Quaestio 10

Primus articulus. QUantum ad primum articulum: primo declarabitur quid sit habitus practicus: secundo quid speculatisuns: pro quorum declaratione: dimissis varis mddis sdicendi doctorum videtur mihi iuxta doctrinam philysi et commentatoris: quod practicum dicitur a praxi et speculativuum a speculatione: sicut intellectiuum dicitur ab intellectione: et volitiuum a volitione: vt habitus dicatur practicus denominatiue a praxi: quam dirigit: et speculatiuus a speculatione qua elicit. Est igitur habitus practicus ille: cuius finis proprius et principaliter intentus est praxis: et speculatiuus cuius finis proprius: et principaliter intentus est speculatio: hec est sententia phiysi 2 me taphi dicit quod finis scientie speculatiue est veritas: practice autem opius: et istud accipit pro medio ibidem. Et in se. ad probandum quod prima phsia sit simpliciter speculatiua. Et in. 3. ethi. probat: quod moralis physia ideo est practica: quia non est contemplationis gratia: sed vt boni efficiamur: he autem deductiones essent nulle nisi habitus speculatiuus sit ille cuius finis est tantum speculari et practicus cuius finis est tantum operari.

Preterea: intellectus speculatiuus fine differt ab intelleeiu practico. igitur et habitus speculatiuus ab habitum practico: consequentia est euidens: et antecedens ponit expresse philosos. 3 de anima. super quo verbo dicit commentator commento quarto: quod finis in tellectus speculatiui est scientie tantum: operatiui autem id es pra ctici operari. Et idem dicit. 2. metaphi. commento. 3. Et commentator celestis hicrarchie dicit: quod speculatiua solum verum scrutari eligit pro suo fine: nil aliud nisi tedeus.

Scotus in proio i q. vlti. arti. 3. Sed contra modum istum dicendi quidam doc. arguit prmo sic: vel habitus dicitur practicus propter extensio nem actualem ad opus: vel propter aptitudinem non propter actualitatem: quia tunc faber non intendens operari: non haberet cognitionem practicam: igitur propter extensionem aptitudinalem: sed aptitudo non conuenit vni nature et repugnat alteri: nisi propter aliquod absoluntum in tali natura: nam quia hec natura est talis ideo conuenit sibi talis aptitudo: igitur praesupponimus in ipsa consideratio ne aliquam conditionem intrinsecam per quam sibi conueniat talis aptitudo: hec autem condictio considerationis in se est ab aliqua causa eius priore: cause autem eius prio res sunt intellectus et obiectum: igitur conuenit sibiab intellectu vel obiecto.

Preterea: aut finis vt elicitus extra facit habitum esse practicum: aut vt cognitus: aut vt consideratus et intentus. Non vt elicitus: quia sic est posterior habitum et effectus aliquo modo: effectus autem non distinguit causam. Nec vt intentus: quia naturaliterantequam intendatur est talis cognitio. S vt cognitus: sic habet rationem obiecti: igitur obiectum distinguit.

Preterca: si scientiam esse practicam et ordinari ad praxim: vt ad finem conuertantur: tuc moralis scientia non esset practica: consequens est contra philosophum i es et 4. ethi. igitur antecedens consequentia probatur: quia finis eius est felicitas que secundum ipsum 4. ethi. consistit in speculatione: non in praxi.

Pre terea: non omnis cognitionis practice: finis est praxis: aliqua enim intellectio est respectu praxis potentie inferiorum: puta appetitus sensitiui: vel potentie motiue: nullus autem actus potentie inferioris est finis actus intellectus: quia nihil ignobilius est per se finis actus nobilioris: actus autem intelligendi est nobilior et perfectior quocumque actum cuiuscumque potentie sensitiue inferio ris: ergo et c.

Responsio ad rationes scoti. Ad primum istorum potest dupliciter responderi. Primo qui dem potest dici: quod habitus non dicitur formaliter practicus aliquo respectu: nec actuali nec aptitudinali sicut ratio pasupponit: quia omnis habitus practicus: nquantum practicus: est actiuus et factiuus: et relatio non est principium actionis: nec factionis: procedit igitur ratio ex falso fundamento: nec est bona consequentia: habitus dicitur practicus denominatiue a praxi: igitur dicitur practicus propter respectum actualem: vel habitualem ad opus: licet talis respectus sequatur naturam habitus. Secundo: potest dici si concedatur quod habitus dicitur practicus propter extensionem aptitudinalem ad opieus quod talis aptitudo praesupponit in ipsa consideratione aliquam conditionem intrinseeam: per qua conuenit sibi: quia conuenit ei per propriam eius natura. Et quando dicitur quod ista conditio considerationis in se est ab aliqua causa eius priore vel intelligit de causa intrinseca vel extrinseca: si primo mo: non est verum: quod cause eius priores sint intellectus et obiectum: quia nec intellectus: nec obiectum sunt de intrinseca ratione habitus: sie secundo modo: cum cause extrinsece sint efficiens et finis: vel intelligit de causafinali: vel de causa effectiua: si primo modo: ratio est ad oppositum quia non sequitur quod talis aptitudo conueniat habitui ab intellectu vel ab obiecto: sed a fine: quod est propositum: si secundo modo: concedo quod talis contradictio est effectiue ab eo a quo effectiue causatur habitus: quia ista condictio non est aliqua res distincta ab habitu: sed pa eius natura: siue causa eius effectiua sit obiectum: siue intellectus: quod magis credo: sed ex hoc non sequitur: quod habitus dicatur practicus ab obiecto: etiam si ponatur eius causa effectiua: nisi eo modo quo creatura dicitur creatura a deo: quia est effectuis eius: et illud non est ad propositum: quia causa effectiua non est distincta eo modo quo nunc loquimur.

Thonas de argentina in prologo i q. vlti. arti. i. Ad secundum respondet quida doc. noster dicit quod distinctio est insufficiens: quia nec sic: nec sic: sed finis est illius distinctionis et denominationis causa: inquantum determinatur obiectum ad causandum habitum iuxta exigentiam ipsius finis.

Contra thoma. Ista tamen solutio non fatisfacit: propter duo. Primo: quia praesupponit obiectum esse causam effectiuam ipsius habitus: quod non reputo esse verum: de hoc tamen alias. Secundo: quia finis non potest determinare obiectum ad causandum habitum: etiam si ponatur eius causa effectiua: nisi vt elicitus extra: vel vt cognitus: vel consideratus et intentus: gitur adhuc reddit prima difficultas. Dimissa igitur hac repraesensione potest ad rationem tripliciter responderi. Primo: quidem potest dici: quod finis facit habitum esse practicum vt elicitus extra. Et quando dicitur: quod sic est posterior habitum et effectus aliquo modo: dico quod licet repugnet posteriori distinguere suum prius formaliter et intrinsece per modum efficientis: non tamen per modum finis: et ideo quamuis finis habitus practici: vt ponitur in esse per habintum practicum fit posterior babitum: et vt sic repugnet sibiquod distinguat habitum practicum a speculatiuo formaliter et intrinsece per modum efficientis: non tamen repugnat sibi quod distinguat per modum finis quia licet finis semper sit prior intentione his que sunt ad finem: non tamen executione.

