Quaestio 2

Primus articulus. QUantum ad primum articulum: Distinguo primo de fruitione in communi: quia quadam est creata: quedam increata fruitione in creata deus fruitur seipso. fruitione vero creata ipso fruitur creatura. et intelligo. q. de fruitione creata quia de increata non est dubium quod est essentialiter dilectio vel dilectatio cum sit essentialiter: deus qui est essentialiter quicquid habet.

Secundus articulus. QUantum ad secundum articulum: pono quatuor conclusiones. Prima est quod delectatio est aliqud fruitionis essentialiter et intrinsece. Ista conclusio probatur primo de fruitione beatifica sic: actus perfectissimus voluntatis est aliquid fruitionis beatifice essentialiter. et intrinsecaliter: patet ex terminis. sed delectatio amicitie circa deum est actus perfectissimus voluntatis. patet ex precedenti. q. ergo. Secundo sic: omnis actus essentialiter beatificus qui non est essentialiter visio nec aliquid visionis est essentialiter fruitio. vel aliquid fruitionis: hoc patet: quia in his duobus praecise consistit essentialiter beatitudo creature vt patet per illam decretalem extrauagantem domini benedicti de visione animarum: sed delectatio amicitie circa deum est actus essentialiter beatificus: sicut fuit declaratum in quaestione praecedenti: et non essentialiter visio: nec aliquid visionis: igitur est essentialiter fruitio vel aliquid fruitionis. Se¬ cundo probatur conclusio absolute primo sic: illud quo solo posito quocumque alio circumscripto ponitur fruitio saltem partialiter est aliquid fruitionis essentialiter et intrinsece: delectatio est huiusmodi dicit be. aug. 83. q. q. 33. quod frui dicimur ea re de qua capimus voluptatem siue delectationem. Et de ci. de c. dicit: quod ea re frui dicimur quae nos non ad aliud referenda per seipsam delectat: igitur etc. Secundo sic: illud proprie: quo solo remoto non manet fruitio consumata et perfecta est aliquid fruitionis essentialiter et intrinsece: delectatio est huiusmodi: ergo: probatur minor quia vbi non est quietatio: non est perfecta fruitio: quia fruitio si sit perfecta quietat voluntatem: sed vbi non est delectatio non et quietatio: quia impossibile est quod appetitus careat delectatione et non desideret ipsam: igitur etc. Ista conclusio potest multis modis confirmari.

Primo auctoritate be. aug. adducta in proponendo q. Secundo auctoritate eiusdem expressa. 10 de tri. c. 23. de par. vbi dicit quod fruimur cognitis in quibus ipsis propter seipsa delectata quiescunt. Et. c. 26. dicit quod frui est vti cum gaudio quae verificari non possunt: nisi delectatio sit essentialiter fruitio vel aliquid eius. Et confirmatur: quia bea. aug stati post verba vltimo allegata subdit proindeomnis quae fruitur vtitur: assumit aliquid in facultatem voluntatis cum fine delectationis. Ex qubus verbis euidentur apparet: quod omnis quo fruitur assumit aliquid in facultatem voluntatis cum fine delectationis: quod non haberet veritatem: si delectatio non esset de ratione fruitionis intrinseca et formali hec est etiam expressa sententia magistri in litera: qui pertractans praedicta verba be. aug. inquirit an fruamur in hac vita: et probat quod non: quia be. aug. dicit: quod frui est vti cum gaudio: non adhuc spei. sed iam rei: sed in hac vita secundum apostolum gaudemus in spe. Et tenens conclusionem affirmatiuam respondet duplicitur ad rationem. Primo quidem dicit: quod in patria vbi perfecte gaudebimus perfecte fruemur: in hac autem vita vbi gaudemus in spe fruimur: sed non adeo plene. Secundo dicit quod qua fruitur etiam in hac vita: non tamtum habet gaudium spei: sed etiam rei. Ex quibus solutionibus patet quod delectatio est aliquid fruitionis secundum magistrum: quia si non: citius expeditus fuisset dicendo: quod in hac vita fruimur etiam si non gaudemus. Et modicum infra ponens differentiam inter fruitionem et vsum: sic frequentur dicitur frui cum delectatione vti cum enim adest quod diligitur: etiam delectationem secum gerit: si tamen per ea pertransieris: et ad id vbi permanendum est eam retuleris vteris ea: et abusiue non proprie diceris frui: si vero adheseris atque permanseris in ea: finem leticie tue ponens: tunc vere et proprie frui dicendus es hec ille. Ex quibus euidenter apparet delectationem esse de ratione fruitionis essentialiter et intrinsece.

