Quaestio 1

Primus articulus. QUuantum ad Primum articulum Distinguo de de dectatione: quia quedam est cuius immediatus terminus obiectalis est operatio: quedam cuius immediatus terminus obiectalis non est operatio: sed operationis obiectum: preuia tamen operatione: verbi gratia beatus delectatur de visione dei: quia delectatur se videre deum: delectatur de dilectione eiusdem: quia delectatur se diligere: et delectatur de deo viso pariter: et dilectio: preuia tamen visione et dilectio eiusdem prime de lectationis immediatus terminus obiectalis est visio: secunde autem dilectio. tertie deus ipse qui est etiam ipse imme diatus terminus obiectalis visionis et dilectionis peridicte: de vtraque delectatione potest intelligi questio et hoc de primo

Secundus articulus. QUantum ad secundum articulum pono quatuor conclusiones. Prima est: quod non omnis dilectio est realiter desiderium vel delectatio: probatur Primo sic: Non omne odium est formaliter vel realiter fuga vel tristitia: igitur non omnis dilectio est realiter de siderium vel delectatio: consequentia patet: quia odio quod non est realiter fuga nec tristitia opponitur aliqua dilectio: et non dilectio que sit realiter desiderium: quia de siderium opponitur fuge: nec dilectio que dilectio sit rea liter: quia dilectio opponitur tristitie: igitur aliqua que non est realiter desiderium nec delectatio: antecedens probatur: quia odium quo beatus odit peccatum non est realiter fuga nec tristitia. Non quidem fuga propter duo: primo quia fuga solum est respectu absentis: sicut et desiderium: odium autem beati est de peccato presenti non solum absenti. secundo quia omnis fuga presupponit odium a quo causetur etiam per oppositum opinates: sed odium quo beatus odit peccatu non presupponit aliud odium a quo causetur: quia si presupponeret reuerteretur questio et esset processus in infinitum: ergo oportet stare ad aliquod odium in beato: quod non fit realiter fuga: nec istud odium potest esse tristitia: quia beatus secundum omnes: nullam habet tristitiam: igitur tale odium non est fuga nec tristitia: ergo etc. Secundo sic: dilectio qua damnatus diligit se non est realiter desiderium nec delectatio: igitur non omnis dilectio est realiter desiderium vel delectatio: consequentia est nota: antecedens quo ad primam partem probatur: quia desiderium est tamtum respectu no habiti vel absentis: quantum ad secundam partem patet: quia sicut beatus se habet ad tristari: sic damnatus ad delectari: sed beatus de nullo tristatur: ergo damnatus de nullo delectatur.

Tertio sic: omne desiderium presupponit amorem a quo causetur: et aliquod desiderium non presupponit delectationem a qua causetur: ergo: non omnis amor est realiter desiderium vel delectatio: consequentia patet. quia si omne desiderium presupponit amorem et nen delectationem: aliquod presupponit amorem qui non est delectatio: nec presupponit delectationem: tunc vel tra vel ille amor est realiter desiderium vel non: si sic: igitur presupponit alium amorem a quo causetur: et per consequens procederetur in infinitum: quod est inconueniens. Si non: intentum: quia talis non est realiter desiderium vel delectatio: antecedens quantum ad primam partem expresse ponitur ab aduersariis: quantum ad secundam. probatur: quia damnatus desiderat aliquid quod non est. desiderat enim alios secum puniri et se non puniri: et multa: similia et tamen constat: quod desiderium damnati non presupponit delectationem a quacausetur: quia damnatus non habet aliquam delectationem vt patet ex supradictis: ergo etc.

Quarto sic: secundum omnes sicut se habet desiderium ad amorem boni absentis: sic se habet delectatio ad amorem boni presentis: sed omne desiderium presupponit amorem naturaliter boni absentis a quo causet secundum contrariam opinionem et veritatem: quia nullus desiderat quod non diligit: ergo omnis delectatio presupponit naturaliter amor em boni praesentis a quocausetur: sed talis amor non est realiter desiderium: cum sit boni praesentis: nec delectatio: quia presupponeret dilectionem aliam a qua causaretur: et sic in infinitum: igitur etc.

Secunda conclusio est: quod nulla dilectio rei praesentis causa ta est realiter delectatio: pro deductione istius conclusio nis premitto aliquas propositiones Prima est: quod non omnis delectatio in creaturis est realiter amor. Istam propositionem deduco primo contra illos quo concedunt: quod nulla dilectio inordinata sit realiter delectatio: omnis dilectio est ordinata vel inordinata aliqua dilectio in creaturis non est realiter dilectio ordinata nec inordinata: igitur aliqua delectatio in creaturis non est realiter delectatio: maior supponitur: minor probatur: quia delect atio qua peccator delectatur in actu peccatinest dilectio ordinata: quia talis non est in peccatore respectu peccati nec inordinata: quia nulla delectatio inordi nata est realiter dilectio inordinata: per conuersionem vniuersalis negatiue. Et confirmatur: quia si delectatioqua peccator delectatur in actu peccati sit simpliciter dilectio cum non sit dilectio ordinata: quo posito sequitur quod aliqua dilectio inordinata sit realiter delectatio: quod est contra positum Secundo deduco propositionem absolute sic: non omnistristitia in creaturis est realiter odium: igitur nec omnis delectatio est realiter amor: consequentia tenet per locum ab oppositis: pro deductione antetis pono: quod aliquis odiat proximum et nihil aliud: talis potest tristari de bono proximinon est dubium immo forte de necessitate tristatur: tunc sic: hoc odium est voluntarium aliter non esset peccatum: hec tristitia non est voluntaria: quia tristitia est de his que nobis nolentibus accidunt: vt allegatum est supra: igitur hec tristitia non est hoc odium: nec aliquod aliud: quia supponitur quod talis nihil aliud odiat: igitur etc. Secunda propositio est: quod non omnis delectatio rei presenti creata est realiter delectatio probatur Primo sic: nulla delectatio potest real iter esse sine omni delectatione: hoc patet quia non potest realiter esse sin seipsa: aliqua dilectio rei praesentis creata potest realiter esse sine omni delectatione: quia damnatus diligit se et tamen non delectatur: igitur aliqua dilectio rei praesentis creata non est realiter delectatio.