Secundo potest dici: quod sicut habitu facit ese practicum vt consideratus et intentus. Et ad probatio nem potest dici. Primo: quod talis cognitio non est naturaliter antequam intendatur finis: quod patet ex duobus Primo: quia tunc finis non esset prior intetione his qui sunt ad finte Secundo: quia ad productionem talis cognitionis non requiritur concursus quatuor causarum: quarum: quod licet est falsum Secundo potest dici: quod si concedatur: quod talis cognitio sit naliterantequam intendatur finis: quod ex hoc non sequitur: quod finis non faciat esse practicum habitum de nominatione extrinseca et arguitiue: sed bene sequitur: quod non facit ipsum esse practicum formaliter et intrinsece: nec etiam effectiue: et hoc nullus negat.

Tertio potest dici: quod finis facit habitum esse practicum vt cognitus. Et ad probationem Primo potest dici: quod saltem non est realiter verum: quod finis vt cognitus habeat rationem obiecti: quia finis proprius theologie nostre est dilectio dei: et tamen constat: quod dilectio: qua creatura diligit deum non habet rationem obiecti: nec subiecti: nec vt elicita extra: nec vt cognita: nec vt intenta: cum subiectum theologie etiam per eos sit deus ipse: vel sub ratione deitatis: sicut in patria: vel infinitatis: sicut in via vt dicunt. Secundo potest dici etiam si concedatur: quod finis vt cognitus habeat rationem obiecti: quia ex hoc non sequitur: quod obiectum distinguat inquantum obiectum quia non distinguit: vt habet rationem obiecti: sed vt habet rationem finis.

Ad tertium dico: quod felicitas non est finis proprius et immediatus scientie moralis: sed vltimus et remotus: et a tali scientia non denominatur: quia sic omnes scientie tendunt ad vnum finem: quia quaelibet ordinatur ad beatitudinem vltimate. Ad quartum nego antecedens Et ad probatione concedo: quod aliqua intellecto est respectu praxis potentie inferio ris. Et quando dicitur: quod nullus actus potentie inferioris est finis actus intellectus: quia nihil ignobilius est finis noblioris. distinctio de fine: quia quidam est finis vltimus: et quidam intermedius: verbi gratia: in motum ad finitatem est duplex finis: finis intermedius: et hec est sanitas: propter quam homo mouetur: et finis vltimus in isto ordine et iste non est sanitas: sed perfectio hominis: quia homo non appetit sibi propter se sed propter perfectionem sui: cuius signum est. quia si sanitas non esset perfectio homonis non appetere tur ab homine perfecto: perfectio igitur hominis vel homo: habet homo rationem vltimi finis: et non ipsa sanitas. His prem issis dico: quod nullus actus potentie inferioris est finis vltimus intellect onis: quia nihil ignobilius est finis nobilioris: aliquis tamen actus potentie inferioris potest esse finis eius intermedius: quia sic non repugnat ignobiliori: quod sit finis nobilioris: quia sanitas corporalis ignobilior est intellectione: et tamen est finis medicine modo predidicto: et hec de prima.

Secundus articulus. QUantum ad secundum arti. pono quattuor conclusio. nes Premitto tamen ad earum intellectionem sicut et in praecedenti. q. quod theologia viatoris potest accipi: vno modo prohabitu vnius conclusionis theologice tantum. Alio modo pro habituomnium conclusionum pertinentium ad ipsam Et intelligo q. de theologia secundo modo dicta: quia sic doc. querunt communiter an sit practica vel speculatiua: cuius ratio est: quia posito: quod aliquis habitus thelogie primo modo dicte sit vere practicus: et aliquis vere speculatiuus: adhuc istihabitus habent ordinem inter se: vel ad vnum tertium cuius finis principaliter intenditur in tota thelogia: et a quo per consequens debet tota denominari.

His premissis pro intellectu. q. Prima conclusio est: quod habitus theologicus viatoris non est proprie practicus: probatur.

Primo sic: nullus habitus cuius finis non est proprie praxis est practicus: hoc patet per diffinitionem habitus practici: sed finis theologie non est proprie praxis: quia eius finis proprius et principalis est dilectio dei: ex. q. pre cedenti: que non habet proprie rationem praxis: vt patet ibidem ergo etc.

Secundo sic: nullus habitus practicus in¬ nobis est nobilissimus: sed habitus theologie in nobis est nobilissimus: igitur non est practicus: minor supponitur: maior probatur: quia habitus speculatiuus est nobilior practico: igitur practicus non est nobilissimus: consequentia est nota. et antecedens est physi 6. et hicorum vbi dicit: quod intellectus speculatiuus melior est: quam practicus: et habitus speculatiuus perfectior practico: super quo verbo sicut inquit comenta tor: nec melioris particule anime prudentia est virtus: quam sapientia: si quidem sapientia speculatiui intellectus habitus et virtus: prudentia vero practici: melior autem inteellectus speculatiuus practico quemadmodum speculatio melior actione: ergo etc.

Tertio sic: omnis notitia practica ordi natur principaliter ad dirigendam operationem aliquam: que vere sit pratis: hoc patet in omnibus inductiue: sed theologia viatoris non ordinatur: etc. igitur non est practica: proba tur minor: quia principaliter ordinatur ad dirigendum actus voluntatis circa finem vltimum: talis autem actus non est proprie praxis: sicut patet ex conclusione precedenti: igitur etc.

Secunda conclusio est: quod theologia viatoris non est habitus speculatiuus: probatur Primo sic: nullus habitus cuius finis proprius et principaliter non est speculatio est pure speculatiuus. hoc patet per diffinitionem speculatiui: sed finis proprius et principaliter intentus in habitu theologico viatoris non est speculatio: quia eius finis est dilectio: de qua constat: quod non sit speculatio. ergo. Et confirmatur: quia finis scientie speculatiue est scire: tantum vt patet: per comentatorem. 3. de anima comento. 4o. et 2. metaphisice comento 3. sed finis theologie non est tantum scire quia diligere non est scire igitur etc.

Secundo sic: finis principaliter intentus in theologia viatoris est nohilior omni speculatione saltem pro statuvie: igitur t heologia viatoris non est habitus speculatiuus: antecedens patet: quia dilectio dei meritoria est nobilior omni speculatione: saltem pro statu vie: consequentia probatur: quia vel speculariest aliquo modo finis theologie viatoris vel non: si non: nullo modo potest dici speculatiua: quod est propositum: si sic: idem sequitur quia quando aliqua scientia habet plures fines: a nobiliori tamntum debet denominari: sed speculatio: etiam si sit aliquo modo finis theologie non est nobilior: sed dilectio saltem pro statuvie: vt assumitur in antete: ergo etc.

Tertio sic: nulla notitiadirectiua alterius operationis: quam intellectus est pure speculatiua: hoc patet: in omnibus inductiue: sed constat quod thelogia dirigit actus nostros etiam exteriores circa diuina igitur etc.

Tertia conclusio est: quod habitus theologicus viatoris non est simul practicus et speculatiuus: probatur Primo sic: impsicatio contradictionis est: quod finis proprius et princi paliter intentus eiusdem habitus sit scire tamntum et operari. hoc patet: quia sequitur finis istius habitus: demonstrato: quocumque est operari: igitur non est scire tantum: igitur implicatio contradictionis est: quod habitus theologicus sit siul practicus et speculatiuus: patet ista consequentia: quia finis habitus speculatiui est scire tantum practici est operari vt patet ex supradictis.

