Quaestio 2

Primus articulus. QUantum ad primum: quadrupliciter potest intelligi charitatem vel aliam forma intensibilem a suo contrario depurari. Primo si dicatur a contrario de purari: quia minus permiscetur et intimatur forme contrarie: vtraque tamen earum remanente secundum se vniformiter sicut prius. Et si dicatur quod caliditas in aqua de puratur a frigiditate: quia minus permiscetur et intimatur si bi quam prius: quuis in ipsa nulla sit facta variatio gradualis.

Secundo si dicatur depurari a contrario: quia forma contra ria gradualiter minuitur: ipsa tamen secundum se gradualiter non mutata: verbi gratia. si dicatur quod caliditas depuratur a frigiditate: quia frigiditas minuitur in aliquo gradu: licet: caliditas secundum se non sit gradualiter aucta. nec diminuta.

Tertio: si dicatur a contrario depurari: quia ipsa secundum se gradualiter augetur: forma contraria gradualiter non mutata: vt si dicamus calidintatem depurari a frigiditate: quia ipsa secundum se augetur in aliquo gradu: frigiditate non aucta. nec diminuta.

Quarto: si dicatur depurari a contrario vtroque istorum duorum modo rum. videlicet: quod ipsa secundum se gradua liter augetur: et eius contrarium minuitur: verbi gratia: si dicatur quod caliditas depuratur a frigiditate: quia caliditas augetur in aliquo gradu et frigiditas minuitur. Ista distinctione praemissa patet quod questio potest habere quadruplicem sensum: quadrupliciter enim potest intelligi charitatem vel aliam forma augeri per depuratione a contrario: sicut et ipsas a contrario depurari quadrupliciter potest intelligi: iuxta menbra distinctionis predicta: et hoc de primo articulo.

Secundus articulus. QUantum ad secundum domima conclusio est: quod impossibile est per naturam duo contraria simul esse in eadem parte subiecti. et quia secundum aliquos: omnes forme contra rie sunt secundum. aliquos. diuisibiles et secundum aliquos indiuisibiles gradualiter. Ad maiorem declarationem conclusionis ostendam primo: quod impossibile est per naturam esse duo contraria simul in eadem parte subiecti: supposito: quod forme contrarie sint secundum se diuisibiles gradualiter. Secundo hoc idem ostendam si ponantur gradualiter indiuisibiles. Primum istorum reduco. primo sic: impossibile per natura duo contraria in suis ex cellentiis: siue in summo simul esse in eadem parte subiecti: hec est ab omnibus communiter concessa. Sed supposito quod omnes forme contrarie sint secundum se indiuisibilis gradualiter impossibile est ipsas esse in eadem parte subiecti nisi in summo: patet hoc: quia si detur oppositum sequitur quod sint diuisib iles secundi eta se: quod est contra positum: igitur hoc supposito impossibile est per naturam suam duas formas contrarias simul esse in eadem parte subiecti. Secundo sic: illud est impossibile ad cuius positionem inesse: sequitur impossibile. sed si duo contraria sint simul in eadem parte subiecti: supposito quod omnes forme contrarie sint secundum se indiuisibiles gradualiter: sequit impossibile secundum naturam. igitur hoc fieri est impossibile per naturam: maior est nota. et minor videtur clara: quia si stante supposito: quod omnes forme contrarie snt simul in eadem parte subiecti: sequeretur quod subietum erit simul album et nigrum: vel quod non erit album neque nigrum: quorum quodlibet est impossibile per naturam. Ista consequentia patet: quia sic se habet summa albedo ad dare esse album: sic summa nigredo ad dare esse nigrum: sed stante supposito in eadem parte subiecti erit summa albedo et summa nigredo: igitur si albedo illa daret esse album subiecto: et nigredo daret esse nigrum: sic subiectum simul esset album et nigrum: vel si albedo¬ non daret esse album nec nigredo nigrum sic subilectum non esset album nec nigrum. Huic rationi: forte diceretur: supposito quod omnis forma intensibilis sit secundum essentiam indiuisibilis gradualiter: quod si albedoet nigredo sint simul in eodem subiecto primo: quod ubiectum illud nec erit album. nec nigrum. Sed ad veritatem ista solutio est impossibilis: primo: quia si ita esset sequiretur: quod subiectum illud non esset aliquo colore coloratum: quod est falsum et naturaliter impossibile. ista consequentia patet: quia pono quod subiectum illud non sit coloratum aliquo colore qui non sit albedo nec nigredo. Et confirmatur: quia ex albedine et nigredine illa resultat aliquis color quod non est albedo nec nigredo: vel non: si non: patet quod si subiectum istud non sit album nec uigrum. non esset aliquo colorecoloratum: quod est propositum. si sic: vel vna cum hoc albedomanet albedo. et nigredo manet nigredo. vel non. Primum est simplicit impossibile non est dubium: etiam si esset possibile adhuc maneret eadem difficultas: quia pari ratione qua albedo et nigredo non de nominat subiectum illud nec color ille tertius ipsum de nominabit: relinquitur ergo secundum: e habetur principale intentum: quia sic casu posito albedo non manet albedo: nec nigredo manet nigredo: habetur ergo quod due forme contrarie non sunt in eodem subiecto primo. Pre rea impossibile est per naturam quod albedo saltem in summo sit in subiecto sine effectu formali ipsius. Sed effectus formalis illius est esse album: igitur impossibile per naturam quod albedo saltem in summo sit in aliquo subiecto permo nisi illud sit album: et per eandem rationem patet quod impossibile est quod nigredo in summo sit in aliquo substaniecto quin illud subiectum sit nigrum. Sed si albedo et nigredo sint forme indiuisibiles gradualiter non possunt esse in aliquo nisi in summo: vt patet ex dictis ergo etc. sic igitur patet primum scilicet quod impossibile est per natura duo contraria esse simul in eodem subiecto primo: supposito quod omnes forme sint indiuisibiles secundum se gradua liter. Secundo hoc idem ostendo si ponantur gradualiter diuisibiles: et arguo primo sic. si forme contra rie. stante supposito possunt simul esse in eadem parte subiecti. vel essent simul in gradibus equalibus vel in gradibus inequalibus: non primo: quia si albedo. x. graduum et nigredo. x. gradum simul essent in eodem subiecto primo: adhuc sequeretur quod illud subiectum non erit album nec nigrum: quorum quodlibet est naturaliter impossibile vel quod simul esset album et nigrum: vt patet ex dictis. ista consequentia patet: quia sicut se habet albedo. x. graduum ad dare esse albu: ita nigredo ad dare esse nigrum non secundo: quia si albedo. cx. ergoduum excludit a subiecto in quo est nigredinem. x. graduum: multo magis albedo intensior: vt puta. 15. graduum excludit albedinem vt. ex. tum quia non minus. immo magis repugnat cuique nigredini albedo intensa quam remissa. Et confirmatur: quia si albedo vt. 5. compatitur secum in eode nigredinem vt. ce. pono quod albedo illa remittatur naturaliter in quinque: et quero an illa corrum patur vel remittatur saltem in aliquo erg radu: vel non. Si non: sequitur: quod albedo et nigredo in gradi bus equalibus simul erut in eodem subiecto: quod patet esse falsum ex dictis. Si sic: sequitur: quod remittens albedinem necessario corrumperet vel remittent nigredinem: quod est falsum: quia sicut remittens caliditate non necessa rio corrumpit vel remittit frigiditatem: ita nec remita tes albedinem necessario corrumperet vel remitteret nigredinem. Secundo autem principaliter arguitur primo sic: si stante supposito due forme contrarie possent esse in eadem parte subiecti: vel essent simul in gradibus intensis vel remissis: vel vna earum essent intensa altera re missa. Sed nec sic nec sic: igitur nullo modo: minor quatum ad primam partem communiter est concessa: quantum ad secundam partem probatur: quia sicut se habet intensum ad intensum: ita remissum ad remissum: igitur si due forme contrarie non possunt simul esse in gradibiis inten¬ sis: sequitur quod nec in gradibus remissis. Et confirma. tur: quia omnes gradus forme sunt eiusdem rationis si forme contrarie ron possunt simul esse in gradibus intensis nec remissis. Et confirmatur vlterius per rationem prius factam: quia sicut se habet caliditas remissa ad dare esse calidum: ita frigiditas remissa ad dare esse frigidum: et per consequens si caliditas remissa et frigiditas remissa simul essent in eodem subiecto: primo vel subiectum illud non esset calidum nec frigidum: vel simul esset calidum et frigidum quamuis remisse: quarum quodlibet est naturaliter impossibile: et ex hoc statim apparet quantum ad tertium: quia non minus repugnat caliditas intensa et frigiditas remissa quam caliditas remissa et frigiditas remissa: cum caliditas intensa includat caliditatem remissam et aliquid plus: sed caliditas et frigiditas remissa non possunt simul esse in eadem parte subiecti: ergo nec caliditas intensa et frigiditas remissa. Et confirmatur: quia caliditas in tensa potest expellere omnem frigiditatem quam per otest expellere caliditas remissa: hoc patet: quia quod agens minoris virtutis potest facere: homo c agens maioris virtutis: si sit eiusdem rationis: sed caliditas remissa potest expellere a subiecto in quo est frigiditatem: et expellit de facto: vt patet ex dictis: ergo et ealiditas intensa. Sed que se mutuo expellunt: non se compatiuntur in eodem subiecto primo: ergo etc. Tertio ad idem arguo sic: impossibile est duo contraria simul in suis excellentiis siue in summo simul esse in eadem parte subiecti: ergo naturaliter est impossibile quod simul sint in quibuscumque gradibus: antecedens est concessum ab omnibus etiam a tenentibus conclusionem oppositam: consequentia probatur: quia duabus formis contrariis: vt caliditati et frigiditati vel albedini et nigredini non repugnat in suis excellentiis simul esse in eadem parte subiecti: nisi quia sunt contrarie: patet: quia si noessent contrie non magis repugnaret eis quam albedini et dulcedini. vnde si querat cur repugnat eis et non albedini et dulcedini: non potest assignari alia causa: nisiquia sunt contrarie. Sed caliditas et frigiditas albedo et nigredo. et vniuersaliter omnes forme contrarie in quibuscumque gradibus: sunt vere contrarie: non solum in suis excellentiis igitur si repugnat eis esse in eodem subiecto primo in suis excellentiis: repugnabit etiam in quibuscunque gradibus: Forte dicetur adistam rationem: quod albedo: nigredo. caliditas et friditas non sunt contrarie sub quibuscumque gradibus. sed solum sub gradibus intensis: et per consequens minor si cut assumiti non est vera. Ista tamen euasio si daretur esset nulla: quia contrarietas secundum arist. 10 metaphi. est oppositio secundum formam. albedo igitur: nigredo: caliditas et frigiditas contrariantur secundum suas formas: et per consequens vbicumque inueniun tur forme albedinis et nigredinis: caliditatis et frigiditatis ibi est contrarietas. Sed constat quod in qualibet albedine quantumcunque remissa inuenitur forma albedinis: et in qualibet nigredine quantumcumque remissa inuenitur forma nigredinis: et similiter de caliditate et frigiditate: igitur albedo: nigredo caliditas et frigiditas sub quibuscumque gradibus quantuncunque remissis sunt vere contrarie. et per consequens incompossibiles in eodes.