Responsio alphonsii de portugali. Sed ad istam rationem per aliquos reuerendos patres et socios mecum concurrentes et in lectura fuit rpraespensum dupliciter. Primo quidem fuit dictum: quod damnati delectantur secundum quid: licet non simplciter: quia dilectio et complacentia quam habentde se ipsis est in eis quedam delectatio secundum quod. Ista tamen euasio est nulla: primo quia non est verum quod damnatum st delectetur simpliciter nec secundum quid: sicut statim declarabitur. Secundo quia posito quod delectatio secundum quid non repugnet damnato: adhuc sequitur quoddelectatio et dilectio in ipso realiter distinguuntur: quia illa non sunt idem realiter que sic se habent: quod ad augmentum vnius non sequitur augmentum alterius: et ad maius augmentum maius augmentum alterius: et ad maximum maximum: hoc patet: quia aliter vna et eadem res simul et semel essetiaugmentata eta non augmentatamagis et minus: quod est impossibile: sed ad augmentum amoris non sequitur augmentum delectationis in damnato etiam stante supposito: igitur probatur minor quia damnati summe diligunt se etiam vsque ad contemptum dei: et tamen non summe delectantur dese secundum istam solutio nem quia non simpliciter sed tantum secundum quid. Et ideo dicebatur. secundo quod sicut in damnato est amor summus respectu sui ita est summa delectatio respectu sui: quia ista dele¬ eatio non opponitur tristitie quam hahet de bono non habito siue de malo habito. Sed ista solutiominus continet veritatis quam prima: quod patet primo: quia si causata sit delectatio damnati de suo esse: quanta est dilectio temmdamnati sicut asseritur: seqtur: quod maior sit delectatio de suo esse: quam delectatio beati de quocumque creato: saltem realiter ase distincto: quod non est verum: aliter maior esset dilectio damnati de suo esse quam beati de humanitate christi et de redemptione generis humani: immo et quam de beatitudine sua formali: quod nullus diceret. consequentia patet quia damnatus intensius diligit se. cum diligat vs quod ad conreptum dei: beatus quam aliquod creatum distinctum a se. secundo: quia summa tristicia excludit omnem delectationem non solu oppositam sed etiam contingentem: non solum simpliciter sed etiam secundum quid: sicut patet: per arist. io ethicorum sed constat quod damnatus summe tristatur: ergo nullo modo de lectatur: nec de se: nec de alio: nec secundum quid: nec simpliciter. Et confirmatur: quia beatus de nullo tristatur nec simpliciter nec secundum quod: igitur damnatus de nullo delectatur nec simpliciter nesecundum quid Exclusis: igitur istis resensionibus deduco propostitionem assumptam. Secundo sic: nulla delectatio compatitur in eodem cum summa tristitia hoc patet: quia summa tristitia ex cludit omnem delectationem non solum simpliciter: sed et secundum quid vt patet per arist. statim allegatum: sed aliquis amor reiprintis in creaturis non est delectatio: igitur probatur minor quia damnatus summe tristatur: et tamen diligit se et vsque ad contemptum dei: vt dictum est pluries: ergo etc.

Tertio sic: aliud odium rei praesentis in creaturis non est realiter tristitia: iualiqua dilectio rei praesentis in creaturis non est realiter de lectatio: consequentia tenet per locum opponentis: antecedens probatur multipliciter Primo sic nulla tristitia in nobis est voluntaria aliud odium rei praesentis in nob est voluntarium: igitur aliquod odium rei praesentis in nobe est tristitia: maior patet: quia tristitia in nobu secundum arist. est de his quae nobis nolentibus accidunt: vnde in. 5 metaphisice attribuit violento tristitiam: minor probatur: quia omne peccatum in nobis est voluntarium: immo peccatum ideo peccatum quia voluntarium: ium xta doctrinam. b. Aug. sed aliquod odium rei praesentis vt puta odium dei vel. pximi est peccatum in nobis: igitur Secundo sic: nulla tristitia est delectabilis voluntati: aliquod odium rei presentis in creaturis est delectabile voluntati: igiur idem quod prius: probatur minr quia iustus delectatur quia odit peccatu.

Tertio sic: nulla tristitia compatitur in eodem cum summa delectatione sicut nec aliqua delectatio cum summa tristitia: sed aliquod odium rei praesentia in creaturis compatitur in eodem cum summa delectatione: igitur etc: probatur minor: quia beatus summe delectatur: sicut et damnatus summe tristatur et tamen odit peccatum: igitur. Et confirntatur: quia nulla tristitia potest realiter esse sine omni tristitia: aliquod odium rei presentis in creatis potest realiter esse sine omni tristitia quia beatus de nullo tristatur: et tamen odit peccatum: igiur aliquod odium rei praesentis in creaturis non est tristitia.

Quarto sic: nulla tristitia in nohis est meritoriam cum nulla sit voluntaria: sed aliquod odium rei praesentis in nobe est meritorium: quia odium quo iustus odit iniquitatem est ei meritoria: iuxta. prito. Dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem. etc.

Tertia propositio est: quod non omnis dilectio rei praesentis ordinata in creaturis est realiter delectatio. Istam propositionem deduco. Primo sic contra illos qui concedunt: quod nulla dilectio inordinata sit simpliciter delectatio: sic sicut se habet dilectio inordinata ad dilectionem ordinatam: sic delectatio inordinata ad delectationem ordinatam: sed dilectio inordinata non est realiter delectatio inordinata secundum istos: igitur dilectio ordinata non est realiter delectatio ordinata: et constat: quod nec inordinata: igitur nulla. Secundo deducopropositionem absolute sic: nulla vna res potest realiter intendi: seipsa realiter non intensa: aliqua dilectio rei praesentis ordinata in creaturis potest realiter intendi de lectatione realiter non intensa: igitur aliqua talis dilectio non est realiter delectatio: maior tenet virtute primi principii complexi: minor probatur multipliciter. Primo quia fortis summe diligit dilectione ordinata actus fortitudinis et pericula mortis quando oportet: et tamen modicum delectatur sicut docet philons et experientia. Secundo: quia martyres propter vehementiam passonis modicum vel in nullo delectantur: et tamen sum me diligunt. Tertio: quia beata virgo tempore passio nis summe diligebat christum: et tamen constat quod non summe delectabatur actu: igitur etc. Experientia etiam docet: quod multi nimis diligunt et modicum delectantur: igitur patet minor. et His propositionibus premissis: primo deduco conclusionem principalem ab solute ex duabus propositionibus premissis: sic vel dilectio rei presentis et delectatio in creaturis sunt: idem realiter conuertibiliter et adequate: vel dilectio se habet in plus: quam delectatio. vel econuerso: vel sunt duo quedam realiter disparata: primum dari non potest: quia nec omnis delectatio in creaturis est realiter amor: sicut patet ex prima propositione: nec omnis dilectio rei presentis creata est realiter delectatio: sicut patet ex secunda nec secundam: quia si dilectio rei presentis creata se haberet in plus: quam delectatio: omnis delectatio creata esset realiter dilectio: cuius oppositum patet ex prima propositione. Nec tertium per eandem causam: quia sequeretur: quod omnis dilectio rei praesentis creata esset realiter delectatio: cuius oppositum patet ex secunda: relinquitur igitur quartum: quo posito sequitur: quod nulla dilectio rei presentis creata sit realiter delectatio: nec econuerso: quod est propositum Secundo: deduco conclusionem ex secunda propositione contra illos qui dicunt: quod omnis dilectio est realiter desiderium vel delectatio sic: omnis dilectio rei presentis creata est realiter delectatio: vel nulla: sed non omnis: igitur nulla: minor patet ex secunda propositione: et maior ex supposito quia omnis dilectio secundum istos est realiter desiderium vel delectatio: sed nulla dilectio rei presentis est realiter desiderium vel etiam per eos: igitur omnis est realiter delectatio secundum eos. Et confirmatur: quia secundum istos non est maior ratio de vna dilectione rei presentis creata: quam de alia: igitur si omnis talis sit delectatio: nec aliqui Et ad veritatem dicetur quod aliqua dilectio rei praesentis creata sit realiter delectatio: et aliqua non est loqui ad placitum. Tertio deduco conclusionem ex tertia propositione contra illos qui ponunt: quod quedam dilectio rei praesentis creata est realiter delectatio scilicet ordinata: et recta: etquedam non sancus inordinata et peruersa: quia secundum istos non est maior ratioquod vna dilectio rei praesentis ordinata sit realiter delectatio: quam alia: igitur vel omnis talis est realiter delectatio: vel nulla: sed non omnis sicut patet: ex propositione predicta: igitur nulla Et vlterius secundum eos: nulla dilectio rei praesentis inordinata est realiter delectatio igitur vniuersaliter nulla dilectio rei praesentis creata est realiter delectatio: cum omnis sit ordinata vel inordinata: patet igitur: assumpta conclusio: et in se: et contra sic opinantes.

