nulla. deus cognoscitur: igitur sub ratione in finita vel neutra ad finitam et infinitam cognoscitur. igitur potest cognosci sub ratione finita: consequentia patet: quia si prima consequentia: que in ista tenet locum antecedentis sit vera: deus potest cognosci sine hoc quod cognoscatur sub ratione infinita vel neutra ad finitam et infinitam: sed sequitur deus cognoscitur non sub ratione infinita nec neutra ad finitam et infinitam: ergo cognoscitur subs ratione finita. igitur etc. antecedens probo sic. Ista consequentia est nulla: deus agit: igitur sub ratione infinita vel neutra ad finitam et infinitam agiista consequentia est non: quia vtrobique est similis repugantia vel non repugnantia. Et confirmatur: quia omne ens potest cognosci secundum quod agit vel agere potest. igitur si deus potest agere et non necessario sub ratione infinita vel neutra ad finitam et in finitam poterit simpliciter et cognosci: antecedens probatur sic. pouatur: quod deus producat aliquem effectum producibilem ab agente finito: vt puta speciem albedins in oculo meo supplendo vicem albedinis vel aliquid huiusmodi. Istocasu possibili posito: patet quod deus agit et tamen non sub ratione neutra ad finitam et infinitam: certum est: quia quod in asdo suplet vicere agentis finiti non agit sub ratione neutra finiti ad infinitam: nec sub ratione infinita. quod probo multipliciter:

Primo sic. nullus effectus productus a deo inquam tum infinitus vel sub ratione infiniti potest produci ab agente infinito: quia quod conuenit alicui inquantum tale conuenit omni tali et soli tali: primo posteriorum. sed talis effectus ponitur producibilis ab agente finito: igitur non producit ad deo inquantum infinitus. vel sub ratione infiniti: quod idem est: vt patet ex supradictis.

Secundo sic: per omnem effectum quem deus prodncit vt est infinitus: potest efficaciter conuinci: quod eius potentia sit infinita: sed per nullum effectum producibilem ab agente finito: potest efficacitur conuinci quod potentia dei sit infinita igitur etc.

Tertio sic: sequitur: deus agit inqua tum est infinitus vel sub ratione infiniti igitur agit toto conatum. sed deus in productione effectus producibilis ab agente finito: non agit toto conatum. ergo etc.

Quarto sic. illud non conuenit deo vt est infinitus: quod posset sibi competere et si esset finitus: sed productio talis effectus posset sibi competere etiam si finitus: cum ponatur post se produci ab agente finito: igitur etc. Et confirmatur: quia ponatur: quod simul cum effectu isto producat vnum alium: cui repugnat ab agente finito produci. Isto casu posito: quero: an vterque producatur a deo vt est infinitus: vel non: si sic: non magis repugnat vni eorum ab agente finito produci: quam alteri: quod est contra po¬ sitionem: si non: habetur propositum. igitur etc. patet igitur antecedens: et per consequens possibilitas conclusionis assumpte: necessitatem vero ostendo dupliciter. Primo sic. habitus theologicus intellectus creati est de deo tamquam de subiecto primo et non sub ratione infinita: ex conclusione precedenti: nec sub ratione neutra: vt patet ex dictis. igitur sub ratione finita. Secundo sic: habitus theologicus creature: est de deo sub ratione deitatis vt cognoscibilis est ab intellectu creato: igitur est de deo sub ratione finita: antecedens patet ex conclusione precedenti: consequentia probatur: quia deus est cognoscibilis ab intellectu creato finite non infinite. Et confirmatur: quia si deus non esset perfectius cognoscibilis ex parte sui: quam posset cognosci ab intellectu creato esset finitus non in finitus: igitur ille habitus qui est precise de deo vt cognoscibilis est ab intellectu creato: est de deo sub ratione finita non in finita. Et hec de secundo.

¶ Tertius et quartus arti. QUantum ad tertium et quartum articulum simulcont conclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia. Et primo contra primam conclusionem sunt due opiniones: quarum prima ponit deum esse subiectum theologie sub rationeboni. Et constat quod ratio boni est ratio attributalis pro ista opinione quidam doctor. Sarro in prlo. i. q. 5. Arguit primo sic. theologia est scientia nobilissima: igitur est de deo sub nobilissima ratione. et hec est ratio boni. quia ratio boni est finis optimus. Et confirmatur. per Auicenam. 6. metaphisice. c. vltimo vbi dicit quod si scientia de causa finali esset seperata esset nobilissima. sed finis et bonum idem. igitur etc. Secundo sic secundum Auicenna primo metaphisice. scientia diuina est quedam probatio anim ad fidelitate: ergo diecbet esse de deo sub ratione illa cuius notitia magis inuat et praeparat ad fidelitatem hec est ratio boni. igitur etc.

