Quaestio 3

Primus articulus. QUantum ad primum articulum: Distinguo. Primo de fruitione in communi: quia quedam est proprie dicta: quedam largo modo sumpta. Pro cuius declaratione notandum. quod de ratione fruitionis est inherere obiecto fruibili per se: vt patet ex q. precedenti: quod contingit fieri dupliciter: negatiue scilicet et positiue: negatiue quidem: quia appetitus inheret illi et non per alterum cui magis vel minus inhereat sed absolute acceptatur sine comparatione ad aliud: positiue vero: quia prefert illud cuicumque alteri: et per consequens acceptatur vt sumum. Et quia huiusmodi in hesio fit per amorem et delectationem simil: patet ex eadem. q. dico quod fruitio proprie dicta est amore inherere a licuirei propter se positiue cum fine delectationis: et hoc tantum conuenit nature intellectuali quia sola intellectualis natura potest aliquid acceptare vt sumum. Et de tali loquitur b. Aug. 10. de tri. c. 23. dicit quod fruimur cognitis: etc. Fruuitio vero largo modo sumpta est amore inherere alicui rei propter se negatiue cum fine delectations: et hoc possibile et iam ipsis brutis: vnde b. Aug. 83. q. 4. 30. frui in quit cibo et qualibet corporali voluptate non absurde extimantur et bestie. Secundo distinguo de fruitione proprie dicta quia quedam est creata: et quedam increata: sicut in precedenti. q. dicebatur. His premissis patet titulus. q. quia non queritur de fruitone largo modo sumpta: talis enim potest esse in parte sensitiua cum sit communicabi lis ipsis brutis. Nec de fruitione increata: talis enim non est in aliquo subiectiue quia esse in aliquo subiectius conuenit accidenti: in deo autem nullum est accidens: sed iantum de fruitione proprie dicta in creaturis: et hoc de primo.

Secundus articulus. QUantum ad secundum articulum: pono. 4. conclusiones Pria st: quod delectari non est alicuius potentie cognitiuegsed solius appetitiue formaliter et subiectiue: probatur Prio sic: cuius est formaliter delectari: eius est formaliter tristari: hoc patet: quia contraria nata sunt fieri circa idem. sed constat quod nullius potentie cognitiue est formaliter tristari: sed appetitiue tantum: cum tristitia sit de his que nobis nolentibus accidunt: secundum philosophum et experientiam: ergo etc.

Secundo sic: eiusdem potentie est formaliter delecta tio de re presenti et desiderium de re absenti: sed desiderium est solius potentie appetitiue: et non cognitiue in quibus experitur: ergo.

Tertio sic: intellectus creati non est formaliter delectari: ergo nullius potentie cognitiue: consequentia patet: quia si aliqua potentia cognitiua posset in creaturi de lectari: hoc maxime esset potentia intellectiua: antecedens probatur: ad praesens dupliciter: primo sic: si delectatio esset formamaliter in intellectum praecederet omnem actum voluntatis: et sic actum dilectionis cuius oppositum experimur: quia si aliquis intelligat aliud et non diligat illud non delectatur in illo: immo potest tristari si illud odiat: consequentia patet: quia si delecta tio esset in intellectu: vel esset actus vel passio consequens actum: natur aliter: si detur primum clara est consequentia: quia actus intellectus precedit actum voluntatis: si detur secundum: idem sequitur: quia passio non est duratione posterior eo cuius est passio: ergo etc. Secundo sic: si delectatio esset in intellectu: de eodem posset esse delectatio in intellectu: et tristitia in voluntate: quod est manifeste falsum. consequentia probatur: quia si delectatio est in intellectu: cum intellectus intelligit aliquod conueniens delectatur. Et certum est quod illud potest voluntas odire: cum sit potentia libera: et sic tristari: igitur etc. Ex ista conclusione sequitur: quod non omnis potentia fruitur in patria: accepta fruitione pro delectatione: sicut vtder quidam: deductio est euidens: quia cuius non est delectari: eius non est frui: accepta fruitione pro delectatione: sed non omnis potentia delectatur etiam in patria cum nullius potentie cognitiue sit delectari formaliter et subiectiue: vt patet ex conclusione precedenti