Secundo sic: implicatio contradictionis est: quod idem habitus sit suigatia: et non sit sui gratia: igitur implicatio contradictionis est: quod idem habitus sit simul practicus et speculatiuus: antecedens patet consequentia probatur: quia habitus speculatiuus est sui gratia: practicus autem non primo metaphisice: ergo etc.

Tertio sic: impossibile est habitum theologicum primo et principaliter ordinari ad duos per se fines: quorum vnus non deducatur ad alterum: nec ambo ad vnum tertium: igitur impossibile est ipsum simul esse practicum et speculatiuum: consequentia patet quia habitus practicus et speculatiuus distinguuntur finibus: ex articulo precedenti: antecedens probatur: quia vel habitus theologicus est vnus vnitate simplicis forme vel non si sic: clarum est antecedens: quia vnius talis habitus est tantum vnus finis principaliter intentus: si non: sed plures facientes tantum vnum vnitate cuiusdam totalitatis et per se ordinis: quod credo verius adhuc idem sequitur: quia licet vnus eorum possit ordinari ad vnum finem: et alius ad alterum: totus tamen habitus includens vtrumque: nul¬ lo modo: tum quia omnis multitudo reducitur ad vnitatem: tum quia tales habitus partiales habeunt per se ordinem inter se vel ad vnum tertium: cuius finis principaliter intenditur in toto habitu: ergo etc.

Quarto sic: finis principaliter intent in habitu theologico viatoris: non est praxis: nec speculatioigitur non est practicus: nec speculatiuus: nec per consequens practicus siul et speculatiuus tota inducto: patet ex dictis.

Quarta conclusio est: quod habitus theologicus viatoris oprie dicitur affectiuus: probatur Primo sic: illa scientia cuim finis principaliter intentus est dilectio vel affectio: proprie dicitur affectiua: thelogia viatoris est huiusmodi: igitur etc. minor patet ex. q. precedenti: maior probatur: quia sicut illa scientia proprie dicitur practica cuius finis est operari: et illa proprie dicitur speculatiua: cuius finis est taum specularisic et illa cuius finis principliciter est affectio proprie dicetur affectiua.

Secundo sic: ille habitus qui per nam suam inclinat ad operationem quae non est praxis nec speculatio: sed affectio non est practicus nec speculatiuus: sed affectiuus: habitus theologie est huiusmodi: ergo minor patet ex supradictis: maior probatur: quia sicut ille habitus qui per naturam suam inclinatad operationem: quae non est pratis sed speculatio non est practicus sed speculatiuus: et ille qui per naturam suam inclinat ad operationem: que non est speculatio: sed praxis est practicus non speculatiuus sic etiam omnem dicere in proposito. Ex his infero: quod sicut scientia quadam est practica quedam speculatiua: et quedam affectiua: sicut etiam et intellectus: quidam est practicus: quidam speculatiuus: et quidam affectiuus: ratio huius est: quia sicut scientia speculatiui est habitus intellectus speculatiui: et proctica practici: sicut affectiua erit affectiui. Et confir matur: quia sicut intellectus dicitur practicus a denominatione extrinseca: quia extenditur ad praxim: sic etiam dicetur affectiuus: quia intenditur ad affectionem: que proprie non habet rationem praxis.

Tertius et quartus arti. QUantum ad tertium et quartum arti. simul contra conclusiones istas: mouenda et dissoluenda sunt dubia. Et primo contra primam conclusionem est quedam opinio: que ponit theologiam esse pure practica: pro qua quidam doctor arguit.

Scotus in prolo. i. q. 4. Primo sic: illa cognitio est practica: que est aptitudinaliter conformis volitioni recte: et naturaliter prior ipsa tota thelogia necessaria intellectui creato est sic conformis actui voluntatis create et prior eo: ergo maior patet: quia ratio propria et conuertibilis cognitionis: proprie praectice est habere istum duplicem respectum aptitudinalem ad volitionem elicitam: que vere est praxis. probatur minor: quia primum obiectum est virtualiter conforme volitioni recte: quia a ratione eius sumuntur prima principia rectitudinis in volitio ne: ipsum etiam determinat intellectum creatum ad notitiam rectitudinis ipsius pratis: quo ad omnia theologica necessaria prius naturaliter: quam aliqua voluntas creata velit: aliter non esset necessaria igitur ex primo obiecto sequitur tam conformitas: quam prioritas thelogie ad volitionem: et sic patet minor.

Preterea: primum obiectum theologie est finis vltimus: et principia in intellectu creato sumpta a fine vltimo sunt principia practica: igitur principia theologie sunt practica: itur et conclusiones practice.

Aureolus in prolo i. q. 5. ar. Preterea: ad idem quidam alius doc. arguit: Primo sic: ille habitus est pure practicus qua est de obiecto at tingibili absolute ex cellentibus operationib:us et per nobiliores actus: quam sit actus illius habitus: habitus theologicus est huiusmodi: igitur maior patet: tum quia talaobiectum comparatur ad scibilitatem non ad speculibile tantum sed vt operabile i operibus attingibile: tum quia scientie practice ideo dicuntur practice: quia nobiliori modo attingunt obiectum: quam per intelligere: sicut patet de medicinaet similibus: quia melius est habere sanitatem: quam ipsa. intelligere: et esse egrotum Et melius est habere virtu¬ tes quam intelligere vel scire quid virtus sit: vt patet: 2. eth co. minor probatur: quia si quis adheret deo per fidem in eum assurgit per specie: et ipsum diligit per chari tatem: nobilibus operationibus deum attingit quod sit cognitio: quae habet per theologiam

Preterea: quando obiectum est operabile id est operationibus attingibile habitus transiens super ipsum: qui maxime negociatur circa opera: et docet operibus ipsam attingi est pure practicus theologia est huiusmodi: vt patet: ergo. Preterea: ille habitus: qui non habet profine actum solum quem eliciter immo et actum quem dirigitet pure practicus: thelogia est huiusmodi: quia habet pro fine actum credendi: quem dirigit: quia per theologiam fides defenditur nutritur et roboratur: vt patet per. b. Aug. 14. de tri. c. igitur etc. Pre terea: illa scientia. quae non est vt scientiamus. sed vt boni fiamus est pure practica: quia eius finis non est scire: sed operari: sed theologia est huiusmod secundum Aug. contra academicos:

Franciscus de maronis in prolo. i. q. vltima ar 2. Preterea: quidam alius doc. ad idem arguit sic: illa scientia: que regulat actum voluntatis nostre circa diuina est mere practica: theologia viatoris est huiusmodi: quia ipsa ostendit diuinis non esse vtendum: sed fruendum vt ait Aug. de doctrina christiana: igitur etc.