Secunda conclusio est quod dilectio est aliquid fruitionis essentialiter et intrinsece. Et ista conclusio non est dubia: et per rationes factas ad conclusionem praecedentem potest reduci: primum tamen excepta. Primo: quia dilectis patrie est actus essentialiter beatificus et non est visio nec aliquid visionis. Secundo: quia posita sola dilectione rei propter se: ponitur fruitio saltem partialiter: dicente be. aug. quod frui est amore inherere etc. Tertio: quia sola dilectione remota non manet fruitio consumata et perfecta: etiam si sine dilectione esset possibilis delectatio: aliter circumscripta dilectione maneret visio et fruitio consumpta et perfecta: et sic beatitudo quod est impossibile. Confirmatur tamen dupliciter. Primo: quia secundum be. aug. 83. q. q. 30. omnis peruersitas voluntatis que vitium nominatur est vti fruendis: vel frui vtendis: igitur omnis actus voluntatis peruersus et vitiosus distinctus ab vsu est essentialiter fruitio vel aliquid eius essentialiter et intrinsece. sed dilectio creature propter se est actus voluntatis peruersus et vitiosus distinctus ab vsu. igitur. Secundo quia sicut se habet dilectio inordinata ad fruitionem inordinatam. sic suo modo dilectio ordinata ad fruitionem ordinatam. sed omnis dilectio inordinata quae non est vsus est aliquid fruitionis inordinate formaliter et intrinsece. ex ratione praecedent: igitur omnis dilectio ordinata ab vsu distincta est aliquid fruitionis ordinate formaliter et intrinsece. hec est intentio magistri in littera. dicit quod si deus non fruitur: nec vtitur nobis. non inuenio quomodo nos diligat. Et sunt verha beati. aug. 1. de doctrinachristiana. c. 36. igitur omnis dilectio est vsus vel fruitio: vel aliquid eorum: sed nonomnis est vsus. igitur aliqua est fruitio vel aliquid eius formaliter et intrinsece. Ex istis duabus conclusionibus sequitur: quod fruitio non sit essentialiter vnus actus: quia dilectio et delectatio non sunt vnus actus essentialiter sed distincte. vt patet ex questione praecedenti. Tertia conclusionest quod fruitio essentialiter includit simulet coniuncti actum dilectionis et delectationis: tamquam quoddam constitutum vel aggregatum ex eis: probatur primo sic: vnus istorum actuum sine altero istorum non est totaliter fruitio: quia quocumque eorum circumscripto non manet fruitio consueta et perfecta: vt patet ex dictis. et quodlibet eorum est aliquid fruitionisex conclusionibus praecedentibus igitur fruitio essentialiter includit etc. consequentia patet: quia sequitur anima non est totaliter homo: sed aliquid eius: corpus non est totaliter homo: sed aliquid eius: igitur homo includit si mul et semel coniuncti animam et corpus: tamque quoddam compositum et constitutum ex ipsis. Secundo sic: omne constitutum ex duobus distinctis respectu quorum vnum non est in potentia respectu altius nec econtra: est vnum vnitate congregatomunis: patet ex terminis: sed fruitio est quoddam constitutum ex actibus dilectionis et delectationis: quia quocumque eorum circumscripto non manet totaliter fruitio: et vnus istorum non est in potentia respectu alterius: vt patet nec econtra igitur etc. Tertio sic: fruitio non est aliquod vnum vnitate simplicitatis: quia dilectio et delectatio in ipsa realiter distinguuntur ex ae. praecedenti nec vnitate compositionis. quia vnus istorum actuum non infert alterum. nec eontr. igitur et vnum vnitate agregationis.