Secunda conclusio est quod fruitio patrie non est beatitudo conuertibiliter et adequate. Ista conclusio pro nunc non diebet alicui catholico esse dubia: licet alias fuerit aliquibus immo multis et magnis doc. dubia: ratio huius est: quia beatitudo formalis creature rationalis est essentialiter fruitio: et aliquid quod non est fruitio nec aliquid fruitionis essentialiter et intrinsece: igitur beatitudo non est conuertibiliter fruitio. nec econuerso: consequentia euidens est aliter totum et pars essent conuertibiliter et adequate: quod est impossibile: et antecedens patet quia beatitudo formalis creature consistit in visione et fruitione essentialiter et intrinsece sicut patet ex. q. precedenti. Et confirmatur: quia si visio esset fruitio vel aliud eius intrinsece essentialiter: valde improprie diceretur quod beatitudo consistit in visione et fruitione: quia quod sic est fruitio vel aliquid eius non condiuiditur fruitioni. Ex ista conclusione sequitur: quod ista consequentia est nulla: intellectus beatificetur in patria: igitur fruitur in patria: cuius corium videtur quibusdam: deductioest euidens: quia beatitudo non est conuertibilis cum fruitione: sed fruitio est aliquid quod non est beatitudo: nec aliquid eius essentialiter et intrinsece vt patet ex dictis.

Tertia conclusio est: quod fruitio proprie dicta in creaturis non est solius intellectus formaliter et subiecti ue: probatur. Primo sic: cuius non est formaliter diligere: eius non est: precise frui formaliter et subiectiue: hoc patet: quia dilectio est aliquid fruitionis essentialiter et intrinsece: sicut patet ex. q. precedenti: sed constat quod diligere non est formaliter ipsius intellectus nec alicuius potentie cognitiue: ergo etc:

Secundo sic: cuius non est formaliter delectari eius non est precise frui: hoc patet sicut et maior precedentis rationis: quia delectatio est de ratione formali et intrinseca fruitionis ex eadem. q. sed de lectari non est ipsius intellectus nec aliquid potentie cognitiue formaliter et subiectiue: sicut patet ex prima conclusione: igitur etc.

Tertio sic: de ratione fruitionis est inobiecto fruibili vltimate quietari: sed fruitio secundum b. Aug. de tri. c. frui dicitur a fructum: fructus autem est vltimum quod de arbore expectatur: et per consequens quietat vltimate: igitur ex opposito cuius non est vltimate quietari eius non est precise frui: sed potentie intellectiue non est vltimate quietari: cum eius actus non sit simpliciter vlti¬ mus: ergo etc.

Quarto sic: si fruitio proprie dicta in creaturis esset solius intellectus formaliter et subiectiue: posita operatione intellectus posset poni fruitio in potentia volitiua per possibile vel impossibile: quocumque posito vel remoto consequens est falsum: igitur antecedens: consequentia est nota: formalitas consequentis probatur: quia positis in voluntate odio et tristitia respectu obiecti fruibilis: amore et delectatione remotis: non potest opponi fruitio: et presertim beatifica: igitur etc.

Quarta conclusio est: quod fruitio proprie dicta in creaturis: non est vtriusque potentie intellectus sanctus et voluntatis formaliter et subiectiue: sed voluntatis precise: probatur Primo sic: solius voluntatis in creaturis est amore inherere obiecto fruibili propter se positiue cum fine delectationis: igitur solius voluntatis est proprie frui formaliter et subiectiue: antecedens et de se: et ex supradictis: consequentia tenet per locum a diffinitione: quia hec est diffinitiofruitionis proprie dicta: vt patet ex primo articulo igitur.

Secundo sic quod conuenit voluntati vt distinguitur ab intellectu: non conuenit intellectui et voluntati: sed voluntati precise frui est huiusmodi: ergo: minor probatur auctoritate. b. Aug. 10. de tri c. 10. de maior vel. 33. de par. vbi facta comparatione inter memoriam: intellectum: et voluntatem: subdit: duobus igitur horum trium memoria et in telligentia multarum rerum notitia atque scientia continetur: voluntas autem adest per quam fruatur eis vel vtatur: igitur frui et vti conueniunt voluntati vt prescindit ab intellectu pariter et memoria: igitur etc.