Tertia conclusio est: quod non omnis delectatio est passio consequens operationem naturaliter: sed aliqua: sed non omnis est operatioproprie dicta: pro declaratione istius notanda est distinctio posita in 1. arti. quia videtur mihi: quod omnis delectatio: cum ius immediatus terminus obiectalis est operatio: sit passio quedam consequens operationum naturaliter: et per consequens nula talis est operatio proprie dicta: Et de tali loquitur arist. 10. ethicorum. dicit quod delectatio non est operatio: sed propter operationem: vbi dicit comentator: quod est propter continuationem operationis: quia delectatio de visione est motiuum et causa continuandi visione: et sic de aliis: nulla tamen delectatio cuius mediatus terminus obiectalis non est operatio: sed obiectum operationis: preuia tamen operatione: mihi vi¬ detur passio operationis esse: sed actus quidam elicitus voluntatis: et operatio proprie dicta: probat autem hec proposito vt clarius deducatur declaratione amici tie circa deum. Primo sic: nulla delectatio quae non est propter actum: potest esse passio naturaliter consequens actu: delectatio amicitie circa deum non est propter actum: igitur maior patet: quia delectatio iccirco ponitur passio operationis: quia est propter operationem secundum intentionem aristo. et commentatoris statim allegatis: igitur ex opppsito tenet assumptum maioris: probatur minor: quia sicut voluntas beati dilectione amicitie diligit deum propter se et non propter visionem primam: sic realiter etiam delectatur delectatione amicitie de deo propter se: et non propter visionem: vel dilectionem praeuiam. dicit bea. aug. 4. de tri. c. 10. de magnis: quod fruimur cognitis in quibus voluntas ipsis propter se delectata conquiescit: si ipsis propter se: igitur non propter aliud: igitur propter actum. Secundo sic: delectatio amicitie circa deum est aliquid beatitudinis formaliter et intrinsece: igitur non est passio naturaliter consequens actum: sed operatio proprie dicta: antecedens patet: quia beatitudo in visione et fruitione consistit: fruitio autem includit delectationem essentialiter: prout declarabitur. q. sequenti: consequentia probatur: quia quod est aliquid beatitudinis formaliter et intrinsece est gratia sui et non alterius: cum beatitudo sit simpliciter sui gratia: passio vero naturaliter conse quens actum: non est gratia sui sed alterius: quia talis est propter actum: vt patet ex dictis. Tertiosic: delectatio amicitie circa deum non est passio naturaliter consequens actum visionis: nec dilectionis: igitur nullius operationis est passio: consequem tia patet: tum quia nullam aliam operationem naturaliter presupponit: tum quia istis solis manenti bus naturaliter manet ipsa: antecedens probatur: quia quilibet istorum actuum habet suam propriam delectationem que ipsum consequitur velut passio: quia delectatio de visione est passio et sequela visionis: et de lectatio dilectionis est passio et sequela dilectionis. Et de talibus loquitur aristo. 10. ethi. dicit quod cuilibet operationi est annexa sua propria delectatio: delectatio igitur amicitie circa deum cum distinguatur a predictis: non videtur ipsorum passio: quia nulliipsorum est propria.

Quarto sic: si delectatio am citie circa deum est passio nono peratio: vel est passio visionis: vel dilectionis: vel vtriusque: vel alterius. Non alterius ex ratione precedenti: nec vtriusque cum distinguantur specifice: nec alterius prioris praecise: tum quia non posset assignari causa quare magis esset vnius quam alterius: tum quia duplex delectatio esset passio visionis et dilectionis autem vna tantum vel econuerso: quod non consonat rationi: cum vnius operationis sit passio vna sola delectatio: igitur etc. Ista videtur esse intentio a risto. 7. ethi. dicit quod de lectatio est operatio perfecta non impedita: igitur secundum intentionem eius aliqua delectatio est operatio proprie dicta: sed non illa cuius immed iatus terminus obiectalis est operatio: quia talis per eum non est operatio sed propter operationem: vt patet ex dictis: igitur illa de qua loquimur: quia talis non est sicut propter finem suum nec propter operationem: nec propter continua tionem operationis: vt patet: igitur etc. Quarta conclusio est: quod delectatio amicitie circa deum est simpliciter perfectior dilectione eiusdem: et vniuersa liter omnis delectatio que ponitur operatio proprie dicta est perfectior dilectione: probatur primo sic. In actibus essentialiter ordinatis quicumque habet rationem vltimi: habet rationem optimi: hoc patet: tum quia posteriora generatione sunt perfectiora. 8. pbi. et priora generatione sunt per erfectione posteriora. 3. metaphi. tum boetius dicit: quod quia natura in essentialiter ordinatis semper procedit ab imperfecto ad perfectum: non autem econuerso: sed dilectio et de lectatio amicitie circa deum sunt actus: igitur de dilectione nullus dubitat: de delectatione patet ex conclusione precedenti: et constat quod sunt essentialiter ordinata: igitur cum delectatio habeat rationem vl timi: habebit etiam rationem optimi. Secundo sic: beatitudo formalis creature principalius consistit in delectatione amicitie circa deum: quam in dilectione eiusdem: igitur talis delectatio est simpliciter perfectior dilectione: consequentia patet: quia cum beatitudo formalis sit vltimus finis creature beatificabilis in actu perfectiori eius principalius consistit: antecedens probatur dupliciter. Primo: quia creatura rationalis magis vel minus beatificatur: secundum quod magis vel minus delectatur: et non secundum quod magis vel minus diligit: igitur eius beatitudo in delectatione principalius consistit: consequentia est euidens: antecedens probatur: quia deus tantam dilectionem potuit dare in via beate virgini et forte fecit de facto: prout quibusdam videtur: quantam minimus de sanctis: vt puta linus habet in patria: et tamen in via non potuit beati ficari: sicut minimus sanctus in patria: quia non potuit ita perfecte delectari igitur creatura magis vel minus beatificatur secundum quod magis vel minus delectatur et non secundum quod magis vel minus diligit. Secundo: quia pena infernalis principalius consistit in tristitia quod in edio: igitur per oppositum beatitudo formalis principalius consistit in delectatione quam in amore: antecedens probatur: quia si per impossibile damnatus odiret deum vt nunc: et non tristaretur: non esset ei tanta pena: sicut si non odiret ipsum: et tamen tristaretur sicut nunc tristatur. Et confirmatur: quia si per impossibile beatus petrus diligeret deum ita in tense: sicut nunc diligit: et non delectaretur in ipso: non esset ei tanta gloria: vt videtur sicut si delectaretur de deo: ita perfecte sicut nunc delectatur etiam si non diligeret ipsum. Tertio ad principale sic: quod est regula et mensura bonitatis et malitie in operibus nostris: et habet ratio nem finis: respectu ipsarum est simpliciter nobilius: quacumque operatione realiter a se distincta: actus delectationis est huiusmodi: igitur maior patet: quia mensura est simpliciter nobilior mensurato: et finis his quae sunt ad fine: minorem ponit aristo. expresse. 7. ethi. c. 12. vbi sic ait: delectatio enim finis est architeton id est principalis quantum ad secundum ad quem inspicientes hoc quidem bonum: huius quidem malum simpliciter dicemus: et hoc quantum ad primum: et patet quod non loquitur arist. de delectatione cuius immediatus terminus obiectalis est operatio: quia talis non est finis operationis: sed econuerso: cum sit propter operationem: loquitur ergo de delectatione quae est vera operatio: quia talis non est propter operationem: sed finis operationis: vt patet: igitur et hoc de secundo.

