Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia
Quaestio 2 : Utrum speculativum et practicum distinguantur penes obiecta
Quaestio 3 : Utrum ista scientia debeat denominari a finde habendo in via vel in patria
Quaestio 4 : Utrum theologia sit speculativa vel practica
Quaestio 5 : Utrum theologia sit scientia una
Quaestio 6 : Utrum theologia subalternetur alicui scientiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit necessarium ponere unum deum
Quaestio 2 : Utrum deo conveniat pluralitas attributorum
Quaestio 4 : Utrum in divinis sit pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum de deo possimus scire quid est
Quaestio 2 : Utrum deum esse sit per se notum
Quaestio 3 : Utrum per ea quae facta sunt aliquod trinitatis vestigium
Quaestio 4 : Utrum anima sit suae potentiae
Quaestio 5 : Utrum potentiae animae originentur ab ipsa anima
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum generatio sit in divinis
Quaesito 2 : Utrum in divinis natura praedicetur de supposito
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia generet
Quaestio 2 : Utrum essentia sit terminus generationis
Quaestio 3 : Utrum Filius Dei sit de nihilo vel de aliquo
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium de necessitate
Quaestio 2 : Utrum filius procedat per modum artis
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi sit in divinis
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum esse sit proprium deo
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat esse omnino simplex
Quaestio 3 : Utrum deus sit in genere
Quaestio 4 : Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum pater sit alius a filio
Quaestio 2 : Utrum tres personae debeant dici tres aeterni
Quaestio 3 : Utrum verba praesentis temporis magis conveniant nativitati filii quam verba praeteriti
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus procedat per modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet
Quaestio 2 : Utrum pater et filius spirent inquantum unum vel inquantum plures
Quaestio 3 : Utrum possit dici plures spiratores vel unus spirator
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum generatio sit prior processione
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus magis vel plenius sit a Patre quam a Filio
Distinctio 13
Quaesito 1 : Utrum sit aliqua processio in divinis
Quaestio 2 : Utrum in divinis sint plures processiones realiter distinctae
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum sit aliqua temporalis processio spiritus sancti
Quaestio 2 : Utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna
Quaestio 3 : Utrum spiritus sanctus detur in omnibus donis suis
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum divinis personis conveniat missio
Quaesito 2 : Utrum persona aliqua possit mittere se vel personam non productam a se
Quaestio 3 : Utrum per donum spiritus sancti efficiatur quod non simus in hoc mundo
Distinctio 16
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum charitas dicat aliquid creatum in anima qui sit habitus voluntatis
Quaestio 2 : Utrum charitas sit accidens
Quaestio 3 : Utrum charitas detur secundum capacitatem naturalium
Quaestio 4 : Utrum charitas augeatur
Quaestio 5 : Utrum charitas augeatur per additionem
Quaestio 6 : Utrum charitas augeatur in infinitum
Quaestio 7 : Utrum charitas possit diminui
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum conveniat soli spiritui sancto
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit aequalitas
Quaestio 2 : Utrum nunc aeternitatis sit idem quod aeternitas
Quaestio 3 : Utrum veritas sit in rebus
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum filius dei sit omnipotens
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum dictio exclusiva addita patri excludat filium
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum aliquid proprie dicatur de deo
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum persona in divinis significet essentiam vel relationem
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum termini numerales aliquod ponant in divinis
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum relationes distinguant hypostases sive personas
Distinctio 27
Quaestio 27 : Utrum paternitas et spiratio activa sint duae res
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum ingenitum sit notio patris
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum omnes relationes quibus deus refertur ad creaturam ex tempore sint reales
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum pater et filius diligant se spiritu sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas relativa sit realiter divina essentia
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit essentia
Quaestio 2 : Utrum bene dicatur tres personae esse unius essentiae
Quaestio 3 : Utrum dicatur aliquid metaphorice de Deo
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam certam et distinctam de eis quae sunt extra se