Tertio sic: vti non est vtriusque potentie formaliter et subiectiue: sed voluntatis precisigitur et frui: consequentia patet: eiusdem potentie est moueri in finem et quiescere in eodem: cum motus sit propter quietem: sed vti nihil aliud est quam moueri in finem: frui autem quiescere in eodem: ergo antecedens probatur tripliciter. primo: quia vti conuenit voluntati vt prescindit ab intellectu: ex ratione precedenti. secundo quia abuti non est vtriusque potentie formaliter et subiectiue: sed voluntatis precise: ergo et vti: consequentia patet: quia contraria nata sunt fieri circa idem: cum in eodem susceptibili vicissim insunt: vti autem et abuti sunt actus contrarii: antecedens probatur: quia abuti rebus est demeri tum et peccatum: peccare autem et demereri non est intellectus sed voluntatis precise. dicit b. Aug. de libro arrio libro 3. c. 11. quod non est cui imputetur recte peccatum nisi soli voluntati: quod pulcre deducit. primo retraet. c. dic. non est cui recteimputet peccatum nisi peccanti. Non est ergo cui recteimputetur peccatum nisi volenti: propter quod concludit ibidem. c. sequenti: quod sola voluntas est qua peccatur et recte vinitur. Tertio quia cuiuscumque potentie est vti: est eiusdem mereri: cum vti sit mereri supposita gratia: sicut abuti demereri: per locum ab oppositis: sed mereri non est vtriusque potentie: sed voluntatis precise: vt patet per b Aug. igitur etc.

Quarto ad principale sic: fruitio inordinata non est vtriusque potentie formaliter et subiectiue: sed voluntatis precne igitur nec ordinata et sic nulla: patet secunda consequentia: quia omnis fruitio proprie dicta est ordinata vel inordi nata: patet etiam prima: quia eiusdem potentie est frui inordinate et ordinate et non alterius: vbi possibilis est inordi nata fruitio probatur antecedens quia fruitio inordinata est demeritoria in viatore. dicit b. Aug. 10. de tri. c. 10. quod non est alia vita homoninum vitiosa atque culpabilis: quam male vtens et male fruens Et. 83 et. q. q. 30. quod omnis peruersitas voluntatis quae vitium nominatur est frui vtendis et vti fruendis vt allegatum est supra: sed demeritorium non est vtriusque potentie formaliter et subiectiue: sed voluntatis precise: ex ratione precedenti. igitur etc.

Tertius et quartus articulus. QUantum ad tertium et quartum articulum simul contra conclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia. Et primo contra primam conclusionem et eius comentatorem est quedam opinio cuiusdam moderni doc. quae potest reduci ad duo praesencta: quia primo distinguit de fruitione. dicit quod fruitio quandoquem accipitur pro mero actu quandoquem pro mera passione: quandoque pro vtroque simul.

Landulphus in 1. libo 1 q. vltima: ar. 2. Pro mero actu accipitur primo de doctrina christiana. c. 1. vbi dicitur: quod frui est amore inherere: etc. promera passione accipitur. i. de tri. c. 23. vbi dicitur quod plenum gaudium nostrum est frui trinitate deo: pro vtroque vero simul accipitur. 10. de tri. c. 10. vbi dicitur quod fruimur cognitis. Secundo ponit conclusiones. Et dimissis conclusionibus quibusda quae non sunt ad propositum capio ex dictis suis. 5. conclusiones. Prima est: quod frui quando accipitur pro actu non est idem quod delectari: ratio huius est: quia amor et delectatio non sunt idem eo quod actus non est passio sequens eum: frui autem vt est actus est idem quod amor.

Secunda conclusio est quod frui si accipitur pro passione est idem quod delectari: et ita fruitio est idem quod delectatio: ratio huius est: quia delectatio est passio vt patet in infinitis locis libri ethicorum igitur fruitio est quae est passio est idem quod delectatio.

Tertia conli est: quod frui vt includit actum et passionem: non est delectari praecise: sed simul est amare et delectari: quia includens actum et passionem sequentem est simul amor et delectatio: sed frui isto modo includit actum et passionem: ergo etc.