Quarto sic: sicut se habet beatitudo ad visionem et fruitionem: sic se habet fruitio ad dilectionem et delectationem: quia sicut visio et fruitio sunt aliquid beatitudinis: ita dilectio et delectatio aliquid fruitionis: sed beatitudo essentialiter includit visione et fruitionem siulet coniunctim: tamquam quoddam constitutum et aggregatum exipsis. igitur etc. Ex istis conclusionibus patet: quod fruitio est essentialiter dilectio et delectatio: et quia de ratione ipsius iutur doctrinam beati aug. est in herere obiecto fruibili propter se sequitur quod frui sit amore inherere alicui rei propter se cum fine delectatio omnis. et ista videtur totalis et copleta descriptio fruitionis: ex dictis beati aug. et magistri recollecta.

Quarta conclusio est: quod fruitio principalius consistit in actu delectationis: quam in actu dilectionis: prorobatur. primo sic: fruitio est suprima per ectio voluntatis. igitur in eius actu perfectiori principalius consistit: talis est actus delectationis non dilectionis: ex praecedenti q. igitur etc. Secundo sic: in illo actu principalius consistit fruitio: quo augenntato: altero diminuto fruitio dicitur au gensetata: et qua diminuto altero augmentato fruitio diciturt diminuta. sed augensentata delectatione et diminuto amore fruitio dicitur aucta. et diminuta delectatione: augmenta to amore fruitio dicitur diminuta. igitur etc. protur minor quia tantam dilectationem potuit deus dare in via beate virgini et forte fecit de facto vt qubusdam videtur: quantam minimus sanctus habet in patria. et tamen constat quod minus perfectius sctus fruitur: quam perfectius delectatur. ergo etc.

Tertio sic. ille actus principalius habet rationem fruitionis qua nobis promittitur in praemium: quam ille qui nobis praecipitur in meritum: tum quia premium nobilius merito: tum quia fruitio principalius dicitur de termino quam de via: quia in termino non in via est perfecta quoes: praemium autem est terminus respectu meriti: sed dilectio nobis praecipitur in meritum: quia hoc est primum et maximum mandatum in lege: diliges dominum deum tun etc. delectatio vero promittitur in pre mium: quia Io. 16. Iterum videbo vos et gaudebit cor vestrum et gaudium vestrum nemo tollet a vobiem: quod gaudium be. aug. asserit esse beatitudinem: ergo etc. Est tamen lie aduer tendum: quod in istis conclusionibus: non loquor de delectatione quae ponitur passio operationis: quia non videtur mihi quod aliqua talis delectatio sit de ratione formali et intrinseca fruitionis saltem proprie dicta. NRo huius est: quia quod non est de ratione formali et intrinseca beatitudinis: non est de ratione formali et in trinseca fruitionis et absolute: cum fruitio sit aliquid beatitudinis essentialiter et intrinsece: sed nulla talis delectatio est de ratione formali et intrinseca beatitudinis: ergo: probatur minor quia quicquid de ratione formali et intrinseca beatitudinis est gratia sui et non alterius: cum beatitudo sit simpliciter sui gratia. Et vlterius finis quo: creature rationalis: sed nulla talis delectatio est sui gratia sed alterius: quia omnis talis est propter operationem secundum philosophum: ergo loquor de delectatione illa quae est operatio proprie dicta: de quae in praecedenti. q. ondi quod est perfectior dilectione: talis enim vt mihi videtur est aliquid fruitionis beatifice essentialiter et intrinsece: vt patet ex supradictis: et hoc de secundo.

Tertius et quartus articulus. QUantum ad tertium et quartum articulum simil contra conclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia.

Et primo contra primam conclusionem est quedam opinio satis communis: que ponit fruitionem non esse delectationem totaliter nec partialiter: sed dilectionem praecise: pro qua quidam doc. arguit primo sic. Franciscus de maronis in priemo dio. prima. q. 2. ar. 42 Aug. 83. q. q. 30. dicit: quod summa peruersitas est vtifruendis et frui vtendis: puersitas at pecti consistit in solo actu demeritorio.

Preterea: idem primo de doctrina christiana dicit quod rui est amore inhere al cui propter se: actus autem amoris est dilectio non delectatio.