Tertio sic: theologia solum differta praectica. quia pectica est circa contingens et temporale bonum: theologia vero circa diuinum et eternum. cum ergo praectica consideret subiectum suum sub ratione boni: sicut patet per arist. 3 de anima et 6. etichorum igitur: theologia. etc. Opinio iacobi de viterbio: quolibet. 3 q. i. in so. 1. ar. Secunda opinio est doctoris nostri fratris. Iacobi. c. viterbio: qui ponit deum esse subiectum theologie sub ratione veri amabilis. Et constat quod ratio veri sicut et ratio boni est ratio attributalis.

Thomas de argentina in prolo. i q. i. ar. primo. Ex hiis concordat quidam alius doc. noster. qui ponit deum esse subiectum theologie viatoris sub ratione veri summe diligibi lis proportionati anime fideli nundum per fecte per habitum luminis glorie. Et dimissa vltima particula huius descriptionis: quia non est ad propositum nostrum probant doctores isti duas conclusiones: Prima est: quod deus est subiectum in theologi sub ratione veri. Secunda est: quod sub ratione veri amabilis. Prima probatur sic: omnis scientia considerat suum subiectum in ratione veri quia scientia non nisi verorum est. igitur et theologia. Secunda sic: omnis scientia cuius finis vltimus est dilectio: considerat subiectum suum sub ratione veri diligibilis. ed vltimus finis theologie est dilectio: ergo minor supponitur: maior probatur quia illa scientia cuius finis vltimus est cognitio considerat subiectum suum sub ratione veri cognoscibilis. igitur illa cuius finis vltimus est dilectio considerat subiectum suum sub ratione veri diligibilis exquo quaelibet considerat subiectum suum sub ratione veri.

Responsio ad rationes garronis. Sed istis non obstantibus mihi videtur docndum vt prius Ad primum igitur pro prima opinione dico: quia ratio boni et omnis ratio attributalis est nobilissima propter identitatem cum essentia diuina: quia si aliqua earum esset res distincta ab essentia non esset nobilissima: ratio igitur vel conceptdeitatis est nobillissimus: et ideo sub ratione dietatis non quidem simpliciter sed vt proportionata intellectui creato: de us erit subiectum in theologia creature: sicut patet ex tertia conclusione. Et ad probationem quando dicitur: quia ratioboni etiam finis optima verum est intransitiue id est ratio que seipsa est finis et bona et sic deitas est. Post etiam dici: quod respectus finis non est ratio nobilissima: sed illud quod est finis et hec est deitas. Et vlterius: ratio boni vt est ratio attributalis non est ratio finis vltimi: sed ipsa ratio dietatis. Et per hoc patet quid dicendum ad confirmationem auicen. quia non intelligit de respectu. sed de eoquod est finis: et hoc est verum: quia scientia de deo qui est finis vltimus est nobilissimo Ad secundum: dico: quod scientia dei tatis possibilis creature magis inuat et properat ad fidelitatem: quam notitia boni vel cuiuslibet alterius at tributi vt distinguitur a deitate. Ad tertium: appare bit: quid dicendum in. q. prolo. vbi inquiretur an theosit practica vel speculatiua: vel affectiua. Ibi enim videbitur qualiter theologia differt a scientia practica. Et vlterius non est verum: quod omnis scientia practica considerat subiectum suum sub ratione boni absoluti. aliter omnes scientie practice essent eiusdem subiecti primi formaliter sumpti: quod non est verum: nec illud inuenitur dictum ab arist.

Responsio ad rationes Iacobi et Thome. Ad primum vero pro secunda opinione: nego maio rem: quia metaphisica considerat subiectum suum sub ratione entis et non sub ratione veri: vt distinguitur ab ente: quia vt sic est passio demonstrabilis et non subiectum ex 4 me taphisice. Idem esti patet de philosophia naturali: cuius sub iectum est corpus mobile vel ens mobile: vt mobile non vt verum. Et quando dicitur: quod scientia verorum est: concedo: quod tamen verum scitur: falsum nescitur: quia non est: sed ex hoc nihil probatur nisi loquatur de subiecto: quod est scibile siue conclusio scita et tunc non est ad propositum. Ad secundum nego maiorem quia ad hoc: quod dilectio sit vltimus finis alicuius scientie sufficit: quod illa consideret subiectum suum sub tali ratione quese ipsa sit diligibilis: et talis est ratio dietatis: vt patet.