Preterea: species albedinis: et species nigredinis: sunt primum contrarie: igitur quaelibet albedo contrariatur cuicumque nigredini. igitur albedo et nigredo sub quibuscumque gradibus: sut vere contrarie. Secunda consequentia patet: et prima videtur satis clara: quia cum in qualibet albedine vere saluetur species albedinis. et in qualibet nigredine species nigredinis: si species albedinis et nigredinis: sunt primo contrarie: necessario quaelibet albedo oriatur cuicumque nigredini: antecedens probatur: quia si detur oppositum albedo et nigredo non essent species conrie: quod nullus ponit.

Preterea sic dicendo conceditur principaliter conclusio: quia si albedoet nigredo non sunt contraria sub quibuscumque gradibus: sed sub intensis praecise: cum sub gradibus intensis non sint compossibiles in eodem secundum omnes: quia albedo et nigredo non sunt compossibiles in eodem: quod est propositum. Et confirmatur: quia si albedo et nigredo non sunt copossibiles in eodem: nisi sub gradibus remissis: et sub talibus non sunt contrarie: non se quitur ex hoc duo contraria simul esse.

Quarto ad principale sic: viridi tas et rubedo in suis excellentiis. cum in summo non possunt simul esse in eadem parte subiecti: igitur nec albedo et nigredo sub quibuscumque gradibus: antecedens videtur notum: quia si detur oppositum idem corpus secundum eandem partem simulesset viride et rubeum: quod naturaliter est impossibile: contra. probatur: quia vbi est maior repugnantia ibi maior in compossibilitas. Sed albedo et nigredo sub quibuscumquam gradibus magis repugnant quam viriditas et rubedo in summo: igitur si viriditas et rubedo in summo non possit simul esse in eadem parte subiecti multominus albedo et nigredo sub quibuscumque gradibus: maior est de se nota: minor autem probatur: quia extrema contraria magis opponuntur: et per consequens magis repugnant quam quecumque media: sed albedo et nigredo sub qusbuscum quam gradibus sunt extrema contraria: vt patet ex dictis: vnitas autem et rubedo etiam in suis excellentiis sunt tantum media: igitur etc. Et confirmatur: quia extrema plus distant distantia formali: quam medium et extremum: vel medium et medium: ergo magis repugnant: patet igitur secundum scilicet quod impossibile est per natura duo contraria esse in eadem parte subiecti: supposito quod forme contrarie secundum se sint generaliter diuisibiles. Ex his sequitur absolute: quod impossibile est per naturam duo cntraria esse in eadem parte subiecti: hec est determinatio be. aug. ench. c. 16. vbi ab ista regula excludit subiectum bonum et malum quam proprie non opponuntur contra rie: sed priuatiue secundum eum. vnde postquam ostendit malu non esse nisi priuationem bomi: et in bono concludit: quapropter in his contrariis que bona et mala vocantur illa dialeticorum regula deficit: qua dicunt nulli rei duo simil in esse contrria: nullus enim aer simul est tenebrosus et lucidus: nuiius cibus aut potus simul dulcis et amarus: nullum simul ibi difforme vbi formosum: et subdit et hoc in multis: aut pene in omnibus contrariis reperitur: vt in vna re simul esse non possint. hec aug. hec est etiam expressa sententia phiysi in capitulo de quantitate: nihil est: quod videatur contraria si mul sustinere: vt substantia quidem susceptibilis contrariorum esse videtur: sed non suscipit in vno eodemque tem pore: natura nullus simul sanus et eger: albus et niger. Et infert: nihilque aliud contraria simul sustinet: et per hoc tanquam per medium notissimum probat paruum et magnu: quia idem simul esse potest magnum et paruum respectu diuersorum. Item per hoc probat. 4 metaphi. quod impossibile est aliquem opinari duo contradictoria simul esse vera: quia opinio es contradictariorum sunt contrarie: et inpossibile est eundem simul habere contraria: et idem etiam dicit vbicunque loquitur de materia ista: nec illud potest esse dubium videntibus dicta sua. Secunda conclusio est: quod nulla forma intensibilis augetur per depurationem a contrario qualitercumque intelllgatur opposita: Conclusso probatur primo sic: impossibile est per naturam duo contraria simul esse in eadem parte subiecti: igitur impossibile est per naturam aliquand forma intendit per depurati onem a contrario: igitur nulla sic intenditur de facto: antecedens patet ex praecedenti q. et consequente sunt euidentes etiam per aduersarios: igitur etc. Secundo sic: non omnis formaintensibilis augetur per depurationem a contrario: igitur nec aliqua: consequentia patet per tenentes conclusionem oppositam: quia cponformiter per eos est dicendum de omni forma: et ideo vniuersaliter dicunt omnem forma intensibilem augeri per depurationem a contrario. Et confirmatur: quia si aliqua forma potest augeri et non per depurationem a contrario: pari ratione realia quecumque et sit omnes: antecedens vero probatur multipliciter. Primo sic: aliqua forma: immo multe forme non habentes contrarium augentur de facto: igitur non omnis forma intensibilis augetur per depura tionem a contrario: consequentia est nota: et antecedens patet primo: quia quia luci nihil est contrarium: lux enim et tenebre non opponuntur contrarie: sed priuatiue: et tamen ad sensum videmus: quod lux intenditur in aere.