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum plures ideae sint in deo
Distinctio 37
Quaestio 1 : Utrum angelus moveatur localiter
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum deus habeat certam scientiam de futuris contingentibus
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum deus habeat scientiam practicam de rebus
Quaestio 2 : Utrum omnia subsint providentiae dei
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum soli deo conveniat omnipotentia
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum potentia dei sit infinita
Quaestio 2 : Utrum ea quae deo facit faciat de necessitate naturae vel iustitiae
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum deus possit facere universum melius
Quaestio 2 : Utrum impossibilia creaturae sint deo possibilia
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum deus agat res per voluntatem
Quaestio 2 : Utrum voluntas dei infallibiliter et de necessitate semper impleatur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum id quod est contra voluntatem antecedentem Dei obsequatur voluntati consequenti
Quaestio 2 : Utrum deus possit praecipere quod non vult
Quaestio 3 : Utrum Deus possit dispensare in praeceptis decalogi
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum teneamur ad formandum nostram voluntatem divinae voluntati
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum mundus potuerit esset ab aeterno
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat creare posse
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit unum tempus omnium temporalium
Quaestio 2 : Utrum sit unum aevum omnium aeviternorum
Quaestio 3 : Utrum in aevo sit successio
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum angelus sit compositus ex materia et forma
Quaestio 2 : Utrum possint esse plures angeli differentes in eadem specie
Quaestio 3 : Utrum angeli sint in generatione
Quaestio 4 : Utrum angeli superiores cognoscant per species magis universales
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum angelus peccavit appetendo aequalitatem Dei
Quaestio 2 : Utrum angelus bonus beatitudinem suam meruerit
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum supremus inter omnes angelos fuerit ille qui fuit primus inter peccatores
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum angeli vel etiam quicumque beati possint peccare
Quaestio 2 : Utrum divinationes possint fieri per daemones
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum angeli assumant corpora
Quaestio 2 : Utrum in illis corporibus exerceant opera vitae
Quaestio 3 : Utrum angelus naturaliter possit videre cogitationes
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum unus angelus possit illuminare alium
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum unus angelus loquatur alii
Quaestio 2 : Utrum angeli simul videant verbum et res in proprio genere
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum corpora superiora et inferiora communicent in materia
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum informitas materiae praecesserit eius formationem
Quaesito 2 : Utrum lumen habeat esse reale in aere
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum caelum moveatur ab anima quae sit ei coniuncta ut forma
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum caelum agat in omnia ista inferiora et conservet ea
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum anima intellectiva sit forma hominis
Quaestio 2 : Utrum anima nostra intelligat abstrahendo a phantasmatibus
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum sint aliquae inchoationes formarum in materia quae sint rationes seminales
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum conscientia pertineat ad intellectum
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum voluntas moveatur ab obiecto
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum charitas et gratia sint idem
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum homo possit vitare peccatum mortale sine gratia
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum aliquod peccatum traducatur per originem a parente in prolem
Quaestio 2 : Utrum aliquod de alimento transeat in virtutem naturae humanae
Quaestio 3 : Utrum semen sit de superfluo alimenti
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 2 : Utrum tres personae possint assumere unam naturam
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum beata virgo fuerit sanctificata in instanti creationis animae
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum natura assumpserit naturam
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum in Christo sit tantum unum esse
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus factus est homo
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum in Christo sint duae filiationes reales
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Christus secundum homo sit persona