Quarta conclusio est: quod delectari est cuiuslicet potentie: tam cognitiue: quam appetitiue formaliter et subiectiue et hec opponitur contradictorie clsini mee. Ista siprobatur ex dictis suis: primo de delectatione consequente apprehensionem sensuum particumlarium: quia vel talis delectatio est in ipsis sensibus particularibus vel in appetitu sensitiuo vel in appetitu sensibus particularibus complantato. Non in appetitu sensitiuo: quia posito quod delectatio non esset in potentiis apprehensiuis: sed in appetitu consequente: adhuc non poneret in appetitu sensitiuo: nisi delectatio illa quae consequitur apprehensionem imaginatiuam: et fantastica. Nec in appetitu sensibus particularibus complantato: quia vel talis appetitus esset aliqua potentia realiter distincta a sensibilibus vel eadem. si alia: ergo quot erunt potentie cognitiue tot erunt appetitus: et tunc virtus moralis circa passiones sequentes operationem alicuius sensus particularis poneretur in appetitu complantato in sensibili bus non inappetitu sensitiuo et tunc temperantia esset in appetitu gustui complantato et tactui: quod est falsum. Et confirmatur: quia in isto ponitur virtus vbi est passio circaquam est virtus sed passio est in illo appetitu coplamtato ex supposito igitur ibi erit virtus: quod est conratra arist. siautem ille appetitus complantatus est idem realiter: quod sensus: sicut delectatio est in isto appetitu: ita et in sensu. Non enim est aliud appetitus complantatus: quam naturalis inclinatio sensus: quae non est alia res a sensu sicut appetitus et inclinatio grauis non est aliud a graui: patet igiur quod talis delectatio non est in appetitu sensitiuo nec in appetitu sensibus exterioribus complantato et ab ipsis realiter distincto: igitur erit in ipsis sensibus: quod est propositum. Secundo probatur conclusio de delectatione consequente appr ehensionem intellectiuam: Primo sic: non est aliqua delectatio in voluntate absque aliquo actu in ea: sed potest esse summa speculatio in intellectum absque actu in voluntate: igitur delectatio sequ ens speculationem non est in voluntate: et per consequens in intellectu erit maior: patet quia non potest voluntas delectari nullo habitum actu circa delectabile: minor etiam patet: quia non est necessarium quod voluntas velit quod intellectus speculetur. Tertio sic: philosns posuit felicitatem principaliter in intellectu: quia in speculatione: et ad ipsam sequi maximam delectationem 10. ethicorum et quod seipsa nullo modo delectaretur potentia specularis: non videtur ad eius intentionem. Tertia conclusio istius doc. est quod accepta fruitione pro delectatione: omnis potentia tam cognitiua quam appetitiua fruitur in patria: et hoc contradicit correlario meo. Ro istius conclusionis est quia in patria omnis potentia delectabitur in summo: igitur si frui sit delectari frui erit omnium potentiarum.