Secundo: quia secundum aristo. 3. topycorum. delectationi quae est in sciendo nihil est contrarium: et tamen exprientia docet quod vnus plus delectatur. in sciendo quam alius.

Tertio: quia actus videndi et audiendi intenduntur: et tamen constat eos non habere contra rium: et tamen in multis aliis potest idem ostendi. Secumdo: probatur antecedens primum sic: habitus scientiarum et virtutumaugmentantur et non per depurationem a contrario: igitur non omnis forma intensibilis augetur per depurationem a contrario: consequentia est nota: et antecedens quantum ad primam partem: quantum ad secundam probatur: quia in habitu scientifico cum generetur et augmentatur ex actu sciendi nihil est formecontrarie: quia si esset: quero a quo causaretur: non ab actu sciendi certum est: nec ab actu errorum: quia pono quod nullus actus erroris praecesserit actum sciendi: nec fuerit simulcum eo: simliter potest argui de habitu virtuoso: quia cum talis generetur et augmetetur ex actu virtutis non habet aliquid forme contrarie: quia si haberet: vel illa forma contraria causatur ex actu virtuoso: quod nullus diceret: vel ab actu vitioso: quod non est verum: quia pono quod nulus talis praecesserit: nec fuerit simul cum actu virtuoso. Nec potest dici: quod non possunt simul esse in aliquo actu sciendi et virtutis sine actibus erroris et vitii: quia tunc nullus posset esse virtuosus: siue bonus mora liter: nisi prius vel saltem simul errauerit circa illam: nec posset aliquis acquirem habitum scientie seu virtutis: nisi prius seu simul cum ipsis acquireret habitum erro ris et vitii: quod nullus sane mentis diceret: ergo etc.

Tertio sic: calor intensus est sine omni frigiditate: et frigus remissum sine omni calore: igitur nullum eorum augetur per depurationem a contrario: consequentia est nota: et antecedens est bea. anshel. de concor. c. vlti. vbi dicit expresse: quod calor est sine omni frigore: et tamen potest aliquis maior esse calor: et frigus sine omni calore: tamen maius valeat esse frigus: Ex quibus verbis apparet euidenter: quod caliditas et frigiditas non sunt in eodem simul: sicut dicebatur in praecedenti questione: apparet etiam quod calor remissior non est: quia habet contrarium admixtum: nec per consequens augetur per depurationem a contra rio secundum anshel. Ex ista conclusione sequitur: quod charitas non augetur per depurationem a contrario.

Ter¬. tia conclusio est: quod impossibile est forma augeri per depurationem a contrario in primo sensu superius posito: suppofito etiam: quod duo contraria simul essent in eadem parte subiecti. Hanc conclusionem probo dupliciter. Primo sic: impossibile est duo contraria esse in eodem subiecto adequato: et nullo eorum gradualiter variato vnum alteri minus permisceri vno tempore quam alio: igitur impossibile est aliquam forma augeri per depurationem a contrario in illo sensu: etiam supposito quod duo contraria sint simul in eodem subiecto adequato: consequentia est nota: quia forma augeri per de purationem a contrario in illo sensu: est ipsam minus permisceri forme contrarie nulla earum gradualiter variata: vt patet ex articulo praecedenti: et antecedens declarabitur: quia si due forme contrarie sint simulin eodem subiecto adequato quelibet earum informat totum illud subiectum immediate: et per consequens non possunt vno tempore magis intimari: nec minus permisceri quam aliosaltem vna earum gradualiter variata. Secundo sic: si in tensio formarum fieret per depurationem a contrario in illo sensu: etiam in eorum contrariorum simultate: sequere tur quod nulla forma posset augeri: nisi cum simul augeretur forma contraria: consequens est falsum secundum omnes: et contra experientias: igitur et antecedens: consequentia probatur: quia si vna forma minus permiscetur alteri in illo sensu: necesse est quod altera minus permisceatur illi: et per consequens non est possibile forma aliquam augeri: quia minus permiscetur formecontrar e: nisi simul cum ea augeatur forma contraria.

Quarta conclusio est: quod implicatio contradictionis est forma aliquam augeri per depurationem a contrario per nes in secundo vel tertio vel quarto sensu superius positis: et ipsas non posse gradualiter augeri per additionem partis ad partem. ista conclusio est de se uota quo ad tertium et quartum sensum: quia forma augeri per depurationem a contrario in tertio sensu est ipsam secundum se gradua liter augeri: forma contraria gradualiter non mutata: et in quarto est ipsam gradualiter augeri secundum se forma: forma contraria gradualiter diminuta: et per consequens quocumque istorum modorum augeatur forma: sequitur quod augeatur gradualiter secundum se per additionem alterius partis: dicere ergo quod forma non augetur gradualiter secundum se per additione alicuius partis: est dicere cum hoc quod augetur per depurationem a contrario aliquo praedictorum modo rum est implicatio contradictionis. Sed quo ad sensum secundum probatur satis faciliter et clare: quia forma augeri per depurationem in illo sensu: est forma contrariam gradua liter minui ipsa secundum se gradualiter non mutata: sed quae ratione vna forma contraria potest augeri in illo sensu et altera: verbi gratia: qua ratione caliditas potest augeri: quia frigiditas gradualiter secundum se minuitur pari ratione frigiditas potest augeri: quia caliditas secundum se gradualiter minuitur: et per consequens quecumque forma augetur per depurationem a contrario: in illo sensu potest secundum se minui gradualiter per abstractionem partis. Sed quecumque forma potest secundum se minui gradualiter per abstractionem patis: a parte etiam secundum se potest gradualiter augeri per additionem partis ad partem: igitur quecumque forma augetur per depurationem a contrario in illo sensu potest secundum se gradualiter augeri per additionem partis ad partem: dicere ergo forma aliquam augeri per depurationem a contrario in illo sensu: et ipsa non posse gradualiter augeri secundum se per additionem partis ad partem est implicare contradictoria: sicut prius. Ex istis conclusionibus patet impossibilitas illius opinionis queponit forma intensiorem fieri per depurationem a contra rio: et non per additionem partis ad partem: quia ex primis duobus apparet eius impossibilitas propter repugnam tiam contrariorum in eodem: ex aliis duobus etiam supposita simultate contrariorum: forma enim augeri per depurationem a contrario: etiam supposita contrariorum simul tate: non potest intelligi: nisi altero istorum quattuor modorum et in quolibet eorum opinio est impossibilis: vt ex conclusionibus vltimo deductis patere potest intuenti: et hec de secundo.

Tertius et quartus articulus QUantum ad tertium et quartum arti. simul contra conclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia: et Primo contra primam: est quedam opinio qua ponit quod ipsius duo contraria non possit naturaliter simul esse in gradibus intensis: possunt esse tamen simulesse et sicut de facto in gradibus remissis.