Preterea: illa notitia: que dirigit actus nostros exteriores ad cultum diuinum secundum virtutem latr est est mere practica: theologia viato ris est huiusmod. dicit domino: osee. 4. quia tum scientiam repulistirepellam te ne sacerdotio fungaris mihi. ergo. Sed istis non obstantibus videtur mihi: quod thelogia proprie loquendo non possit dici de scientia practica: pro solutione tamen prime rationis et aliquali impugnatione illius doc qui facit eam Premitto duas propositiones. Prima est: quod ratio formalis et adequate habitus speculatiui non consistit in priuatione illius duplicis respectus: quos ponit ille doc. primoritatis scilicet et conformitatis. et volitionem rectam: ista propositio patet: quia habitus speculatiuus vt speculatiuus est nobilior practico vt est practicus secundum arist. et secundum omnes: iuratio formalis et adequata habitus practici quod non est possibile si consistat in tali priuatione: quia cum omnis priuatiosit purum nihil vt patet per anshel. de conceptu virginali per totum: et de casu diaboli. ca. 11. et in multi aliis locige: nulla praeuatio est nobilior ratione formali habitus practici. Et confirmatur per eum. quia ratio formalis habitus practici vt dicit consistit in duplici respectu pre dicto. sed nulla priuatio alicuius respectus posti est nobilior illo respectu: ergo etc.

Preterea: propria passio entis positiui: non potest esse pura priuatio. hoc patet. quia non ens non est propria passib entis. priuatio aut est non ens: sed esse speculatiuum secundum istum doc. est propria passio scientie igitur esse speculatiuum non est priuatio: nec consistit in priuatione.

Secunda propositio est: quod ratio propria et conuertibilis cognitionis practice non consistit in duplici respectu aptitudinali predicto. sicut iste doctor imaginatur. Ista propositio sequitur ex precedenti. quia sequitur etiam per eum ratio formalis habitus speculatiui non consistit in priuatione istius duplicis respecius. iunon est ratio formalis habitus practici in positione eiusdem. et ideo de plano negat antecedens: quod tamen patet ex propositione praecedenti Et confirmatur: quia habitus praecticus inquantum practicus est alicuius aptitudo actum vt cophendit factiuum. ergo eius ratio formalis et adquite non contrasistit in respectu: antecedens patet. quia vbicumque arist. facit mentionem de habitu practico dicit ipsum esse actiuum modo praedicto: sit patet 1. et 6 methaphisice: tum quia praxis grece idem est quod operatio latine. igitur praecticum ide est quod operatiuum vel actiuu. consequentia probatur: quia respectus non est principium actus vt patet per philosophum 5. phisicorum igitur.

Preterea: ideo habitus est vere practicus quia dirigit et conformat sibi operationem alterius potentie ab inellectu secundum illum doc. seoper nullum respectum actualem vel aptitudinalem habitus practicus dirigit et conformat sibi ope¬ rationem huiusmodi: ergo: probatur minor: quia dirigere et conformare est quoddam mouere: respectus autem non est principium mouendi: igitur idem quod prius. Responsio ad rationes scoti. Istis probationibus primissis potest ad primam rationem dupliciter responderi: primo quidem potest dici: quod procedit ex falso fundamento: quia non est verum: quod ratio formalis et adequata habitus practici consistat in duplici respectu predicta sicut in ratione supponitur: vt patet ex dictis: potest vlterius dici. secundo etiam supposito: quod ratio formalis habitus practiciconsisteret in huiusmodi respectu duplici: quia illa cognitio est practica quae est aptitudinaliter conformis volitioni in ratione: que pro prie habet rationem praxis et naturaliter prior ipsa sed sub isto sensu minor est falsa: quia volitio siue dilectio dei ad quam principaliter ordinatur theologia non est proprie praxis: vt patet ex supra dictis.

Ad secundum potest vno modo dici supposito: quod finis vlterius coincidat cum subiecto scientie. sicut est in proposito: quia principia scientie non sumuntur ab eo vt habeunt rationem finis: sed vt habeunt rationem subiecti: qualitercumque huiusmodi rationes distiuguantur: et ideo non omne quod talia sint principia practica. Pot etiam dici secundo quod principia sumpta a fine vltimo attingibili operationibus que non sunt in ptante nostra non sunt principia practica: quia praxis est in ptante nostra: et sic in proposito: quia deus est attingibilis a nobis dilectione meritoria: que non est in ptate nostra: vt declaratum est supra.

Responsio ad rationes aureoli. Ad primum vero alterius doc. dico: quod maior est falsa si operationes ille nobiliores non haobesunt proprie rationem praxis: quia scientia non dicitur practica nisi a praxi. et sic est in proposito: quia dilectio dei: quae est operatio excellentior: et ad quam omnis alia saltem pro statu vie finaliter ordinatur non est proprie praxis. Nec probationes sue concludunt: non quidem prima: quia licet tale obiectum non comparetur ad scibilitatem vt speculibile tantum: non tamen operatur vt attingibile operationibus: quae sunt vere praexis. nec secunda: quia scientie non dicuntur praectice: quia nobiliori modo attingunt obiectum: quam per intelligere: immo accidit omnino scientie practice: quod tales operationes sint nobiliores vel minus nob iles quam intelligere: sed ideo scientie dicuntur practice: quia finis principaliter intentus in ipsis est aliqua operatio: quae vere habet rationem praxis. Et per hec patet: quid dicendum ad 2. et 3. quia thelogia non negociatur maxime circa opus: quod vere sit praxis: nec eius finis principaliter intentus est proprie praxis.

Ad quartum concedo maiorem: si talis habitus principaliter ordinetur vt boni fiamus per aliquam operationem existentem in ptante nostra quae vere sit praxis: sed sub isto sensu neganda est minor quia theologia ordinatur principaliter vt boni fiamus per dilectionem dei meritoriam: quae non est in ptante nostra nec habet proprie rationem praxis: vt nunc loquimur.

Responsio ad rationes francisci. Ad primum vero alterius doc. dico: quod maior non est vera: nisi actus voluntati regulatus sit finis principaliter in tentus illius scientie: et sic vere praxis: et sub isto sensu minor est falsa: quia actus voluntatis: qui ponitur finis theoest dilectio dei que non est vere praxis.

Ad vltimum etiam dico: quod maior non est vera: nisi actus exterior directus sit finis principalis illius habitus: et sic minor est falsa: quia nullus actus exterior est finis principalis theoContra secundam conclusionem est quedam alia opinio: quae ponit thologiam esse pure speculatiuam. Illorum vero qui se quntur ista opinonem: quidam diuidunt scientiam sicut: et communis opinio in practicam et speculatiuam: et dicunt theologia non esse practicam: sed speculatiuam: quidam vero nouiores dicunt omnem scientiam speculatiuam et nullam practicam: et ex hoc concludunt theologiam esse speculatiuam et non practicam.

Henricus in summa arti. 8. q. 2. Sequens primam viam arguit Primo sic pro conclusione principali: nobilissima scientia: que maxime est sui gra est pure speculatiua: vt dicitur primo metaphisice: sed theologia est nobillissima scientia et matine sui gratia: igitur etc.

Preterea: quando aliqua scientia habet plures fines: a perfectiori et principaliori tantum debet denominari: hoc patet: quia licet scientia moralis contempletur potentias anime. tamen quia talem considerationem ordinat ad operationem: ideo solum est practica: sed perfectior et vltimus finis theologie est cognitio veri: igitur etc.

