Quaestio 1

Ilud quoque sciendum est, quod Angeli boni, &c.

Distinctio vndecima. QVAESTIO PRIMA.

Svper vndecimam distinctionem. Quaeritur vtrum vnus Angelus loquatur alii.

Et arguitur quod non, quia loqui alii est suum conceptum alii manifestare. Sed vnus Angelus non manifestat suum conceptum alii. Ergo, &c. Probatio minoris, quia si vnus Angelus manifestar suum conceptum alii, hoc erit per alium conceptum: quia in Angelis non sunt alia verba quam conceptus mentis. Sed per alium conceptum non manifestat: quia si primus conceptus fuit in se notus alii Angelo: non oportuit ipsum manifestare per secundum. Si aurem non fuit notus, eadem ratione nec secundus. Et per consequens non manifestabitur per: secundum. Et per consequens nullo modo vnus manifesta alii suum conceptum.

Praeterea quicunque loquitur alii oportet quod habeat aliquod signum ad excitandum eum vt attendat ad id quod ei dicitur. Sed in Angelis in quibus non sunt voces non videtur quod sit tale signum. Ergo vnus Angelus non loquitur alteri.

In contrarium est, quia substantiae spirituales non haberent conuenientem conuictum: si sibisuas affectiones & conceptus non possunt exprimere. Sed inter Angelos est perfectissimus conuictus. Ergo, &c.

Respondeo. Quod inter Angelos sit aliqua locutio, necesse est ponere: quia & sacra scriptura hoc testatur, & conuictus eotum hoc requirit. Sed de quibus & qualiter sit haec locutio est dubium proquo sit.

ARTICVLVS PRIMVS. Qvantum ad primum scilicet de quibus sit locutio Angelorum: patet aliquo modo ex dictis.

Nam sicut tactum est, locutio fit inter aliquos ad manifestandum conceptus suos & affectiones suas, Nam quando aliquis loquitur alii de rebus etiam exterioribus, hoc non facit nisi mediante proprio conceptu scilicet ostendendo quid de re coneipit. Modo dictum est supra, quod vnus Angelus licet videat fubstantiam cogitationis & actus voluntatis un alio: non tamen videt ita complete sicut alius, & quantum ad ea quae latent eum: ille cogitans loquitur alii, illa latentia sibi manifestando.

De modo autem quo ista locutio fiat, dicunt quidam quod vnus Angelus potest quatuor modis loqui alteri.

Primo modo est, vt dicunt, quia Angelus potest formare in aere voces significatiuas per quam alius Angelus possit eius conceptum cognoscere.

Secundus modus est per hoc quod potest facere aliquas impressiones in imaginatione alicuius animalis ordinando species existentes in memoria per quas vnus potest exprimere suum conceptum alteri.

Tertius modus est describendo diuersas figuras in coelo empyreo per applicationem suae virtutis imprimendo illi coelo: & per tales figuras possunt mutuo exprimere sibi suos conceptus.

Quartus modus est per hoc quod ipsi formant quaedam signa intelligibilia, quae (vt ipsi dicunt,) non sunt conceptus vel verbum mentis, sed sunt signa magis determinata & per consequens magis notificantia: & per talia signa sibi loquentur mutuo.

Duo modi primi & si sint possibiles, mihi tamen videntur inutiles. Quia impossibile est dicere quod Angelus in suo conuictu & in eis quae ad hoc pertinent dependeat a corpore, nec quantum ad esse talis conuictus: ita quod non possunt loqui nisi mediante corpore, nec etiam quantum ad bene esse: ita quod melius possint exprimere per impressionem quantumcumque corpoream suos conceptus quam per aliud quod naturae suae debetur vnde spiritualis est. Vnde possibilitas illa loquendi per tales impressiones vel motiones corporales nihil valet eis: sicut nec habenti liberum vsum vocis & expraessum parum valerent alia, imo multo minus valerent illa signa corporalia aliis Angelis, quan valeant alia signa a voce, hominibus eloquentibus.