Contra secundam conclusionem. Conrra secundam conclusionem potest argui Primo sic: habitus theologicus intellectus creati est de deo subratione glorificatoris: igitur sub ratione respectus ad extra antecedens est doc. nostri. et consequentia videtur non quia glorificator re staurator et similia important respectu dei ad extra Secundo sic: et est quasi confirmatio rationis precedenti. vel doc. intelligit per rationem glorificatoris id quo formaliter deus glorificat: et hoc est nisi deitas: et sic deus erit subiectum in theologia sub ratione deitatis absolute: quod negat: vel intelligit respectum et denominationem ad glorificatum: qua formaliter deus dicitur glorificator: sicut denominatur creator relatiue a creatione existente in creatura: et sic deus erit sunbiectum sub ratione respectus ad extra: quod est propositum Istam rationem facit aureolus contra doctore in prolo i. q. 5. ar. 3.

Responsio ad rationes aureoliAd primum istorum: concedo antecedens in sensu quo doctor concedit ipsum: cuius gratia est aduertendum: quod per rationem glorificatoris non intelligit doc. respectum glorificantis ad glorificatum: quia talis respectus non est realis sed rationis tantum secundum eum: et theologia cum sit scientia realis considerat subiectum suum sub ratiene reali: sed intelligit rationem deitatis: non quidem simpliciter et absolute sumptamquia sic solum est nota intellectui diuino. sed vt proportionata intellectui creato: quia sic est attingibilis abipso et glorificat ipsum Et quod ista sit intentio doctoris patet videntibus dicta sua in tractatum de subiecto theologieet quolibet. 3 q. 2. vbi expresse dicit: quod ista condictio addita subiecto theologie valet: quod deus in eo: quod glorificator sit subiectum intheologia non est nota alicuius rationis attributalis: sed solum per eam restringitur modus considerationis. quia licet essentia diuina et omnis diuina perfectio cognoscatur a creatura: nulla tamen quantum est cognoscibilis: quia essentia diuina et quelibet diuina perfectio cum sit infinita est cognoscibilis infinite. et ab intellectu creato: cum sit finitus non potest cognosci: nisi finite. Ex quibus verbis euidentur apparet: quod per rationem glorificatoris non intelligit respectum glorisicantis ad glorificatum: sed solum restrictione quamdam in ratione deitatis: vt obicitur creature a qua non potest cognosci quantum est cognoscibilis in se: et hec restrictio sufficienter saluatur per rationem glorificatoris si intelligatur ratio deitatis vt proportionata intellectui creato. vt patet ex dictis doctoris. Sed sic concesso antete: nego consequentiam: nec probatio valet: quia glorificator licet importet respectum: non tamen accipitur a doctore ratio glorificatoris pro respectu illo: sed pro ratione glorificante eo modo: quo dictum est. Per idem patet: quid dicendum ad secundum et omnes rationes: que consequenter fiunt contra doctorem quantum ad istum terminum glorificator. quia nulla earum vadit ad intentionem doc.

Opinio rodod. in prolo. i. q. 4. ar. 2. Contra tertiam conclusionem est quedam opinio cuiusdam moderni doctoris: qui ponit duas conclusiones. quarum quaelibet infert opositum illius conclusionis. Prima conclusio illius doc. est: quod habitus theologicus viatoris est distinctus contra naturaliter acquisitos non est de aliquo tamquam de subiecto: quia non habet subiectum: sed terminum tantum: cui inheret: et hoc destruit suppositum conclusionis et prime propositionis correlarie vt patet: consequentia vero probatur sic. habitus theologicus viatoris distinctus contra naturaliter acquisitos non est habitus cognitiuus. igitur non habet aliquid pro suhiecto. Ista consequentia probatur tripliciter: Primo sic: habitus qui non est cognitiuus non respicit complexum. igitur nec predicatum nec subiectum. consequentia est nota et ante cedens patet: de habitu charitatis et spei per actus eorum: quia proprie non diligo deum esse trinum et vnum: sed deum trinum et vnum. nec proprie spero illud complexum me esse in celo: sed beatitudinem ipsam. Secundo sic subiectum continet virtualiter notitiam passionis: et notitia subiecti continet virtualiter notitiam passionis: igitur ad illum habitum qui non est cognitiuus non pertinet subiectum.

Tertio sic: habitus ex quo non elicitur cognitionon habet aliquid pro subiecto: sed talis est omnis habitus non cognitiuus: ergo: probatur maior quia sequitur: habitus habet aliquod suhiectum accipiendo subiectum pro re extra. igitur est cognitio illius. igitur ex supposito si non potest esse cognitio correspondens: no potest dici quod aliquid sit ibi: quod habeat rationem subiecti: antecedens vero probatur ab eodem in priema. q. prolo. articum. primo. quadrutus.

