Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia
Quaestio 2 : Utrum speculativum et practicum distinguantur penes obiecta
Quaestio 3 : Utrum ista scientia debeat denominari a finde habendo in via vel in patria
Quaestio 4 : Utrum theologia sit speculativa vel practica
Quaestio 5 : Utrum theologia sit scientia una
Quaestio 6 : Utrum theologia subalternetur alicui scientiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit necessarium ponere unum deum
Quaestio 2 : Utrum deo conveniat pluralitas attributorum
Quaestio 4 : Utrum in divinis sit pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum de deo possimus scire quid est
Quaestio 2 : Utrum deum esse sit per se notum
Quaestio 3 : Utrum per ea quae facta sunt aliquod trinitatis vestigium
Quaestio 4 : Utrum anima sit suae potentiae
Quaestio 5 : Utrum potentiae animae originentur ab ipsa anima
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum generatio sit in divinis
Quaesito 2 : Utrum in divinis natura praedicetur de supposito
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia generet
Quaestio 2 : Utrum essentia sit terminus generationis
Quaestio 3 : Utrum Filius Dei sit de nihilo vel de aliquo
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium de necessitate
Quaestio 2 : Utrum filius procedat per modum artis
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi sit in divinis
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum esse sit proprium deo
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat esse omnino simplex
Quaestio 3 : Utrum deus sit in genere
Quaestio 4 : Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum pater sit alius a filio
Quaestio 2 : Utrum tres personae debeant dici tres aeterni
Quaestio 3 : Utrum verba praesentis temporis magis conveniant nativitati filii quam verba praeteriti
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus procedat per modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet
Quaestio 2 : Utrum pater et filius spirent inquantum unum vel inquantum plures
Quaestio 3 : Utrum possit dici plures spiratores vel unus spirator
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum generatio sit prior processione
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus magis vel plenius sit a Patre quam a Filio
Distinctio 13
Quaesito 1 : Utrum sit aliqua processio in divinis
Quaestio 2 : Utrum in divinis sint plures processiones realiter distinctae
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum sit aliqua temporalis processio spiritus sancti
Quaestio 2 : Utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna
Quaestio 3 : Utrum spiritus sanctus detur in omnibus donis suis
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum divinis personis conveniat missio
Quaesito 2 : Utrum persona aliqua possit mittere se vel personam non productam a se
Quaestio 3 : Utrum per donum spiritus sancti efficiatur quod non simus in hoc mundo
Distinctio 16
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum charitas dicat aliquid creatum in anima qui sit habitus voluntatis
Quaestio 2 : Utrum charitas sit accidens
Quaestio 3 : Utrum charitas detur secundum capacitatem naturalium
Quaestio 4 : Utrum charitas augeatur
Quaestio 5 : Utrum charitas augeatur per additionem
Quaestio 6 : Utrum charitas augeatur in infinitum
Quaestio 7 : Utrum charitas possit diminui
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum conveniat soli spiritui sancto
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit aequalitas
Quaestio 2 : Utrum nunc aeternitatis sit idem quod aeternitas
Quaestio 3 : Utrum veritas sit in rebus
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum filius dei sit omnipotens
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum dictio exclusiva addita patri excludat filium
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum aliquid proprie dicatur de deo
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum persona in divinis significet essentiam vel relationem
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum termini numerales aliquod ponant in divinis
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum relationes distinguant hypostases sive personas
Distinctio 27
Quaestio 27 : Utrum paternitas et spiratio activa sint duae res
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum ingenitum sit notio patris
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum omnes relationes quibus deus refertur ad creaturam ex tempore sint reales
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum pater et filius diligant se spiritu sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas relativa sit realiter divina essentia
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit essentia
Quaestio 2 : Utrum bene dicatur tres personae esse unius essentiae
Quaestio 3 : Utrum dicatur aliquid metaphorice de Deo
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam certam et distinctam de eis quae sunt extra se
