Text List

Table of Contents

Only show available transcriptions

Commentarius in libros Sententiarum

Liber 1

Prologus

Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia

Quaestio 2 : Utrum speculativum et practicum distinguantur penes obiecta

Quaestio 3 : Utrum ista scientia debeat denominari a finde habendo in via vel in patria

Quaestio 4 : Utrum theologia sit speculativa vel practica

Quaestio 5 : Utrum theologia sit scientia una

Quaestio 6 : Utrum theologia subalternetur alicui scientiae

Quaestio 7 : Utrum deus sit subiectum theologiae sub ratione speciali et non absolute secundum quod deus

Distinctio 1

Addendum

Distinctio 2

Quaestio 1 : Utrum sit necessarium ponere unum deum

Quaestio 2 : Utrum deo conveniat pluralitas attributorum

Quaestio 3 : Utrum distinctio attributorum secundum rationem sit accipienda in deo per comparationem ad intra vel per comparationem ad extra

Quaestio 4 : Utrum in divinis sit pluralitas personarum

Distinctio 3

Quaestio 1 : Utrum de deo possimus scire quid est

Quaestio 2 : Utrum deum esse sit per se notum

Quaestio 3 : Utrum per ea quae facta sunt aliquod trinitatis vestigium

Quaestio 4 : Utrum anima sit suae potentiae

Quaestio 5 : Utrum potentiae animae originentur ab ipsa anima

Distinctio 4

Quaestio 1 : Utrum generatio sit in divinis

Quaesito 2 : Utrum in divinis natura praedicetur de supposito

Distinctio 5

Quaestio 1 : Utrum essentia generet

Quaestio 2 : Utrum essentia sit terminus generationis

Quaestio 3 : Utrum Filius Dei sit de nihilo vel de aliquo

Distinctio 6

Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium de necessitate

Quaestio 2 : Utrum filius procedat per modum artis

Distinctio 7

Quaestio 1 : Utrum potentia generandi sit in divinis

Distinctio 8

Quaestio 1 : Utrum esse sit proprium deo

Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat esse omnino simplex

Quaestio 3 : Utrum deus sit in genere

Quaestio 4 : Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis

Distinctio 9

Quaestio 1 : Utrum pater sit alius a filio

Quaestio 2 : Utrum tres personae debeant dici tres aeterni

Quaestio 3 : Utrum verba praesentis temporis magis conveniant nativitati filii quam verba praeteriti

Distinctio 10

Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus procedat per modum voluntatis

Quaestio 2

Distinctio 11

Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet

Quaestio 2 : Utrum pater et filius spirent inquantum unum vel inquantum plures

Quaestio 3 : Utrum possit dici plures spiratores vel unus spirator

Distinctio 12

Quaestio 1 : Utrum generatio sit prior processione

Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus magis vel plenius sit a Patre quam a Filio

Distinctio 13

Quaesito 1 : Utrum sit aliqua processio in divinis

Quaestio 2 : Utrum in divinis sint plures processiones realiter distinctae

Distinctio 14

Quaestio 1 : Utrum sit aliqua temporalis processio spiritus sancti

Quaestio 2 : Utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna

Quaestio 3 : Utrum spiritus sanctus detur in omnibus donis suis

Distinctio 15

Quaestio 1 : Utrum divinis personis conveniat missio

Quaesito 2 : Utrum persona aliqua possit mittere se vel personam non productam a se

Quaestio 3 : Utrum per donum spiritus sancti efficiatur quod non simus in hoc mundo

Distinctio 16

Expositio

Distinctio 17

Quaestio 1 : Utrum charitas dicat aliquid creatum in anima qui sit habitus voluntatis