Primo sic. per nullum habitum cognitiuum distinguitur fidelis ab infideli: cum omnem actum: quem habet vnus possit habere alius: sed per hahbitum theologicum distinctum contra naturaliter acquisitos distinguitur fidelis ab infideli: quia per fidem. ergo etc.

Secundo sic fides non est habitus cognitiuus: sed habitus theologicus distinctus contra naturaliter acquisitos non est nisi fides. igitur minor supponitur: maior probatur: quia si fides esset habitus cognitiuus: quanto quas habet maiorem fidem: haberet euidentiorem cognitionem quod non apparet cum vna vetula aliquando habeat maiorem fidem: quam vnus magnus theologus. et certum est quod non habet maiorem cognitionem.

Tertio sic. per solum assensum distinguitur fideli st ab infidel igituir non per habitum cognitiuum. ista consequentia patet quia assensus non est aliqua cognitio: quia si sic: quanto quis magis assentiret tanto magis cognosceret: quod est falsum. sed distinguitur per habitum theologicum: quod dictum est supra: igitur et c.

Quarto sic: si habitus theologicus esset cognituus: deficiente sensu non oporteret deficere scientiam que nata est haberi per illum sensum: quod tamen est falsum: consequentia probatur: quia ponatur: quod ali quis cecus a natiuitate credat: quod sit verum quicquid alius dicat sibi. et alius dicat: quod albedo est color disgregatiuvisus: iam credit: quod sic sit in re: sicut dicit ille sibi: siigitur fides sit habitus cognitiuus et credere sit cognoscenececus natiuitate cognoscit: quod albedo est color disgregatiuus visus: et sic deficiente sensu: non omne deficere scientiam illius: igitur etc.

Secunda conclusio est: quod deus sub ratione deitatis hec est ipsa dietas absolute sumpta est ratio subiecti theocpomprehensoris. Et hec infert oppositum conclusionis. et secunde propositonis correlarie. conclusio vero probatur sic. illud quod est mediu in demonstratione propter quid ad concludendum passionem de subiecto est ratio subiectiua. sed dietas absolute sumpta est huiusmodi: igitur etc. probatur minor: si beatus vult probare: quod pater et filius potest mumdum creare: mortuos suscitare: beatificare: damne re: et sic de aliis: med ium erit dietas: sic: omne illud quod e deitas potest facere predicta: eater est huiusmodi. igitur etc.

Secundo sic. deus non est subiectum in thelogia conprehensoris sub ratione glorificatoris: igitur sub ratione dei tatis absolute: consequentia videtur nota: quia si non est subiectum sub ratione glorificatoris omnem dare aliam rationem priorem: et hoc non potest esse nisi ratio deitatis absolute sumpta. Et potest confirmari: quia ponentes: quod deus non est subiectum in theolo: sub ratione deitatis absolute sumpta: dicunt ipsum esse subiectum sub ratione glorificatoris: antecedens probatur: quia illud quod se habet vt passio probata de subiecto non potest esse ratio subiectiua: sed talis est ratio glorificatoris et redenptoris: igitur etc. Pro ista conclusione sunt multe rationes diuersorum: quarum aliquas deduxi in praecedenti conclusione contra quartam conclusionem: et ideo pertranseo.

Contra rod de. Ista opinio: vt mihi videtur est omno irrationalis et defectuosa: quia posito: quod habitus theologie reuelate possibilis viatori de lege communi: vt distinguitur contra naturaliter acquisitos non sit de aliquo tamque de subiecto: adhuc habitus theologie acquisitus: qui duplex est vt in. 2 q. et in. 3. istius operis extitit declaratum: erit vere de aliquo tamquam de subiecto: ratio huius est: quia omnis habitus opinatiuus vel scientificus scientia proprie dicta est dealiquo tamquam de subiecto: sed vnus istorum habituum est opinatiuus: alter vero scientia proprie dicta: vt patet ibi dem: igitur etc. irrationalis vero quia nulla illarum conclusio. num est possibilis: non quidem prima: quia non est possibile etiam loquendo de theologia reuelata viatoris vt distinguitur contra habitus naturaliter acquisitos quod non sit de aliquo tamquam de subiecto: patet: quod proho Primo sic. omnis habitus scillogisticus et deductiuus est de aliquo tamquam de subiecto. patet de se: sed theologia reuelata viatoris vt distinguitur contra habitus naturaliter acquisitos est habitus sillogisticus et deductiuus: sicut fuit declaratum in. 3. q. instius operis: ergo etc. Secundo sic. omnis habitus cuius per se principia sunt vere propositiones est de aliquo tamquam de subiecto: hec patet: quia omnis vera propositio habet predicatmen et subiectum: sed habitus theologie de quo nuc loquimur est huiusmodi: quia eius per se principia sunt aliqui articulorum fidei: sicut patet ex 4. q. istius operis: et omnis articulus fidei est vera propositio: vt patet: ergo etc.