Contra landulphum. Ista opinio multa ponit. Et propter vltimas duas conclusiones in quibus contradicit conclusioni et correlario meo quae non reputo vera. Et ideo pono contra eas aliquas propositiones. Prima et: quod fruitio proprie dicta: numquam accipit a be. aug. nec potest accipi pro mera passione: sicut iste doc. in distinectionesua. Ista proposito fuit aliqualiter deelaratali quarta conclusione praecedentis. q. quia cum fruitio sit de ratione formali et intrinseca beatitudinis: nulla passio potest esse fruitio: nec aliquid eius essentialiter et intrinsece. Et potest confirmari: quia nulla passio potest esse vltia et suprema perfectio nature intellectualis: nec aliquid eius essentialiter et intrinsece: cum talis sit eius vltimus finis qua: sed fruitio est vltima et suprema perfectio nature intellectualis: ergo etc. Secunda propositio: est quod fruitio accepta pro aliquo actu est idem quod delectatio: cus oppositum patet per secunda conclusionem suam. Ista proposito patet ex supradictis: quia fruitio accepta pro delectatione est ide quod delectatio: sed accepta pro delectatione accipitur pro actu: non pro passione: quia delectatio quae ponitur de ratione formali et intrinseca fruitionis non est passio: sed actus siue operatio: vt patet ex conclusionibus praecedentibus: ergo: nec ratio istius doc. concludit: quia frui vt est actus non est idem quod amor conuertibiliter et adequate includit enim actum amoris et delectationis essentialiter et intrinsece: vt dictum est pluries. Tertia proposito est: quod ista propositionon est vera: frui vt accipitur pro passione est idem quod delectari: sicut iste doc. imaginatur. Et hec sequitur ex praecedentibus: primo: quia illa propositio non est vera: quae implicat vnam falsam: sed illa propositio: frui vt accipitur pro passione est idem quod delectari implicat istam: frui quandoqu accipitur pro passione: et hec est falsa: sicut patet ex prima propositione: ergo. secundo: quia fruitio accepta pro delectatione accipitur pro actu non pro passione: sicut patet ex secunda propositione: igitur accepta pro passione etiam si posset sic accipi: non est idem quod delectari. Nec ratio istius doc. valet: quia nusquam inuenitur dictum ab arist. quod omnis delectatio sit passio: nec iste doc. adducit aliqua auctoritatem ad hoc: licet dicat quod in infinitis locis libri arist. seu ethi. habeatur. Ex istis sequitur: quod etiam tertia conclusio illius doc. non est vera. valet. quod frui vt includit actum et passionem simul est amare et delectari: deductio est euidens. Et ad rationem illius patet quid sit dicendum ex supradictis: patet igitur: quod iste doc. minus suffnur loquitur de fruitione: quia licet fruitio includat dilectionem et delectationem essentialiter et intrinsece: illa tamen delectatio non est passio sed operatio. Nec rationes quas adducit pro quarta et quinta conclusione quae directe sunt ad propositum concludunt: primo igitur pro quarta conclusione dico: quod delectatio consequens apphensionem sensuum particularium non est in istis sensibus subiectiue: sed in appetitu sensitiuo secundum arist. et secundum eum: sicut et virtus moralis circa passiones sequentes operationes sensuum particularium non est in ipsis sensibus: sed in appetitu sensitiuo secundum arist. et eum: nec probatio valet: quia in appetitm sensitiuo non solum est delectatio quae sequitur apphesionem imaginatiuam et fantasticam: sed etiam delectatio quae sequitur apptihesionem sensuum exteriorum. Et quod ita oporteat dicere patet ex dictis suis: quia in illo ponitur delectatio consequens apphesionem sensuum exteriorum in quo ponitur virtus moralis circa patet siones sequentes operationes ipsorum: Ista proposito pratet ex dictis suis: quia ipse probat quod talis delectatio non sit in appetitusensibus complatato: quia si sic: virtus moralis praedicta pone retur in ipso: hec autem deductio vt patet non tenet: nisi in virtute propositionis assumpte: sed virtus illa moralis secundum arist. et secundum ipsum: non est in ipsis sensibus exterioribus: sed in appetitu sensitiuo: igitur. Et in hoc iste doc. contradicit sibi et videtur. Secundo potest responderi ad rationem est si concedatur quod cuilibet sensui exteriorum sit complantatus proprius appetitus: quia tunc dicetur quod talis delectatio est in appetitu illo sensibus complanta to. Et quando dicitur: quod vel iste appetitus est aliqua potentia realiter distincta a sensibus vel eadem: concedo quod sit distincta: et concedo vltrius: quod tot erunt appetitus complantati: quit potetie cognitiue. Et quando infertur: quod tunc virtus moralis circapassiones sequentes operationem alicuius sensus particula¬ ris ponetur in appetu illo sensibus complantato. Potest dupliciter responderi. Primo quidem potest concedi consequens: quia non videtur aliquod inconueniens: sup posito quod sit dare talem appetitum complantatum quod temperantia circa gustum sit in appetitugustui complantato et temperantia circa tactum in appetitutactui complantato. Nec illud est contra arist. quia arist. non dicit nisi quod talis appetitus est in appetitu sensitiuo. Et constat quod talis appetitus sensui complantatus est appetitus sensitiuus. Secundo potest negari consequentia: quia non omne secundum eum quod virtus moralis sit in eodem cum delectatione: aliter cum illa delectatio sit in ipsis sensibus secundum eum virtus illa moralis esset in sensibus: quod est contra eum. Et ad confirmationem quando dicitur: quod in illo ponitur virtus moralis: vbi est passio circa quam est virtus: vel loquitur de passione quae est delectatio: vel de alia: si de alia: non est ad propositum: quia non est concessum quod aliqua alia passio sit in illo appetitu: sed de delectatione: patet per eum quod propositio non est vera: vel omnet ipsum concedem: quod virtus illa moralis non sit in appetitu sensitiuo: sed in ipsis sensibus exterioribus: quod tamen negat. Nec valet euasio istius doc. dicit enim quod in sensu delectatio non est mala sed bona: quia sequitur operationem: sed est mala vel bona inquantum appetitus ordinate vel inordinate delectatur in eo quod causatur in ipso: ratio non est simile de sensu et appetitu. Nec sequitur quod virtus moralis sit insensu: sicut sequitur quod sit in appetitu. Ista tamen euasio est nulla: quod patet Primo: quia delectatio quae ponitur passio operationis non est bona vel mala: nisi propter bonitatem vel malitiam operationis: igitur si delectatio illa non est mala sed bona in sensu: quia sequitur operationem: non erit mala sed bona in appetitu: per eande causam: quia sequitur operationem. Secundo: quia secundum eum delectatio in appetitu: ideo est mala vel bona: quia appetitus ordinate vel inordinate delectatur. igitur si ponatur in se su poterit esse bona vel mala. consequentia patet: quia si delectatiosit in sensu: sensus delectabitur ordinate vel inordinate: non est enim possibile quod aliqua potentia delectetur et non delectetur ordinate vel inordinate: cum omnis delectatio sit ordinata vel inordinata. et per consequens si sequitur ex hoc quod virtus moralis sit in appetitu: ita sequitur quod sit in sensu: quod est propositum. Tertio: quia vel illa delectatio quaappetitus ordinate vel inordinate delectatur est passio consequens operationem sensus exterioris. vel non: si non: non est verum quod in illo ponatur virtus vbi est passio consequens talem operationem: cuius oppositum patet per deductionem suam: si sic: se quitur quod duplex delectatio consequitur operationem sensus exterioris sicut passio: quarum vna onitur in sensu et alte ra in appetitu: quod est sine ratione dictum: patet igitur euasionem illam esse nullam.

