Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia
Quaestio 2 : Utrum speculativum et practicum distinguantur penes obiecta
Quaestio 3 : Utrum ista scientia debeat denominari a finde habendo in via vel in patria
Quaestio 4 : Utrum theologia sit speculativa vel practica
Quaestio 5 : Utrum theologia sit scientia una
Quaestio 6 : Utrum theologia subalternetur alicui scientiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit necessarium ponere unum deum
Quaestio 2 : Utrum deo conveniat pluralitas attributorum
Quaestio 4 : Utrum in divinis sit pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum de deo possimus scire quid est
Quaestio 2 : Utrum deum esse sit per se notum
Quaestio 3 : Utrum per ea quae facta sunt aliquod trinitatis vestigium
Quaestio 4 : Utrum anima sit suae potentiae
Quaestio 5 : Utrum potentiae animae originentur ab ipsa anima
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum generatio sit in divinis
Quaesito 2 : Utrum in divinis natura praedicetur de supposito
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia generet
Quaestio 2 : Utrum essentia sit terminus generationis
Quaestio 3 : Utrum Filius Dei sit de nihilo vel de aliquo
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium de necessitate
Quaestio 2 : Utrum filius procedat per modum artis
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi sit in divinis
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum esse sit proprium deo
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat esse omnino simplex
Quaestio 3 : Utrum deus sit in genere
Quaestio 4 : Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum pater sit alius a filio
Quaestio 2 : Utrum tres personae debeant dici tres aeterni
Quaestio 3 : Utrum verba praesentis temporis magis conveniant nativitati filii quam verba praeteriti
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus procedat per modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet
Quaestio 2 : Utrum pater et filius spirent inquantum unum vel inquantum plures
Quaestio 3 : Utrum possit dici plures spiratores vel unus spirator
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum generatio sit prior processione
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus magis vel plenius sit a Patre quam a Filio
Distinctio 13
Quaesito 1 : Utrum sit aliqua processio in divinis
Quaestio 2 : Utrum in divinis sint plures processiones realiter distinctae
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum sit aliqua temporalis processio spiritus sancti
Quaestio 2 : Utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna
Quaestio 3 : Utrum spiritus sanctus detur in omnibus donis suis
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum divinis personis conveniat missio
Quaesito 2 : Utrum persona aliqua possit mittere se vel personam non productam a se
Quaestio 3 : Utrum per donum spiritus sancti efficiatur quod non simus in hoc mundo
Distinctio 16
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum charitas dicat aliquid creatum in anima qui sit habitus voluntatis
Quaestio 2 : Utrum charitas sit accidens
Quaestio 3 : Utrum charitas detur secundum capacitatem naturalium
Quaestio 4 : Utrum charitas augeatur
Quaestio 5 : Utrum charitas augeatur per additionem
Quaestio 6 : Utrum charitas augeatur in infinitum
Quaestio 7 : Utrum charitas possit diminui
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum conveniat soli spiritui sancto
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit aequalitas
Quaestio 2 : Utrum nunc aeternitatis sit idem quod aeternitas
Quaestio 3 : Utrum veritas sit in rebus
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum filius dei sit omnipotens
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum dictio exclusiva addita patri excludat filium
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum aliquid proprie dicatur de deo
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum persona in divinis significet essentiam vel relationem
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum termini numerales aliquod ponant in divinis
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum relationes distinguant hypostases sive personas
Distinctio 27
Quaestio 27 : Utrum paternitas et spiratio activa sint duae res
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum ingenitum sit notio patris
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum omnes relationes quibus deus refertur ad creaturam ex tempore sint reales
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum pater et filius diligant se spiritu sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas relativa sit realiter divina essentia
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit essentia