Tertio sic: habitus fidei est de aliquo tamquam de subiecto: igitur et habitus theologireuelate viatoris possibilis de lege communi: patet consequentia est: per istum doctorem: quia talis habitus theologicus non est realiter a fide distinctus. antecedens pro batur: quia omnis habitus: qui respicit completum: respicit predicatum et subiectum: et per consequens est de aliquo tamque de subiecto: etiam per eum habitus fidei est huiusmodi: ergo etc: Probatur minor primo: quia omnis theologus credit deum esse trinum et vnum filium dei esse incarnatum et sic de aliis: que sunt propositiones completie.

Quarto sic: cuicumque dis¬ sentit infidelis potest fidelis per fidem assentire: sed constat: quod infidelis dissentit huic complexo: deus est trinuset vnus. igitur fidelis potest eim per fidem assentire. Ad istam rationem respondet iste doc. interimendo antecedens. Et ad probationem: negat minorem: quia habitus fidei vt dicit non habet complexum pro obiecto. Et ad probationes respondet. Ad prima dicit: quod cognitio semper coniungitur cum assensu: et quia cognitio illa est respectu complexi: ideo apparet quod assensus simpliciter sit complexi: quod tamen es falsum: quia tantum est rei significate: non tamen vt apprehenditur sub vno conceptu sed sub diuersis conceptibus. Ad secundum: eodem modo dicit: quod infidelis non dissentit complexo: sed rei significate licet semper coniungatur cum isto dissensu cognitio complexi. Ista tamen solutio est nulla. Et quia virtus eius consistit in duobus: pono duas propositiones oppositas. Prima est: quod assensus fidet potest esse et est de facto respectu complexi: ista propositio fuit dupliciter probata. et ideo confirmabo. primo eam. secundo ostendam probationes illas non esse solutas. Confirmo igitur propositionem. Primo: quia cecus a natiuitate potest credere: quod albedo est color disgregatiuus visus secundum eum. sed illud est quoddam complexum. ergo etc. Et in hoc iste doc. contradicit sibi vt videtur: quia ex vna parte dicit: quod assensus fidei non est respectu complexi. et ex alia: quod cecus a natiuitate potest credere: quod albedo est color: etc. quod est quoddam complexum.

Preterea: vel iste doc. credit articulos fidei esse veros vel non: si non: non est catho licus: si sic. habetur propositum: quia quilibet articulorum fidei est quoddam complexum cum sit propositio:

Preterea: de quocumque vnus habet scientiam: alius potest habere opinionem: et alius fidem: secundum doctrinam arist. et secundum omnes. sed scientia semper est respectu complexi cum sit habitus conclusionis demonstrate: igitur fides et opinio possunt e se respectu complexi.