Michael de massa. 1. di. 7. q. 5. ar. i. Pro qui quidem doc. arguit mulitpliciter. Primo sic: secundum philosoeom. 5. phi. et commentatorem ibidem. 6. commento omnes mot qui sunt ad contraria sunt ex contrariis: et econuerso. Sed certum est quod conuenit moueri ex eadem forma me dia ad formas contlarias: sicut ex rubedine vel fuscedine contingit moueri ad albedinem vel nigredinem: igitur in rubedine vel fuscedine sunt forme contrarie: et non sub esse intenso: igitur non sub esse remisso: quo posito sequentur duo contradictoria simul in eodem subiecto adequato sub gradibus remissis. Ista ratio confirmatur multis auctoritatibus et rationibus. primo auctori tate commentatoris vbi super. dicit quod si aliquid mobile moueatur a fusco in nigrum illud mouetur ab albedine quae est in fusco: vnde fuscedo non est praemus terminus a quo. sed albedo et nigredo quae est in colore fusco. secundo auctoritate physi. 10. metafi. dicit expresse quod media componuntur extremis: super quo verbo dicit commentator commento. 23. quod color medius componitur ex coloribus extremis non compositione quantitatiua: sed qualitatiua. Tertio auctoritate eiusdem commentantoris primo physicorum commento 58. vbi dicit: quod colores extremi sicut in colore medio non in actu puro. nec potentia pura: sed medio modo interpotentiam et actum. et hoc est esse formaliter. non tamen sub esse in tenso et perfecto. si enim sic fieret mixtio colorum extremorum in colore medio non in actu puro. nec in potentia pura quod sic resultaret tertia essentia quod tamen essentia colorum extremorum non maneret formaliter absque totalideperditione: tunc colores extremi non remanerent in colore medio: nisi tantum in potentia. quod commentator negat. Item si colores extremi manerent sub esse intenso et perfecto: sequitur quod maneret in actu puro: sicut sunt antequam misceantur in medio colore: quod etiam negat conmentator: oportet igitur quod maneant formaliter sub esse: tamen diminuto et remisso. Quarto etiam auctoritate conmentatoris. 5. phisi. commento. 52. dicit quod quando fit transmutatio ex viridi in album non fit transmutatio in viridi nisi ex parte nigra que est viridi. Sed certum est quod conmentator non accipit ibi partem nigram: nisi eo modo quo pars nigra que est in viridi colore est terminus a quo transmutationis in albedinem: et quia talis transmutatio est de termino formali in terminum formalem: sicut patet. 5. phisi. sequitur quod nigredo in viridi colore habet rationem partis formalis: et pers formalis distinguitur contra partem virtualem: licet possit non habere rationem partis formalis vt distinguit contra partem mate rialem: sed non haberet nigredo rationem partis formalis in colore viridi: prut pars vel esse formale distinguitur contra esse virtuale: nisi essentia nigred inis maneret in colore viridi formaliter: igitur esse nigredinis maneret formaliter in colore viridi: et pari ratione essentiaalbedinis: vt patet per commentatorem ibidem. Multas alias auctoritates adducit: quas dimitto: quia soluum tur istis solutis. Sed confirmatur vlterius ista praefata ratio rationibus. Primo sic: si in forma mediacomposita ex extremis contrariis: vel esset formaliter de quolibet contrario extremo: sequeretur ex formamedia fieret transitus ad contrarium extremum in instamti: sicut verbi gratia: si in tepido non erit aliquid formaliter de essentia frigiditatis: ita quod per forma tepidam vel minus calidam importaretur praecise sola priuatio summe caliditatis absque inclusione frigiditatis: sequitur quod ex tepidi vel minus calido fieret transitus ad summum calidum in instanti: consequens est impossibile: et contra illud quod experimur sensu: igitur et antecedens: consequentia probatur: quia certum est quod successio in motu alterationis non causatur: nisi ex resistentia mobilis ad motorem: sed priuatio in minus calido siue in tepido: non potest resistere motori cum non sit positiuum: et resistere sit vere positiuum: ergo oportet quod in tepido siue in minus calido sit aliquid prete priuationem caloris intensissimi ratione cuius resistit motori calefacienti: ne subito et in instanti ex tepido fiat calidum sub esse intensissimo: et hoc non est nisi natura et essentia formalis ipsamet frigiditatis.

Secundo sic: medium comperatum vni extremo habet rationem alterius extremi. et econuerso: vt pa: et 5. phisi. sicut tepiditas comperata calori in summo habet rationem caloris tunc arguitur sic: impossibile est quod tepiditas habeat per illud rationem caloris per quod contrariatur calori quia impossibile est quod per idem conueniat aliquid cum aliquo realiter et opponatur illi: saltem in istis tribus limitatis. Sed tepiditas conuenit cum calore et opponitur calori: ergo in tepiditate sunt due nature. vna per quamhabet rationem caloris secundum quam contrariatur frigiditati: et aliam per quam habet rationem frigiditatis secundum qua contrariatur calori: sed non contrariatur calori nisi per frigiditatem: nec frigiditati nisi per colorem: ergo in tepiditate sunt formaliter calor et frigiditas. Secundo ad principale iste doc. arguit sic: quando fit transitus ex frigiditate in calorem: queritur vtrum essentia frigiditatis abiiciatur in tempore: vel in instanti: quo subiectum alteratur sine interpollatio ne. Si dicatur quod in instanti hoc est impossibile: tum quia hoc est contra sensum: tum quia mobile dum moueretur non haberet aliquid de termino a quo: tum quia certum est quod non abiciatur in eodem instanti in quo incipit motus: quia tunc motus de contrario in contrarium fieret in instanti: ergo ante instans pro quo desinit frigiditas mansit forma et essentia frigiditatis per quod tempus medium inter instans in quo desinit esse motus. et instans primum in quo incipit esse motus. natura motus licet non fiat in instanti: tamen initiatur et terminatur in instanti: patet ergo quod per aliquod tempus post primum instans in quo incipit esse motus mansit sine desinitione essentia frigiditatis: sed pro illo eodem tempore proquo mansit essentia frigiditatis ponitur mobile continue moueri ad calorem: et per consequens pro toto illo tempore habet aliquid formaliter de essentia caloris: alias mobile dum mouetur non haberet aliquid de termino ad quem: ergo pro illo tempore sunt simul calor et frigiditas et sic intentum. Aliquas rationes adducit iste doctor: quibus poterit responderi ex solutione istarum. ideo admitto eas etc.

Caton. Ad idem quidam doc. arguit primo sic: certum est quod quamdo vnum contrarium agit in alterum: vel in subiectum in quo est alterum: non introducit totam forma sed in tempore et partem post parte: vel igitur hoc est propter incompossibilitat em partium forme inducende et hoc non: quia omnes sunt eiusdem rationis et nate componere perfectiorem forma: vel hoc est propter insufficientiam agentis: et hoc non: quia hoc tolliter si ponatur agens sufficientissimum et perfectissimum et hoc non: quia subiectum non potest eas recipre simul: et hoc etiam non est verum: quia omnes sibi simul inerant in fine motus: vel hoc est propter caliditates et dispones contra rias in passo repugnates forme introducende: et habetur propositum: quia simul cum parte forme introducte est pars poris repugnans parti introducende: et sic contra ria pro illo tempore sunt simul in gradibus remissis.

Pre terea: constat quod in mixto manent formaliter et remisse qualitates quattuor elementorum: quicquid sit de formis substantialibus eorum: hoc patet: quia si detur oppositum non aliter disponeretur materia ad formam mixti quam ad formam elementi: cum igitur qualibet pars mixti sit mixta sunt simul quattuor qualitates elementorum. Sed qualiditates elementorum sunt contrie: ergo in qualibet parte mixti sunt simul qualitates contrie in esse remisso.

Preter ea: ad idem arguunt quidam alii: sicut calidum et frigidum approximata indistantia et dispotone debita ad agendum et patiendum et medium intersit minimum naturale: vtputa minimus aer: et sint calidum et frigidum substn talibus gradibus quod vtrumque possit agere in reliquum per talemedium: Isto casu possibili vt videtur posito arguitur sic distans non potest agere indistans nisi agendo in medium: vt patet ex. 2. de anima: cum ergo calidum agat in frigidum: et econuerso: ex supposito patet: quod vtrumque agit in totum me dium cum sit minimum naturale: sed actiones istorum sunt contra rie: igitur illud minimum simul totum mouebitur motibus coSriis: et per consequens motus contrarii sunt simul in eodem: et etiam forme corie permanentes simul erunt in eodem. valet. caliditas et frigiditas.

Preterea motus sursum et motus deorsum sunt contrarii: vt patet 5. phisi. sed hi possunt naturaliter si mul. esse: igitur: probatur minor: quia si lancea moueatur sursum. et formica existens super lancea moueatur deorsum proprio motu patet quia illa formica simul mouetur sursum et deorsum.

Preterea grauitas et leuitas sunt contraria et sunt simul in eodem. igitur etc. consequentia non: et antecedens quamtum ad primam partem patet: quantum ad secundam est arist. quarto de celo vbi dicit quod aer est grauis et leuis: et idem dicit de aqua.