Quaestio 2 : Utrum bene dicatur tres personae esse unius essentiae
Quaestio 3 : Utrum dicatur aliquid metaphorice de Deo
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam certam et distinctam de eis quae sunt extra se
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum plures ideae sint in deo
Distinctio 37
Quaestio 1 : Utrum angelus moveatur localiter
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum deus habeat certam scientiam de futuris contingentibus
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum deus habeat scientiam practicam de rebus
Quaestio 2 : Utrum omnia subsint providentiae dei
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum soli deo conveniat omnipotentia
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum potentia dei sit infinita
Quaestio 2 : Utrum ea quae deo facit faciat de necessitate naturae vel iustitiae
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum deus possit facere universum melius
Quaestio 2 : Utrum impossibilia creaturae sint deo possibilia
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum deus agat res per voluntatem
Quaestio 2 : Utrum voluntas dei infallibiliter et de necessitate semper impleatur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum id quod est contra voluntatem antecedentem Dei obsequatur voluntati consequenti
Quaestio 2 : Utrum deus possit praecipere quod non vult
Quaestio 3 : Utrum Deus possit dispensare in praeceptis decalogi
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum teneamur ad formandum nostram voluntatem divinae voluntati
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum mundus potuerit esset ab aeterno
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat creare posse
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit unum tempus omnium temporalium
Quaestio 2 : Utrum sit unum aevum omnium aeviternorum
Quaestio 3 : Utrum in aevo sit successio
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum angelus sit compositus ex materia et forma
Quaestio 2 : Utrum possint esse plures angeli differentes in eadem specie
Quaestio 3 : Utrum angeli sint in generatione
Quaestio 4 : Utrum angeli superiores cognoscant per species magis universales
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum angelus peccavit appetendo aequalitatem Dei
Quaestio 2 : Utrum angelus bonus beatitudinem suam meruerit
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum supremus inter omnes angelos fuerit ille qui fuit primus inter peccatores
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum angeli vel etiam quicumque beati possint peccare
Quaestio 2 : Utrum divinationes possint fieri per daemones
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum angeli assumant corpora
Quaestio 2 : Utrum in illis corporibus exerceant opera vitae
Quaestio 3 : Utrum angelus naturaliter possit videre cogitationes
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum unus angelus possit illuminare alium
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum unus angelus loquatur alii
Quaestio 2 : Utrum angeli simul videant verbum et res in proprio genere
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum corpora superiora et inferiora communicent in materia
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum informitas materiae praecesserit eius formationem
Quaesito 2 : Utrum lumen habeat esse reale in aere
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum caelum moveatur ab anima quae sit ei coniuncta ut forma
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum caelum agat in omnia ista inferiora et conservet ea
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum anima intellectiva sit forma hominis
Quaestio 2 : Utrum anima nostra intelligat abstrahendo a phantasmatibus
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum sint aliquae inchoationes formarum in materia quae sint rationes seminales
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum conscientia pertineat ad intellectum
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum voluntas moveatur ab obiecto
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum charitas et gratia sint idem
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum homo possit vitare peccatum mortale sine gratia
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum aliquod peccatum traducatur per originem a parente in prolem
Quaestio 2 : Utrum aliquod de alimento transeat in virtutem naturae humanae
Quaestio 3 : Utrum semen sit de superfluo alimenti
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 2 : Utrum tres personae possint assumere unam naturam
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum beata virgo fuerit sanctificata in instanti creationis animae
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum natura assumpserit naturam
