Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia
Quaestio 2 : Utrum speculativum et practicum distinguantur penes obiecta
Quaestio 3 : Utrum ista scientia debeat denominari a finde habendo in via vel in patria
Quaestio 4 : Utrum theologia sit speculativa vel practica
Quaestio 5 : Utrum theologia sit scientia una
Quaestio 6 : Utrum theologia subalternetur alicui scientiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit necessarium ponere unum deum
Quaestio 2 : Utrum deo conveniat pluralitas attributorum
Quaestio 4 : Utrum in divinis sit pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum de deo possimus scire quid est
Quaestio 2 : Utrum deum esse sit per se notum
Quaestio 3 : Utrum per ea quae facta sunt aliquod trinitatis vestigium
Quaestio 4 : Utrum anima sit suae potentiae
Quaestio 5 : Utrum potentiae animae originentur ab ipsa anima
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum generatio sit in divinis
Quaesito 2 : Utrum in divinis natura praedicetur de supposito
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia generet
Quaestio 2 : Utrum essentia sit terminus generationis
Quaestio 3 : Utrum Filius Dei sit de nihilo vel de aliquo
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium de necessitate
Quaestio 2 : Utrum filius procedat per modum artis
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi sit in divinis
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum esse sit proprium deo
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat esse omnino simplex
Quaestio 3 : Utrum deus sit in genere
Quaestio 4 : Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum pater sit alius a filio
Quaestio 2 : Utrum tres personae debeant dici tres aeterni
Quaestio 3 : Utrum verba praesentis temporis magis conveniant nativitati filii quam verba praeteriti
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus procedat per modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet
Quaestio 2 : Utrum pater et filius spirent inquantum unum vel inquantum plures
Quaestio 3 : Utrum possit dici plures spiratores vel unus spirator
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum generatio sit prior processione
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus magis vel plenius sit a Patre quam a Filio
Distinctio 13
Quaesito 1 : Utrum sit aliqua processio in divinis
Quaestio 2 : Utrum in divinis sint plures processiones realiter distinctae
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum sit aliqua temporalis processio spiritus sancti
Quaestio 2 : Utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna
Quaestio 3 : Utrum spiritus sanctus detur in omnibus donis suis
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum divinis personis conveniat missio
Quaesito 2 : Utrum persona aliqua possit mittere se vel personam non productam a se
Quaestio 3 : Utrum per donum spiritus sancti efficiatur quod non simus in hoc mundo
Distinctio 16
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum charitas dicat aliquid creatum in anima qui sit habitus voluntatis
Quaestio 2 : Utrum charitas sit accidens
Quaestio 3 : Utrum charitas detur secundum capacitatem naturalium
Quaestio 4 : Utrum charitas augeatur
Quaestio 5 : Utrum charitas augeatur per additionem
Quaestio 6 : Utrum charitas augeatur in infinitum
Quaestio 7 : Utrum charitas possit diminui
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum conveniat soli spiritui sancto
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit aequalitas
Quaestio 2 : Utrum nunc aeternitatis sit idem quod aeternitas
Quaestio 3 : Utrum veritas sit in rebus
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum filius dei sit omnipotens
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum dictio exclusiva addita patri excludat filium
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum aliquid proprie dicatur de deo
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum persona in divinis significet essentiam vel relationem
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum termini numerales aliquod ponant in divinis
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum relationes distinguant hypostases sive personas
Distinctio 27
Quaestio 27 : Utrum paternitas et spiratio activa sint duae res
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum ingenitum sit notio patris
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum omnes relationes quibus deus refertur ad creaturam ex tempore sint reales
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum pater et filius diligant se spiritu sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas relativa sit realiter divina essentia
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit essentia
Quaestio 2 : Utrum bene dicatur tres personae esse unius essentiae
Quaestio 3 : Utrum dicatur aliquid metaphorice de Deo
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam certam et distinctam de eis quae sunt extra se
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum plures ideae sint in deo
Distinctio 37
Quaestio 1 : Utrum angelus moveatur localiter
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum deus habeat certam scientiam de futuris contingentibus
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum deus habeat scientiam practicam de rebus
Quaestio 2 : Utrum omnia subsint providentiae dei
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum soli deo conveniat omnipotentia
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum potentia dei sit infinita
Quaestio 2 : Utrum ea quae deo facit faciat de necessitate naturae vel iustitiae
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum deus possit facere universum melius
Quaestio 2 : Utrum impossibilia creaturae sint deo possibilia
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum deus agat res per voluntatem
Quaestio 2 : Utrum voluntas dei infallibiliter et de necessitate semper impleatur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum id quod est contra voluntatem antecedentem Dei obsequatur voluntati consequenti
Quaestio 2 : Utrum deus possit praecipere quod non vult
Quaestio 3 : Utrum Deus possit dispensare in praeceptis decalogi
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum teneamur ad formandum nostram voluntatem divinae voluntati