Preterea: illa scientia cuius subiectum non est ordinabile ad opus est simpliciter speculatiua: theologia est huiusmodi: igitur minor patet: maior probatur per arist. 6 metaphisice qui probat metaphisicam esse speculatiuam: quia considerat de ente eterno et immobili et non ordinabili ad opus sit pure speculatiua.

Preterea: illa scientia cuius principia sunt precise speculatiua: etiam precise est speculatiua: thelogia viatoris est huiusmodi: igiu maior patet quia tota denominatio scientie residet in principiis. Et confirmatur: quia scientia cuius principia sunt precise practica: est praecise practica: igitur scientia cuius principia sunt praecise speculatiua: est precise speculatiua: minor probatur: quia praiencipia theologie sunt articuli fidei quae sunt pure speculatiui: siest patet in isto: deus est trinus et vuus. Et confirmatur: quia habitus principiorum et conclusionum sunt eiusdem rationis et ad eandem difturiam partinent: sed fides: quae est habitus principiorum est habitus speculatiuus: igitur et thelogia que est habitus conclusionum.

Preterea: idem est finis scientie perfecte et imperfecte igitur si vna est speculatiua et alia: sed theologia vie est imperfecta respectu thelogie patrie: et illa est speculatiua: igitur et ista. Et confirmatur: quia theologia nostra est quedam participatio theologie diuine secn theologia dei est pure speculatiua: igitur et ista

NRodd: in prolo. i q. vltima ar. i. Sequentes vero secundam viam distinguunt Primo de thelogia dicit quod theologia potest accipi pro habitu distincto contra habitus naturaliter acquisitos: vel pro habitu tali quem habet theologus distinguendo eum contra non theologum sicut laicum aliquem Ista distinctione premissa ponunt duas conclusiones:

Prima est: quod theologia secundo modo dicta non est practica: nec speculatiua nec affectiua. sed est tamtum habitus assen tiens. Ista conclusio probatur: quia cuius per se finis non est speculari nec operari nec diligere: sed tantum assentire: illud non est habitus speculatiuus sed sic est de habitu theologico predicto cum non sit nisi fides: ergo etc.

Secunda est: quod thelogia accepta secundo modo est pure speculatiua: quod sic deducunt. omnis scientia de mundo inquantum scientia est ponitur speculatiua: sed theologia secundo modo est scientia cum sit habitus cognitus: igitur minor supponitur: maior probatur multipliciter:

Primo sic: ex per se actu alicuius habitus cognoscimus qualis est habitus: habitus enim non dicitur practicus vel speculatiuus: vel affectiuus: vel quodcumque tale nisi denomination e extrinseca: quia habitus non speculatur sed inclinat ad speculandum: sed per se actus cuiuscunque scientie est speculari: sue scire: igitur quaelibet scientia est speculatiua: probatur minor: quia ille est per se actus alicuius habitus cogniti per quem distinguitur a quolibet habitu non cognitiuo: sed per speculationem: vel scire distinguitur scientia a quolibet habitu non cognitiuo non per alium actum: igitur.

Secundo sic: ille habitus cuius actui accidit esse elicitus vel imperatus a voluntate. non est purus practicus: cum a tali actus deberet dici practicus: sed scientie actus qui est a scire est huiusmodi patet: quia quod est exra euidentia rei non dependet a voluntate: et scire huiusmodi: igitur nulla scientia est practica: et per consequens quelibet est pure speculatiua.

PRreterea: impossibile est: quod habitus practicus sit per se speculatiuus: vel econuerso: sed omnis habitus scientie est speculatiuus: per se cum per se sit ordinatus ad scire: igitur nullus potest esse per se practicus: quia inquantum talis non requirit cognitionem primam nisi ad dirigendum.

PRreterea: habitus non inclinant nisi ad consimiles actus ex quibus generantur: cum igitur scientia generetur tantum ex actibus cognitionis patet: quod per se inclinant ad cognitionem: et per consequens quelibet erit speculatiua. Istis tamen non obstan¬ tibus: non videtur mihi: quod thelogia sit pure speculatlua: cum multo minus videtur: quod omnis scientia sit speculatiua: nec rationes istarum opinionum conuincunt.

Responsio ad rationes henrici. Ad primum igitur: pro prima opinione: concedo maiorem: sifiat comparatio inter scientias practicas et speculatiuas praecise: quia omni scientia practica aliqua speculatiua est nobilior: et sic loquitur arist. sed absolunte et simpliciter non est vera: quia scientia nobilissima creature: nec est practica nec speculatiua: vt patet ex supradictis.

Ad secundum: admissa maiore: nego minore: quia finis proprius et principaliter intentus in theologia veri non est cognitio sed dilectio dei: sicut patet ex q. precedenti: vbi responsum fuit ad probationes istius doc.

Ad tertium: quia praxis greceidem est quod opus vel operatio latine: opus potest accipi quadrupliciter sicut et praxis: vt spectattamen ad propositum accipitur dupliciter: communiter et proprie: Primo modo omnis comparatio alterius potentie ab in tellectu siue habeat rationem praxis: siue non: dicitur opus. Secundo modo sola operatio que proprie habet rationem praxis dicitur opus: si permo modo accipiatur opius: potest concedi maior in bono sen su: sed tunc minor est falsa: quia speculatio de subiecto theologie saltem pro statu vie ad dilectionem dei merito riam finaliter ordinatur: si vero accipiatur secundo modo minor est vera: sed maior est falsa: quia non oportet: quod omnis scientia sit speculatiua: cuius consideratio non ordinatur ad praxim: quia poterit ordinari ad aliquam operationem voluntatis que nec est praxis: nec speculatio: et talis non erit speculatiua nec practica.

Ad quaritum patet: quod de theologia acquisita illa ratio nihil valet de theologia acquisita: quia articuli fidei non sunt eius principiavt declaratum est supra: nec etiam concludit de theologia reuelata: quia licet illi articuli fidei qui ponuntur eius principia aliquo modo: sunt speculatiui: speculatio tamen eorum ad dilectionem dei meritoriam finaliter ordinantur: et ideo non sequitur: quod ipsa sit speculatiua. Et per hoc patet quid dicendum ad confirmationem: fides enim ad dilectionem ordinatur: quia licet fides et spes possint esse sine charitat e: non est tamen pura fides: vel spes sine char.tate: vt dicit gloriae super illo verbo. 1 ad corin. 13. maior autem horum est charitas et ideo ad ipsam sicut ad suum complementum finaliter ordinatur Ad quitum dico: quod theologia patrie non est speculatiua quia eius finis principaliter intentus non est visio: sed dilectio vel delectatio: tamen beatitudo praiencipalius consistat in fruitione: quam in visione vt suppono pro nunc. Et simimiliter ad confirmationem: quia concedo: quod thelogia dei non sit speculatiua sed affectiua: patet: igitur rationes illius doc. non concludere. rationes vero alterius melius concludunt Prosolutione tamen illarum: et aliquali impugnatione illius opinionis praemitto duas propositiones.