Quaestio 2 : Utrum charitas sit accidens

Quaestio 3 : Utrum charitas detur secundum capacitatem naturalium

Quaestio 4 : Utrum charitas augeatur

Quaestio 5 : Utrum charitas augeatur per additionem

Quaestio 6 : Utrum charitas augeatur in infinitum

Quaestio 7 : Utrum charitas possit diminui

Distinctio 18

Quaestio 1 : Utrum donum conveniat soli spiritui sancto

Distinctio 19

Quaestio 1 : Utrum in divinis sit aequalitas

Quaestio 2 : Utrum nunc aeternitatis sit idem quod aeternitas

Quaestio 3 : Utrum veritas sit in rebus

Distinctio 20

Quaestio 1 : Utrum filius dei sit omnipotens

Distinctio 21

Quaestio 1 : Utrum dictio exclusiva addita patri excludat filium

Distinctio 22

Quaestio 1 : Utrum aliquid proprie dicatur de deo

Distinctio 23

Quaestio 1 : Utrum persona in divinis significet essentiam vel relationem

Distinctio 24

Quaestio 1 : Utrum termini numerales aliquod ponant in divinis

Distinctio 26

Quaestio 1 : Utrum relationes distinguant hypostases sive personas

Distinctio 27

Quaestio 27 : Utrum paternitas et spiratio activa sint duae res

Distinctio 28

Quaestio 1 : Utrum ingenitum sit notio patris

Distinctio 30

Quaestio 1 : Utrum omnes relationes quibus deus refertur ad creaturam ex tempore sint reales

Distinctio 32

Quaestio 1 : Utrum pater et filius diligant se spiritu sancto

Distinctio 33

Quaestio 1 : Utrum proprietas relativa sit realiter divina essentia

Distinctio 34

Quaestio 1 : Utrum persona sit essentia

Quaestio 2 : Utrum bene dicatur tres personae esse unius essentiae

Quaestio 3 : Utrum dicatur aliquid metaphorice de Deo

Distinctio 35

Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam certam et distinctam de eis quae sunt extra se

Distinctio 36

Quaestio 1 : Utrum plures ideae sint in deo

Distinctio 37

Quaestio 1 : Utrum angelus moveatur localiter

Distinctio 38

Quaestio 1 : Utrum deus habeat certam scientiam de futuris contingentibus

Distinctio 39

Quaestio 1 : Utrum deus habeat scientiam practicam de rebus

Quaestio 2 : Utrum omnia subsint providentiae dei

Distinctio 40

Quaestio 1 : Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis

Distinctio 42

Quaestio 1 : Utrum soli deo conveniat omnipotentia

Distinctio 43

Quaestio 1 : Utrum potentia dei sit infinita

Quaestio 2 : Utrum ea quae deo facit faciat de necessitate naturae vel iustitiae

Distinctio 44

Quaestio 1 : Utrum deus possit facere universum melius

Quaestio 2 : Utrum impossibilia creaturae sint deo possibilia

Distinctio 46

Quaestio 1 : Utrum deus agat res per voluntatem

Quaestio 2 : Utrum voluntas dei infallibiliter et de necessitate semper impleatur

Distinctio 47

Quaestio 1 : Utrum id quod est contra voluntatem antecedentem Dei obsequatur voluntati consequenti

Quaestio 2 : Utrum deus possit praecipere quod non vult

Quaestio 3 : Utrum Deus possit dispensare in praeceptis decalogi

Distinctio 48

Quaestio 1 : Utrum teneamur ad formandum nostram voluntatem divinae voluntati

Liber 2

Distinctio 1

Quaestio 1 : Utrum mundus potuerit esset ab aeterno

Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat creare posse

Distinctio 2

Quaestio 1 : Utrum sit unum tempus omnium temporalium

Quaestio 2 : Utrum sit unum aevum omnium aeviternorum

Quaestio 3 : Utrum in aevo sit successio

Distinctio 3

Quaestio 1 : Utrum angelus sit compositus ex materia et forma

Quaestio 2 : Utrum possint esse plures angeli differentes in eadem specie

Quaestio 3 : Utrum angeli sint in generatione

Quaestio 4 : Utrum angeli superiores cognoscant per species magis universales

Distinctio 5

Quaestio 1 : Utrum angelus peccavit appetendo aequalitatem Dei

Quaestio 2 : Utrum angelus bonus beatitudinem suam meruerit

Distinctio 6

Quaestio 1 : Utrum supremus inter omnes angelos fuerit ille qui fuit primus inter peccatores