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum christus secundum quod homo sit creatura
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum sacramenta sint causa gratiae
Quaestio 2 : Utrum virtus sacramentorum sit a passione christi
Quaestio 4 : Utrum instituere sacramenta fuerit necessarium
Quaestio 5 : De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta
Quaestio 6 : De ritu circumcisionis
Quaestio 7 : De effectu et cessatione circumcisionis
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum omnia sacramenta novae legis sint instituta in remedium
Quaestio 2 : Utrum sint septem sacramenta novae legis
Distinctio 3
Quaestio 3 : De materia, utrum sit aqua simplex
Quaestio 4 : De immersione, utrum debeat esse trina
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum caracter dicat aliquod absolutum existens in anima
Quaestio 2 : De effectu baptismi, utrum tollat omnem poenam et culpam
Distinctio 5
Quaestio 1 : De ministris utrum quilibet possit dispensare sacramentum baptismi
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero
Quaestio 2 : Utrum in baptizato requiratur intentio et fides baptismi
Quaestio 3 : Utrum requiritur intentio baptizantis
Quaestio 4 : Utrum baptismus possit reiterari
Quaestio 5 : De catechismo qui est instructio
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum confirmatio sit sacramentum
Quaestio 2 : Utrum confirmatio faciat in anima alium caracterem distinctum a caractere baptismi
Distinctio 8
Quaestio 2 : Circa formam sanguinis
Quaestio 3 : Utrum formae sacramentorum se expectent
Quaestio 4 : Utrum illa verba faciant aliquid effective ad hoc quod corpus christi sit ibi
Quaestio 5 : Utrum istud sacramentum debeat sumi tantum a ieiunis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum corpus christi debuerit nobis dari per modum manducationis
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum corpus christi sit realiter in sacramento altaris
Quaestio 2 : An angelus naturaliter possit videre corpus christi in sacramento altaris
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum conversio substantiae panis in corpus christi sit possibilis
Quaestio 2 : Utrum conveniens materia huius sacramenti sit panis et vinum
Distinctio 12
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum minister huius sacramenti sit omnis sacerdos solum
Quaestio 2 : Utrum haeresis sit perversitas in fide
Distinctio 14
Quaestio 5
Quaestio 5
De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta
Fuit autem, & inter itla sacramentum quoddam, scilicet, circuncisionir, idem conferenr remedium contra peccertum, quod nunc baptismus, &c.
Qvinto quaeritur de institutione circuncisionis. vtrum fuerit conuenienter instituta. Et arguitur quod non: quia peccato originali non debetur poena sensus, sed in circuncisione erat peena sensus, cum esset ibi incisio viui, scilicet, illius pelliculae: ergo, &c.
Praeterea sacramenta debent dari per ministros, institutos a Deo: sed antelegem Moysi non erant aliqui ministti instituti a Deo: Ergo ante legem non debuit dari circuncisio.
Praeterea morbus communis debet habere remedium commune: sed peccatum prigina, le est morbus communis omni populo, & omni sexui. Ergo & remedium debuit esse commune: sed circuncisio non est remedium commune, quia nec potest dari vtrique sexui, nec fuit data nisi populo Israelitico: Ergo, &c.
Contra est quod dicitur in littera. Respondeo. Circa istam quaestionem. Primo praemittendae sunt quaedam suppositiones. Secundo ponendae sunt conclusiones probandae.
Prima suppositio est quod circuncisio expressiue significabat ablationem peccati originalis, & causam aufferentem, scilicet, passionem Christi.
Prima suppositio patet, & ex membio in¬ quo fiebat circuncisio, & ex figura ipsa quae est ex circuncisione & afflictione, & sanguinis effusione quaeest ibi. Quantum ad membrum, constat quod illud membrum est per quod traducitur proles a parenre, & per consequems per quod traducitur peccatum originale quod cum prole traducitur. Ablatio ergo siue incisio superflui in illo membro, significat ablationem culpae originalis, quae per membrum illud traducitur. Ex figura etiam patet quae erat circularis: quia processus peccati originalis quodammodo fuit circularis, quia persona Adae infecit naturam Adae quam habebat in se: & natura infecta in eo infecit personam, scilicet, perso, nas filiorum descedentium ab ea, inquantum natura vitiata erat principium propagandi eos: & sicfuit ibi quaedam circusatio, scslicer, in peccato, incipiendo a persona, & terminando ad personam. Vnde abscisio illa circularis figurabat ablationem illius culpae quae sic processit circulariter In quantum autem erat afflictiua, significabat diminutionem fomitis siue concupiscentiae carnalis. Inquantum vero ibi sanguinis essusio fiebat: figurabat passionem Christi in qua fuit sanguinis effusio, quae fuit causa curans morbum nostrum. Et sic pater prima suppositio.