Preterea perfecte vitiosus potest elicere actum virtuonsum: et econuerso. naturaliter ergo contraria possunt simul esse in eodem: antecedens est clarum consequentia probatur: quia si perfecte vitiosus eliciat actum virtuosum aliquid causabitur. per illum. aliter per nullum alium aliquid causaretur. illud igitur: quod caumsabitur vel erit virtus. vel dispositio ad virtutem. si sit virtus habetur. propositum: quia simul stabit cum habitu vitioso. per aliquid tempus. consequentia patet: quia habitus vitiosus non corrumpitur per vnum actum virtuosum sicut nec habitus virtuosus per vnum actum vitiosum. si vero sit dispotio ad virtutem adhuc idem sequitur. quia constat quod dispositio illa est realitas quae fit postea habitus: et per consequens realitates formarum contrariarum. valet realitas vitii expellendi et realitas virtutis generande simulerunt in eodem. quod est propositum.

Responsio ad rationes Michaelis Pro solutionc istarum rationum et praesertim illarum que fundantur in auctoritatatibus philysi et commentatoris. primitto aliquas distinctiones. Primo distinguo de medio. medium enim vt patet per commentatorem quarto: ee: et mundi. commento. 26. est duplex. quia quoddam est medium secundum composstionem. et medium secundum comparationem. Medium secundum compositionem est illud quod realiter componitur ex extremis. medium enim secundum conparationem est illud quod magis conuenit cum vtroque extremorum secundum se: quam vnum extremum cum altero quamuis realiter non componatur ex extremis. Secundo distinguo de contrarietate: quia quedam sunt contraria absolute: quedam comperate: siue in respectu: vel quod idem est: quedam sunt conrraria simpliciter: quedam quodammodo et secundum quid. Primo modo tamtum dicuntur contraria quae maxima et vltiata contrarietate contrariantur: que solum est inter maxime distantia: vt patet. i0 metaphi. Secundo modo possunt dici contraria etiam illa inter quae non est maxima distantia vt vult philosos has distinctiones ad propositum reducendo non est imaginandum quod medius color inter colores ex tremos sit medium secundum compositionem: non enim componitur realiter ex coloribus extremis: vt aliqui opinantur: quia si sic medius color non esset vnus color per se: immo non esset color: sed duo colores extremi: cuius oppositum vult commentator. 6. phisi. commento. 36. Sed me dium secundum comperationem: quia color medius vt puta rubedovel fuscedo magis conuenit cum coloribus extremis secundum se. valet cum albedine et nigredine quam albedo et nigredo conueniant inter se. Ex isto statim sequitur: quod medius color non contrariatur coloribus extremis simpliciter et absolute: quia non distant ab aliquo extremorum maxima distantia: contrariorum tamen eis quodammodo et in respectu: quia propter maiore conuenientiam quam colormedius habet cum extremis coloribus: quam colores habeant inter se: et ad vnum comperatus dicitur habere rationem alterius extremi: et econuerso: vnde rubedo vel suscedo compata albedini dicitur habere rationem nigredinis: et comperata nigredini habet rationem albedinis propter causam praedictam: et ita color medius: vt rubedo vel fuscedo dicuntur contrariari coloribus extremis: non quidem simpliciter et absolute: sed quodammodo et in respectu: quia vt habet rationem albedinis dicitur contra riari nigredini: vt habet rationem nigredinis albediniHis premissis respondeo ad rationem

Ad primam dico quod omnes motus qui sunt ad contraria: sicut ex contrariis simpliciter et absolute vel ex contrariis quodammodo et in respectu. et sic loquitur comentator et philoss Sed ex hoc non sequitur quod in medio colore sint formecontrarie: nec in esse inteso: nec in esse remisso: sicut in fertur: sed sequitur: quod medius color contrarietur coloribus extremis simpliciter et absolute: vel quodam modo et in respectu: et illud vltimum est verum: ex hoc tamen non sequitur conclusio: quam intendunt: vt patet ex dictis. Ad confirmationem eprasen deo: ad prima quando dicitur: quod si aliquod mobile mouetur a fusco in nigrum: illud mouetur ab albedine quae est in fusco secundum comentatorem: dico quod per albedinem quae est in fusco non intelligit comentator realitatem aliquam que sit vere albedo: quia tunc illud mobile non mouetur a fusco in nigrum sed ab albo in nigrum: cuius oppositum vult comentator sed intelligit realitatem fuscedinis tantum que est albedoet nigredo: non quidem simpliciter loquendo: sed per comparationem ex eo quod comperata ad ni gredinem habet rationem albedinis: et econuerso secundum intellectum superius dictum

Ad secundam quando dicitur: quod colores medii componuntur ex coloribus extremis secundum philosophum et comentatorem: dico quod colores medii non componuntur ex coloribus extremis realiter: sed tantum virtualiter: et hoc intelligunt philosi et comentator: nec aliud intelligit comentator per compositionem qualitatiuam.

Ad tertia: quando dicitur: quod colores extremisecundum comentatorem sunt in colore medio modo inter potentiam et actum: dico: quod per hec verba non intelligit comentator quod colores extremi sint in colore medio realiter: nec in esse intenso nec remisso: sicut infertur: quia quocumque istorum modorum remanerent in actu et no medio modo inter potentiam et actum: quod est contra comentatorem. Ista consequentia patet expresse: quia albedo remissa: est albedo inactu: et nigredo remissa est nigredo in actu: aliter nullum corpus esset album vel nigrum in actu: nisi in eo esset albedo vel nigredo in summo: quod est euidenter falsum: intelligit ergo comentator: quod colores extremi sunt in colore medio modo inter potentiam et actum: quia sunt in ipso virtualiter: et secundum comparationem: eo quod color medius comparatus ad albedinem est nigredo quodam modo. sed non simpliciter: comparatus autem ad nigredinem est albedo quodam modo: sicut dictum est supra: et hoc intelligit per medium modum inter potentiam et actum.

Ad quarta: quando dicitur quod quando fit transmutatio ex viridi in album: non fit transmutatio nisi ex parte nigri: que est in viridi: patet: quid dicendum ex solutione prime confirmationis: hec eni: auctoritas et illo consimiles: sunt: et simili modo intelligende et sic intelligendo auctoritatem concedo: quod in colore viridi nigredo habet rationem partis formalis: sed ex hoc non sequitur: quod essentia nigredinis maneat in colore viridi: quia per nigredinem que est in colore viridi iuxta ex positionem datam non intelligitur aliqua essentia que sit vere nigredo: sed ipsamet essentia viriditatis: que comparata albedini habet rationem nigredinis: vt paet ex dictis.

Ad quintum dicitur: si forma media non esset conposita ex extremis: sequeretur quod forma media fieret transitus ad contrarium extremum in instanti: nego consequentiam: et ad probationem: licet non procedat de forma me dia: quia caualiditas que est in minus calido non est formamedia: inter caliditatem et frigiditatem: sed est caualiditas remissa: dico quod successio in motu augmenti etiam minoris forme potest aliquando peruenire propter imperfectionem agentis: quia si agens sit imperfectum non potest simil inducere totam formaquam potest inducere successiue aliquando propter improportio nem distantie.

Ad sensum enim videmus quod si aliud corpus luminosum continue appropinquatur aeri: quanto magis appropinquatur tanto magis in aere lumenintenditur: alten propter indispositionem subiecti: quia si subie¬ ctum non est in principio ita bene dispositum: quod tota forma possit fimul induci. sicut continue magis disponitur sic continue plus de illa forma inducitur: et hoc apparet de lumine sensibiliter: quia si lumen causatur a sole in nube crossa non ita intensum est in principio: sicut est postea cum nubes illa per actionem solis subtiliatur et rarefit et sicut ipsa continue magis ac magis subtiliatur: et per consequens magis ac magis disponitur sic lumen in ipsa magis ac magis inteditur vt patet ad sensum: hec est ergo causa quare de minus calido non fit subito summe calidum: quia licet inm inus calido non sit aliquid frigiditatis vt patet per anshel. superius allegatum: non fit tamen summe calidu: vel quia calesaciens non est ita perfectum: quod possit simul sumum calorem inducere: vel quia distantia non est summe proportionata: vel subiectum non est perfecte dispositum ad sumum calorem: et ideo sicut successiue magis ac magis disponitur. sic et suceessiue magis acmagis calefit Ex hoc statiapparet defectus probationis: quia talis successio non prouenit ex eo quod priuatio quae est in minus calido resistat motori: sed quia calefaciens non est ita perfectum: vel quia approximatio non est sufficiens vel: quia subiectum illud non est perfecte dispositum ad sumum calorem. Ad sextam concedo quod medium comparatum vni extremo habet rationem alterius: et econuerso eodem modo quo dictum est: Et quando dicitur quod impossibile est: quod tepiditas per illud habeat rationem caloris per quod contrariatur calori: nego: et ad proba tionem dico: quod licet sit impossibile: quod per ide aliquid conueniat cum aliquo realiter et opponatur illi simpliciter et absolute non tamen impossibile est: quod per ide aliquid conueniat cum aliquo realiter et opponatur illi quodammo et in respectu Rnsio huius est: quia per eandem realitatem aliquid potest magis connire: extremis contrariis: quam ipsa extrema conueniant inter se: et per consequens per eandem realitatem poterit conuentre cum aliquo extremorum et contrariari eidem: quo dam modo et in respectu prout habet rationem alterius extremi: sic est in proposito vt patet ex dictis.