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum plures ideae sint in deo
Distinctio 37
Quaestio 1 : Utrum angelus moveatur localiter
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum deus habeat certam scientiam de futuris contingentibus
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum deus habeat scientiam practicam de rebus
Quaestio 2 : Utrum omnia subsint providentiae dei
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum soli deo conveniat omnipotentia
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum potentia dei sit infinita
Quaestio 2 : Utrum ea quae deo facit faciat de necessitate naturae vel iustitiae
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum deus possit facere universum melius
Quaestio 2 : Utrum impossibilia creaturae sint deo possibilia
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum deus agat res per voluntatem
Quaestio 2 : Utrum voluntas dei infallibiliter et de necessitate semper impleatur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum id quod est contra voluntatem antecedentem Dei obsequatur voluntati consequenti
Quaestio 2 : Utrum deus possit praecipere quod non vult
Quaestio 3 : Utrum Deus possit dispensare in praeceptis decalogi
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum teneamur ad formandum nostram voluntatem divinae voluntati
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum mundus potuerit esset ab aeterno
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat creare posse
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit unum tempus omnium temporalium
Quaestio 2 : Utrum sit unum aevum omnium aeviternorum
Quaestio 3 : Utrum in aevo sit successio
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum angelus sit compositus ex materia et forma
Quaestio 2 : Utrum possint esse plures angeli differentes in eadem specie
Quaestio 3 : Utrum angeli sint in generatione
Quaestio 4 : Utrum angeli superiores cognoscant per species magis universales
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum angelus peccavit appetendo aequalitatem Dei
Quaestio 2 : Utrum angelus bonus beatitudinem suam meruerit
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum supremus inter omnes angelos fuerit ille qui fuit primus inter peccatores
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum angeli vel etiam quicumque beati possint peccare
Quaestio 2 : Utrum divinationes possint fieri per daemones
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum angeli assumant corpora
Quaestio 2 : Utrum in illis corporibus exerceant opera vitae
Quaestio 3 : Utrum angelus naturaliter possit videre cogitationes
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum unus angelus possit illuminare alium
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum unus angelus loquatur alii
Quaestio 2 : Utrum angeli simul videant verbum et res in proprio genere
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum corpora superiora et inferiora communicent in materia
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum informitas materiae praecesserit eius formationem
Quaesito 2 : Utrum lumen habeat esse reale in aere
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum caelum moveatur ab anima quae sit ei coniuncta ut forma
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum caelum agat in omnia ista inferiora et conservet ea
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum anima intellectiva sit forma hominis
Quaestio 2 : Utrum anima nostra intelligat abstrahendo a phantasmatibus
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum sint aliquae inchoationes formarum in materia quae sint rationes seminales
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum conscientia pertineat ad intellectum
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum voluntas moveatur ab obiecto
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum charitas et gratia sint idem
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum homo possit vitare peccatum mortale sine gratia
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum aliquod peccatum traducatur per originem a parente in prolem
Quaestio 2 : Utrum aliquod de alimento transeat in virtutem naturae humanae
Quaestio 3 : Utrum semen sit de superfluo alimenti
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 2 : Utrum tres personae possint assumere unam naturam
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum beata virgo fuerit sanctificata in instanti creationis animae
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum natura assumpserit naturam
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum in Christo sit tantum unum esse
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus factus est homo
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum in Christo sint duae filiationes reales
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Christus secundum homo sit persona