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum in Christo sit tantum unum esse
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus factus est homo
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum in Christo sint duae filiationes reales
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Christus secundum homo sit persona
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum christus secundum quod homo sit creatura
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum sacramenta sint causa gratiae
Quaestio 2 : Utrum virtus sacramentorum sit a passione christi
Quaestio 4 : Utrum instituere sacramenta fuerit necessarium
Quaestio 5 : De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta
Quaestio 6 : De ritu circumcisionis
Quaestio 7 : De effectu et cessatione circumcisionis
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum omnia sacramenta novae legis sint instituta in remedium
Quaestio 2 : Utrum sint septem sacramenta novae legis
Distinctio 3
Quaestio 3 : De materia, utrum sit aqua simplex
Quaestio 4 : De immersione, utrum debeat esse trina
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum caracter dicat aliquod absolutum existens in anima
Quaestio 2 : De effectu baptismi, utrum tollat omnem poenam et culpam
Distinctio 5
Quaestio 1 : De ministris utrum quilibet possit dispensare sacramentum baptismi
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero
Quaestio 2 : Utrum in baptizato requiratur intentio et fides baptismi
Quaestio 3 : Utrum requiritur intentio baptizantis
Quaestio 4 : Utrum baptismus possit reiterari
Quaestio 5 : De catechismo qui est instructio
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum confirmatio sit sacramentum
Quaestio 2 : Utrum confirmatio faciat in anima alium caracterem distinctum a caractere baptismi
Distinctio 8
Quaestio 2 : Circa formam sanguinis
Quaestio 3 : Utrum formae sacramentorum se expectent
Quaestio 4 : Utrum illa verba faciant aliquid effective ad hoc quod corpus christi sit ibi
Quaestio 5 : Utrum istud sacramentum debeat sumi tantum a ieiunis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum corpus christi debuerit nobis dari per modum manducationis
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum corpus christi sit realiter in sacramento altaris
Quaestio 2 : An angelus naturaliter possit videre corpus christi in sacramento altaris
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum conversio substantiae panis in corpus christi sit possibilis
Quaestio 2 : Utrum conveniens materia huius sacramenti sit panis et vinum
Distinctio 12
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum minister huius sacramenti sit omnis sacerdos solum
Quaestio 2 : Utrum haeresis sit perversitas in fide
Distinctio 14
Quaestio 2
Quaestio 2
Utrum tres personae possint assumere unam naturam
Si vero quaeritur vtrum Pater vel Spiritus sanctus incarnari potuerit, vel etiam modo possit; sane responderi potest, & potuisse olim, & posse nunc carnem sumere, & hominem fieri tam Patrem quam Spiritum sanctam. Sicut enim Filius homo factus est: ita Pater & Spiritus sanctus potuit, & potest, &c.
Secundo quaeritur vtrum tres personae possint assumere vnam naturam: & videtur quod non Quia assumptio de terminari ad vnitatem personae. Sed si tres personae assumerent vnam naturam, illa assumptio non terminaretur ad vnitatem personae: cum ponatur non vna persona, sed tres personas assumere Ergo, &c.
Praeterea si tres personae assumetent vnam humanitatem; aut deberent dici tres hoimnes: aut vnus homo Non tres homines: cum non sit ibi nisi vnum corpus & vna anima, ex quibus non videtur posse esse nisi vnus homo. Nec etiam potetunt dici vnus homo. Quia quaelibet persona esset ille homo: & sic ille esset Pater & Filius. Et cum illud quod praedicatur de homine illo, esset persona assumens: sequeretur quod pater & Filius & Spiritus sanctus praedicaretur de illo homine. Hoc autem est impossibile. Ergo nullo modo potest fieri.
Praeterea eadem ratione qua plures persona possunt assumere vnam naturam: eadem ratione vna persona posset assumere plures naturas. Sed hoc est impossibile (vt probabo). Ergo, &c Probatio minoris. Quia si vna persona assumeret plures naturas id, est plures humanitates, illa persona, aut esset vnus homo, aut plures. Non vnus homo: cum sint ibi plures humanitates. Nec plures homines: cum ibi non sit nisi vnum suppositum habens vtramque humanitatem, & vnus illorum hominum esset alius.
Contra, illae personae quorum est vnum esse, possunt: assumere vnam naturam. Sed trium personarum est vnum esse. Ergo.
Respondeo. Primo videndum est vtrum tres personae possint assumere vnam naturam. Secundo e conuerso vtrum vna persona possit assumere plures naturas.
