Quaestio 1

Apostolus namuue ait quud inuisibilia Dei a Creatura mundi, per ea quae facta funt iniellecta conspiciutur, sempiterna quo que virtu, eius oe diuinitaa, &c.

Distinctio tertia. QVAESTIO PRIMA. Vtrum de Deo possimus scire quid est?

ET arguitur quod non, quia aut hoc esset quid Drei aut quid nominis: non quid rei, quia tunc videremus nude quidditatem diuinam, quod est falsum sdurante statu viae & secundum cursum communem.) Nec etiam quid nominis, quia quantum ad nomina significantia rem veram idem est quid nominis, & quid rei. Sed quid rei non potest sciri de Deo vt ostensum est: Ergo, &c. Quod autem quantum ad nomina quae significant rem veram idem sit quid rei & quid nominis, videtur, quia quid nominis nihil aliud est quam significatum nominis quantum ad nomina significantia res veras: Sed signisicatum nominis est vera res.

Ergo & quid nominis in talibus dicit rem veram, & per consequens est quid reale & quid rei. Praeterea si Deus cognoscitur a nobis in statu viae, aut hoc inse, aut in habitudine ad alia: non in se, quia eius essentia nuda videtur: nec in habitudine ad alia, quia prior est cognitio rei in se quam in habitudine ad alia: sicut prior est cognitio absoluti quam relati, ergo nullo modo.

Respondeo. Hic primo videndum est, quomodo cognoscimus Deum. Secundo, quid de Deo cognoscimus. Tertio, patebit id quod quaeritur.

Quantum ad primum, sciendum quod quaedam sunt quae statim in seipsis occurrunt intellectui nostro, sicut sunt illa quae se statim offerunt sensui, sicut corpus vel motus, vel aliquid tale, & hoc quantum ad incomplexa: vel corpus esse, vel motum esse, vel aliquid tale, quantum ad compleza. Quaedam autem sunt quae non statim se offerunt intellectui nostro, sed ex asiquibus prius notis deuenimus in cognitionemeorum, & talia sunt quae non statim se offerunt sensui, tamen habent habitudinem ad ea quae sensui se offerunt; vel secundum causalitatem, sicut ex motu venstur in cognitionem motoris; vel secundum priuationem sicut ex corporali venitur in cognitionem incorporei, vel aliquo tali modo. Nunc autem ita est quod Deum non possumus cognoscere primo moddcum non sit res sensibilis: vnde oportet quod cognoscamus eum 2. modo, scilicet secundum habit tudinem aliquam ad aaliquid prius notum, puta secundum habitudinem alicuius causalitauis, vel euidentiae, vel superioritatis. Sed circa praemis. sum modum cognoscendi est duplex difficultas.

Prima tacta fuit in opponendo, videlicet quod prius est cognoscere aliquid in se quam in habittidine ad alterum: & ideo non videtur quod possit cognosci Deus in habitudine ad alia, finon possit cognosciin se. Et ad hoc posset dici quod Nv prius potest referri ad rem intellectam, vt si senlus quod sntellectus quilibet intelligit quod res prius in se sit aliquid ordine naturae, quam habeat habitudinem ad alterum: & sic verum est quod prius est intel, ligere rem in se, referendo Nv prius ad iplam rem, quam in habitudine ad alterum. Alio modo potest referri ly prius ad actum intelligendi, vt sit sensus quod cognitio entitatis rei secundum quam est aliquid absolute in se, est prior quam cognitio qua cogniscitur in habitudine ad aliud: & sic forte non oportet quod aliquid prius cognoscatursecundum id quod est in se quam in habitudine ad. aliud, nisi forte quantum ad aliquid sibi & aliis commune, quia scilicet prius est nosse hocterminos scilicet ens & aliquid, & consimilia, quam cognoscere quameunque rem in habitudine ad aliam, sicut secundumordinem rei prius intelligo aliquid esse causam quam aliquid esse effectum, quia scio quod in ordine naturae prior est causa quam effectus, sicet ordine eognoscendi prior sit quoad nos effectus quam causa: vel potest dici quod talia quae non statim se offerunt intellectui nostro, licet cognoscamus in alio cognito, dicuntur cognosci in habitudine ad alterum; non ex parte rei intellectae, quasi prima cognitio qua cognoscuntur sit cognoscere ea habere habitudinem ad aliud, sed ea parte medii cognoscendi, vt sit sensus quod non cognoscuntur aliqua cognitione vel prima vel secunda, nisi prout relucent inaliquo praecognito ad quod habent habitudinem: quam tamen habitudinem non oportet prius cognoscere quam illud quod habet habitudinem, quantum saltem ad cognitionem confusam. Vel posset dici quod cognitio absoluti prior est cognitione relatiui, vel in eodemvel in diuersis: non tamen oportet semper quod ineodem: vnde licet illa quae primo intelligutur, prius oporteat intelligere absolute in se quam in habitudine ad alterum, tamen non oportet quod illa quae in¬ telliguntur per ista, prius intelligantur in se absolute quam in habitudine ad alterum.