Ad secundam rationem principalem: concedo: quod quando fit transitus ex frigiditate in calorem: essentia frigiditatismanet per aliquod tmons post primum et instansi quo incipit motus: Et quando dicitur quod mobile pro toto tempore illo habet aliquid de essentia caloris nego: si intelligitur: quod in eadem parte in qua est frigiditas sit aliquid de calore: Et ad probationem quando dicitur: quod aliter mobile dum mouetur: non haberet aliquid de termino ad quem: potest multipliciter responderi: Primo potest dici: quod dum mobile mouetur ex frigiditate in calorem habet aliquid de frigiditate et aliquid decalore: non quidem secundum eandem partem: sed secundum aliam et aliam: et forte sic loquitur philosos 6. philosorum. Secundo potest dici: quod mobile dum mouetur: habere aliquid de termino ad quempotest intelligi dupliciter: formaliter scilicet vel per accessum: primodo non est verum secundum eandem partem: nec vnquam philoss intellexit sed secundo: quia si mobile mouetur motu continuo ex frigiditate in calorem continue remittitur frigiditas et quamto magis remittitur frigiditas tanto magis illud mobile accedit: siue minus distat a calore et in instanti in quo esset primo completa remissio siue coruptio frigiditatis introducetur primo forma caloris et sic intelligendo philostem patet quod forme contrarie numquam simul erunt in eodem subiecto. Tertio potest dici: quod dum mobile mouetur ad forma: aliquid habet de dispositione formead quem mouetur: sed non oportet quod habeat aliquid de specie illius forme ad quam mouetur: sed mobile dum mouetur habet aliquam formam propinquiorem forme ad quam mouetur quam sit terminus siue forma a qua incipit moueri: et sic potest intelligi illud dictum physi: omne quod moue tur partem habet de termino quo et partem de termino ad quem: id est partem de dispositione termini a quoet partem de dispositione termini ad quem intelligendo per dispositionem forma media inter terminum a quo et terminum ad quem: nec illa dispositio siue forma mediaest composita ex contrariis: sed est forma simplex habens maiorem conuenientiam cum vtroque termino quam terminihabeant inter se

sesponio ad rationes Catoii. Ad primum vero alterius doc potest vno modo dici: quod procedit ex insufficienti: quia quod agens non introducat subito totam formam: potest aliquado prouenire: quia subiectum non est perfecte dispositum ad ipsam: etiam si nullam habet dispositionem contrariam: vt dictum est ad quintam confirmationem prime rationis. Potest etiam dici secundo sic: communiter dicitur: quod hoc prouenit propter dispositionem contrariam: non quidem simpliciter: sed quoda modo que est in passo: quia tam contrarium simpliciter quam contrarium quodam modo forme inducende resistit. intelligendo per dispositionem contrariam quo dam modo formam mediam vt dictum est supra

Ad secundum nego maiorem: quia sicut in mixto non manent formaliter forme substantiales quatuor elementorum: sic nec contrarie qualitates earum: et sicut forma substantialis mixti est alia: a formis substantialibus quatuor elementorum: sic et qualitates mixti sunt alie a qualitatibus cptrariis eorum: qualitates mixti sunt tantum medie interqualitates contrarias elementorum non quidem secundum conpositionem: quia non componuntur realiter ex ipsis: sed secundum comparationem: quia magis conueniunt cum qualitatibus elemen torum: quam eorum conueniuntqualitates inter se: Et ad probationem: quando dicitur quod tunc mae non disponeretur aliter adformationem mixti: quam ad formationem elementi: per in terpretationem: quia sicut alia est forma substantialis mixti: et alia forma substantialis elementorum: sic per alias qualitates disponitur materia ad forma mixti: et per alios ad formam elementi: nec est bona consequentia: qualitates elementorum non manent formaliter in mixto: igitur materinon disponitur aliter ad forma mixti quam ad forma elementi. Sualterus burlee in tractatum de intensione formarum. c. 3.

Ad primum vero aliorum: quidam doc. respondet dicens quod non videtur sibi quod sit dare minimum naturale: quo non possit minus moueri in actum alterationis: non enim est dare minimum motum: quo minus per se non possit moueri nisi in animalibus: ratio propter quam non est dare minimum motum in motum alterationis: potest esse vt dicit: quia quodcumque mobile de tur omnem: quod sit diuisibile: vt probatur. 6. phiysio.e et per consequens propinquior alteranti fortius alteratur et intensius: quod pars remotior: et per consequens pars propiquior alteranti citius assimilabitur: quam pars remotior. Cum ergo pars sit minor suo toto sequitur quocunquam altera bili per se dato: est dare alterabile per se minus illo. His premissis dicit ad forma rationis: quod si medium corpus susceptiuum caloris et frigoris ponatur inter calisdum et frigidum sit equalis virtutis in agendo: et corpus medium sit equaliter dispositum ad recipiendum actione vtriusque: vna medietas calefiet scilicet medietas propiquior calido et alia medietas frigefiet scilicet medietas propinquior frigido. Et cum probatur: quod totum id corpus calefit et frigefit quia tam calidum: quam frigidum agit in totum: dicit quod non est verum quod totum calefiatur et frigefiat: immo vna medietas calefit: et a lia frigefit et concedit quod tam calidum: quam frigidum agit in totum ex hoc tamen sequitur: vt dicit quod totum calefiat et totum frigefiat: quia calidum calefacit vt dicit medietatem remotiorem ab eo et frigidum per oppositum frigefacit medietatem sibi propinquiorem: et calefacit medietatem remotiorem ab eo: vnde tam calidum quam frigidum agit in totum: non tamen causant motus contrarios in totum

Contra burlee Sed ad veritatem ista solutio est omnino impossibilis: quantum ad hoc quod dicit quod illus corpis intermendi calidum frigefacit medietatem remotiorem ab eo et frigidum calefacit etiam medietatem remotiorem ab eo: et ostendo primo quod simpliciter est impossibile calidum frigefacere: et frigidum calefacere: et per consequens quod assumitr insolutione est simpliciter impossibile. Et secundo ostendo: quod etiam eo quod assumitur adhuc non soluitur ratio immo in dictis iplicatur contradictio. Primum ostendo primo: quia contrariorum contrarii sunt effectus sed calidum et frigidum sunt contraria: igitur habent effectus contrarios: et per consequens nec calidum frigefacit nec frigidum frigefacit Huic rationi dicit. quod calidum potest frigefacere inducendo frigiditatem remissioram quam induceret frigus: si ipsum solum ageret: vnde si illi corpori medio inter calidum et frigidum non esset approtimatum nisi frigidum: tunc intensius frigefieret medietas propinquior frigido: quam frigefiat approximato calido: et ita calor est causa remissionis frigiditatis quam causaret frigidum per se. Ad rationem igitur dicit quod calidum non frigefit per se tanquam causa totalis potest tamen frigefacere tanquam causa partialis: frigido tamen coagente cum eo. Ista tamen euacuatio est nulla: quia nihildicitur ad formam rationis: immo si ita dicatur: adhuc manet tota difficultas: quia adhuc sequitur: quod effectus contrariorum non sint contrarii: consequentia patet: quia adhuc sequitur quod calidum frigefacit: et frigidum calefacit: quia bene sequitur calidum inducit remissiore frigiditatem quam induceret srigidum sine calore: igitur frigefacit. iterum bene sequitur calidum frigefacit sicut causa partialis: igitur frigefacit: et similiter potest argui de frigido et calore. Et confirmatur: quia stante solutione data frigidum et calidum causant eandem frigiditatem: et eandem calidita tem numero: igitur effectus eorum non sunt contrariis consequentia est nota: antecedens patet: quia calidum frigefacit: tamquam causa partialis frigido coagente cum eo: vt asserit illa solutio: et per consequens frigefacit tamquam causa partia lis calido coagente: quod non est verum: nisi causarent eadem frigiditate et eandem caliditatem numero: Et confirmatur ad hominem: quia vel frigiditas quam calidum inducit immedietate propinquiori frigido: et frigiditas quam frigidum inducit in eadem medietate est eadem frigiditas numero vel non: si sic habetur propositum: si noigitur illa frigiditas componitur ex alio et alio gradu frigiditatis cuius oppositum doc. iste credit demonstrare