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum mundus potuerit esset ab aeterno
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat creare posse
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit unum tempus omnium temporalium
Quaestio 2 : Utrum sit unum aevum omnium aeviternorum
Quaestio 3 : Utrum in aevo sit successio
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum angelus sit compositus ex materia et forma
Quaestio 2 : Utrum possint esse plures angeli differentes in eadem specie
Quaestio 3 : Utrum angeli sint in generatione
Quaestio 4 : Utrum angeli superiores cognoscant per species magis universales
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum angelus peccavit appetendo aequalitatem Dei
Quaestio 2 : Utrum angelus bonus beatitudinem suam meruerit
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum supremus inter omnes angelos fuerit ille qui fuit primus inter peccatores
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum angeli vel etiam quicumque beati possint peccare
Quaestio 2 : Utrum divinationes possint fieri per daemones
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum angeli assumant corpora
Quaestio 2 : Utrum in illis corporibus exerceant opera vitae
Quaestio 3 : Utrum angelus naturaliter possit videre cogitationes
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum unus angelus possit illuminare alium
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum unus angelus loquatur alii
Quaestio 2 : Utrum angeli simul videant verbum et res in proprio genere
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum corpora superiora et inferiora communicent in materia
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum informitas materiae praecesserit eius formationem
Quaesito 2 : Utrum lumen habeat esse reale in aere
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum caelum moveatur ab anima quae sit ei coniuncta ut forma
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum caelum agat in omnia ista inferiora et conservet ea
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum anima intellectiva sit forma hominis
Quaestio 2 : Utrum anima nostra intelligat abstrahendo a phantasmatibus
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum sint aliquae inchoationes formarum in materia quae sint rationes seminales
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum conscientia pertineat ad intellectum
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum voluntas moveatur ab obiecto
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum charitas et gratia sint idem
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum homo possit vitare peccatum mortale sine gratia
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum aliquod peccatum traducatur per originem a parente in prolem
Quaestio 2 : Utrum aliquod de alimento transeat in virtutem naturae humanae
Quaestio 3 : Utrum semen sit de superfluo alimenti
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 2 : Utrum tres personae possint assumere unam naturam
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum beata virgo fuerit sanctificata in instanti creationis animae
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum natura assumpserit naturam
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum in Christo sit tantum unum esse
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus factus est homo
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum in Christo sint duae filiationes reales
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Christus secundum homo sit persona
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum christus secundum quod homo sit creatura
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum sacramenta sint causa gratiae
Quaestio 2 : Utrum virtus sacramentorum sit a passione christi
Quaestio 4 : Utrum instituere sacramenta fuerit necessarium
Quaestio 5 : De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta
Quaestio 6 : De ritu circumcisionis
Quaestio 7 : De effectu et cessatione circumcisionis
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum omnia sacramenta novae legis sint instituta in remedium
Quaestio 2 : Utrum sint septem sacramenta novae legis
Distinctio 3
Quaestio 3 : De materia, utrum sit aqua simplex
Quaestio 4 : De immersione, utrum debeat esse trina
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum caracter dicat aliquod absolutum existens in anima
Quaestio 2 : De effectu baptismi, utrum tollat omnem poenam et culpam
Distinctio 5
Quaestio 1 : De ministris utrum quilibet possit dispensare sacramentum baptismi
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero
Quaestio 2 : Utrum in baptizato requiratur intentio et fides baptismi
Quaestio 3 : Utrum requiritur intentio baptizantis
Quaestio 4 : Utrum baptismus possit reiterari
Quaestio 5 : De catechismo qui est instructio
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum confirmatio sit sacramentum
Quaestio 2 : Utrum confirmatio faciat in anima alium caracterem distinctum a caractere baptismi
Distinctio 8
Quaestio 2 : Circa formam sanguinis
Quaestio 3 : Utrum formae sacramentorum se expectent
Quaestio 4 : Utrum illa verba faciant aliquid effective ad hoc quod corpus christi sit ibi
Quaestio 5 : Utrum istud sacramentum debeat sumi tantum a ieiunis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum corpus christi debuerit nobis dari per modum manducationis
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum corpus christi sit realiter in sacramento altaris
Quaestio 2 : An angelus naturaliter possit videre corpus christi in sacramento altaris
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum conversio substantiae panis in corpus christi sit possibilis
Quaestio 2 : Utrum conveniens materia huius sacramenti sit panis et vinum
Distinctio 12
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum minister huius sacramenti sit omnis sacerdos solum
Quaestio 2 : Utrum haeresis sit perversitas in fide
Distinctio 14
Quaestio 6
Quaestio 6
De ritu circumcisionis
Et videtur quod non fuerit conueniens, primo ex parte membri. Quia sacramentum pertinens ad cognitionem siuc ad protestationem fidei, debet fieri in membro in quo viget cognitio: hoc autem est caput vbi vigent sensus: Ergo, &c.