Tertius et quartus articulus. QUantum ad tertium et quartum articulum simul contra conclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia. Et primo promo primam conclusionem est quadam opinio quae ponit vniversaliter quod omnis dilectio sit realiter desiderium vel delectatio: et omne odium fuga vel tristitia: pro qua arguitur primo sic.

Aureolus inprimo. distictione i. q. 2. ar. i. Sicut se habet appetitus natural in entibus sensu carentibus sic se habet appetitus animalis in sensibilibus: et voluntas in intellectualibus: corrsndet enim cuilibet nature proprius suus appetitus: sed appetitus naturalis non habet nisi duos actus positiuos: et duos puatiuos: positiuos quidem moueri in finem et quiescere in ipsum: lapis enim per egruita tem mouetur ad centrum et qui escit in ipso: priuatiuos autem fugere ab opposito et inquietari dum est sub ipso: lapis enim per naturam suam inquietatur: sursum. et per eandem fugit et resilit ab ipso: igitur et appetitus sensitiuus et rationalis non habebunt nisi hos quatuor actus. duos quidenpositiuos. et alios duos priuatiuos: positiuorum quidem primus est quasi moueri vt desiderium et persecutio: secundus vero quasi quiescere in obiecto et delectari. priuatiuorum autem primus corrndet fuge et resiltiioni valet abhominatio seu detestatio et fuga a malo. secundus vero inquietationi scilicet displicentia et contristatio.

Pre terea: si aliquis amor esset alius a desiderio et delectatione: esset vtique ille amor qui incitat desiderium et facit delectari. sed ille non est aliud quam delectari et complacere in obiecto et condictionibus eius: vt ex terminis patet: idem enim est dictum tale quid: amo vel diligo: et tale quid: est complacens mihi et delectabile: ergo amor praeueniens desiderium est delectatio. et per consequens vniuersaliter omnis amor vel est desiderium: vel delectatio obiecti apprehensi praeneniens desiderium: vel delectatio obiecti psentis. desiderium subsequens.

Preterea: omnis actus amoris transiens tam super praesens quam super absens. vel est concupiscentia. vel amicicia: amor enim omnis sufficientur euacuatur per amorem concupiscentie et amicitie. sed omnis amor concupiscentie re spectu absentis est desiderium. concupiscere namque absens est desiderare ipsum: respectu vero persentis est delectatio: et si sit praesens tantum in conceptu est delectatio praeueniens desiderium: si vero sit praesens in re: est delectatio subsequens Similiter: omnis amor amicitie respectu absentis est desiderium: non quidem quo desiderans optat sibi bonum: sed quo optat amico suo bonum illud quod non habet: respectu vero prosentis est delectatio quae quis delectatur in bono quod amicus habet iam praesens in actu: igitur euidenter apparet quod omnis amor est desiderium vel delectatio.

Preterea: omnis amor est desiderium vel complacentia in re habita realiter: vel saltem habita in conceptu: sed omnisc omplacentia est delectatio: patet ex terminis: natura idem est dictum: delector inte: et conplaces mihi: placibilis es mihi: et delectabilis es mihi: ergo omnis amor est desiderium vel delectatio. Pre terea: si poneretur aliquis actus amoris tertius distinctus a desiderio et delectatione: hoc ideo esset vt vniretur obiecto et transformaretur in ipsum et quiesceret in amato: et amato se condonaret. Ista enim quattuor videntur conuenire amori: sed hec omnia conueniunt complacentie et delectationi: qui enim in amato delectatur et complacet: quasi in ipsum spiriualiter transit et quiescit: et ita se dat et seipsum vnit: vt patet ex terminis: igitur ille actus tertius: non est tertius sed delectatio ipsa.

Preterea: Aug. 14. de ci. de. c. 7. dicit: quod amor inhians et desideras habere quod amatur cupiditas est: amor autem habens id quod amatur ipsoque fruens leticientia est: siue delectatio: amor vero fugiens quod ei aduersatur timor est: pro abhominatione vel fuga quae opponitur desiderio: et sequitur id quod si acciderit sentiens tristitia est: hec aug. cum igitur ipse hic diuidat amorem in amorem inhiantem qui est desiderium et amorem fruentem: eo quod amatur qui est delectatio siue leticia: odium autem in fugam eius quod aduersatur et tristitiam se quentem id quod aduersatur manifesti apparet quod fuit eius intentio: omne odium diuidi in fugam et tristitiam: amorem vero in delectationem et desiderium.

Responsio ad rationes aureoli. Ad primum istorum nego maiorem: quia non est omnino simile de appetitu naturali in sensu carentibus: et de animali in sensibilibus: et rationali in intellectualibus: aliter sicut in naturaliter sensu carentibus actum naturalis amoris vel odii non praecedit apphensio: nec iudicium: sic etiam in sensibilibus et intellectua libus: quod est manifeste falsum: et ideo non sequitur conclusio de appetitu animali et rationali: etiam si minor assumpta sit verade naturali. Potest etiam dici: quod in minorisupponitur absque probatione: quod omnis actus amoris naturalis in sensu carentibus sit desiderium vel delectatio naturalis: quod tamen nega¬ tur a multis: immo quasi ab omnibus: quia vt communitertenetur: delectatio non est actus: sed passio naturaliter consequens actum: et si sit actus elicitus: non est actus amoris: sed realiter distinctus ab ipso. Ista videtur intentio arist. et commentatoris. io. ethi. dicit quod vniuersaliter data est de lectatio sequens actum vt continuetur actus in esse: et ponit exemplui in rebus naturalibus et moralibus: igitur ad hocd vt continuetur actus naturalis amoris: quo graue naturaliter diligit esse deorsum data est naturaliter de lectatio sequens actum amoris praedictum: et si sequitur ipsum: non est ipse: siue sit actus elicitus siue passio. Et posset reduci ratio contra eum: sicut se habet appetitus naturalis etc. sed in rebus cognitione carentibus actus naturalis amoris non est delectatio naturalis: vt patet ex dictis: similiter igitur in proposito. Ad secundum: concedo quod amor praeueniens desiderium non est delectatio. Et quando dicitur: quod idem est dictu: tale quid amo vel diligo: et tale quid: est complacens mihi et delectabile: petit principium: quia hoc est de quo agitur: et assumit falsum: quia probatum est supra quod non omne desiderium praesupponit delectationem: et ideo saltem non omnis amor preueniens desiderium est delectatio. Ad tertium: nego minorem quo ad omnes partes: quia amor rei absentis non est desiderium siue sit amicitie siut concupiscentie: licet ad maiorem respectu absentis sequam tur naturaliter desiderium: nec rei praesentis est delectatio: immo in aliquibus separantur: quia damnatus diligit se amore amicitie: et tamen non delectatur.

Ad quartum dico: quod complacentia potest capidupliciter. Uno modo pro omni actu volendi respectu rei habite realiter: vel saltem habite in conceptu: et sic large. Alio modo pro delectari: et sic stricte: si accipiatur primo modo: conceditur maior non quod aliquis amor sit desiderium: sed quia omnis est complacentia. sed negatur minor: nec idem est dictum: complacabilis es mihi. et delectabilis es mihi: quia damnatus isto modo complacet sibi: quia diligit se. tamen non delectatur: si secundo modo: minor est vera: sed maior est falsa: vt patet ex dictis. Potest etiam absolute negari maior: nec probatio valet: quia non est idem dicere delector in te et complaceo in te: sed pro tanto videntur idem: quia delectari vt plurimum sequitur ad placere: licet non semper: sicut patet in damnatis qui placent sibi: et tamen nondelectantur.