Distinctio 7

Quaestio 1 : Utrum angeli vel etiam quicumque beati possint peccare

Quaestio 2 : Utrum divinationes possint fieri per daemones

Distinctio 8

Quaestio 1 : Utrum angeli assumant corpora

Quaestio 2 : Utrum in illis corporibus exerceant opera vitae

Quaestio 3 : Utrum angelus naturaliter possit videre cogitationes

Distinctio 9

Quaestio 1 : Utrum unus angelus possit illuminare alium

Distinctio 11

Quaestio 1 : Utrum unus angelus loquatur alii

Quaestio 2 : Utrum angeli simul videant verbum et res in proprio genere

Distinctio 12

Quaestio 1 : Utrum corpora superiora et inferiora communicent in materia

Distinctio 13

Quaestio 1 : Utrum informitas materiae praecesserit eius formationem

Quaesito 2 : Utrum lumen habeat esse reale in aere

Distinctio 14

Quaestio 1 : Utrum caelum moveatur ab anima quae sit ei coniuncta ut forma

Distinctio 15

Quaestio 1 : Utrum caelum agat in omnia ista inferiora et conservet ea

Distinctio 17

Quaestio 1 : Utrum anima intellectiva sit forma hominis

Quaestio 2 : Utrum anima nostra intelligat abstrahendo a phantasmatibus

Distinctio 18

Quaestio 1 : Utrum sint aliquae inchoationes formarum in materia quae sint rationes seminales

Distinctio 24

Quaestio 1 : Utrum conscientia pertineat ad intellectum

Distinctio 25

Quaestio 1 : Utrum voluntas moveatur ab obiecto

Quaestio 2 : Utrum homo sit dominus suorum actuum secundum voluntatem et hoc est quaerere utrum sit liber arbitrium secundum voluntatem

Distinctio 27

Quaestio 1 : Utrum charitas et gratia sint idem

Distinctio 28

Quaestio 1 : Utrum homo possit vitare peccatum mortale sine gratia

Distinctio 30

Quaestio 1 : Utrum aliquod peccatum traducatur per originem a parente in prolem

Quaestio 2 : Utrum aliquod de alimento transeat in virtutem naturae humanae

Quaestio 3 : Utrum semen sit de superfluo alimenti

Liber 3

Distinctio 1

Quaestio 1 : Utrum persona divina possit assumere indifferenter quamcumque naturam creatam in unitate suppositi

Quaestio 2 : Utrum tres personae possint assumere unam naturam

Distinctio 3

Quaestio 1 : Utrum beata virgo fuerit sanctificata in instanti creationis animae

Distinctio 5

Quaestio 1 : Utrum natura assumpserit naturam

Distinctio 6

Quaestio 1 : Utrum in Christo sit tantum unum esse

Distinctio 7

Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus factus est homo

Distinctio 8

Quaestio 1 : Utrum in Christo sint duae filiationes reales

Distinctio 10

Quaestio 1 : Utrum Christus secundum homo sit persona

Distinctio 11

Quaestio 1 : Utrum christus secundum quod homo sit creatura

Liber 4

Distinctio 1

Quaestio 1 : Utrum sacramenta sint causa gratiae

Quaestio 2 : Utrum virtus sacramentorum sit a passione christi

Quaestio 3 : Utrum diffinitio sacramenti data in littera sit bona, scilicet quod sacramentum est invisibilis gratiae visibilis forma ita ut imaginem eius gerat et causa existat

Quaestio 4 : Utrum instituere sacramenta fuerit necessarium

Quaestio 5 : De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta

Quaestio 6 : De ritu circumcisionis

Quaestio 7 : De effectu et cessatione circumcisionis

Distinctio 2

Quaestio 1 : Utrum omnia sacramenta novae legis sint instituta in remedium

Quaestio 2 : Utrum sint septem sacramenta novae legis

Distinctio 3

Quaestio 1 : trum diffinitio baptismi sit bona, scilicet quod baptismus est ablutio exterior corporis facta sub forma praescripta verborum

Quaestio 2 : Utrum forma baptismi, scilicet Ego te baptizo in nomine patris et filii et spiritus sancti, sit conveniens