Prete rea actus fruendi est mereri: et per consequens in ptante voluntatis: delectari autem aut tristari non.

Preterea: actus fruitionis in patria ponitur actus beatitudinis: nulla tamen delectatio videtur beatificare: cum beatitudo sit operatio perfectissima.

Ad rationes francisci. Ad primum istorum potest vno modo dici: quod fruitio non praecise est delectatio: quia dilectio est aliquid eius formaliter et intrinsece sicut delectatio: vt patet ex secunda conclusione: conceditur ergo: quod frui vtendis sit summa peruersitas non tamen ratione vtriusque sed dilectionis praecise. Et ideo non sequitur: peruersitas consistit in actu demeritorio non in delectatione. ergo delectatio non est aliquid fruitionis sed baen sequitur. igitur fruitio non est praecise delectatio. quod concedo. Post etiam dici secundo: quod non solum dilectio inordinata. sed etiam delectatio est peruersitasvoluntatis: quia qui delectantur cum male faciunt et exultant in rebus pessimis grauius peccant.

Ad secundum deductio est nulla: quia illa diffinitio non est totalis sed partialis. et ideo non sequitur: quod fruitio sit dilectio totaliter sed partialiter. Ad tertium potest vno modo dici sicut ad primum: quod fruitio ordinata et meritoria in viatore: non ratione delectationis sed dilectionis praecise. Post etiam dici secundo quod dilectio amicitie circa deum est actus meritorius in viatore: supposita gratia. Et ad probationem: quando dicitur quod delectari non est in ptante voluntatis. dicendum quod licet delectari non sit in ptante voluntatis consequenter. est tamen in eius ptante ante cedentur: quia in ptante voluntatis est diligere deu propter se vel non diligere. et sic delectari vel non delectari. et hoc sufficit ad hoc quod delectatio amicitie sit actus meritorius in viatore supposita gratia: ex quo em actus elicitus voluntatis. Ad quartum nego minorem: nec probatio valet quia delectatio amicitie circa deum non est passio sed perfectissima operatio. Contra secundam conclusionem et correlarium illatum potest sic argui. fruitio est essentia litur vnius actus. igitur correlarium illatum est falsum. et si conclusio precedens est vera. dilectio non est fruitio nec aliquid eius nec essentialiter nec intrinsece: consequentia patet quamtum ad primam partem: quia antecedens assumptum opponitur contradictorie illi correlario: quantum ad secundam: probatur quia actus delectationis qua realiter distinguuntur ab actu dilectionis exconclusione praecedenti est aliquid fruitionis essentialiter et intrinsece

antecedens autem probatur a quodam doc. nostro primo sic. Forrestarius in primo dio.e prima. q.. ar. 3. Quia fruitio idem est quod beatitudo iutur illud be. aug. de doctrina christiana: hec est merces summa: vt deo per fruamur: sed summa merces est in actu beatifico: igitur idem est fruitio quod beatitudo: sed beatitudo formaliter consistit in vno actu siue loquimur de beatitudine simpliciter siue in genere: igitur fruitio tam ista quam illa est vnus simplex actus

Preterea: obiectum fruibile quod est obiectum fruitionis simpliciter est vnum simpliciter obiectum etiam fruitionis secundum quid scilictet visio est vnum simpliciter: igitur actus quo attingitur primo ab vna potentia est vnus loquendo semper tam de fruitione secundum quid quam de fruitione simpliciter.

Preterea: non minoris perfectionis est ipsa voluntas respectu sui obiecti quam sint alie potentie cognitiue et appetitiue: patet de se: sed qualibet alia potentia sufficientur attingit obiectum suum sibi praesens per vnum actum: igitur et ipsa voluntas: sed talis actus est ipsa fruitio: ergo etc.

Ad rationem fundamentalem: nego antecedens: quia fruitio de lectationem et dilectionem includit: qua non sunt essentialiter vnus actus: vt patet ex dictis. Responsio ad rationes forestarii. Et ad probationes istius doctoris respondeo Ad primum: ratio est ad oppositum quia beatitudo non est essentialiter vnus actus sed plures: consistit enim in visione et fruitione iuter determinta tionem ecclie.