Ad quintum: quicquid sit de maiori: negatur minor: quia delectatio non facit vnire et transformare: sed sequitur ad transformationem et vnionem: quam amor facit precedens: quia ex hoc quod aliquis transformetur et vnitur alteri per amorem delectatur in ipso: nisi impedimentum occurrat: sicut in martyribus quapropter vehementiam passionis non delectantur et in damnatis et sic de aliis. Ad auctoritatem aug. dico: quod ibi non est praedicatio formalis: sed causalis: quia amor ihians est causa de sideri. et amor fruens est causa delectationis et gaudii: nisi impedimentum: occurrat: vt patet ex dictis. Contra tertia conclusionem due opiniones vt patet ex supredictis: quarum vna ponit absolute: quod omnis amor rei pesentis in creaturis sit realiter delectatio: et econuerso. Altera vero ponit: quod omnis delectatio in creaturis sit realiter dilectio. non tamen econuerso: quia aliqua dilectio rei praesentis creata est realiter delectatio scilicet ordinata et recta. et aliqua non scilices inordinata et peruersa. verum quia quilibet earum contradicit conclusioni quam teneo iccirco non adduco rationes earum diuisim sed simul

Arguit igitur contra conclusionem meam quidam reuerendus doc. de nostris. Bernardus oliuerii in primo dio.e i. q. i. ar 3. parte. 2. Primo sic: omnis actus voluntatis quo habet pro obiecto bonum sub ratione boni est dilectio vel amor: si tale bonum sit praesens et non futurum: sed delectatio de vltimo fine quamhabent beati est huiusmodi: igitur: maior patet: quia actus eiusdem po¬ tentie non distinguuntur nisi per obiecta: si ergo idem est obiectum et eadem est potentia: necessario est idem actus: minor autem est clara igitur etc.

Preterea: omnis actus quo formaliter voluntas percipit obiectum extrinsecum est amor vel dilectio: gaudium et delectatio quae habetur de deo in fruitione est huiusmodi: igitur: probatur maior: quia sicut cognoscere est commune omnibus actibus intellectus: siue sit intelligere: siue scire: ita amare est commune omnibus actibus voluntatis per quos fertur et percipit obiectum: siue talis actus sit voluntas: siue desiderium: siue delectatio: minor autem patet: quia per gaudium quod beati habent de deo: aut percipiut deum: vel aliquid aliud: vel nihil: si detur nihil: duo inconuenientia sequuntur. Primum est quod gaudium istud non erit de aliquo licet sit ab aliquo: quia in proposito de: dicit habitudinem ad obiectum. Secundum et: quod gaudium non sit actus potentie viuentis vt viuens est: quod est manifeste falsum: quia tunc competeret non viuentibus: consequentia patet: quia omnis actus secundus elicitus a potentia viuente est quedam perceptio alicuius obiecti: si aut per illud gaudium nihil percipit: non erit actus elicitus a potentia viuente. Si vero dicatur: quod per illud gaupium percipiatur aliud a deo: sequitur quod beati non gaudeant de deo: sed de alio bono: quod est falsum: quia licet possint gaudere de visione et de fruitione: gaudent nihilominus de deo: et de tali gaudio loquitur: igitur per tale gaudium percipitur ipse deus. Et confirmatur: quia sicut gaudium de visione se habet ad visionem: ita gaudium de deo ad ipsum deum sed per gaudium visionis voluntas fertur in visionem: et percipit eu tanquam obiectum: igitur etc.

Preterea: sicut actus appetitus sensitiui se habet ad rem praesentem et per sensum cognitam: ita actus appetitus intellectui se habet ad rem praesentem cognitam per intellectum: sed primus actus quem habet appetitus sensitiuus de obiecto praesente sensato est de lectatio: natura si sensus gustat: aut videt vel tangit imme diate delectatur appetitus sensitiuus: ergo primus actus quem habet voluntas de deo clare viso est delectatio: sed omnes concedunt talem actum esse amorem: ergo amor est delectatio.

Preterea: illa est vera delectatio quae mouet hominem ad operationem: amor est huiusmodi: igitur: maior patet: quia delectatio est illud quod maxine excitat ad operandum: vnde natura actui generationis et commestionis adiuxit maximam delectationem sensibilem: vt hame quantumcunque pigerexcitetur ad generationem propter conseruationem spei: et ad commestione propter consernationem indiuidui: minor autem patet per experientia quia nihil in mundo magis mouet hominem ad agendum aliquid quam amor: igitur etc.

Preterea: actus causatus in potentia amante ab ipso amabili: inquantum est amabile necessario est amor: delectatio quae habetur de deo in patria est huiusmodi: igitur: maior est nota: quia nihil aliud requiritur ad actum amoris: nisi potentia amatiua disposita et obiectum amabile causans actum: minor probatur: nam quod delectatio causetur in potentia amante: omnes concedunt: sed quod caumsetur ab obiecto amoris: probatur: quia amabile in quantum amabile: est illud quod delectat in patria: nec per aliam rationem delectat et per aliam amatur: sed ideo summe delectat quia summe est amabile: igitur amor et delectatio sunt idem in patria.

Preterea: omnis operatio inquantum est hominis: est delectatio vel delectatione perfectibilis: sed amor qui habetur de ipso in patria non est perfectibilis de delectatione a se distincta: igitur est delectatio: maior patet: quia delectatio parficit operationem. io ethi minor probatur: quia vltimus finis homis qua debet corrsndere vltimo fini: cuius vt sicut finis: cuius non est susceptibilis alicuius bonitatis: ita vltimus finis quo: nlla perfectione sit perfectibilis: vltimus autem finis quo: est vltima opatioquam de obiecto beatitudinis habet creatura rationalis: et hec est dilectio secundum omnes: igitur talis dilectio non est perfectibilis de lectatione superaddita: sed est ipsa dilectio.

Preterea. si dilectio et delectatio quam habeunt beati de deo in patria: realiter distinguuntur per diuinam potentiam: posset beatus deum diligem et in ipso non delectari: quod est absurdum: consequentia patet quia dilectio naturaliter est prior delectatione: si ponatur ab ipsa distingui: primum autem potest absolui a suo posteriori saltem diuina potentia: igitur etc.

Magr fernandus in primo. Preterea: ad idem arguebat quida reuerendus dominus et compatriota qua mecum concurrebat in lectura: primo sic: posito actu dilectionis beatifice in voluntate: circumscripto quicumque alio actu posteriori voluntas delectatur: igitur noest necessarium ponem delectationem esse distinctam a dilectio ne: consequentia est nota: antecedens probatur: quia per actum qui est magis perfectus et magis conueniens potentie respectu obiecti plus delectatur potentia in obiecto: quam per actum minus conuenientem: sed dilectio beatifica est huiusmodi respectu delectationis: si ponatur distincta: alitermodo magis pertinet ad beatitudinem quam ipsa: quod non videtur: igitur etc.