Secundo quantum ad tempus, quod, scilicet fieret octaua die, quia frequenter ante illum diem imminebat mors: ergo ante illum diem debuit adhiberi remedium contra peccatum originale.
Tertio quantum ad cultrum, quia cultro debuerunt significare Christum: sed hoc non ita bene potuit fieri sicut cultro lapideo: ergo debuit fieri cultrolapideo quod non fiebat communiter: ergo male.
Respondeo. In quaestione praemittendae sunt quaedam suppositiones. Secundo prohandae sunt quaedum concluso. nes declarantes hanc materiam.
Quantum ad primum, sciendum est primo quoda aliquod pertinens ad sacramentum aliquod potest esse necessarium sacramento dupliciter. Vno modo quod sit de intentione sacramenti. Alio modo quod sit de necessitate praecepti. De necessitate sacramenti sunt illa sine quibus non est sactamentum: sicut in consecratione corporis Christi. De necessitate sacramenti est quod minister sit sacerdos, & proferat verba cum intentione faciendi quod facit Ecclesia: quorum quocumque ablato non est sacramentum, nec fit ibi aliqua consecratio. Requiritur etiam quod panis sit de frumento. De necessitate praecepti dicuntur illa quae ex praecepto Dei vel ecclesiae adducuntur ad solemnitatem sacramenti: sicut quod aliquis conficiat super altare benedictum, & in talibus indumentis. Et dicuntur esse de necessitate praecepti; quia quicumque ea ohmiserit peccat mortaliter, sicut transgressor praecepti Dei & Ecclesiae.
Secundo sciendum quod cum sacramentum habeat, significare aliqua significatio est de necessitate sacramenti, aliqua non: sed de bene esse. Significatio quae est de necessitate cuiuscunque saermanti est illa qua sacramentum exterius significat proprium effectum, siue sit causa sine qua non, vt circuncisio, siue sit causa propter quam, sicut sacramenta nouae legis. Significatio autem quae non est de necessitate sacramenti, sed de bene esse, est significatio qua sacramentum significat aliquid aliud a suo effectu: verbi gratia, baptismus significat vt proprium effectum ablutionem interioris mentis, sine qua signi ficatione nihil fierer. Vt ab effectu significat sepulturam Christi vel aliquid tale, & sine ista significatione potest esse sacramentum. Vnde aspersio aquae qua fiat ablutio interior, dato quod non ita expresse significet sepulturam vel triduum sepulturae, facit sacramentum baptismi dummodo alia obseruentur. Quod autem significatio effectus sacramenti, & rihil plus sitde necessitate sacramenti, pater sio, quia ad rationem sacramenti non pertinet significate de necessitate nisi sacrationem illius qui per sacramentum insacratur, siue sanctificatur: sed hoc est proprins effectus sacramenti: Ergo, &c. Hoc confirmatur ex diffinitione sacramenti nouae legi, quod efficit quod figurat. Vnde non videtur quod denecessitate eius sit quod figuret nisi quod efficit
His praemissis probo tres conclusiones. Prima est quia illa incisio erat de nessitate sacramenti in circuncisione, quia de necessitate sacramenti est quod illud significet vt proprium effectum, vt patet ex dictis. Sed praedicta incisio siguificat proprium effectum circuncisionis, scilit licet, ablationem peccati originalis: vt etiam patet ex praedictis: Ergo, &c.