Condue rodd. Prima est: quod habitus theologie distinctus contra naturaliter acquisitos est practicus vel speculatiuus vel affectiuus Istam propositionem deduco sic: primo ex concessis ab ipso doc. omnis habitus cognitus est practicus vel speculatiuus vel affectiuus: sed habitus theologie distinctus contra naturaliter acquisitos est habitus cognitiuus: ergo maiorem ipse concedit in prolo. 1 q. vltima. arti. 2. conclusuione 4. vbi probat theologiam. secundo modo dictam esse pure speculatiuam: quia omnis habitus cognitiuus in eo quod talis: est semper speculatiuus: minore vero deduco extra dictis suis sic: omnis habitus qui est de aliquo tamquam de subiecto est habitus cognitiuus: habitus theologie distinctus contra naturaliter acquisitos est huiusmodi: ergo: maiore ipse ponit in prolo i. q. 4. ar. 2. conclusio 3. vbi probando maiorentertie rationis siue dicit sequitur est aliquod subiectum accipiendo subiectum pro re extra: igitur est cognitio illius: ex qua propositione patet secundum eum: quod omnis habitus qui est de aliquo tamquam de subiecto est habitus cognitiuus. Et confirmatur: quia habitus ex quo non elicitur cognitio non habet aliquid pro subiecto: secundum eum ibidem igitur ex opposito si aliquid habet habitus pro subiecto sequitur: quod sit cognitiuus et sic patet maior: minor vero fuit sufficienter deducta contra eundem. q. 3. istius prolo ar 4. ergo etc. Secundo deduco propositione absolute: quia omnis habitus cuius finis proprius et principliciter intentus est priexis: vel speculatio vel affectio: est practicus vel speculatiuus: vel affectiuus hoc patet: quia a tali proprio fine denominatur habitus: sed finis proprius et principaliter intentus in habitu theologie predicte est praxis vel speculatiovel affectio: ergo probatur minor: quia thelogie sic sumpte aliquis est finis: et non nisi praxis: vel speculatio: vel affectio: vt patet: ergo: patet igitur assumpta propositio: verum quod finis principalis theologie sic sumpte non est praxis. nec speculatio sed affectio prout in precedenti articulo de claratum est: ergo etc.

Secunda propositio est quod non omnis scientia inquam tum scientia est: ponitur speculatiua sicut imaginatur iste doc. Ista propositio patet primo: per arist. qui in diuersis locis diuidit scientiam in practicam et speculatiuam: et practica in actiuam et factiuam: et vtraque diuisio esset nulla: sinulla scientia esset practica: sed omnis speculatiua.

Preterea sinis scientie speculatiue est scire tantum vt patet per comentatorem. 2. metaphisice comento. 3. Et. 3 de anima comento. 4. igitur non omnis scientia est speculatiua: consequentia patet: quia multarum finis est operari non scire tamtum est per comentato rem vbi supra.

Euasio rodd. Hic dicitur: quod non diuiditur scientia in practicam et speculatiuam tamquam in aliquod per se contentum sub scientia sed solumin aliquod quod per se pertinet ad intentionem scientis: et ideo speculari est per se finis scientie sub modo quo scientia est: praecticum autem facere aliquem actum elicitum: vel imperatum a voluntate: et per accidens finis scientie et per se finis scientis: et ideo non sequitur: quod per se finis scientie non sit tamtum scire: et sic exponunt omnes auctoritates.

Contra euasionem rodod. Ista tamen euasio est nulla: quia primo vel aliqua scientia dicitur practica denominatione extrinseca ex intentione scientis vel non: quod patet esse falsum etiam per eum: si sic: sequi tur: quod omnis scientia poterit esse practica: quia ex intentione scientis: omnis poterit ordinari ad opus vt ad lucrum: hoc autem contradicit arist. et rationi: quia arist. non dicit omnem scientiam esse practicam et speculatiuam: sed aliqua speculatiuam. aliquam practicam.

Preterea: arist. in prohemino metaphisice: quia scientia speculatiua est sui gratia: practica autem non: quia est gratia vsus: vel igitur intelligit: quod scientia practica non sit sui gratia: quia ordinatur ad vsum tamquam ad per se finem scientie vel tamquam ad per se finem scientis si detur primum: habetur intentum: si secundum: cum omnis scientia speculatiua ex intentione scientis possit ordinari ad vsum nulla erit sui gratia: quod contradicit arist.

Preterea: si ista opinio sit bona sequitur: quod eadem scientia in eodem homine erit vno tempore practica et alio non: quod est sine ratione dictum: consequentia patet: qui ex intentione scientis potest vno tempore ordinari ad vsum: et alio non.

Preterea: sequeretur: quod metaphisica non esset magis speculatiua: quam moralis philosntia: nec illa magis practica: quod philoso contradicit et ratiom: consequentia patet: quia quaelibet earum secundum istam viam est per se speculatiua et certum est: quod ex intentione scientis quaelibet potest ad vsum ordinari: et sic esset practica secundum istum modum dicendi: immo sequeretur quod metaphisica in aliquo posset praectica esse: in quo philysiamoralis non esset practica: quod est loqui ad placitum consequentia est nota: quia ex intentione scientis posset metaphisica ordinari ad opus et moralis philostia non: igitur.

Responsio ad rationes roduod. Istis propositionibus praemissis respondeo ad rationes: Ad rationem: igitur pro prima conclusione nego minorem: quiaiper se finis theologie sic sumpte est dilectio dei: quia frinis legis est dilectio secundum apostolum. Et ad probationem quando dicitur: quod theologia sic sumpta non est nisi fides concedenda sed ex hoc non sequitur: quod elus per se finis non sit dilectioquia fides ad dilectionem ordinatur. Ad rationem vero prosecunda conclusione: nego maiorem quia non est verum: quod omnis scientia inquantum scientia sit speculatiua: sicut patet ex propositione precedenti. Et ad probationes respondeo.

Ad primam concedo: quod ex actu per se finis alicuius habitus cognoscimus qualis est habitus: quia habitus non dicitur praecticus vel speculatiuus: vel affectiuus: nisi quia actus: qui est per se finis eius est praxis vel speculatio vel affectiosed in isto sensu nego minorem: quia non est verum quod per se finis cuiuscumque scientie sit speculari siue scire: v. patet per philosophum et comentatorem pluries allegatos. Et ad proba tionem nego mainore in sensu dato: quia non oportet quod actus ille per quem distinguitur habitus cognitiuus a quolibet non cognitiuo sit per se finis habitus non cognitiui: eo modo quo loquimur nunc de fine: loquimur enim de fine cuius: non de fine quo: sicut patet ex. q. precedenti: concedo: quro quod omnis scientia tam practica: quam speculatiua distinguiab habitum non cognitiuo per fcire vel cognoscere: quia quilibet est habitus cognitiuus: inter se autem non distinguutquia per se finis cuiuslibet scientie speculatiue est scire tamntumn practice autem operari.

Ad secundum: eodem modo dico: quia concedo maiorem de actu qui est per se finis cuius ipsius habitus et sub isto sensu: minor non est ad propositum: quia non est verum: quod scire sit actus cuiusiibet scientie isto modo: vt patet ex dictis: concedo ergo quod actus ille qui est per se finis scientie practione est per se elicitus vel imperatus a voluntate: sed talis non est scire sed operari.