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum christus secundum quod homo sit creatura
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum sacramenta sint causa gratiae
Quaestio 2 : Utrum virtus sacramentorum sit a passione christi
Quaestio 4 : Utrum instituere sacramenta fuerit necessarium
Quaestio 5 : De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta
Quaestio 6 : De ritu circumcisionis
Quaestio 7 : De effectu et cessatione circumcisionis
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum omnia sacramenta novae legis sint instituta in remedium
Quaestio 2 : Utrum sint septem sacramenta novae legis
Distinctio 3
Quaestio 3 : De materia, utrum sit aqua simplex
Quaestio 4 : De immersione, utrum debeat esse trina
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum caracter dicat aliquod absolutum existens in anima
Quaestio 2 : De effectu baptismi, utrum tollat omnem poenam et culpam
Distinctio 5
Quaestio 1 : De ministris utrum quilibet possit dispensare sacramentum baptismi
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero
Quaestio 2 : Utrum in baptizato requiratur intentio et fides baptismi
Quaestio 3 : Utrum requiritur intentio baptizantis
Quaestio 4 : Utrum baptismus possit reiterari
Quaestio 5 : De catechismo qui est instructio
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum confirmatio sit sacramentum
Quaestio 2 : Utrum confirmatio faciat in anima alium caracterem distinctum a caractere baptismi
Distinctio 8
Quaestio 2 : Circa formam sanguinis
Quaestio 3 : Utrum formae sacramentorum se expectent
Quaestio 4 : Utrum illa verba faciant aliquid effective ad hoc quod corpus christi sit ibi
Quaestio 5 : Utrum istud sacramentum debeat sumi tantum a ieiunis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum corpus christi debuerit nobis dari per modum manducationis
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum corpus christi sit realiter in sacramento altaris
Quaestio 2 : An angelus naturaliter possit videre corpus christi in sacramento altaris
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum conversio substantiae panis in corpus christi sit possibilis
Quaestio 2 : Utrum conveniens materia huius sacramenti sit panis et vinum
Distinctio 12
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum minister huius sacramenti sit omnis sacerdos solum
Quaestio 2 : Utrum haeresis sit perversitas in fide
Distinctio 14
Quaestio 2
Quaestio 2
Utrum sint septem sacramenta novae legis
Et arguitur quod non. Nam sacramenta sunt in remedium defectus, scilicet, culpae & poenae, sed sunt tantum duo: Ergo, &c.
Praeterea sacramenta nouae legis fuerunt fipurarata in veteri lege: sed Confirmatio & Extremavnctio non fuerunt figurata inlege vet eri: Ergo &c.
Respondeo. Persuasiue potest reddi susfficientia sacramentorum ex duobus. Primo ex actione vitae christianae. Secundo ex defectibus contra quos sunt.
Primum sic patet: quia sacramenta instituun tur, & ordinantur ad quosdam actus christianos exercendos, & quia sine charactere baptismali non potest aliquis suscipere alia sacramenta: sicut nec figuram potest quis recipere sine quantitate, vt dictum fuit prius: sed si haberet characterem baptismalem non posset fieri sacerdos etiam sine confimatione prius habita. Sicut aliquis in vita corporali potest perfici dupliciter, scilicet, secundum se, & respectu multitudinis cuius est pars, sic in vita spirituali, secundum se potest aliquis perfici dupliciter: vno modo acquitendo perfectio, nem, alio modo remouendo impedimentum: primo modo sunt tria sacramenta, quia aliquis in vsta corporali habet primo esse per generationem, & sic est sacramentum quoddam quod in esse spirituali primo generat, scilicet, baptismus, qui est generatio spiritualis: Secundo acquirit quantitatem debitam & vigorem, & hoc per augmentum, & sic est confirmatio quae auget virtutem ad hoc quod homo sit fortis contra aduersarios ad obediendum, & ad confitendum audacter nomen Christi. Tertio modo seruat se in esse per alimentum: & sic est Eucharistia, quod est sacramentum quoddam necessarium ad conseruandum, & ad restaurationem deperditi: sicut alimentum corporale est necessarium corporalibus istis duobus modis: quia sacramentum Euchar istiae sumptum cum charirate vel mente audiendo missam, vel ore celebrando, conseruat amorem Dei, ita quod confitmat & conseruat. Secundo modo, scilicet, remouendo impedimenta potest hoc esse dupliciter: quia aut vnum se habet per modum curationis. Et sic est poenitentia quae respondet curationi. Aut per modum restitutionis ad praestinam valitudinem. Et sic est Extrema vnctio. Et sic patet qualiter sumantur sacramenta in ordine ad seipsum. In ordine autem ad alterum est dupliciter. Vno modo vt sit rector alicuius multitudinis. Et sic oportet eum persici in aliquo pradu perfectiori: & sic accipitur ordo secundum quem aliquis haber regere aliquam multitudinem. Alio modo potest perfici ratione naturalis multitudinis procreandae. Et sic accipitur matrimonium.