Preterea: tantum complexum est verum. sed assensus fidei potest esse et est de facto respectu veri: ergo et respectu complexi. Pre terea occeanum esse romam esse: et similia sunt quadam complexaet tamen hec omnia credimus testimoniis aliorum vt patet per beatum Aug. 15. de tri. c. 32. patet igitur: quod assensus fidei est respectu complexi nec illud debet esse catholicis dubium: quia christum esse deum et hominem: est quoddacomplexum: et tamen est hec fides recta vt credamus et confiteamur: quia dominus noster ihesus christus dei filius deus et homo est: vt patet per athanasium in simbolo. Pre terea rationes etiam prime non sunt solute: non quidem prima propter duo. Primo: quia omnem veritatem quam comprehensorvidet in patria fidelis viator credit in via: cum fidei suc cedatur veritas et visio: vt patet per beatum Aug. quarto de tri. c. 36 et in multis. sequentibus. sed constat quod comprehensor videt in patria deum esse trinum et vnu filium dei esse incarnatum et sic de aliis. igitur hec omnia fidelis credit in via: quod negat illa solutio. Et ad veritatem non vibean dictum quod catholicus non credat illas propositiones: deus est trinus:: et vnus filius dei est incarnatus. sed tantum assentiat rei significate. Secundo: quia non est necessarium: quod aliqua cognitio a fide distincta respectu istinus complexi: deus est trinus et vnus: coniungatur omni assem su fidei: ficut asserit illa solutio: quod patet primo: quia in ceco a natiuitate nulla cognitio alia a fide coniungitur cum assensu fidei respectu istius complexi: albedo est color disgregatiuus visus. igitur in catholico non necessario cum assensu fidei coniungitur: aliqua cognitio alia a fide respectu istius complexi: deus est trinus et vnus consequentia est nota: quia si antecedens fit verum: non necessario cum assensu fidei conungitur talis cognitio. Et antecedens patet etiam per eum: quia si det oppositum sequitur: quod cecus a natiuitate cognoscit: quod albedo est color: etc. quod negat: quia tunc vt dicit defsciente sensu non oporteret scientiam de ficere: que nata est haberi per illum sensum: Secunduo quia in simplici vetula non est aliqua cognitio distincta a fide respectu istius complexi: deus est trinus et vnus quicquid sit de aliis. Et vlterius si ad talem assensum necessario requiratur praedicta cognitio: nullus posset credere ea que tenemus de tri. nisi posset ea men te cognoscere: cuius oppositum: patet per beatum Aug. 15. de tri. c. 80. vbi inuebitur contra illos qui talia credere noiunt: quia illa cernere mente non possunt. Et confirmatur: quia multa credunt homines esse vera quae nec per sensus. nec per intellectum sed tantum aliorum relatione nouerunt: vt patet per. b. Aug. 15: de tri c. 31. igitur cum assensu fidei non necessario coniungitur alia cognitio: patet igitur: quod prima ratio non est soluta. Nec secunda: quia certum est: quod sicut fidelis assentit huic complexo deus est trinus et vnus: ita infidelis dissentit eidenEt vlterius non est verum: quod infidelis habeat cognitionem distinctam a fide respectu istius complexi: deus non est trinus et vnus: cum ista propositio sit simpliciter impossibilis. His igitur solutionibus impugnatis: patet illa propositio: contra illam solutionem valet: quod assensus fidei potest esse et de facto est respectu compleri

Secunda propositio est habitus fidei est de aliquo tamquam de subiecto et ista sequitur ex precedenti et per eum: quia ille habitus qui habet complexum pro obiecto est de aliquo tamquam de subiecto secundum eum et veritatem sed sic est in proposito ex propositione precedenti: ergo etc. Potest tamen confirmari. primo quia fidelis per fidem credit aliquid verificari de aliquo: igitur fides habet aliquid pro subiecto: antecedens patet ex dictis: quia fidelis credit: esse frinum et vnum: esse incarnatum: verificari de deo: consequentia probatur: quia sicut se habet illud de quo aliquid scitur ad scientiam: ita se habet illud de quo aliquid creditur ad fidem. sed omne illud de quo aliquid scitur: est suhiectum scientie: igitur omne illud de quo aliquid creditur est subiectum fidei. Secundo quia omnis habitus sillogisticus et discursiuus habet aliquid pro subiecto: et fides acquisita de conclusione credita deducta ex propositionibus mere creditis est habitus sillogistic: et discursiuus: sicut patet ex 3. qui istius operis ergo etcEx istis propositionibus patet: quod illa ratio non est soluta: et per consequens: quod prima conclusio sua non est possibilis impossibilitas vero secunde patet: ex. q. precedenti: et ideo pertranseo. Nec rationes istius doc. concludunt.