Et vlterius fruitio non est idem quod beatitudo conuertibiliter et adequate: sicut declarabitur. q. sequenti: et ibi respondebitur ad auctoritatem be aug.

Ad secundum concedo: quod actus quo obiectum fruitionis simpliciter attigitur. primo a potentia volitiua est vnus simpliciter: et hec est dilectio: non delectatioquia delectatio praesupponit dilectionem naturaliter: non autem econuerso: sed ex hoc non sequitur quod talis sit fruitio totaliter: susficit enim quod sit aliquid fruitionis partialiter: videmus enim quod obiectum beatitudinis simpliciter est vnum simpliciter: eo modo quoobiectum fruitionis est vnum simpliciter: et tamen actus quo primo attingitur ab intellectu vel voluntate non est beatitudo totaliter: licet sit aliquid eius partialiter. Et similiter dicendum est de obiecto beatitudinis secundum quid.

Ad tertium dico: quod ex perfectione conuenit voluntati quod attingat obiectum suum distinctis actibus subordinatis quia delectari est perfectionis et soli conuenit voluntati vel appetitui: vt suppono ad presens. Et aliqua delectatio est actus et operatio proprie dicta: vt patet ex dictis: igitur ratio magis est ad oppositum quam ad propositum. Serardus de senis in primo dio. prima. q. i. art. 3. Contra tertiam conclusionem quidam doc. noster arguit primo sic: Si isti duo actus essentialiter concurrerent ad fruitionem vnus eorum non poneretur in eius descriptione: aut diffinitione sine altero: consequens est falsum: igitur et antecedens: consequentia est de se nota: et falsitas consequentis probatur: quia in diffiniti one illa be. aug. frui est alicui amore inherere etc. ponitur amor sine dilectatione.

Preterea: si fruitio aggregaret essentialiter istos duos actus: sequeretur quod vnus eorum non faceret in herere obiecto fruibilisine altero: consequens est falsum: igitur et antecedens: consequentia probatur: quia si vnus eorum faceret inherere obiecto sine altero ille solus esset vera fruitio: quia ratio fruitionis est inherere alicui rei propter seipsam sicut diffinit aug. falsitas consequentis probatur: quia actus amoris cum praecedat actum delectationis habet omnem suam perfectionem intrinsecausa antequam delectatio superueniat: et per consequens facit inherere sine illo.

Responsio ad rationes gerardi Ad primum istorum concedo: quod in diffinitione fruitionis totali et adequata: vnus illorum actuum non ponitur sine altero: in diffinitione autem partiali sic: sicut in diffinitione partiali beatitudinis ponitur visio sine fruitione: et econuerso: quia tales sunt quam plures diffinitiones aug. qui quandoque diffinit fruitionem per solam dilectionem: quandoque persolam delectationem: vt patet per magistrum in littera. Ad secundum dico: quod non quecumque sufficit inhesio ad fruitionem: aliter visio esset essentialiter fruitio: quia per ipsam inheremus obiecto fruibili propter se: concedo igitur qu amorfacit perfecte inhere re vniendo et transtormam¬ di amantem in id quod amatur sine delectatione: delectatio tamen facit perfectam inhesionem gaudii et exultationis: et iste due inhesiones faciunt vnam perfectam inhesionem: non quidem vnitate simplicitatis: sed cuiusdam ag gregationis et totalitatis: et sic integrant naturam fruitionis.