Tertius modus loquendi conuenit eum, hoc quod possit inprobari sicur & primiduo quantum ad hoc quod sit omnino inutilis icum habeat altum deffectum scilicet quod est omnino impossibilis & in inte ligibilis. Quia illa siguratio cueli empyrei aut intelllgitur secundum aliquam alterationem, puta quod secundum determinatam figuram, siue secundum partem determinate sigurae, alteretur vel calido vel frigido, vel tali alteratione, sicur fit in speculo: vel aliquo simili modo. Et talia neo esse possunt nec imaginabilia. Vel etiam intesligitur ista figuratio pet impressionem factam ipsi eoelo, sicut siguratur cera sigillo : vel per incisionem. Quae ambo planum est esse absurda. Aut hoc est per aliquem contactum, & tunc, aut est per contactum qui est secundum quantitatem: sicut si aliquod corpus triangulare aplicaretur alicui corpori excedenti ipiam descriptionem ex sua applicatione ad illud, talem figuram in ipso coaptando lineam ad lineam aliquo modo describit. Et hoc non potest conuenire Angelo: quia non habet quantitatem molis. Si Angelus deseribat bifiguram per contactum virtutis, sequitur quod per suam virtutem aliquam figuram realiter imprimat cuelo. Quia aliquid tagere aliud per couractum virtutis non est aliud quam eius virtutem habere aliquem effectum in eo quod dicitur tangiHoc autem est impessibile; ita quod Angelus faciat aliquam figuram in coelo: imo cum etiam ipsi dicunt quod nihil imprimunt Ani eli coelo empiy roo, videtur mihi quod auctores dictae positionis ignorent vocem propriam. Nam dicere aliquid contactu virtutis aliquid tangere, & non imprimere ei aliquem effectum, est ignorare quid est tangere contactu virtutis. Quia hoc nihil aliud est quam per ipsam virtutem agere in in rem quae tangitur: vnd breuiter iste modus tertius nec in imaginationem hominis debet cadere.

Quartus modus quantum ad hoc quod dicit illa signa intelligibilia non esse verba mentis, non videtur habere veritatem. Quia constat quod rationem verbi habent. Omne enim illud quod formatur ad manifestandum aliquid quod intelligitur habet rationem verbi, siue hoc faciat alteri, siue sibi. Vnde & voces quibus manifestamus conceptus nostros vere verba vocalia sunt. Sed illa sigua supposito quod sint verba non possunt esse verba alterius quam mentis formantur enim in mente & a mente: licet secundum diuersa mens formet & formetur. Et ideo dicere talia signa ad repraesentendum sic formata non esse verba mentis, est inconueniens.

Et ideo aliter est dicendum scilicet quod sicut apud nos vnum verbum vo cale potest manifestari per aliud. Sicut quado vna propositio non bene intellecta explicatur per alias propositiones quae magis explicite significant illud quod in prima propositione impsieite includebantur: ita etiam quano Angelus vnus videt conceptum alterius non vider explicite illum conceptum. Vnde non videt quantum ad omnia, vt dictum est iam saepe, quaecumque ille cogitat. Sicut antem Angelus potest formare conceptus de rebus ad loquendum sibi ipsi: ita etiam potest formare conceptus de eis quae cogitat & de cogitatione sua ad loquendum & manifestandum alii quod cogitat, uel quid vulr. Eat sic per vnum conceptum magis explicitum potest man festari illud quod latebat in alio conceptu minus explicito. Nec est inconueniens quod vnus conceptus manifestetur per alium: sicut vnum verbum vocale explicatur & manifestatur per aliud, vt iam dictum est, ita quod Angeliloquuntur sibi manifestando suum velle: scilicet quid volunt, & manifestando suos concepius minus notos &minus explicitos, per alios conceptus magis explicatos.

Si autem quaeratur quomodo vnus Angelus moueatur de nouo ab alio per talem locutionem. Dicunt quidam, quod hoc non fit per hoc quod Angelus loquens aliquid imprimat alii: imo proponendo sibi suum conceptum, ille alius Angelus per speciem prius apud ipsum ex istentem conuertit se & vider quid alius vult loqui, siue quid alius loquitur. Sed quia, vt supra dictum est, non possuntvidere quod ad illa cognoscende quae Angelus per suassolas species cognoscit, Anpelus indigeat praesentia cuiuscunque alterius extra ipsum, nisi illud faciat ad motionem qua Angelus mouetur ad intelligendum. Ideo magis videtur mihi quod sicut sensibile exterius puta sonus vel aliqu daliud natum est mouere sensum: ita ille conceptus quem vnus Angelus format ad loquendum alteri, natus sit mouere intellectum Angeli cui lo quitur, & ad attendendum & ad intelligendum. Hoc expresse dico doctor noster sanctus Tomas primo articulo de locutione Angelorum in solutione cuiusdam argumenti: ita quod quando aliquis eorum vult loqui alii, format in se conceptum qui natus est monere ipsum.