Preterea: ad principale sic si calidum per se posset esse causa: et frigiditatis: frigidum caliditatis sequeretur quod effectus esset perfectior sua per se causa: et sic aliquid ageret vltra suam speciem: quod est falsum et contra philosophum: consequentia probatur: quia que distinguuntur specie equalis perfectionis esse non possunt: vt patet per b. Aug. 3. de libro arb. c. 21. Sed caliditas et frigiditas distinguuntur specie: igitur equalis perfectionis esse non possuns: vel igitur caliditas est perfectior frigiditate vel econuerso: quocumque dato habetur propositum: quia si caliditas sit perfectior cum frigidtas sit per se causa caliditatis ex supposito effectus erit perfectior sua per se causa. et si frigiditas sit perfectior adhuc idem sequitur: cum ealiditas sit per se causa frigiditatis ex supposito et similiter potest argui econuerso. Ad istam rationem diceret iste doc.: quod caliditas et frigiditas non distinguuntur specie: quia secundum esse forme contra rie sunt euisdem speciei specialissime: hec tamen equt uacuatio est vna et impossibilis: et omnino quia que sub eodem genere maxime distant: non sunt eiusdem speciei specialissime. et quecumque forme contrarie sunt huiusmodi per diffinitionem contrariorum: de hoc tamen ad praesens non plus: quia satis est per se notum cuicumque philosophanti: quod forme contrarie non sunt eiusdem specieispecialissime: quo supposito patet: quod nec frigidum potest calefacere. nec econtra quod erat primo declarandum. licet hoc deberet supponia quocumque tamquam per se notum. secundum vero deduco: videlibet quod si concedatur assuptum adhuc non soluitur: immo in dictis iplicatur contradictio: quod ex ista solutione sequitur quod totum illud corpus me dium calefiat et totum medium frigefiat cum oppositum solutio concedit expresse assumptum probatur: quia sicut dicebatur in arguendo. distans non agit naturaliter in distans nisi agendo in inedium: igitur distans non calefit nec frigefit: nisi calefaciat vel friaefaciat medium. Sed frigidum secundum istam solutionem calefaere medietatem remotiorem corpporis intermedii: igitur et medietate propinquiorem: et per consequens totum corpus medium calefit et totum frigefit: et eodem modo potest probari: quod calidum totum illud corpus medium calefacit et totum frigescit. Et confirmatur: quia calidum non potest calefacere remotiore partem aeris non calefaciendo propinquiorem: igitur multo minus potest frigescenre remotiorem: quam frigescendo propinquiorem: etiam supposito quod calidum possit frigescere: consequentia nota est: quianon maioris virtutis est ad calidum: quam ad frigidum: et antecedens a nullo negatur: ergo etc.

Preterea: ad hanc solutionem sequitur: quod calidum et frigidum sint agentia in se inuicem mutue et non sunt agentia in se mutuo que manifeste contradsunt: primam partem huius contradictionis iste doc. concedit expresse. secundam vero deducoex solutione data: quia per eum frigidum non frigefit: sed calefacit partem propinquiorem calido. tunc sic frigidum non agit in calidum: nisi vel infrigidando ipsum vel remit tendo calorem ipsius: vt tandem possit frigiditatem indu cere. Sed stante supposito: srigidum nullo istorum modorum potest agere in calidum: igitur stante supposito frigidum non agit in calidum et per consimilem rationem probatur: quod calidum non agit in frigidum: maior est de se nota. minorem vero declaro. primo quantum ad primam partem: valet quod frigidum non agit in calidum infrigidando ipsum: stante supposito: quia si sic: vel infrigidat ipsum per calorem quem causat in parte propinquiori calido vel frigiditate quam causat in parte propinquiori frigido: non primo modo: quia est impossibile: quod aliquid per caliditatem frigefaciat: nec secundo modo: quia per ipsam frigiditatem non attingit calidum: et non est possibile frigidum aliquid frigefacere per frigiditatem per quam non attingit illud: et per rationem consimilem patet illa maior quantum ad secundam partenquia vel frigidum remittit calorem calidi per calorem quemcausat in parte propinquiori calido et hoc non: quia calor non remittit sed augmentat calorem: vel per frigiditatem quam causat in parte remotiori calido et propiquiori frigido: et hoc non: quia per illam non attingit ipsum et dictum est prius. Exclusa igitur ista solutione: quantum ad illud: in quo male dicit non dubito: vna concedo cum doc. isto quod non est dare minimum naturale quo minus non potest moueri in motum alterationis: et tunc ad rationem dico: quod calidum et frigidum si sint equalis virtutis in agendo sic quod tantum punctaliter possit frigidum frigescere: quantum calidum calefacere et econuerso: et aer ille medius sit equaliter dispositus ad recipiendum actionem vtriusque: nec frigidum calefacit partem propinquiorem calido: nec calidum frigefacit partem propinquiorem frigido quia hoc est simpliciter impossibile: nec totus aer calefiet: nec totus frigefiet: sed medietas propinqu or frigido frigefiet calidum tantum et frigidum: isto casu posito qui forte non est bene possibilis naturaliter non agent in se inuicem mutuo: quia nec calidum potest totum aerem intermedium calefacere: nec frigidum frigefacere: eo quod tantu potest frigidum frigefacere: quantum calidum calefacere: et aer melius est equaliter dispositus ad recipiendum actionem vtriusque: ex supprsito: si vero vnum contrariorum sit maioris virtutis: quam reliquum: vel aer sit magis dispositus ad recipiendum actione vnius quam alterius poterunt agere in se inuicem: qia quauis in principbo vnum contrariorum inducat formam suam in maiorem partem aeris: et reliquum in maiorem secundum ropositione excessus contrarii ad contrarium vel secundum proportionem dispositionis aeris: contrarium tamen inducens formam suam in maiorem partem aeris continue remittit formam inductam ab altero: quia habet dominium super ipsam quousque totaliter corrumpat eam: quo facto poterit agere in alterum. Si quis tamen concederet: quod sit dare minimum naturale in motum alterationis: quo minus moueri non potest haberet concedere consequenter. quod si calidum et frigdum sint equalis virtutispuctaliter in agendo et aerille medius sit equaliter dispositus ad recipiendum actionem vtriusque: tunc neutrum contrariorum agit in illud medium nec vnum agit in reliquum mediante tali medio. Si vero vnum contrariorum sit maioris virtutis quam reliquum: et aer sit equaliter dispositus ad recipiendum actionem vtriusque: mouebitur ad formam contrariis fortioris: et non ad formam contrarii debilioris: vt si calidum sit maioris virtutis in calefaciendo quam frigidum in frigefaciendo aerille medius calefiet et non frigefiet: quia frigidum non agit in ipsum: nec in aliquam parte ipsius: non enim potest agere in totum: quia agens fortius impedit: nec in aliquam parten eius: quia nulla pars ipsius potest per se moueri: quia cum aer ille ponatur minimum: naturale esset dare minus minimo: quod est impossibile. Si vero ille aer medius sit magis dispositus ad formam vnius contrariis: quam ad forma alterius: et contraria sint equalis virtutis in agendo mouebitur ad forma ad qua magis est dispositus. Si vero contraria sint inequalis virtutis: et aer est magis dispositus ad forma contrarii debilioris attendenda est proportio virtutis ad virtutem et dispositionis aeris: et secundum hoc aliter et aliter est respondendum. Ad secundum dico: sicut communiter dicitur quod aliquid moueri sursum et deorsum potest intelligi dupliciter scilicet simpliciter et in respectu siue secundum quid: illud dicitur moueri sursum simpliciter: quod per motum fit propinquius loco simpliciter sursum: quod prius erat: et per oppositum illud dicitur moueri deorsum simpliciter: quod per motum fit propinquius locon simpliciter de orsum valet centro mundi: illud vero dicitur moueri sursum secundum quid et in respectu quod per motum fit propinquius: quam prius erat alicui loco sursum: non quidem simpliciter: sed secundum quid et per oppositum: illud dicitur moueri deorsum secundum quid quod per motum fit propinquius alicui loco deorsum secundum quid: sicut in proposito formica dicitur moueri sursum secundum quid: quando per motum fit propinquior extremitati lancee: que est sursum: et dici tur moueri secundum quid deorsum quando per motum fit propinquior extremitati lancee que est deorsum. His primissis dico ad forma rationis: quia vel motus lancee est velocior versus sursum: quam motus formice deorsum vel econuerso: vel sunt equales. Si detur primum tunc formica illa mouetur simpliciter sursum: sed non mouetur simpliciter deorsum: quia non fit propinquior centro mundi mouetur tamen deorsum secundum quid: et in respectu. quia continue fit propinquior extremitati lancee que est deorsum. Si vero detur secundum valet: quod motus formice versus de eorsum sit velocior quam motus laucee versus sursum: tunc formica mouebitur simpliciter deorsum: et continuo fiet propinquior centro mundi: sed non mouebitur sursum simpliciter: quia non fiet propinquior loco simpliciter sursum nec in respectu: quia non fiet propiquior extremita ti lanc ee: que est sursum: sed extremitati quae est deorsum cum ponatur moueri deorsum motum proprio. Si vero detur tertium: videlicet quod motus lancee sursum et motus formice deorsum sint velocitatis equalis: tune formica illa nec mouebitur simpliciter sursum nec simplilicitur deorsum: quia continue distabit a qualitate a locosimpliciter deorsum et a centro mundi qui est simpliciter locus deorsum mouebitur tumn deorsum secundum quid: et in respe¬ ctum: quia continue fiet propinquior et extremitati lancee que est deorsum: et ita nunquam sequitur: quod motus contrarii sint simul in eodem: quia motus simpliciter sursum et motus deorsum secundum quid et in respectu non sunt contrarium. Ad tertium etiam dico: sicut communiter dicitur quod grauitas et leuitas possunt accipi dupliciter scilicet simpliciter et in respectu: grauitas simpliciter inest terre: et leuitas simpliciter inest igni: grauitas autem et leuitas in respectu insunt aeri et aque. Ad rationem igitur dico quod grauitas et leuitas simpliciter sunt contraria: sed illa non sunt: nec possunt simul esse naturaliter in eodem: nec auctoritas arist. hoc conuincit: quia non intelligit sic: quod aer sit grauis et leuis: sic quod eius grauitas et leuitas componatur ex grauitate simpliciter et leuitate simpliciter: quia tunc non esset vna qualitas simplex: quod est omnino inconueniens quia caliditas corporis naturalis simplicis debet esse simplex: grauitas autem et leuitas in respectu non sunt contraria sed sunt eadem qualitas simplex: quia per eandem qualitatem numero aer est grauis respectu ignis: et leuis respectu terre: et hoc intelligit arist. cum dicit: quod aer est grauis et leuis: et idem intelligit de aqua Ad vltimum nego consequentiam: ad probationem potest dupliciter responderi: Primo quidem: quod si perfecte vitiosus eliceat vnum actum virtuosum nihil causabitur per illum sed remittetur habitus vitiosus: Et quando dicitur quod pari ratione per nullum alium causaretur aliquid per interemptionem: quia si talis continuet actus virtuosos: habitus vitiosus finaliter corrumpetur: et illo corrupto causabitur habitus virtuosus. secundo potest etiam dici: quod concesso: quod per illum actum aliquid causetur: quod illud quod per ipsum causabitur non esset virtus sed dispositio ad virtutem: et quando dicitur: quod dispositio illa est realis: quae fit postea habitus: nego: quia illa dispositio non est eiusdem speciei cum virtute. siue cum habitu virtuoso sed est quedam forma media inter vitium et virtutem habens maiorem conuenientiam cum vtroque: quam ipsa habeant inter se.