Responsio ad rationes rodod. Ad rationem: igitur pro prima conclusione quando dicitur: quod habitus theologicus viatoris etc. non est habitus cognitiuus dico: quod duplex est cognitio siue notitia ad hesionis: scilicet et euidentie: et sicut potest colligi ex dictis. b. Aug. 13. de tri. c. 8. vbi sic ait. Conditam roma tam certum habeo in rebus humanis: quam constanti nopolibemt: cum romam viderim oculis meis: de illa vero nihil nouerim: nisi quod aliis testibus didici siue credidi. Ex quibus vrbis apparet: quod b. Aug. certus erat de vtroque: de roma cum certitudine euidentie: de constantinopolivero certitudine adhesionis. Et: quia omnis certitudo notitia quedam est: sequitur: quod notitia quedam est ad hesionis: et quedam euidentie. In primo sensu: nego antecedens: quia habitus theologie reuelate de quo nunc loquimur et si non sit cognitus cognitione euidentie: est tamen cognitus. cognitione adhesionis. Nec probatio nes conuincunt. non quidem prima: quia per habitum cognitiuum cognitione ad hesionis distinguitur fidelis ab infideli etiam per eum: quia per fidem. Nec secunda: quia fides est habitus cognitiuus: et si non cognitione euidentie: saltem ad hesionis: sicut patet per. b. Aug. 15. de tri. c. 312. vbi dicit: absit vt scire nos negemus que testimonio didicimus aliorum. Et in 8. c. dicit: quod fides incohat cognitionem: que non perficietur nisi post hanc vitam Et quad dicitur: quod si fides esset habitus cognitiuus: quam to quis habet maiorem fidem: haberet mainorem cognitionem: verum est: si esset habitus. cognitiuus cognitione euidentie: sed non aliter. Nec tertia: quia non sequitur per solum assensum distinguitur fidelis ab infideli: igitur non per habitum cognitiuum cognitione adhesionis: immo totum oppositum. Nec quarta: quia non se quitur: quod deficiente sensu non possit haberi scientia que nata est haberi per illum sensum: sed quod possit haberi notitia adhesiua que non est scientifica. In secundo vero sensu: concedo antecedens: sed nego consequentiam. Nec probatio nes valent Non quidem prima: quia non solum habitus cognitiuus cognitione euidentie: sed etiam cognitione adhesionis respicit complexum: et sic predicatum et subiectum: quia non solum cred mus: deum trinum et vnum: sed deum esse trinum et vnum: et sic de aliis: vt patet ex dictis. Nec secunda: quia et antecedens reguliter non est verum: sicut patet ex. q. de ratione formali subiecti: et consequentia est nulla quia licet sequatur etiam concesso antete: quod ad habitum qui nullomodo est cognitiuus non pertineat subiectum: non tamen se quitur: quod ad habitum qui non est cognitiuus cognitione euidentie non partineat: dum tamen non est cognitiuus cognitione adhesionis: sicut est in proposito. Nec tertia: quia habitus ex quo elicitur cognitio adhesionss habet aliud pro subiecto. Ad rationes vero pro secunda conclusione rasen deo Ad primam potest vno modo dici: quod maior non est vniuersaliter vera: sicut patet ex duabus. q. precedentibus: quia angulus extrinsecus est medium ad demonstrandum habere 3 de triangulo. et interpositio lune ad demonstrandum eclipsim de sole: et tamen constat: quod nullus istorum est subiectum nec ratio formalis subiecti. Secundo potest dici: quod deitas absolute sumpta non est mediu ad probandum predicta in habitu theologico creature: sed vt proportionata intellectui creato et sic concedo: quod sit ratio subiectiua. Ad secundum nego antecedens: accipiendo rationem glorificatoris eo modo quo declaratum est supra. Nec probatio valet. quia ratio glorificatoris sic sumpta non est passio probata de deo cum sit ipsa deitas. Opinio communis. Contra quartam conclusionem est opinio communis: pro quapotest argui primo sic: nulla scientia considerat subiectum suum sub ratione sibi formaliter et intrinsece repugnante: sed finitas repugnat deo formaliter et intrinsece cum sit simpliciter infinitus ergo etc.

Preterea nulla scientia considerat subiectum suum sub ratione aliqua formali: opposita formaliter sue proprie rationi formali: hoc patet: quia quod aliqua scientia consideret album sub ratione mgri vel econuer so est simpliciter impossibile. sed finitas formaliter opponitur infinitati: que tamen est de ratione forimali et intrinseca deitatis. ex. q. precedenti: ergo etc. Preterea ratioformalis primi et per se subiecti scientie realis precedit actum potenti in subiecto: quia non se tenet ex parte potentie: sed subiecti: sed theologia est scientia realis et finitas non precedit in deo actum intellectus creati: vt patet: ergo.

Preterea: ratio formalis primi subiecti habitus theologici intellectus creati satiat intellectum et voluntatem creature: igitur non est finita sed infinita: antecedens conceditur: consequentia probatur: quia intellectus et voluntas creature non satiantur aliquo finito: aliter possent. satia ri: et sic beatificari in alio quam in deo quod non est possibile neque bene dictum Et confirmatur: quia vltra: quodcumque finitum voluntas potest plus appetere. igitur non potest satiari aliquo finito: multe rationes consimiles adducuntur contra conclusionem istam: que soluuntur istis solutis: et ideo dimitto eas.

Responsio ad rationes. Pro solutione tamen istarum et illarum est aduertendum sicut in primo articulo tangebatur: quod ratio formalis subiecti primi habitus scientifici: quedam est finita formaliter: quedam tantum virtualiter in ratione obiecti cogniti quia potest monere intellectum finitum iuxta capacita¬ tem non minus ipsius quam si esset eidem proportionata formaliter: et sic finita in suo esse virtualiter in ratione agendi. Et quod talis ratio debeat dici virtualiter finita: patet: quia illa ratio est finita virtualiter in ratione obiecti: que potest quicquid posset in ratione obiecti si esset formaliter finita vt sicut illa est finita virtualiter in ratione agendi que potest quicquid posset in ratione agendi si esset formaliter finita His praemissis respondeo ad rationes.