Quaestio 3 : De materia, utrum sit aqua simplex

Quaestio 4 : De immersione, utrum debeat esse trina

Distinctio 4

Quaestio 1 : Utrum caracter dicat aliquod absolutum existens in anima

Quaestio 2 : De effectu baptismi, utrum tollat omnem poenam et culpam

Distinctio 5

Quaestio 1 : De ministris utrum quilibet possit dispensare sacramentum baptismi

Quaestio 2 : De potestate excellentiae christi in sacramento, utrum potuerit conferri aliis a christo

Distinctio 6

Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero

Quaestio 2 : Utrum in baptizato requiratur intentio et fides baptismi

Quaestio 3 : Utrum requiritur intentio baptizantis

Quaestio 4 : Utrum baptismus possit reiterari

Quaestio 5 : De catechismo qui est instructio

Distinctio 7

Quaestio 1 : Utrum confirmatio sit sacramentum

Quaestio 2 : Utrum confirmatio faciat in anima alium caracterem distinctum a caractere baptismi

Distinctio 8

Quaestio 1 : Utrum haec sit forma huius sacramenti hoc est corpus meum, quia li enim non est de necessitate huius sacramenti, sed de institutione ecclesiae

Quaestio 2 : Circa formam sanguinis

Quaestio 3 : Utrum formae sacramentorum se expectent

Quaestio 4 : Utrum illa verba faciant aliquid effective ad hoc quod corpus christi sit ibi

Quaestio 5 : Utrum istud sacramentum debeat sumi tantum a ieiunis

Distinctio 9

Quaestio 1 : Utrum corpus christi debuerit nobis dari per modum manducationis

Distinctio 10

Quaestio 1 : Utrum corpus christi sit realiter in sacramento altaris

Quaestio 2 : An angelus naturaliter possit videre corpus christi in sacramento altaris

Distinctio 11

Quaestio 1 : Utrum conversio substantiae panis in corpus christi sit possibilis

Quaestio 2 : Utrum conveniens materia huius sacramenti sit panis et vinum

Distinctio 12

Quaestio 1

Distinctio 13

Quaestio 1 : Utrum minister huius sacramenti sit omnis sacerdos solum

Quaestio 2 : Utrum haeresis sit perversitas in fide

Distinctio 14

Quaestio 1 : Utrum poenitentia sit sacramentum novae legis

Quaestio 2 : Utrum poenitentia habeat durare usque in finem

Quaestio 1

Quaestio 1

Utrum essentia generet

Post haec quaeritur vtrum concedendum sit quod Nater genuit diuinam essentiam, &c:

Distinctio quinta. QVAESTIO PRIMA. Vtrum essentia generet?

ET arguitur quod sic, quia illud quud praedicatur de aliquo potest supponere pro eo. Sed essentia praedicatur de persona, quia haec est vera, Pater est essentia diuina: Ergo essentia diuina potest supponere pro Patre vt de ea praedicetur illud quod praedicatur de Patre. Sed generare praedicatur de Patre: Ergo, &c. Praeterea in diuinis1 abstractum & concretum sunt idem. Sed haec est vera, Deus generat: Ergo haec est vera, diuinitas generat.

Contra, haec non est vera vt videtur, Deus generat. Ergo multo minus ista erit vera, essentia generat. Consequentia patet. Probatio antecedentis. Primo quia sequitur quod si Deus generat Deum, quod Deus distinguatur a Deo, quod est inconueniens. Secundo, quia aut generat se Deum, aut alium Deum. Neutrum conceditur. Ergo, &c. Tertio, quia sicut potest dici. Deus generat, ratione Patris: ita, Deus non generat, ratione Filii, & sic erit Deus generans & Deus non generans,

Respondeo, hic tria sunt declaranda. Primo vtrum actus essentiales conueniant essentiae in abstracto, & hoc vt agenti. Secundo vtrum actus notionales ei conueniant in abstracto vt agenti, Tertio vtrum ei conueniant in concreto, vt dicatur, Deus generat.