Ad secundum principale potest vno modo dici: quod non potest naturaliter esse summa speculatio in intelecltu absquam actu aliquo in voluntate: nec illud probatur ex eo. Secundo potest dici: quod si concedatur assumptum: quod talem speculationem nulla sequitur delectatio: quia non ponitur ex supposito aliquis actus voluntatis: et omnis delectatio: sicut et omnis tristitia consequens apphensionem intellectiuam praesupponit necessario actum aliquem voluntatis. Ad tertium concedo: quod ad felicitatem qua posuit arist. principaliter in intellectu sequitur secundum ipsum maxima delectatio: sed non omne quod ista delectatiosit in intellectu: videmus enim quod ad cognitionem beatificam se quitur maxima delectatio et maxima dilectio: et tamen non omne quod intellectus seipso diligat: quicquid sit de dilectione: patent igitur rationes istius quarte conclusionis non concludem. Ad rationem vero quinte patet: quid dicendum ex dictis: quia non est verum quod omnis potentia delectetur: nec in via: nec in patria.

Iohannes forestarii die i.e in primo. q. 2. ar. 3. Contra secundam conclusionem est quidam doc. noster qui ponit: quod fruitio patrie est idem quod beatitudo conuertibiliter et adequate. Ista conclusio probatur auctoritate bea.e aug. de doctrina christiana c. 33. vbi dicit quod summa merces est vt deo perfruamur: sed constat quod prsa merces est ipsa beatitudo: ergo frui est ipsa beatitudo: et econuerso: et potest multis aliis auctorita ibus confirmari: primo auctoritate eiusdem bea. augustino libro praeallegato dicit frui deo beate viuere est. et. c. 30. exponens illud apistoli ad philo. Itaque fratur ego te fruarin domino: dicit: si non addidisset indomino et te fruartum dixisset in eo constituisset spem bt tudinis sue: hec autem consequentia est nulla: nisi fruitio esset idem beatitudo. Secundo auctoritate anshel. libro 2. cur deus homo. c. i. vbi di. rationalem creaturam a deo factam esse iustam vt illo fruendo beata esset dubitari non dicbet: deo autem fruendo non esset beata: nisi frui sit idem quod beatificari. Tertio auctoritate hugo. de laude charitatis. dicit finaliter: quod sicut idem est cursus et currem: diligere et dilectio: ita fruitio et ipsa beatitudo: sed constat quod cursus et currem: diligen et dilectio sunt idem conuertibiliter et adequate.