Secunda patet sic, quia illud quod est signum refrigerii carnalis concupiscentiae, est signum spiritualis sanctimoniae & castitatis, sed circuncisio est huiusmodi, vt praedictum est. Ergo, &c.
Tertia etiam patet, quia tempore illo fiebat multiplicatio populi fidelis per propagationem naturalem. Et imo conueniens fuit vt in membro propagationis naturalis. haberet quoddam signum distinctiuum. Et sic patet de suppositionibus.
Quantum ad secundum, intendo probare quatuor quaestiones: quarum prima est quod conue. niens fuit circuncisionem institui, quia secundum quod fides magis, & magis est explicita, & secundum quod est maior necessitas habendi fidem explicitam, conueniens fuit de nouo institui sacramenta ea, quae sunt fidei magis explicite patefactiua. Sed circuncisio, ea que sunt fidei, de ablatione peccati originalis, & de redemptore, magis explicite significit, quam illa sacramenta quae erant in lege naturae, puta oblationes, & decimationes & similia. Ergo crescente fide, & imminente necessitate explicandi magis ea quae sunt fidei, conuentens fuit circuncisionem de nouo institui post predicta sacramenta. Quod autem necessitaexplicandi magis ea que sunt fidei fuit postea, scis licet, post legem naturae, patebit in tertia conclusione.
Secunda conclusio est quod ante legem debuit dari: quia ad hoc quod aliqua lex detur alicui populo specialiter opus illum populum distin gui ab aliis. Sed lex Moy sasca debuit dari soli populo Iudaeorum. Ergo ille populus debuit habere signum distinctiuum ab aliis populis. Hoc autem fuit circuncisio. Ergo circuncisio debuit dari ante legem. Quod autem illa lex debuit dari soli populo ludaeorum patebit in quarta quaestione, quia alia patent ex dictis.
Tertia conclusio, est quod debuit tempore Abrahae institui. Quia sicut supra dictum, tunc est tempus conueniens instituendi nouum sacramentum, ea quae sunt fidei magis explicite repraesentans, quando est malor necessitas explicandi eo quae sunt fidei, & quando sunt plures qui habent fidem magis explicitam. Sed tempus Abrahae fuir huiusmodi. Ergo, &c Maior patet ex dictis Minor declaratur, quia pie creditur quod Adam instruxit suos posteros de cultu diuino, & de his quae sunt fidei, & quandiu illa instructio durauit, non erat necessitas magis explicandi ea quae sunt fidei. Sed concupiscentia & corruptione fomitis inualescente, illa instructio euanuit, & homines ita obtenebrati sunt quantum adintellectum, quod quasi omnis populus exceptis paucis non credebat aliquid esse nisi corporalia: propter quod inciderunt in idolatriam. Nec etiam quisquam delectationes seu abusiones rerum sensibilium reputabat peccata. Et haec deordinatio maxime viguit tempore Abrahae. Tunc etiam fuerunt plures qui habuerunt fidem magis explicitam quam primiores: sicut fuit Abraham & Patriarchae. Ex his potest formari ratio ad probandum minorem praedictam: quia tunc est maior necessitas explicandi quando homo est magis corruptus secundum affectum, & obtenebratus secundum intellectum, & secundum abusionem diuersorum errorum. Sed hoc fuit in tempore Abrahae vt dictum est. Ergo, &c. Quod autem tunc fuerint plures qui habuerint fidem magis explicitam supponitur. Et ex his patet illud quid fuit suppositum in prima, ratione, scilicet, quod post legem fuit maior necessitas explicandi ta quae sunt fidei quam ante: & quid tunc aliqui habuerunt magis fidem explicitam quam ante.