Secundo modo potest probabiliter accipi surficientia sacramentorum ex parte defectuum contra quos sunt sactamenta: quia duplex est defectus. Vnus in ordine ad multitudinem, alius in ordine ad personam. In ordine ad personam dupliciter. Vnus modus est per contrarium priuans vitam spiritualem. Et hoc est vel originalis culpa quae tollitur per baptismum: aut actualis quae tollitur per poenitentiam. Et sic sunt duo sacramenta. Alius modus est debilitas. Et haec est triplex. Vna est per desectum naturae non habentis vigorem. & haec tollitur per confirmationem. Alia quia fuit infirmus, ad quod sequitur quod fuit debilis. Et contra hoc est Extrema: vnctio quae tollit reliquias peccati. Alia debilitas est propter extranea, & contraria exterius agentia, & contra hoc in vita spirituali est sacramentum Eucharistie ad nutriendum fideles in amore Christi. In ordine vero ad multitudinem est duplex defectus, vnus est dissolutio multitudinis. Et contra hunc est ordo qui communiter instituitur ad regendum multitudinem. Alius est subtractio eorum quae sunt in multitudine per mortem, & contra hunc defectum est matrimonium.
Sed quae est ratio ordinis eotum, dicendum quod Magister confirmationem baprismo praeponit: sed Dionys. praeordinat baptismum confit. mationi: ita quod baptismus est primum sacramentum omnium: quia in omni vita primum est acqui. sitio vitae, quod fit spititualiter in baptismo, vel accipiendo rem sicut in his qui actu baptizantur, vel in voto, sicut in his qui proponunt haptismum recipere. Secundo, quia illa quae pertinent ad hominem quantum ad personam propriam, sunt priora quam illa quae pertinent ad ipsum respectu multitudinis, eo quod bonitas totius dependet ex bonitate partium: ideo prior est baptismus, vt mgreditur homo hanc vitam, & vltimum est Extremavnctio, vt egreditur de hac vita. De aluis tribus sacramentis ratio est: quia prius est habete perfe¬ ctionem quam recuperare perditum modo ad habendum perfectionem confirmatio ordinatur, & Eucharistia ad recuperandum. Et ideo patet ordo horum. Nam Eucharistia est nutrimentum quod. dam quod requiritur omni tempore: ideo Eucharistia ordinatur ante Confirmationem secundum Dionysesed quia secundum Magistrum Confirmamatio requiritur ad deueniendum ad perfectum vigorem: ideo Confirmatio praeordinatur Eucharistiae secundum eum: quia conseruat in statupratiae, & Confirmatio facit deuenire in vigorem; & ordo preordinatur matrimonio, quia spiritualior est.
Sed vtrum debuerit institui, & quando, patet ex dictis: quia crescente explicita cognitione fidei oportuit expressius institui sacramenta significantia. Et quia aliud est significare praesens, & aliud. futurum ita quod sacramenta nouae legis significant Christum iam venisse: sacramenta vero veteris legis significabant eum futurum: ergo, &c. Iterum nec decuit ipsum instituere haec sacramenta, donec inceperit praedicare: quia tunc debuit instituere sacramenta quando ostendit se legissatorem, hoc autem fecit quando incepit praedicare ideo, &c. Iterum solum Christum decuit instituere sacramenta, quia decens est quod ille instituat sacramenta a quo sacramenta habent vigorem: sod sacramenta non habent vigorem nec principaliter nisi a Christo, vt Deo: nec meritorie nisi a Christo, vt homine: ideo, &c.
Sciendum autem quod instituit confirmationem quando posuit manum super pueros siue Apostolos: & Extremam. vnctionem instituit quando praecepit discipulis vt vngerent infirmos.
Ad primum in oppositum dicendum quod verum est quod duo defectus sunt in nobis solum in generali, sed in speciali sunt multi defectus: sacramenta autem instituta sunt contra defectus in speciali.
Ad secundum dicendum quod confirmatio non debuit esse figurata in veteri lege: quia confirmatio pertinet ad plenitudinem spiritus, scilicet, in lege autem veteri non erat tempus gratiae: & ideo non debuit fieri Cor firmatio similiter, nec Extrema vnctio, quia significat quod homo statim eat ad gloriam: ideo significat expiationem ab omni defectu ad vitam aeternam. Haec autem est in lege noua non in veteri.
On this page