Secunda est quod dies octaua non erat de necessitate sacramenti, sed de necessitate praeceptit quia quod non esset de necessitate sacramenti patet quantum ad quid est, quia secundum communiorem opinionem imminente morte ante octauum diem fiebat circuncisio, & erat verum sacramentum. Et similiter quando omittebatur octauo die, & fiebat post, erat verum sacramentum. Ratio autem hirtus est, quia illud in sacramento quod habet alnid significare ab eius proprio effectu non est de necessitate sacramenti. Sed omne illud quod significatur pers. diem erat aliquid alind 2 proprio effectu circuncisionis sicut pater per om¬ nes significationes quae attribuuntur illi dieioctauo. Quid sit de necessitate praecepti patet etiam per textum Genes.1,, vbi a Deo praecipitur, vt fierete. die. Et hoc praeceptum habuit rationem spiritualem, vt scilicet, significaretur quod octaua aetato, scilicet, in resurrectione amouebuntur ab elementis omnes corruptiones, & plures aliae possent assignari. Et habuit specialem rationem. Quia sicut dicit Rabi Moyses ante octauam diem nimis erat tenera caro pueri, & circuncisio fuisset ei valde nociua: & ideo expectabatur octaua dies vt aliquantulum esset solidior. vlter ius non differebatur, quia quanto plus puer procedit in aetate, tanto magis vigent sensus, & tanto magis affligunt ea quae inferunt laesionem. Et ideo non differebatur vltras. diem vt minus sentiret laesionem illam. Est autem sciendum quod circuncisienem fieri6, die sic erat in praecepto, quod non licebat praeuenire, nisi forte imminente morte secundum opinionem illorum qui dicunt quod in tali casu licebat circuncisionem fieri ante & diem: secudum autem opinionem aliorum nunquam licebat praeuenire octauum diem; & si puer moriebatur saluabatur in fide parentum. Similiter nunquam licebat differre nisi esset specialis dispensatio Domini, sicut fuit in deserto. Et ideo illi ad quos pertinebat cura pueri, differendo vltra Sa diem peccabant mortaliter: sed si omissa erat circuncisio&. die non erat in praecepto quando fieret post.
Tertia conclusio est, quod cultrum lapideum non erat de necessitate sacramenti, nisi quantum ad aliquas speciales circuncisiones. Ratio primi est quia ea quae non significant proprium sacramenti effectum non sunt de necessitate sacramenti, vt dictum est supra: sed materia illius cultri vt esset ferrea, vel lapidea nihil facit ad significandum proprium effectum circuncisionis, quae, est ablatio peccati originalis. Ratio secundi est quia hoc non inuenitur fuisse praeceptum a Domino nisi de aliquibus circuncisionibus specialibus sicut fuit de illa quam fecit rosue in Galgalis.
Ad primum in oppositum dicendum, quod signum protestans fidem potest inferri, vel ad ipsum actum credendi: & significat etiam illud quid sic protestatur: & significat idem debere pertinere ad cognitionem, & ad membri maxime cognitum. Sic autem protestantur sacramenta fidem principaliter: potest etiam referri tale signum ad rem cteditam, sicut ad significandum ablationem culpae originalis, vel aliquid tale. Et sic sacramenta protestantur fidem, id est, rem creditam. Quod autem sic protestatur fidem, scilicet, quantum ad rem creditam: non opus quod fiat in parte magis cognitiua, sed, magis in parte illa ad quam res credita magis pertinet. Hoc autem est peccatum originale, vel eius oblatio quae magis pertinet ad membra deseruientia generationi, quam ad alia. Et non ideo protestatio talis ablationis magis debuit fieri in illis membris quam in aliis.
Ad secundum dicendum quod secundum quosdam in tali casu poterat fieri circuncisio ante S. diem, secundum autem quosdam non, sed pueri saluabantur in fide parentum. Ad tertium dicendum quod ibi fuit dispensatio diuina, scilicet, quod non fuerunt circuncisi in deserto &. die, & hoc fuit propter incertitudinem mouendi castra, propter quid pueri non potuissent commodo curari.
On this page