Secunda difficultas est, quia intelligere aliquid in habitudine ad alterum pertinet ad cognitionem complexorum: cognoscere autem aliquid in se & absolute pertinet ad cognitionem simplicium i Sed cognoscere aliquid cognitione simplici prius est quam cognoscere cognitione complexa: Ergo &c. Quod autem cognoscere aliquid in hahitudine ad alterum pertineat ad cognitionem comple. xam Patet sic, Quia cognoscere aliquid in habitu. dine al alterum est cognoscere ipsum esse aliquid illius secundum aliquam habitudinem, puta quia cngnoscit quia est causa eius effectiua, vel finalis, vel aliquid tale. Sed haec est cognitio complexa. Ergo &c. Item cognoscere aliquid per aliud est cognitio discursiua: Sed cognitio discursiua est complexa, cum sit quidam processus syllogisticus. Ergo &c. Ad hoc potest dici quod dupliciter potest aliquid cognosci in habitudine ad alterum, vno modo enunciatiue, sicut quando formamus hanc pror ositionem, Deus est motor orbis; siue concep tum ei correspondentem, & sic cognoscere aliquid in habitudine ad alterum est cognitio compsexa: nec oportet quod omne quod qualitercunque cognoscetur in habitudine ad alterum, sic cognoscatui. Alio modo potest aliquid cognosci in ordine ad alterum non ennunciatiue, quia scilicet illud quod habet habitudinem ad alterum non enunciatur de alio; vt quando dico curuitatem nasi vel motorem coeli: & talis non oportet quod sit cognitio complexa saltem complexione enunciatiua, licet forte sit ibi aliqualis complexio respondens orationi imperfectae, qualis est in omni definitione & deseriptione. Nam omnis definitio habet partes vt habetur septimo metaphysicae: vel potest dici quod talia prius cognoscuntur in generali simplici cognitione, sicut hoc quod dico motor vel curuitas vel aliquid tale. Sed in speciali non intelliguntur nisi cum aliqua complexione, salten cum tali qualem requirit definitio vel descriptio.