Quarta conclusio, est quod soli populo tludaeorum debuit dari circuncisio: quia populus de quo debebat nasei Christus debebat habere specialem sanctitatem: prae omnibus aliis: & per consequenis debuit distingui ab aliis per aliqua signa, castitatem, & sanctitatem significantia: huiusmodi autem est circuncisio, & alia caerimonialia data in lege illi populo quae specialem sanctitatem significabant debere esse ineo. Ergo illi soli populo debuit rireuncisio dari & lex. Et ex hoc patet quoddam quod fuit suppositum in secunda ratione, scilicet, quod soli populo Israclitico dobuit lex Moysi dari.
Si autem quaeratur quare solis viris dabatur, & non mulieribus. Si dicatur quia mulier non potest circuncidi, Non valet, quia non quaeritur vtrum mulier possit circuncidi vel non: sed quaeritur quare placuit Deo instituere sacramentum, quod conuenirer solis viris.
Et ideo ad hoc dicendum quod duplex ratio huius potest esse: Vna quia illud sacramentum non solum dabatur in remedium, sed in si: gnum ablationis peccati originalis: nullum autem, signum vel sacramentum ita expresse hoc significat sicut circuncisio, excepto baptismo. Et ideo conueniens fuit tale sacramentum instituere, dato quod solum viris conueniret: & mulieribus prouideretur de aliquo remedio, scilicet, quod saluarentur in fide parentum. Alia ratio ex parte contractus peccati originalis, quia licet mulieres contrahant peccatum originale: non tamen proles habet contrahere peccatum originale ex matre, sed ex patre, iquia peccatum originale non contrahitur nisi vt aliquid generatur ex semine viri descendentis ab Adam: & hoc habet respondendi in secundo libro. Et ideo conueniens fuit dare remedium contra peccatum originale specialiter sexui virili.
Dicendum quod sic. Quia sicut communiter sicitur, licet debuit fieri, vt Christus nos ab one¬ relegit liberaret Secundo, vtrudaei non haberent occasionem circa eum, videntes eum incircuncisum, per quod posset eis videri quod non pertinent ad genus Abrahae. Tertio, quia non fuit conueniens Christum soluere legem quousque ostenderet se esse Deum per miracula: & se habere auctoritatem mutandi legem, quod fuit rempore praedicationis suae, & non in infantia: ergo, &c.
Ad primum ergo in oppositum dicendum quod aliquod remedium potest esse generale dupliciter. Vno modo per modum satis factionis: sicut illud poenale quod imponitur in poenitentia. Alio modo potest ali quod remedium esse poenale per accidens, ita quod non per modum satisfactionis: & sic circuncisio erat poenalis, quia illa poena non intendebatur vt satisfactio pro peccato paruuli, sed erat coniuncta significationi passionis Christi. Sicut etiam in baptismo non intenditur afflictio quam puer patitur in aqua frigida, vt satis factio pro culpa pueri: sed coniungitur per accidens representationi ablutionis quae fit interius quam representat aqua.
Ad secundum dicendum quod aliud est de remedio peccati originalis, & de aliis sacramentis: quia cum hoc sit maxime necessarium, non de terminat sibi aliquem ministrum sacrum: sed potest dari ind fferenter a quocumque homine: & in eo non oportuit expectare institutionem ministrorum sacrorum ad ministrandum illud sacramentum.
Ad tertium dicendum quod maior habet vir. tutem de eo quod datur in remodium tantum: circuncisio autem non solum datur in remedium, sed etiam in signum, & distinctionem illius populi: vt patet ex praedictis. Alij autem populi habe. bant remedium legis naturae, scilicet, fidem parentum. Quare autem non fuit commune mulieribus sicut viris, patet ex dictis.
On this page