Contra secundam conclusionem est quedam. Opinio simplicii. Simplicius. Opinio que ponit: vt superius dicebatur formarum intensionem fieri per depurationem et segregationem a contrario: et videtur hec opinio habere aliquas auctoritates tam sanctorum quam philosophorum: ait enim. b. Aug. 83. q. 36. quod venenum charitatis est cupiditas: vbi enim nulla cupiditas. ibi est perfecta charitas. Et in ench. c. vltimo. dicit: quod minuitur cupiditas charitate crescente. hec autem non essent vera nisi charitas augeretur: per hoc: quod a suo contrario vel opposito depuratur. Item 3. tho. dicitur: quod albius est: quod est nigro inpermixtius: et commentator 5 phi. commento. 19. dicit quod aliquid non fit minus album nisi ex permixtione contrarii: verbi gratia quando illud fit minus album dicitur transmutari ad aliquod nigrum: quoniam illud fit minus album: sed hec non essent vera: nisi intensio albedinis fieret per depurationem a contrario id est nigredine: igitur idem quod prius.

Responsio ad obiecta. Ad primam auctoritatem. b. Aug. dicitur: quod quedam cupiditas est mortalis: quedam venialis. Mortalis directe opponitur charitati: venialis autem non: nisi dispositiue pro quanto disponit ad mortale. prima non potest stare simul in eodem cum charitate aliter charitas simul staret cum peccato mortali: quod non esset chatolice dictum. Secundo vero sic non est intentio be. Aug. quod vbi magna charitas: ibi parua cupiditas mortalis: nec quod charitate crescente minuatur cupiditas mortalis: quia charitas in quocumque gradu habeatur excludit totaliter cupiditatem mortalem: nec per consequens est intentio sua: quod charitas augeatur per depurationem a contrario: sed intelligit: quod quanto charitas magis intenditur: tanto excludit cupiditatem venialem: si¬ cut vnum oppositum excludit illud: quod disponit ad alterum: et hoc est verum: etc. Auctoritas philosophi et commentatoris etiam nihil concludunt. Ad primam dicitur: quod permiscere aliquid cum aliquo potest intelligi dupliciter: proprie et large: proprie quidem: quia realiter permiscetur cum illo: large vero: quia magis accedit vel minus distat ab illo: et isto secundo modo minus curuum dicitur permisceri cum recto: ad propositum dico: quod illud non est intentio philosophi: quod illud est albus: quod realiter minus permiscetur cum nigro. quia secundum eum duo contraria in eodem subiecto primo simul esse non possunt. Sed intelligit: quod illud est albius quod est nigro impermixtius idest quod a nigro est distantius et hoc est verum: quia sicut illa linea est curuior: que magis distat a recta: sic illud est albius: quod magis distat a nigro et recedit a nigro. Et eodem modo dicendum est ad auctoritatem commentatoris: quia aliquid non fit minus album: nisi ex commixtione contrarii idest nisi quia minus distat et recedit a nigro et ideo quod fit minus album dicitur transmutari ad nigrum: et quanto fit minus album: tanto minus distat a nigro. Contra tertiam et quartam conclusionem posset argui: verum quia conclusiones ille non sunt posite nisi ad ostendendum impossibilitatem opinionis: que ponit formaliter intensiones fieri per depurationem a contrario: et motiua illius opinionis sunt soluta ideo nunc per transeo.

Ad rationes principales. Ad primam: nego antecedens: oppositum enim patet ex dictis: et ad probationem nego iterum antecedens: quia sicut nulla forma augetur per depurationem a contrario: sic nulla remittitur per admixtionem contrarii. Et ad auctoritatem commenta. patet quid dicendum ex dictis: quia non intelligit nisi quod quanto vnum contrariorum magis remittitur: tanto minus distat ab alio. Secundam rationem: concedo et credo eam concludere