Preterea: si delectatioesset res distincta a dilectione: cum voluntas sit potentia finita: ponatur quod habeat ex praesentia dei clare visa tantam delectationem quantam potest habere: hoc posito hec est vera: ista voluntas summe delectatur: et cum dilectio dei me diante qua delectatur sit vnum delectahile et praesens ipsi potentie: vel delectatur in ea: vel non: si sic: igitur delectatur in duobus. et per consequens prima delectatio non fuit summa quod est contra positum: si non. ergo potest respectu talis dilectionis hbere volitionem et per consequens tristaretur: qu posito sequitur quod in eadem voluntate simul essent maxiima delectatio et tristitia: quod est in possibile.

Preterea: si dilectio sit res distincta etc. deus poteritfacere quod stantibus dilectione et visione et vnione anime ad verbum: anima christi non delectaretur de deo: immo stante vnione posset fieri quod cum illa dilectione et visione anime christi esset suma tristitia: et per consequens summa miseria: quod non est dicendum. ista consequentia patet. quia omnem re absolutam distinctam ab alia deus potest facere sine illa.

Responsio ad rationes istorum. valet. bernandi oliuerii. Ad primum istorum potest vno modo dici: interimendo maio rem: quia non est maior repugnantia quod duo actus voluntatis distincti habeant pro obiecto bonum sub ratione boni. quam quod actus intellectus et actus voluntatis qui non minus: immo magis distinguuntur habeant sic bonum pro obiecto: et tamen secundum videtur multis necessarium quia constat quod per aliquem actum in tellectus cognoscit bonum sub ratione boni: aliter voluntas fereretur in incognitum: quod est omnino impossibile: nec probatio valet. quia non minus distinguuntur per obiecta actus diuersarum potentiarum etiam per eum: quam actus eiusdem potentie: sed ad veritatem non est necessarium quod rationes formales obiectiue diuersorum actuum sint ex natura rei formaliter distincte. aliter visio et dilectio beatifica non essent actus distincti. cum in deo non sit aliqui distinctio ex natura rei nisi personarum vel proprietatum. etiam per istum doctore. Secundo potest dici: quod aliter dilectio habet pro obiecto bonum substn ratione boni: et aliter delectatio: quia dilectio habet pro obiecto bonum cognitum sub ratione boni: delectatio vero bonum cognitum et dilectum: et per hoc etiam distinguuntur ex parte obiecti. Et quod illud sit rationabiliter dictum patet etiam per eum: quia desiderium et delectatio sunt actus voluntatis distincti secundum eum: et tamen quilibet eorum habet pro obiecto bonum sub ratione boni: et sic distinguuntur per hoc quod desiderium habet pro obiecto bonum futurum delectatio autem praesens: quilibet igitur istorum actuum habet pro obiecto bonum substat ratione boni: sed quia aliter et aliter distinguuntur sufficientur: et sic suo modo est in proposito: quia licet dilectio et delectatio habeant pro obiecto bonum sub ratione boni: aliter tamen et aliter vt patet. Et constat quod non minus variant rationem obiecti dilectum et non dilectum quam praesens et non praesens. Ad secundum: nego maior quia per actum odii voluntas percipit obiectum extrinse cum licet improprie voluntas dicatur percipere: et tamen constat quod actus odii non est amor: et ex hoc apparet quod amare non est commune omnibus actibus voluntatis: si eust cognoscere omnibus actibus intellectus

Ad tertium nego minore: quia primus actus quem habet appetitus sensitiuus de obiecto praesente sensato est dilectio non delectatio: sed quia ad amorem naturaliter in appetitusensitiuo sequitur delectatio nisi impediatur. Iccir¬ co cum sensus gustat et videt immediate delectatur appetitus: sicut imediate cum est homo est risibilis: quia ad humanitatem naturaliter sequitur risibilitas. Ad quartum dico: quod licet delectatio sit propter operationem: non tamen omne illud quod mouet hominem ad operationem est delectatio: quod patet etiam in exemplis suis: quia virtuosus non mouetur ad actum generationis vel commestionis propter delectationem illam sensibilem: sed propter conseruationem speciei vel indiuidui: quae distincta res est a delectatione: martyres etiam non moriuntur propter delectationem vt expientia docet: et sic de aliis.

Ad quintum patet: quid dicendum ex solutione primi. Ad sextum: si ratio demonstraret concluderet visionem beatificam esse delectationem: cum sit vltimus finis quo creature beatificabilis: quia aliquid beatitudinis formaliter et intrinsece iuxta determinationem ecclusie. Et si dicatur quod visio non est simpliciter vltimus finis quo: sed dilectio cum sit visione posterior: ita dicetur ei quod dilectio non est simpliciter vltimus finis quo: sed delectatio cum sit dilectione posterior: Ad septimum: multi negarent consequentiam quia non videtur quod omne prius possit absolui a suo posteriori: etiam diuina virtute: quid tamen sit de hoc non videtur inconueniens: quod actus dilectionis beatifice per potentiam dei ab solutam potest esse sine delectatione: sicut actus visionis beatifice per potentiam dei absolutam potest esse sine dilectione: etiam per istum doctorem. Sed forte dicetur: quod si dilectio dei beatifica sit sepabilis a delectatione: videns deiumintuitiue: poterit deum diligere beatifice: et tristari de eodem: quod est absurdum: consequentia videtur nota: quia cui non conuenit alterum contriorum: alterum potest inesse: cum contraria natasint fieri circa idem secundum arist. in praedicamentis. Ad hoc est dicendum: quod consequentia non est bona: quia voluntas non tristatur nisi de obiecto disconueniente existente vel saltem apparente sicut nec per oppositum delectatum: nisi in obiecto conuenienti altero istorum modorum: deus autem intuitiue visus non praesentatur voluntati vt disconueniens aliquo modo: vnsicut deus potest conseruare actum visionis in beato sine dilectione: secundum multos et tamen voluntas deum colere visum odire non poterit: vt communiter tenetur: sicut est etiam in proposito dicendu Et quando dicitur quod contraria nata sunt fieri circa idem: aristo. exponit se dicit nisi alterum istorum insit a natura in proposito autem naturaliter sequitur delectatio stante influentia generali. Responsio ad rationes fernandi.

Ad primum vero aliorum: nego antecedens. Et ad probationem potest dici primo ad maior quod non est vera nisi actus ille magis perfectus conueniens sit et magis delectatio quia sola de lectatione delectatur potentia formaliter. Post etiam dici secundo interimendo minorem quia dilectio beatifica non videtur perfectior delectatione beatifica: vt patet ex quarta conclusione praesentis articuli: licet sit perfectior visione beatifica: vt credo: nec probatio valet: quia concedo quod dilectio non magis partinet ad beatitudinem quam delectatio: nec oppositum probatur.