Quantum ad secundum scilicet quid de Deo cognoscimus. Sciendum est quod dupliciter Deu cognoscimus scilicet per inuestigationem naturalem & per fidem: ea vero quae cognoscimus per in uestigationem naturalem possunt reduci ad tria; quia quaedam sunt perfectior es positiue absolutae: & hoc dupliciter, quia quaedam se habent per modum substantiae, sicut quando dicimus quod Deus est substantia vel spiritus: quaedam quasi per modum perfectionis accidentalis & quasi supperadditae secundum modum nostrum intelligendi, vt quando dicimus quod est iustus, sapiens, bonus & consimilia; quaedam autem sunt quae sunt habirudines vel habitudinem importantes, vt creator Dominus, & consimilia: quaedam autem sunt re motiones quarumdam imperfectionum repertaru in creatura, sicut quandodicitur quod est immensus, aeternus, & consimilia. Et vlterius est sciendum quod nullam proprietatem absolutam Dei quae sit eius propria quantum ad id quod absolute dicit, nouimus via rationis naturalis, licet sit ei propria quantum ad modum habendi, sicut esse substan tiam, spiritum, iustum, sapientem, vel aliquid tale non est proprium Deo sicut proprium est homini esse risibilem, vel equo hinnibilem: sed quam tum ad modum habendi nouimus ea esse propria Dei, sicut esse summe vel supereminenter bonum & iustum & consimilia. Alia autem nobis nota quae important vel habitudinem, vt creator, omnipotens, quantum ad aliqua sunt ei proptia, licut patet in exemplis datis scilicet de omnipotente & creatore; quaedam autem communia, sicut potens. agens, causa & consimilia: ea autem quae dicunt remotionem imperfectionum, quaedam dicunt remotionem imperfectionis generaliter inuentae in omni creatura, sicut immensum, aeternum & immortale, prout immortale importat qualitercunque immutabile & inuariabile, & ista sunt propria Dei: quaedam dicunt autem remotionem imperfectionis conuenientis determinatis creaturis, sicut incorporeum vel aliquid tale, & istud non est proprium eius: Sic ergo in absolutis perfectionibus via naturae nihil est nobis notum quod sit ei proprium nisi quantum ad modum habendi: in aliis autem nouimus aliqua quae ipsi soli sunt propria. Cuius ratio est, quia cum Deum non nisi ex creaturis cognoscamus, nihil possumus ei attribuere nisi ea quae possunt innotescere ex creaturis. Et ideo non attribuimus ei aliquam perfectionem absolutam; quod autem in creatura reperitur non potest esse proprium Dei nisi quantum ad modum habendi: Et ideo non possumus via naturae scire de Deo aliquam proprietatem absolutam, vel etiam relatam relatione quae est ad intra nisi quantum ad modum habendi. Scimus enim quod sibi soli conuenit esse summe bonum: Ea autem quae important habitudinem ad ereaturas. licet cognoscantur ex creaturis, non tamen cognoscimus ea esse in Deo tantum, quia videmus ea in creaturis, imo ex conditione creaturae videmus ea conuenire Deo in quantum superat omnem creaturam: Sicut create, saltem prout importat nihil praesupponere ex parte agentis & omnipo tentis, & consimilia. Remotionem etiam imperfectionum conuenire Deo licet cognoscamus ex creaturis, non tamen eam cognoscimus esse in Deo, quia videamus eam in creaturis: imo ex hoc quod aliquam imperfectionem videmus consequi omne creatum: vnde tale concludimus quod elt dare aliquid a quo oportet remouere talem imperfectionem quod sit aliud ab omni creatura, & ideo concludimus hoc soli sibi conuenire: & idem posset concludi de modo habendi illa quae perfectionem important absolutam, vnde ea quae soli Deo conueniunt & quantum ad perfectionem habitam simul & modum habendi, ita quod nullam habitudinem importet ad creaturam quae sit relatio ad intra siue aliquid aliud via naturalis rationis, impossibile est scire: & haec quantum ad praesens de secundo sufficiat.

Quantum ad tertium, sciendum quod sicut communiter ponitur duplex est quid, scilicet quid nominis & quid rei; ilta distinctio potelt accipi pel quoad nos, vel ex parte rei curus assignatur ipsum quid nominis vel quid rei: Ex parte autem rei potest accipi ista distinctio tripliciter: vno modo quod quid rei dicatur quando res per sua principia essentialia definitur. Sed dicatur quid nominis descriptio quae est per accidentalia, quia & si vtens tali descriptione intendit loqui de essenti rei quae subest accidentibus per quae describitur tamen quia illa per quae eam describit non dicunt principia essentiae siue quidditatis rei, non dicitur esse quid rei, licet quid reale dicat. Secundo potest intelligi ista distinctio vt dicatur quid nominis id per quod habetur de re cognitio confusa; sed quid rei dicatur illud per quod habetur de re cognitio specialis cognoscendo suam naturam speci¬ ficam & in speciali. Tertio modo potest intelligi illa distinctio, sic, quia quid nominis dicantur illa habere quae non dicunt aliquam rem sicut figmenta, priuationes & consimilia: Quid vero rei dicantur habere illa quae dicunt veras res & in rerum natura existentes: siue cognoscantur a poste riori per accidentalia, siue a priori & per essentialia: & istud videtur mihi magis proprie dictum, quia quid nominis videtur distingui contra quid reale existens extra animam.