Ad tertium nego minorem quia physia moralis non est per se speculatiua: quia non est vt sciamus: sed vt boni efficiamuus vt patet per philosophum 2. ethicorum. Et ad probationem dico: quod non omnis scientia ordinatur ad scire praecise quia aliqua ipsum scire ordinat ad operari: et ideo non omnis est per se speculatiua Ad quartum: concedo maiorem de actu elicito per habitum: et sub isto sensu concedo minor conclusionem: verum. est: quod scientia solum inclinat ad cognitionem sicut ad actum elicitum: sed ex hoc non sequitur: quod omnis scientia sit speculatiua quia scientia non denominatur practica ab actu quem elicit: sed ab actu quem dirigit. Contra tertiam conclusionem: est quedam opinio que ponit theologiam esse practicam et speculatiuam: pro qua quidam doc. arguit.

Sanctus thomas parte. i. q. 1. arti. 4. Primo sic: illa scientiaque vna existens se extendit ad ea que partinent ad diuerisas scientias humanitus adin uentas: quarum vna est practica: alia speculatiua: est practica et speculatiua thelogia est huiusmodi: extendit enim se ad ea que pertinent ad diuersas scientias phisicas: propter rationem communem quam in diuersis attendit prout sunt diuino lumine cognoscibilia: igitur etc.

Preterea: thelogianostra est quedam imago: sed thelogia dei vna existens erit speculatiua respectu sui eorum que facit ithelogia nostra vna existens est speculatiua respectu dei cogniti: et practica espectu operum virtutum que dirigit.

Preterea: illa scientia que per se considerat de speculationibus vt speculabilia sunt et de agibilibus vt agibilia sunt est simpliciter practica et speculatiua: patet de se: theologia est huiusmodi: igitur probatur minor: quia thelogia considerat de diuinis et actibus virtuosis: igitur de speculibilibus et agibilibus: vel igitur de speculbilibus considerat propter se vel gratia agibilium: si det primum igitur per se considerat de speculibilibus vt speculsbilia sunt: et sic intentum: si detur secundum speculibilia sua ac ciperet ab aliqua alia scientia: quod est falsum: et per eandem rationem probatur de agibilibusc.

Preterea: illa scientia cuius finis est veritas et operatio est simul. speculatiua et practica quia finis speculatiue est veritas et practice est opus. 2. metaphisice: theologia est huiusmodi: ergo: probatur minor: quia theologia habet veritatem fidei et bonitatem morum pro fide: ordinatur enim ad illumi¬ nandum intellectum in fide et infammandum affectum in charitate.

Responsio ad rationes thome. Ad primum istorum concedo maiorem: si illa scientia vna existens ordinatur ad praxim vel speculationem tamquam ad duos per se fines: quorum vnus non ordinatur ad alium: nec ambo ad vnum tertium: sed sub isto sensu minor est falsa: vt patet ex dictis.

Ad tertium potest Primo dici: quod theologia dei non est speculatiua: nec practica: sed affectiua: quia eius finis principaliter intentus est affectiovel dilectio: non praxis vel speculatio: Post etiam dici se deo: concesso quod thelogia dei sit simul practica et speculatiua: quod non est simile de theologia nostra: theologia nostranon est imago illius perfecta: sed diminuta. Et vlterius theologia dei est infinita: et ideo vna existens equipollet scientiis per se distinctis: thelogia vero nostra est finita: et ideo nulla existens non equipollet diuersis: sic quod simulpossit esse practica et speculatiua.

Ad rationes gofredi. Ad tertium: conceditur maior sicut ad primum: valet si illa scientia ordinetur ad praxim: et ad speculationem sicut adduos per se fines: etc. sed tunc minor est falsa: vt patet: Ad quartum eodem modo dico: quia tam veritas quam opinio in nostro habitu theologico ad dilectionem deifinaliter ordinatur.

Opinio communis. Contra quartam conclusionem: est communis opinio quasi omnium doctorum: pro qua ex dictis diuersorum doctorum potest argui Primo sic: quando aliquid diuiditur per opposita: proprietas vnius oppositi non denominat aliud oppositum: exemplum animal diuiditur in hominem et asinum: ideo rationalitas: que est proprietas hominis non denominat a sinum: igitur cu habitus diuidatur per intellectum et affectiuum proprietas affectiui quae est affectiuitas non potest denominare intellectum. et sic non potest dici scientia affectiua.

Preterea: omnis scientia ponitur in potentia vt dirigatur actus. sed omnis actus qui dirigitur est speculatio vel operatio: igitur omnis scientia est speculatiua vel practica.

Preterea: omnis intellectus est specnlatiuus vel practicus: tertio de anima: igitur omnis scientia similiter nulla est: igitur affectiua.

Preterea: si dilectio dei denominat theologiam: quia est meritoria: omnis actus meritorius denominabit ipsum: igitur cum credere et orare et huiusmodi actus sint meritorii: theologia erit creditiua et oratiua et sic de aliis: quod est inconueniens.

Preterea omnis scientia cuius subiectum est a no bis agile et operabile: est scientia practica et omnis cuius subiectum non est a nobis agibile: nec operabile est scientia speculatiua. Istam propositionem ponit aristo. 6 metaphisice. dicit de ente cuius principium est in nobis est scientia practica: et de ente cuius principiumuon est in nobis est scientia speculatiua. Et idem vult auicen. primo metaphisice sue. c. 1. dicit quod de ente: quod est opus nostrum: et nostre dispositionis est scientia practica: de ente vero: quod non est opius nostrum est scientia speculatiua: sed omnis scientia de mundo est de sub ectoa nobis agibili vel non agibili: igiur omnis scientia est practica vel speculatiua.

Preterea: finis ad quam finaliter habitus ordinatur vel est in intellectu subiectiue: vel extra intellectum: si in intellectu: est habitus speculatiuus: si extra: erit practicus igitur ficticie ponitur tertium menbrum.

Preterea: omnis scientia est sui gratia: vel non est sui gra: si sui gratia: igitur speculatiua ex prohemio metaphisice: si non est sui gratia: igiur gratia vsus: et sic practica: vt patet ibidem.

Preterea illud: quod conue nit scientie practice non facit: tertium genus scientie distinctum a practica: sed bonitas effectus conuenit scientie practice quia tota scientia moralis finaliter ordinatur vt boni fiamus et affectus perficiatur bonitate virtutum ergo bonitas et perfectio affectus non faclt tertium genus scientie distinctum a practica: et per consequens si theologia finaliter ordinatur ad perfectionem effectus et vt boni fiamus non facit tertium genus etc. sed erit praectica

Pretera: aut theologia affectiua dei est: quia finis eius sit cognitio charitatiue affectionis: aut quia fi¬ nis eius est cognitio qualiter charitatiua affectio h abetfieri Primum dari non potest: quia cognitiocharitatis est speculatiua non affectiua: sicut cognitio sapientie vel bonttatis: vel cuiuscunquem alterius potentie: seu virtutis. Nec secundum: quia cognitio quae cognoscitur qualiter charitatiua affectio fiert debeat est practica: sicut cognitio quae cognoscitur qualiter sit credendum vel virtuonse operandum.