Ad secundum dico quod procedit ex falsa imaginatione: imaginatur enim quod dilectio beatifica sit cam delectationis: quod non est verum: quia delectatio beatifica cum sit aliquid beatitudinis essentialiter et intrinsece est a solo deo effectiue. Et vlterius non sequitur dilectio causat delectationem: igitur illa delectatiocausat aliam delectationem: cum ipsa sit essentialiter delectatio: sicut non sequitur hoc album refertur relatione a se distincta: igitur illa relatio refertur alia relatione: quia ipsa est essentialiter relatio. Ad tertium: si lla deductio sit bona: sequitur: quod delectatio non sit res distincta a visione: quod nullus diceret: deductio patet: quia posito illocasu cum visio illa mediante qua delectatur sit vnum delectabile et praesens ipsi potentie: vel delectatur in ea vel non: si sic: igitur delectatur in duobus: et per consequens prima delectatio: non fuerat summa secundum eum: si non: igitur potest habere volitionem respectu illius: et sic tristari: quo posito sequitur quod in eadem voluntate sint simul maxima delectatio et tristitia: quod est inconueniens ad quod deducit. Dico igitur ad rationes: quando ponitur quod voluntas habeat tantam delectationem quanta habere potest: vel intelligit quod illa delectatio sit tanta quod no possit augeri: vel sit tanta quod simul cum ea non potest esse alia delectatio etiam respectu alterius obiecti. si primo modo: concedo quod talis poterit delectariin dilectione: et sic in duobus: sed ex hoc non sequitur: quod prima delectatio non sit summa modo praedicto: sed quod simul cum ea potest compati quadam alia: si secundo modo: concedo quod stante casu: talis non poterit delectari in dilectione: quia est implicatio: et quando dicitur: igitur potest habere volitionem respectu illius: nego consequentiam: nec probatur per eum. Et vltimum: si ratio illa sit bona. probatur sicut et praecedens quod delectatio non sit res distincta a visione beatifica: quia si sic: deus poterit facere quod stante visione in anima christi quae nunc est et sui vnione ad verbum: anima christi non delectaret de deo: et quod stanti bus istis in anima christi sit summa tristitia: quod est falsum et contra eum. Responsio igitur ad rationem et concedo: quod stantibus istis: anima christi poterit non delectari de potentia dei absoluta: sed dico quod stantibus istis: non poterit esse in ipsa summa tristitia: sicut infert: nec istud probatur ab eo. Contra tertiam conclusionem est que dam opinio communis multis: quae licet concedat delectationem distingui realiter a dilectione nullum tamen ponit actum elicitum sed omnis vt dicit est sequela quadam et passio naturaliter consequens actum elicitum:

pro qua quidam doc. nostr arguit: primo sic Michael de massa in 1 dio. prima. q. 3. ar. i. Sicunt se habet appetitus naturalis in rebus cognitione caren tibus et appetitus animalis in habentibus sensum. sic appetitus rationalis in habentibus rationem: sed in rebus naturalibus cognitione carentibus: appetitus naturalis non habet nisi duos actus elicitos priuatiue. et duos alios positiue: habet enim respectu rei conuenientis absolutum vnu actum elicitum positum slices desiderium cui correspondent respectu rei disconue nientis absolute vnus priuatiuus scilicet fuga. alterum vero actum positiuum habet respectu rei conuenientis presentis. et hoc est amor cui corrsndent respectu rei praesentis disconueniemtis alter priuatiuus scilicet abhominatio seu detestatio. igitur appetitus rationalis non habebit nisi duos actus elicitos positiue scilicet desiderium respectu rei absentis conuenientis: et amorem respectu rei conuenientis praesentis. sed delectatio est aliquid positiuum respectu rei praesentis: et non actus amoris eliciti: igitur: delectatio amicitie circa deum non est aliquis actus elicitus: sed passio quadam consequens actum amoris eliciti. Secundo sic: sicut se habet actus elicitus potentie cognitiue ad cognitionem: sic se habet actus elicitus potentie appetitiue ad amorem: sed omnis actus elicitus potentie cognitiue est. cognitio: quamuis non omne illud quod est de nouo inductum in potentia cognitiua sit cognitio: sicut patet de specie et habitu. igitur omnis actus voluntatis elicitus siue potentie a ppetitiue est amor: licet non omne illud quod de nouo inducitur in potentia appetitiua sit amor: sed delectatio non est realiter amor: vt dicit et bene: in hoc igitur delectatio non est aliquis actus elicitus voluntatis. sed passio quadam consequens actum amoris elicitum.

Tertio sic: illud quod de relinquitur ex vnione potentie cum obiecto per actum elicitum non est actus elicitus: alias relatio et quicquid aliud siue absolutum siue respectiuum derelinqueretur ex tali vnio ne: esset actus elicitus: quod patet esse falsum: sed delectatioamicitie circa deum derelinquitur in peo otentia volitiua ex vnione potentie volitiue cum subiecto fruibili per actum amoris amicitie: talis delectatio non est proprie loquendo aliquis actus elicitus: sed sequela quadam. vel passio consequens actum elicitum.

Quarto sic: si delectatio amicicie circa deum vel aliqua alia esset operatio proprie dicta in delectationibus esset procedere in infinitum. consequens est rationicontrarium. igitur et antecedens: consequentia probatur: quia secundum arist. 1o. ethicorum delectatio est propter operationem. si igitur aliqua operatio esset delectatio propter illam sequitur quedam alia delectatio: et de illa quereretur secundo: et sic in infin itum. Et confirmatur per commentatorem. io. ethi. commento vbi dicit expresse: quod delectatio non est operatio: sed est operationi annexa: et ipsam necessario consequitur.

Responsio ad rationes michaels de massa. Ad primum istorum potest praemo dici: quod ratio istorum destruit seipsam: quia secundum omnes: sicut se habet desiderium ad amorem rei absentis: sic se habet delectatio ad amorem rei praesentis: sed desiderium rei praesentis est actus elicitus voluntatis vt dicitur in minori: igitur delectatio rei praesentis etiam est actus elicitus voluntatis: quod contradicit conclusioni quam intendit. Et vlterius amor rei absentis et desiderium de eadem realiter distinguuntur: sicut patet ex supradictis deduci: et praesertim secundum illos qu concedunt delectationem distingui realiter a dilectione: sicut ille doc. concedit. Si ergo desiderium rei absentis sit actus elicitus voluntatis: sicut asserit illa minor cum amor eiusdem sit etiam actus elicitus: non erunt tantum duo actus positiui voluntatis sicut intendit: sed tres ad minus: vnus scilicet respectu reipresentis: et duo respectu absentis: vt patet ex dictis: ratio igitur destruit seipsam vt videtur. Secundo potest dici: quod non est simile de appetitu naturali et ceteris sicut assumitur in maiori: prout in respondendo ad primam rationem contra primam conclusionem extitit declaratum: immo iste doc. met negat eam: aureolus in primo: di. prima. q. 2. articulo 2. et ex intentione declarat ipsam non esse vniuersa liter veram: et nunc assumit eam pro se: quod nimis videtur mirabi le in tanto doctore.

Ad secundum: patet ex supradictis quod maior est falsa: quia non omnis actus voluntatis est amor sicut aliquas actus intellectus est cognitio. aliter amor esset odium quod est contradictio. Et vlterius ista ratio destruat praecedentem. et econuerso: quia in praecedenti ratione dicitur quod appetitus rationalis habet duos actus elicitos positiue. valet. desiderium respcumabsentis. et amorem respectu praesentis. et duos priuatiuos corrsndentes: valet fugam et odium. igitur non omnis actus elicitas voluntatis est amor sicut dicitur in ista. Nec valibet si dicatur quod desiderium non est nisi amor rei absentis. quia pari ratione debet dici: nisi velit loqui ad placitum quod delectatio non est nisi amor rei praesentis. quod tamen ex intentione negat. Ad tertium nego minorem: quia licet delectatio: cus immediatus terminus obiectiualis est actus elicitus derelinquatur in volunta te ex vnione potentie cum obiecto per actum elicitum non tamen delectatio de qua loquimur: cuius ratio est. quia ex tali vnione potentie cum obiecto non derelinquitur delectatio quae non e propter actum. sed delectatio amicicie circa deum non est propter actum: vt declaratum est supra. ergo decipitur igitur iste doc. per equocationem: quia non distinguit inter delectatio nem cuius immediatus terminus obiectiualis non est operatio nis obiectum. Ad quartum nego consequentiam. Et ad probatione potest dupliciter responderi. primo quide potest dici: quod licet sit ponenda delectatio propter operationem. 1. vt continuetur operatio quae non est essentialiter delectatio: non tamen propter operationem quae formaliter est delectatio: quia talis habet ex se vnde continuetur. Post vlterius dici secundo: quod si propter delectationem illam qui ponitur operatio sit ponenda quedam alia delectatio secunda non erit operatio: sed passio illius delectationis que est operatio: et per consequens non erit vlterius procedendum etiam secundum eum. Ad confirmationem commentatoris: dico quod commentator loquitur de delectatione cuius immediatus terminus obiectiualis est operatio eo modo quo declaratum est supra: quia talis est per operationem: et ideo operationi annexa: de tali concedo quod non est operatio sed passio.