Quoad nos autem habet locum illa distinctio dupliciter, respectu illorum quae veram rem dicunt in rerum natura existentem, ita quo dicatur quid nominis quoad nos quando significationem nominis nouimus: sed vtrum sibi respondeat aliqua res in rerum natura ignoramus. Sicut si aliquis dicat alicui quod per hoc nomen Deus significatur aliquid quo maius nequit intelligi quantu est ex parte rei, illud quod quo maius nequit intelligi quid reale est; sed quantum ad istum cui non est demonstratum talem rem esse in rerum natura, esset quid nominis tantum, quia sciret significari hoc tali nomine, sed nesciret vtrum hoc lignificatum esset res aliqua: sed quantum ad illum cui esset demonstratum hoc significatum esse in rerum natura, esset quid rei: & sic etiam videtur mihi quod rationabiliter distinguatur quid rei & quid nominis, quia habito quid nominis inquiritur vtrum sit aliquid in rerum natura vel non, quod non esset nisi quid nominis esset indifferens ad vtrumque; non potest autem esse indifferens ad vtrumque ex parte rei accipiendo idem quid nominis: Et ideo oportet quod accipiatur ista in differentia quoad nos. Quando ergo quaeritur vtrum sciamus de Deo quid est; si quaeratur de quid nominis non est dubium; siue quid nominis accipiatur pro notitia entitatis rei in generari etiam quantum ad essentialia, quia scimus quod est quaedam substantia: siue accipiatur prodescriptione quae siu quasi per accidentalia, vt quasi accidentia accipiamus eius habitudines ad creaturam, quia scilicet scimus ipsum esse primam causam omnium vel aliquid tale; siue quid nominis accipiatur pro significatione nominis: quia scilicet scimus quae est significatio huius nomninis, alioquin loqui non possemus de Deo nisi sicut aues loquuntur sine significatione & conceptu. Sed si quaeratur de quid rei in generali scimus de Deo, nam eius quidditatem esse substantiam & spiritum scimus, & esse etiam sapientiam & iustitiam quae licet in aliis sint accidentia, in ipsotamen scimus ea esse eius substantiam. Via autem fidei magis in speciali nouimus naturam eius in quantum credimus Deum trinum esse in personis & vnum in essentia, sed de hoc ipso habemus confusam cognitionem, non confusione quae est ex parte rei intellectae, sed quandum indifferentiam praedicationis; quia esse trinum & vnum de solo Deo praedicatur & de nullo alio. Sed illa confusio est ex parte nostra, quia hoc ipsum quod est Deum esse trinum & vnum non euidenter cogi. oscimus, sed obscure, & prout relucet in aliqua similitudine creaturarum & valde defectiua: vnde & conceptum de Trinitate formamus secundum quandam similitudinem rerum nobis notarum. Sic ergo patet quod aliquo modo scimus de Deo non solum quid nominis, sed etiam quid rei. Nec hoc est contra magistros & doctores qui de Deo ponunt quod nescimus quid rei, quia intelliunt de expressa cognitione quidditatis diuinae &c speciali.

Ad rationem patet ex dictis. Nam prima ratio non probat nisi quod illud quid nominis quod seimus de Deo, sit ex parte rei quid rei siue reale, non autem quod necessario ex parte nostra, sit quid rei, ita scilicet quod scita significatione nominis in generali sine aliqua deductione, sciamus ei respondere aliquam rem extra animam. Et si dicatur contra praemissa quod cum signinic atum termini sit res signisicata per terminum, non videtur quod aliquis possit scire significatum nominis alicuius quin sciat rem significatam per terminum. Ad hopotest dici quod nullus potest scire significatum nominis nisi sciat rem significatam per nomen secundum esse quod habet in anima obiectiue, quia scilicet quid hoc est dictu prima causa omnium, & qualem habitudinem ad entia haberet si aliquid esse tale in rerum natura, non tamen oportet quod sciat illud secundum esse quod habet in re extra, & praecipue in speciali & simpliciter: licet in potentia quadam & sub conditione posset scire, seslicet quod si aliquid tale est, oportet quod sit talis conditionis. Sed contra hoc adhuc potest obiici, quod cum esse in anima obiectiue nihil aliud sit quam esse obiectum cognitionis, adhuc manet dubium quomodo illud quod est res extra animam existens, possit esse obiectum cognitionis: & eius esse prout est subiectiue extra animam ignoretur Etiam & ad hoc potest dici, quod hoc non potest esse de iis quae primo veniunt in cognitionem nostram quae nullo alio praecognito intelliguntur, sed de illis quae cognoscuntur in habitudine ad aliqua alia praecognita; bene potest esse quod aliqua cognitio habeatur de iis antequam sciatur habere esse extra. Cuius ratio est quia intellectus potest formare aliquem conceptum de cognitione aliquorum quorum vtrumque vidit, sed eorum coniun. ctionem non vidit, sicut intellectus vidit aliquod primum in aliquo ordine vnde scit in vniuersali quid est primitas; vidit etiam aliquam causam, sed non vidit aliquam rem in qua coiungeretur primitas simpliciter cum causa, & ideo potest sibi formare conceptum de prima causa propter primitatem & causalitatem prius diuisim notas, & ignorare vtrum sit aliquid cui conueniat hoc coniunctum quod est prima causa. Ad secundam rationem patet ex dictis in quaestione.