QVantum ad primum dixerunt quidam quod plures personae non poterant assumere vnam naturam. Quia nulla vna essentia vel natura potest esse in pluribus suppositis nisi sit infinita. Sed nulla natura creata est infinita. Ergo, &c. Minor patet Maiorem declarant. Nam esse in pluribus suppositis videtur conuenire naturae diuinae ex sua infinitate. Vnde non videtur hoc conuenite nisi naturae infinitae.
Quicquid autem sit de veritate quaestionis non videtur ista ratio multum cogate. Nam differt esse diuersa supposita: & differt esse in pluribus suppositis. Nunc autem duina essentia non solum est in pluribus suppositis: sed enim est plura supposita, praesupposita oppositione relatiua. Ex hoc ergo solo quod aliqua natura esset in pluribus suppositis, non habetetur quod esset infinita natura: nisi cum hoc esset plura suppesita. Vnde quod ipsa vna sola manens sit plura supposita, prouenit ex eius infinitate: sed natura creata fiponatur esse in pluribus suppositis diuinis, non tamen ponitur esse illa. Et ideo non oportet quod si natura creata est in pluribus suppositis diuinis, quod sint infinita. Sicut etiam si vnum suppositum creatum habet multas naturas saltem accidentales, non sequitur quod sit infinitum: sed si essentialiter possent versari de eo omnia quae accidentaliter eminunt, puta si esset per essentiam iustitia; scientia, potentia, & sic de alii.
Aliter etiam potest dici ad hoc scilicet quod natura existens in pluribus suppositis est infinita, verum est quando illa plura supposita constituuntur per eam: sicut per essentiam diuinam constituuntur omnia supposita diuina adiunctis relationibus eo modo quo conuenit supposito diuino constitui. Sed natura quae est in pluribus suppositis, quae non constituuntur per eam; non oportet quod sit infinita: & sic vna natura creata posset esse in pluribus personis diuinis.
Et ideo dicunt alii quod personae tres diuinae possent assumere eandem naturam numero. Et hoc declarant duplici ratione.
Prima talis est. In ista assumptione cum tota ratio facti sit potentia facientis: potestas assumptionis praecipue est attendenda ex conditione suppositi assumentis. Sed conditio suppositi diuini assumentis est quod prima supposita diuina possint habere vnam naturam: sicut patet de natura diuina quae in eis est vna. Ergo, &c.
Si dicitur quod conditio personarum diuinirum talis est quod possunt habere vnam naturam non quamcunque: sed infinitam, vt natura diuina. Non valet. Quia non requiritur infinitas essentiae ad hoc quod sit in pluribus suppositis: sed ad hoc quod sit plura supposita.
Secunda ratio talis est. Illud quod non habet vnitatem numeralem vel pluralitatem a supposito, manente vnitate eius numerali: indifferenter potest esse in vno & in pluribus suppositis. Sed natura assumpta non habet vnitatem numeralem formaliter loquendo a supposito assumente: sed ab indiuisione sua secundum quantitatem. Vndo etiam secundum omnes, vna persona porest habere plures numero Ergo vna natura numero potest assumi a pluribus personis.
& eisdem etiam rationibus potest faciliter oprobari secundum scilicet quod vna persona potest assumere parres naturas. Quia conditio personae assumentis est posse habere plures naturas substantiales: sicut patet de diuina natura & humana in Chrsto.
Si dicatur quod verum est de naturis differentibus genere vel specie, sicut sunt diuina & humana: sed non de naturis differentibus solo numtro. Ibi hoc excluditur per secundam rationem. Quia illud cuius vnitas vel pluralitas formaliter loquendo non est a supposito: in eo possunt indifferenter esse plura, vel vnum in eodem supposito. Sed diuersae naturae assimptae: vcl alia quaecumque substantiae materiales sunt huiusmodiquia earum vnitas vel pluralitas est per diuisitinem quantitatis. Er ideo indifferenter possunt ssumi plures na urae numero: vel vna ab eodem supposito diuino.