Gerardus vbi supra. Contra quartam conclusionem quida doc. noster arguit sic. Primo sic: de illo actu prius et verius dicitur fruitio qui per fectiorem adhesionem facit obiecto: dilectio ehsmodi non delectatio: ergo: maior patet ex significato nominis: probatur minor quia ihesio per amorem est causa inhesionis per delectationem: ergo perfectior. Secundo sic: de illo actu per pus et verius dicitur fruitio qua facit voluntatem inherem obiecto fruibili per se et immediate: huiusmodi est amor et non delectatio: ergo maior patet ex sigto nominis si ceust prius: probatur minor quia delectatio non facit inherenobiecto fruibili nisi mediate amore: amor autem per se et per mediate. ergo etc. Tertio: sic de illo actu prius et verius dicitur fruitio in quo consistit formaliter ratio meriti: et iste est actus amoris non delectationis: ergo: maior patet: quia totum merintum nostrum consistit infruitione ordinata: et per oppositum totum demeritum in fruitione inordinata. dicit beato Aug. 10. de tri. c. 10. quod non est alia vita homnum vitiosa atque culpabilis: quam male vtens et male fruens: probatur minor: quia meritum et demeritum formaliter consistit in actu libero et simpliciter voluntario. talis autem est amor non delectatio quia delectatio necessario sequitur ad amorem: igitur non est libera nec simpliciter voluntaria: nisi quia actus amoris quem sequitur est voluntarius.

Michael de masit in primo distictione prima. q. 10. art. i. Ad idem arguit qudam alius doc noster quarto sic: de ratione fruitionis est esse vltimum finaliter propter quid: ranquam propter finem sunt cetera: igitur illud cui matime conuenit esse tale principalius partinet ad fruitionem huiusmodi est amor non delectatio ergo probatur minor: quia delectatio est per actum amoris tanquam per finem aliquo modo: derelinquitur enim ex vnione potentie volitiue cum obiecto fruibili per actum amoris: et ex ipsa delectatione derelicta intenditur amor et praestatur fomentum continuationis amoris: et ideo aliquo modo delectatio amicitie est propter actum amoris: sicut propterfinem: non econuerso.

Responsio ad rationes gerardi. Ad primum nego: minorem: quia inhesio per delectationem cum sit gaudii et exultationis et quietans vltimate est simpliciter perfectior: quam inhesio per amorem. Nec probatiovalet: quia inhesio per amorem non est causa efficiens inhesionis per delectationem: nec perficiens: immo potius econuerso: quia delectatio de qua loquimur perficit operationem: non dilectio sed est causa prima et sine qua no: quia delectatio praesupponit amore: sicut cognitio est causa dilectio nis: quia dilectio cognitionem praesupponit: sed ex hoc nihil concluditur: aliter posset concludi contra eum: quod fruitioin visione principalius consisteret etc.

Ad secundum dico: quod equiuocatur de immediatione: potest enim ista imme diatio dupliciter sumi. Uno modo sic: quod inter amorem et eius obiectum nullum eadit medium: inter delectationem autem et eius obiectum cadat aliquod medium: et in isto sensumaior est vera: sed illo modo minor est falsa euidenter quia delectatio amicitie circa deum ita immediate respicit obiectum fruibile sicut amor. Alio modo potest accipiimmediatio: vt ilud dicatur immediatius: quod est prius: et in isto sensu licet minor sit vera: maior tamen est falsa: quia in actibus essentialiter ordinatis prior origine est perfectione posterior immo fi ratio aliquid concluderet: fruitioverius diceretur de visione: quia praecedit actum amoris et delectationis quod falsum est et iam per eos.

Ad tertium: nego maiorem: quia vt patet ex dictis fruitio verius dicitur de actu illo in quo consistit principaliter primum: huiusmodi autem est delectatio: est igitur ratio ad oppositum: non autem ad propositum. Nec probatio minoris valet: quicquid sit de veritate eiusdem quia ad claram visionem obiecti beatifici: necessa rio sequitur amor etiam per eos: et tamen constat quod actus amoris est ex se formaliter liber et simpliciter voluntarius.

Responsio ad rationes michaelis de masa. Ad quartum: nego minor quia licet delectatio cuius immediatus terminus obiectalis est amor sit propter actum amoris sit tanquam propter finem: quia talis delectatio ponitur eius passio: et derelinquit ex vnioue potentie cum obiecto per talem actum: vt dictum est supra: delectatio tamen amicicie circa deum nullo modo tand finem respicit actum amoris: nec talis derelinquitur ex vnione potentie etc. quia non ponitur eius passio: decipitur igitur iste doc. quia non distinguit inter delectationem que est passio: et illam que non est passio.

Ad Argumenta principalia Ad rationes principales patet: quod per illas auctoritates non diffinitur fruitio formaliter: sed solum partialiter: etc.