Ocham in primo di prima. q. 2. ar. 4. Contra quartam conclusionem quidam doc. arguit primo sic: cuius contrarium est peius et imperfectius illud est nobilius: sed odium dei est peius tristitia: igitur dilectio est nobilior delectatione: maior videtur manifesta: minor patet: quia ex quo vtrumque est actus illud quod est magis fugiendum est peius: sed odium est magis fugiendum quod quecumque tri¬ stitia.

Preterea: creatura rationalis est perfectior creatura irronali: igitur illud accidens per quod distinguitur maxime a creatura irratioli erit perfectius: ed magis distinguitur per volitionem quam per quancumque delectationem quia maxime distinguitur per libertatem que est principium volitionis: ergo etc.

Preterea amor amicitie est accidens perfectissimum quod potest alicui competere: igitur est perfectior delectatione: antecedens patet: quia ille acceptatur maxime a deo.

Preterea: amor vie est perfectior delectatione vie: igitur amor patrie est perfectior delectatione patrie: et per consequens totaliter amor est perfectior de lectatione.

Preterea: sicut se habet operatio sensitiua ad delectationem sensitiuam consequentem: sic se habet operatio intellectiua ad delectationem consequentem: sed operatio sensitiua est perfectior delectatione: igitur etc. assumptum patet per commentatorem. io. ethi. commento. 12.

Responsio ad rationes ocham. Ad primum istorum potest dici: quod maior non est vniuersaliter vera: aliter fides et spes essent nobiliores aliqua dilectione meritoria: quod non est verum: consequentia patet: quia infidelitas et de sparatio sunt deteriores: quam odiu proximi contrarium dilectioni meritorie eiusdem: vnde regula de bet intelligi de contrariis que se vniversaliter non includut: sicut dilectio meritoria includit fidem et speem: quia sine ipsis non est possibilis: quod in proposito dici no potest: quia delecta tio naturaliter supponit dilectionem: quia qua delectatur de aliquo naturaliter diligit illud. Poest etiam dici secundo: quod odium dei non est simpliciter peius summa tristitia de eodem: sicut assumitur in minori: quia sicut beatitudo formalis principalius consistit in delectatione quam in dilectione: vt patet ex dictis: sicut etiam per oppositum pena infernalis principalius consistit in tristitia quam in odio: quia non est aliter pena nisi quod est contra voluntatem: sicut pulchre declarat anshel. de conceptu virginali. c. 4. Et constat quod nihil est magis contra voluntatem quam tristitia. Ad secundum nego consequentiam: quia angelus est perfectior homine. et tamen non sequitur quod illud antecedens per quod maxime distinguitur ab homine sit perfectius in ipso: aliter in angelo esset aliquod accidens perfectius visione et fruitione dei: quod est manifeste falsum: cum in his consistat beatitudo sua formalis: et consequentia est euidens: quia per ista non marime distinguitur ab homine. Post etiam dici secum do: quod non magis distinguitur creatura rationalis ab irrationali per dilectionem dei: quam per dilectionem amicitie circa deum: quia non minus repugnat creature irrationali delectatio quam dilectio. Pot etiam dici tertio: quod de lectatio amicitie circa deum est quedam volitio sicut est dilectio: cum sit actus elicitus voluntatis: vt patet ex dictis: et ideo creatura rationalis non magis distinguitur ab irrationali per volitionem: quam per quancumque delectationem: sicut assumitur: nec per hoc concluditur: quod dilectio sit nobilior delectatione.

Ad tertium nego antecedens: nec probatio valet: quia non est vniuersaliter verum quod illud sit simpliciter nobilius: quod est deo acceptabilius: aliter sequeretur: quod dilectio dei merito ria sit simpliciter nobilior quam substantia: quia ipsa creatura rationalis acceptatur maxime a deo: non autem per substantiam. Est tamen aduertendum quod aliquid acceptatur a deo sicut terminus vel subiectum acce ptationis: et sic creatura rationalis acceptatur ad eternam beati tudinem consequendam. Aliquid sicut medium: et sic omnis actus meritorius est a deo acceptus. Aliud sicut praemium: et sic beatitudo formalis que iustis datur in permium est acceptatio. Ad propositum dico: quod illud quod maxime acceptatur a deo primo modo est simpliciter nobilius eo: quod maxime acceptatur secundo et tertio modo: quia creatura rationalis est simpliciter nobilior quocunquam actu meritorio: et beatitudine sua formali. Et illud quod maxime acceptatur tertio modo est nobilius eo: quod maxime acce¬ ptatur secundo modo: quia praemium est nobilius merito: sed sic delectatio non dilectio maxime acceptatur a deo: cum in delectatione consistat beatitudo principalius. Ad quartum potest vno modo dici: quod consequentia non est bona: quia vt videtur multis charitas vie potest adequari charitati patrie: et sic dilectio dilectioni: sed delectatio vie non potest adequari delectationi patrie: et ideo non sequitur: quod si amor vie sit perfectior delectatione vie quam amor patrie etc. Potest etiam dici secundo: amor quam vie non est simpliciter nobilior delectatione vie: sed in genere: sicut nigredo. 10. graduum est perfectior albedine. 5. graduum: quia intensior in genere suo simpliciter: tamen perfectior est albedo: et sic in proposito delectatio. Post etiam dici tertio: quod amor vie in ratione meriti est perfectior delectatione vie: non autem in ratione praemii: et ideo non sequitur: quod sit nobilior simpliciter sicut assumitur: quia proceditur a secundum quid ad simpliciter. Ad quintum posset dici quod non est simile de delectatione sensitiua et intellectiua consequente: quia forte omnis delectatio in parte sensitiua est passio consequens operationem naturaliter: quia non video quod immediatus terminus obiectiualis delectationis sensitiue sit obiectum extrinsecum: sed actus vel operatio qua attingitur: non enim delectatur gustus in vino propter se: sed in actu gustandi vinum et sic de aliis: si tamen in parte sensitiua sit aliqua delectatio quae sit operatio proprie dicta concedo quod talis est perfectior dilectione: Et ad commentatorem dicendum quod loquitur de delectatione: cuius immediatus terminus obiectiualis est operatio: et de tali conceditur quod sit propter operationem: non autem econuerso: sed ex hoc nihil probatur.

Ad argumenta principalia Ad rationes principales. Ad primam patet quod non omnis delectatio est passio sicut assumitur in minori: sed debet vniversaliter concludere: et ideo non sequitur quod nulla delectatio sit nobilior dilectione. Ad secundam concedo: quod aliqua delectatio est simpliciter nobilior dilectone: sicut et aliqua tristitia simpliciter peior odio etc.