Ad primam dico: quod primo modo sumpta repugnat deo formaliter et intrinsece. et sic non ponitur subiectum in theologia sub ratione finita. sumpta vero secundo modo non repugnat sibi: quia cum hoc stat quod simpliciter sit infinitus formaliter in essendo. et sic ponitur subiectum theologie create sub ratione finita: quia quamuis sit simpliciter infinitus et infinite cognoscibilis: ab intellectu tamen creato non cognoscitur infinite: sed vt proportionatur ei: non quidem in essendo: sed in mouendo: et actum ipsius terminando: quia potest ipsum mouere ad tantam cognitionem: quantam intellectus ipse potest recipere: non minus: quam si esset sibi proportionatus formaliter in essendo. Sed contra solutionem posset instari primo: quia si ratio dietatis. que per me ponitur ratio formalis subiecti theologie sit finita virtualiter deus non erit virtualiter infinitus: quod falsum est et impossibile. consequentia videtur nota quia sicut infinitum virtualiter non potest esse finite virtutis: ita videtur quod finitum virtualiter non possit esse virtutis infinite. Secundo quia non magis repugnat finitum et infinitum formaliter: quod finitum et infinitum virtualiter: sed quod est infinitum formaliter non potest esse formaliter finitum: ergo quod est infinitum virtualiter non potest esse virtualiter finitum: sed deus est virtualiter infinitus: non est dubium: ergo. Ista tamen non concludunt non quidem primum: quia non sequitur: ratio deitatis est finita virtualiter modo dicto. igitur deus non est virtutis infinite: immo quia deus est virtuitis infinite: ratio deitatis potest sic esse virtualiter finita cum non sit finita in essendo sed solum in mouendo intellectum et eius actum terminando. Et ad probationem dico: quod sicut infinitum virtualiter non est vel non potest esse finite virtutis: ita illud: quod est precise finitum virtualiter non potest esse infinite virtutis. sed illud in proposito non est verum: quia cum hoc sit: quod deus est virtualiter finitus in ratione obiecti: est etiam virtualiter infinitus: quia potest obici intellectui finito et infinito: iuxta capacitatem vtriusque. Et per hoc patet: quid dicendum ad secundum: quia magis repugnat finitum et infinitum formaliter in essendo: quam virtualiter in mouendo: quia simpliciter est impossibile: quod eadem res sit finita et infinita formaliter in essendo: et tamen non est impossibile: quod possit obici intellectui infinito et finito: et ab vtroque cognosci: iuxta capacitatem vtriusque: et istud patet in simili: quia impossibile est: quod eadem res sit albedo et nigredo formaliter: et tamen conceditur: quod essentia diuina sit albedo et nigredo virtualiter: quia potest vtrumque in esse producere: et ad cognitionem vtriusque intellectum mouere.

Ad secundam rationem principalem dico simpliciter: quod finitas secundo modo sumpta non opponitur formaliter infinitati formali: que ponitur de ratione formali et intrinseca deitatis: immo ipsam concomitatur necessario. Ad tertiam dico: quod ratio formalis subiecti debet precedere actum intellectus in subiecto formaliter vel virtualiter. ratio huius est: quia tantum ponitur precedere: vt possit mouere intellectum. Et quocumque istorum modorum precedat: potest mouere ipsum: assumptum patet: quia creatura vt creatura potest cognosci in se ipsa: et in deo: et tamen in deo non continetur formaliter: sed tantum virtualiter.

Ad quartum concedo: quod illa ratio que faciat voluntatem et intellectum creature non est finita formaliter in essendo: tamen potest esse in ratione obiecti finita virtualiter et in mouendo intellectum creature et eius actum terminando. Nec probatio valet: quia licet voluntas creata non possit satiari aliquo finito formaliter: quia vltra quodcumque tale potest plus appetere: potest tamen satiari sic: finito virtualiter.

ad argumnenta principalia. Ad rationes principales: ad primam dico: quod licet ratio entis sit prior quocumquem ratione finita formaliter: non est tamen prior ratione deitatis: que ponitur finita solum virtualiter: nisi dicatur prior quia comunior: et tunc non est ad propositum.

Ad secundam rationem concedo: et eius veritas declarabitur. q. sequenti etc.