Responsio ad auctoritates istas: Sed auctoritates iste non conuincunt: nec sunt sic intelligende: sed sola fruitio sit formalis beatitudo: sicut istis et multis aliis doctoribus fuit visum antequam ecclusia deturminaret: oppositum: concedo igitur quod fruitio sit summa merces siue beatitudo partialiter sicut visio: non tamen totaliter et sic intelligenge sunt omnes auctoritates ille: et quacumque consimiles. Aduertendum tamen quod beatitudo principalius consistit in fruitione quam in visione: vt sumppono pronunc et ideo fruitio proprius potest vocari beatitudo quam visio propter quod a doctoribus pluries fruitio ab solute et simpliciter dicitur beatitudo: et talis modus loquendiest nota principalitatis non totalitis: licet etiam inmueniatur aliquitiens quod sola visio sit beatitudo nostra: propter inseperabilitatem ipsius a fruitione: prout in prima conclusione super prologum extitit de claratum. Ulterius etiam est aduertendum quod beatitudo incipit invisione et completur in fruitione cum fruitio ordine nature sit posterior visione: et ideo absolute dicitur a doctoribus quod deo fruendo beati sumus: non quod fruitio fit tota beatitudo sed quod in ipsa completur beatitudo. Et quando dicitur in auctoritate vltimo allegata: quod sicut idem est cursus et currem etc. potest dupliciter responderi. Primo quidem potest dici: quod cursus et currem: diligenet dilectio non sunt idem conuertibiliter et adequite: sicut deeclarabitur. q. 2. Secundo potest dici quod hugo in auctoritate illa loquitur de fruitione cum inclusione visionis: sicut be. augu. loquitur de visione cum inclusione fruitionis quando dicit quod visio est totaContra tertiam conclusionem: licet non videa¬ merces tur dubia potest argui primo sic: in actu suprime potentie consistit praecise fruitio: cum ipsa sit nobilissima perfectio creature: sed intellectus est simpliciter suprma potentia: cum sit omnium aliarum ergulatiuus et directiuus. vt patet. ergo.

Preterea: frutir tio non est nisi visio igitur solius intellectus est actus et perfectio. consequentia est no. antecedens probatur quia summa merces est vt deo fruamur vt patet per beatae aug. iam allegatum sed summa merces non est nisi visio: ipso dicit primo de tri. c. xi. quod sola visio dei est sumum bonum nostrum priemium et finis. ergo etc.

Preterea in actu illius potentie consistit fruitio praecise quae verius et perfectius inheret obiecto fruibili propter se: hoc patet: quia non quaectumque inhesio est de ratione fruitionis: sed sola perfectissima cum ipsa sit acto perfectissimus creature: sed intellectus verius et perfectius inheret obiecto fruibili propter se: quam ipsa voluntas. ergo: probatur minor quia potentie cognitiue per proprios actus verius et perfectius inherent suis per se obiecti quasi appetitiue: cum potenti appetitiue vt multis et magnis doctoribus videtur sint propter cognitiuas et actus ipsarum: propter actus potentiarum cognitiuarum. quos natura liter consequuntur: sicust propter finem. igitur etc.

Preterea: vti est solius intellectus. igitur et fruio. consequentia patet etiam per me. antecedens probatur: quia vti est prudentie. dicit arist. 7eti. quod prudentis est ordinare in fine. sed ordinatur infer nem est idem quod vti. et econuerso. sed prudentia solius intellectus est habitus. igitur vti solius intellectus erit actus.