Pre terea: arist. 6 metaphisice volens probare scientiam naturalem esse speculatiuam sic procedit. scientia naturalis vel est actiua vel speculatiua: et accipit actiuam: vt comprehendit factiuam sed non est actiua: igiur speculatiua: hec autem deductio esset nulla: nisi practicum et speculatiuum sufficientur diuiderent scientiam in communi. Ad idem est philosns expresse 6 metaphisice et 6. ethicorum: qui omnes scientias ad genus speculatiui vel practici reducit. Idem est vult auicen. primo metaphisice sue. c. 1. Et algam el in metaphisica sua: et vniversaliter omnes phantes iur R no ad rationes pro opinione communi.

Ad primum istorum potest vno modo dici: quod intellectiuum non opponitur affectiuo quia non contrarie: nec contradictorie: nec puatiue: nec relatiue vt patet: igitur concessis premissis nihil sequitur Post etiam dici secundo large loquendo de oppositione: quod non est aliquod inconueniens: quod proprietas vniius opposti iest dispati denominet: aliud: dicitur enim opus humanum humanitate quae est in homine: et in proposito dicitur habitus practicus operatione alterius potentie ab intellectu: igitur non est mirum si dicitur affectiuus ab operatione ipsius affectus: vnde si ratio concluderet: probaret nullum habitum intellectiuum esse practicum: quia habitus intellectiuus non posset denominari ab operatione alterius potentie: quam intellectus: Potest vlterius dici tertio: quod proprie tas affectionis est affici: sicut proprietas intellectus est intelligere: et a tali non dicitur habitus affectiuus: quia habitus non afficitur sed dicitur affectiuus: quia inclinat ad dilectionem et affectum: sicut dicitur speculatiuus non quia ipse speculetur: sed quia inclinat ad speculandum: inclinare aut ad dilectionem. et affectum non est proprie tas affectus: equiuocatur igitur de affectiuitate: vt patet Ad secundum dico: quod non omnis actus qui dirigitur est speculatio vel op eratio quae sit praxis proprie dicta: igitur non omnis scientia est practica vel speculatiua: equiuocatur enim de operatione que potest accipi large et stricte: vt dictum est super.

Ad tertium: negatur maior: quia aliquis intellectus dicitur affectiuus: vt patet ex dictis. Et ad philosophum dicendum: quod sicut non vidit habitum qua ndon esset practicus nec speculatiuus: sic nec intellectum: cur autem ad talium notitiam non peruenit dicetur infra.

Ad quartum potest vno modo dici: quod solus finis principaliter intentus denominat habitum vel scientiam: quia ille solus intenditur gratia sui: alii autem propter illum et quia talis in proposito est sola dilectio: non credere vel orare etiam si quod libet istorum esset per se meritorium: theologia tamtum dicitur affectiua non creditiua: nec oratiua. Post etiam dici secundo: quod sola dilectio est per se meritoria: alii autem actus nostri non sunt et per se meritori: sed ratione dilectionis: quia non sine dilecrione: vt patet 1 ad corin. 13. et 1. 4.

Ad quintum: nego maiorem: quia adhoc quod scientia sit speculatiua non solumrequi ritur quod eius subiecum non sit nobis agibile: sed vna cum hoc requiritur quod eius finis principliciter intentus sit speculatio: quod in proposito dici non potest: cum speculatio ordi netur ad dei dilectionem per quam perfectius attingitur subiectum theologie: quam per speculationem. Et ad philosophum concedo: quod de ente cuius principium non est in nobie: est scientia speculatiua: sed ad hoc non sequitur: quod de tali non possit esse nisi scientia speculatiua: sicut de ente cuius principium est in nobis: est scientia practica: et tamen non sequitur quod de tali non sit nisi scientia practica: quia de actibus intelligendi: et volendi cuius principia sunt in nobis: est scientia naturalis queius principium non esset in nobis possit esse scientia: que non sit non est practica. Et eodem modo ad auicen. Nec valet si dicatur: quod nec philosos nec auicen. dixerunt: quod de ente cu¬ speculatiua: quia locus ab auctoritate non tenet neg atiue: nec est bona consequentia: nec presertim theologo: phosi non fecerunt de hoc mentionem: ergo non est ponendum aliter nullus habitu st super naturaliter infusus esset ponendus: quia de nullo tali phi tractauerunt.

Ad sextum concedo: quod finis ad quem habitus theologicus principaliter ordinatur est extra intellectum: sed ex hoc non sequitur quod sit practicus: quia non omnis operatio alterius potentie ab intellectu est proprie praxis vt dictum est pluries

Ad septimum dico: quod scientia dicitur dupliciter sui gra. vno modo: quia non ordinatur ad aliam et sic sola methaphisica ab arist. ponitur sui gratia in prohemio metaphisice. Alio modo: quia eius actus elicitus qui est scire vel speculari non ordinatur ad actum alterius potentic dirigendum vel regulandum: et sic omnis scientia speculatiua dicitur sui gratia vt patet ibidem His premissis concedo quod scientia: quae non est sui gratia. secundo modo non est speculatiua: sed ex hoc non sequitur quod sit practica nisi sit gratia vsus id es operationis quae vere sit praxis.

Ad octauum dico: quod bonitas affectionis est duplex: quedam est que proprie habet rationem praxis: et talis est omnis actus voluntatis existens in ptante nosra electiua: vel sequens electionem: quedam vero quae proprie non habet rationem praxis et talis est omnis actus voluntatis elicitus circa finem.

Pre terea bonitas affectus conuenit scientie practice: et ideo scientia moralis est vere practica. secunda aut non et talis facit tertium genus distinctum a practica: Et quia ad talem theologia finaliter ordinatur: non sequitur quod sit practica Ad nornum dico: quod procedit ex insufficienti: quia thelogia dicitur affectiua: quia finis eius est dilectio vel affectio: que distincta est ab omni cognitione existente in intellectu. Ad decimum concedo: quod arist. omnem scientiam posuit practicam vel speculatiuam. sed ex hoc non sequitur ita esse: quia multa posuit arist. inixus rationi naturali: que non sunt vera: nec abaliquo theologo tenenda: arist. igitur et alii phiysi tantum diuiserunt scientiam in practicam et speculatiuam: quia non viderunt nec forte potuerunt secundum principia naturalia: quod in nobis esset aliquis actus ad quem habitus existens in intellectu: posset ordinari sicut ad finem: qui proprie non est praxis: nec speculatio: cuius tamen oppositum theologi debent concedere: vt patet ex q. precedenti. Et per hoc patet quid dicendum ad auctoritates sequentes: et vlterius non est bona consequentia et presertim theologo: philosi non fecerunt mentionem de aliquo habitu qui non sit practicus vel speculatiuus: igitur non est alius ponendus.

Responsio ad argumenta principalia Ad rationes praencipales. Ad primam concedo maiorem si actus directus siue regulatus sit finis illius habitus et sit vere praxis: et sub isto sensu minor est falsa: vt patet ex supradictis

Ad secundum concedo: quod theologia in viatore est habitus nobilissimus: sed ex hoc non sequitur: quod sit speculatiuus: quia habitus nobilissimus viatoris non est practicus nec speculatiuus: vt declaratum est supraEt hec de prologo huins libri dicta sufficiantur.