Si autem quaeratur quomodo vnus applicar se ad alium ad loquendum fibi. Dico quod in Angelis non est considerandum ordo secundum situm qua si inter eos sit propinquitas localis vel distantia: sed est ibi ordo potentiae actiuae, siue principii actiui & principii passiui. Et ideo ad hoc quod vnus moueat alium ad cognoscendum vel attendendum, non oportet imaginari applicatio. nem localem: sed sufficit quod vnus habeat aliquid per quod possit agere, & alius habeat aliquid per quod possit pati: Ita quod ex hoc applicat se Angelus ad mouendum alium per loquelam, quod format eonceptum qui natus sit mouere potentiam intellectiuam alterius: sicut si non requireretur situs determinatus secundum locum in auditione, ex hoc ipso aliquis se applicaret ad motum alium per verbum vocale quod voces formaret.

Sed contra praemissa potest obiici tripliciter. Primo. Quia si in locutione Angelorum non requiritur nisi ordo principii actiui ad passiuum: tunc sequitur quod semper loquatur sibi, & quod quilibet ita loquatur omnibus sicut vni.

Secundo. Quia si vnus mouet alium ad intelligendum, sequitur quod Angelus possit mouere motione quae est ad formam: quia actus intelligendi, quaedam forma & quidam actus est.

Tertio. Quia conceptus superioris cum sint improportionati inferioribus, eo quod sunt vniuersaliores quam requiteret intellectus inferiorum, inferiores nibil poterunt intelligere per locutionem superiorum.

Ad primum ergo istorum dicendum, quod non oportet quod semper vnus loquatur alteri. Quia non semper format conceptum qui natus est mouere alium, qui conceptus est principium actiuum quo loquens mouet iutellectum illius cui loquitur. Quantum autem ad loquendum omnibus vel quibuidam. Dico quod Angelus quantum est ex intentione loquentis, nen oportet quod loquatur omnibus: quia intentio sua est dirigere loquaelam suam ad vnum, & non ad alium. Sed quantum est pro vetitare locutionis, nata est indidetenee mouere quemlibet alium. Quia vt dictum est, non requiritur inter eos ad agendum & patiendum: nisi ordo principii actiui & passiui. Tamen in hoc differunt quod secundum quod quilibet est magis per spicax: secundum hoc melius potest videre loquelam alterius.

Ad secuudum dicendum, quod quando dicitur quod Angelus non potest mouere ad formam, intelligendum est quantum ad corporalia & formas corporales, non autem est intelligendum quantum ad formas intelligibiles quae sunt conceptus vel actus intelligendi, ad quas Angelus potest mouere mouendo seipsum vel alium ad intelligendum.

Ad tertium dicendum, quod licet conceptus superiorum qui scilicet sufficiunt superioribus ad intelligendum, sint improportionati inferioribus; ita quod conceptus qui sufficeret superiori non sufficeret inferiori: tamen fuperiores possunt formare tales conceptus, & ita explicitos & quasi particulatos quos possint capere interiores. Sicut licet proportiones quae sufficiuut subtilibus ad intelligendum non essent nec sufficerent rudibus: tamen subtiles pe ssent illas propositiones magis explicitas loqui rudibus, sic qued possent formarestales quae a tudibus possent capi.

Ad primum ergo principale factum ad quaestionem dicendum, quod vnus Angelus potest videre modo quo super dictum est, quando quaerebatur de cognoscendo cogitationes cordium, conceptum alterius, non tamen ita perfecte sicut ille qui cogitat, & quantum ad hoc indiger quod manifestnetur ei. Nec sequitur quod fimili modo videat vnum conceptum sicut alium, vel quod simile sit de vno conceptu sicut de alio. Quia vnus conceptus est magis explicatus quam alius: & vnus conceptus ordinatur ad explicandum & manifestandum quod latet in alio; ita quod per vnum conceptum Angelus loquitur sibi ad explicite intelligendum naturas rerum: & per alium conceptum lequitur alteri explicando quid intelligitur per primum conceptum.

Ad secundum dicendum, quod signa per quae vnus mouet alium ad attendendum sunt sui conceptus, qui conceptus vnius nati sunt mouere intellectum alterius, & ad attendendum, & ad intelligendum sicut apud nos signa sensibilia nata sunt mouere sensum: & mediante sensu intellectum.