Responsio. ad ista. Ad primum istorum: nego minor quia voluntas: cuius est intellectui et ceteris potentiis imperare: est suprma potentia creature: vt fuppono pro nunc: nec probatio valibet: quia quamuis in tellectus sit dirigere et ordinare per modum ostendentis et ministrantis: voluntatis tamen est impsare per modum praecipientis et praesidentis: et hoc est simpliciter nobilius. Ad secundum patet quid dicendum ex supedeis: quia nec sola visio. nec sola fruitioest summa merces et beatitudo nostra. nisi eo modo quo dictum est.

Ad tertium: nego minor quia voluntas verius et perfectius inheret obiecto fruibili propter se: quam intellectus: tum quia in tellectus inheret impulsus a voluntate: cum ei possit impeare: tum quia intelligendo fit motus rerum ad animam. in volendo autem motus anime ad res: et per consequens voluntas perfectius inheret obiecto fruibili vt est in seipso quam intellectus. nec probatio valet: quia salua reuerentia illorum doc. nec voluntas est propter intellectum. nec actus voluntatis propter actum intellectus. sed potius econuerso: cum voluntas sit supima potentia simpliciter Et hec est expressa sententia anshel. cur deus homo. libro 2. c. i. dicit rationalis natura ad homo accepit ptantem discernendi interbonum et malum. vt odiret et vitaret malum. ac amaret et diligent bonum. Ex quibus verbis liquide apparet: quod actus in tellectus est propter actum voluntatis: et per consequens potentia propter potentiam: non at econuerso.

Ad quartum: patet antecedens esse falsum per be. aug. superius allegatum. Et ad probationem dico: quod ordinare per modum dicitrigentis et consulentis partinet ad prudentiam secundum philosophum: et per consequens ad intellectum: sed ordinare per modum dominantis et imperantis partinet ad voluntatem: et quia vti est ordinare secundo modo et non primo: ratio est ad oppositum: non ad propoio.

Contra quartam conclusionem. Contra quartam conclusionem etiam potest argui primo sic: illud est de ratione formali et intrinseca fruitionis: sine quo impossibile est e ipsam esse: quacumque virtute: sed sine cognitione impossibile est fruitione esse: quacumque virtute: igitur cognitio est de intrinse ca ratione illius: quo posito sequitur quod ipsa non sit solius potentie volitiue: sed et cognitiue formaliter et subiectiue: min patet: quia ponem fruitionem circumscripto omni eo quod non est de ratione formali ipsius nullam implicat contradictionem: et omne tale potest poni in esse: saltem diuina virtute: minor probatur quia si per aliquem virtutem esset possibilis fruitio sine cognitione: possemus frui incognito: quod est impossibile et contra bea. aug. lo. de tri ergo etc.

Preterea: omnis potentia habens deum proobiecto subst ratione illa substat quae est obiectum fruibile vere fruitur: intellectus et voluntas sunt huiusmodi: non sola voluntas: igitur: maior videtur nota: minor probatur primo de voluntate: quia habet deum pro obiecto subst ratione summi boni et vltimi finis: et sic non habet aliter ratione obiecti fruibilis. secundo de intellectu: quia si intellectus non haberet ipsum pro obiecto substan illa ratione voluntas haberet ipsum pro obiecto sub ratione ignota: quod est impossibile.

Responsio ad ista. Ad primum istorum concedo: quod fruitio potest esse formaliter in creatura sine omni cognitione: de potentia dei absoluta: et quando dicitur quod tunc possemus frui ignoto: nego consequentiam: quia de potentia dei absoluta fruitio qua creatura rationalis nunc fruitur formaliter poterit esse in eius voluntate: et ipsa non fruetur: put declarabitur. q. sequenti. Ad secundum dico: quod non quacumque potentia habet deum pro obiecto subst ratione obiecti fruibilis: quia nulla potentia vere fruitur: nisi eius sit amare et in amato delectari: et talis est sola voluntas: vtrum autem intellectus habeat deum pro obiecto subst ratione obiecti fruibilis: apparebit cum agetur de differentia vel indria obiecti intellectus et voluntatis.

Ad argumenta principalia. Ad rationes principales. Ad primam patet: quod delectari non est cuiuslibet potentie beatificabilis. Ad secundum licet verum concludat patet: quod non quacumque potentia habet deum pro obiecto sub ratione summi boni et vltimi finis vere fruitur: nisi eius sit amare et in amato delectari: quicquid sit de minori etc.