Ad primum ergo in oppositum dicendum, quod assumptionem terminari ad vnitatem supe positi contingit dupliciter. Vno modo quod vnum suppositum tantum sit adquod natura creata assumatur. Et isto modo non oportet quod assumptio terminetur ad vnitatem tuppe siti. Alio modo porest intelligi quoda ssumprio terminetur ad vnitatem suppositi Quia scilicet termtinatur ad hoc quod vnum & idem sit supi ositum naturae assumentis & naturae assumptae: & sic terminatur assumptum ad vnitatem suppositi. Et sic etiam esset in proposito stante hyi othesi. Nam vnum & idem esset suppositum naturae diumae & naturae a ssumptae. Nam quaelibet diuina periona esset vnum & idem suppositum habens vtramque naturam.
Ad secundum dicendum, quod de hoc vtrum debcant dici vnus homo, vel tres hon ines: sunt diuersae opiniones. Nam quidam dicunt quod cum homo supponat pro subsistente habente naturam humanam, cum ibi sint tria: talia essent tres homines. Nec obstat quod sit ibi vna humanitas. Quia homo non supponit pro humanitate: sed pro subsistente habente humanttatem.
Alij dicunt quod deberent dici vnus homo. Quia terminus substam iuus habet (vt dicunt) vnitatem & pluralitatem a forma imporrata per tera minum. Ist autem licet habeant contradictionem in verbis, non tamen contiadicunt rebus: nam formaliter loquendo aliquo modo possint dici vnus ho mo: quia essent aliquo modo vnum in habendo hominem. Sed accipiendo termittum directe pro eo pro quo supponit in recto: essent tres homines, non obstante vnitate humanitatis. Nec tamen ex hoc sequitur quod sint similiter tres dii. Quia diuina essentia est subsistens & potest dici Deus: & ideo Deus potest supponere pro diuina essentia. Non sic homo potest supponere pro humanitate assumpta.
Ponendo ergo quod sint tres homines, potest responderi ad illud quod dicitur in oppositum quod vnitas humanitatis non obstat (vt dictum est). Quia homo non supponit pro humanitate in recto: sed pro subsistente habente humanitatem.
Ponendo autem quod aliquo modo sit vnus homo, quia sunt aliquo modo vnum in habendo humanitatem: potest responderi ad illud quod obiicitur in oppositum, quod quicquid praedicaretur de illo homine quantum ad ea que pertinent ad naturam humanam, praedicaretur tie qualibet persona scilicet homo risibilis niobilis, & sic de aliis: sed non oporteret quod quicquid praedicaretur de illo homine ratione alicuius personae praedicaretur ne qualibet persona. Et ideo non oportet quod Pater sit Filius, & e conuerso, situt nec etiam modo quontam Pater & Filius sunt vnus Deus, sequitur quod Pater sit Filius.
Ad tertium dicendum quod stante hyporhesi quod vna persona haberet plures humanitates: posset dici personaliter, siue hyportatiee loquendo quod illa persona esset vnus homo. Nec obstaret pluralitas humanitatis. Quia homo non suppontt in recto pro humanitate: sed pro subsistente habente humanitatem.
Quod autem obiicitur quod sequeretur quod duo homines essent, quorumvnus esset alius. Dicendum quod accipiendo sic duo homines: quod vnus homo esser alius. Quia quantum ad personam quae haberet vtramque humanitatem, essent vnum: & vnum habens ambas hmanitates. Srante enim hypothesi persona illa non posset dici. Ita proprie duo homines sicut Socrates & Plato: sed aliquo modo scilicet in habendo plutes humanitares dicerentur duo homines, quasi aliquid habens duas humanitates. Ita quod plur. ficatio non intelligeretur in supposito habente pro duo homo directe supponit in recto: sed in na ura habita. Quo autem homines sic dicti rat one suppositi habentis sunt vnus homo: & per consequens vnus illorum est alius
On this page