Quantum ad primum dicunt quidam quod actus essentiales non attribuuntur essentiae in abstracto: vnde dicunt quod ista non est vera, essentia siue diuinitas intelligit. Et hoc probant, quia quaecunque sunt vnum re cuicunque attribuitur vnum & reliquum. Sed dicere & intelligere sunt vnum re. Ergo cui attribuitur intelligere &, dice re. Sed dicere non potest vere attribui essentiae, alioquin esset distincta a verbo producto: Ergo, &c. Sed istud non videtur verum. Quia quod non possit vere dici quod diuinitas intelligit & creat: Aut hoc est, quia ipsa non est subsistens, & hoc non potest esse, quia ipsa diuinitas est Deus subsistens: Aut quia abstractum non praedicatur de concreto, & per consequens quod praedicatur de concreto non praedicatur de abstracto. Er similiter hoc non potest esse, quia indiuinis abstractum praedicatur de concreto & e conuerso Aut propter formalitatem praedicationis quam requirunt propositiones in quibus praedicantur verba quae significant operationem; ita quod tales praedicationes non solum requirunt ad suam veritatem, identitatem inter praedicatum & subiectum: sed etiam correspondentiam secundum modum significandi, vt scilicet illud cui tales actus attribuuntur non significetur per modum eius quo aliquid est, sed per modum eius quod est & habet esse. Sed nec hoc videtur: verum esse, quia non videtur quod modi signifieandi in quacunque praedicatione impediant veritatem praedicationis quae est per identitatem realem, nisi aliqua diuersitas realis importetur ex illis modis rggnificandi. Hoc ettam patet in expositiua istius, essentia intelligit, quia nihil aliud est quam quod essentia est habens actum intelligendi: & haec est vera. Ergo, &c. Aut thoc prouenit ex hoc quod actus tales important distinctionem realem ab aliquo a quo realiter distinguatur persona & non essentia. Et hoc simifiter esse non potest, quia creare, gubernare vel intelligere non important aliquam distinctionem ab aliquo quo distinguatur persona plus quam essentia vel e conuerso. Et ideo videtur quod istae sint verae, essentia intelligit, creat vel rgubernat; licet non sint propriae locuriones; sicut dicendo Deus creat, intelligit, vel ggubernat. Motiurim autem ipsorum falsum est, qura ad illud motiuum sequuntur multa falsa & impossibilia in diuinis. Nam si hoc est verum quod in diuinis quando aliqua sunt idem re cuicunque attribuitur vnum & reliquum, sequitur infallibiliter quod filius sit Pater, & quod quaecunque persona sit alia, & quod vna relatio sit alia. Nam constat quod essentia & persona sunt vnum re simplici; vnde etiam paternitas est idem re quod diuinitas. Si ergo illaMaior est vera quod de quocunque vere possit dici essentia diuina, quod de illo possit dici Pater vel paternitas; cum essentia diuina possit vere dici de filio & Spiritu sancto. Ergo istae erunt verae, filius est Pater & paternitas, & similiter Spiritus sanctus: & breuiter quaecunque persona de qualibet praedieatetur: vnde illud motiuum non est bonum. Ad illud autem motiuum dicunt quidam sic, quod intelligere & dicere differunt plus quam ratione, quia differunt re relatiua. Et ideo non oportet quod de quocunque verificarur vnum eorum, quod verificetur & reliquum. Et illi concedunt illam maiorem quam credo esse falsam. Sed istud est falsum, nam licet vna persona differat relatiue ab alia, non tamen relatio vel persona differt re abessentia, nec re absoluta, nec re relata. Quaecunque enim in diuinis differunt re relata, differunt re, quia alia differentia realis non est ibi. Sed quaecunque vere differunt, vnum realiter non est aliud: vnde etiam realiter Pater non est Filius nec e conuerso. Ergo si intelligere & dicere differunt relatiue, ergo realiter loquendo ipse actus intel. ligendi non est actus dicendi, nec eadem ratione essentia realiter est paternitas. Vnde etiam & omnes volunt quod relatio comparata ad essentiam nondicit aliam rem, sed aliam rationem tantum: propter quod dicta solutio falsum continet. Et ideo aliter dicitur, quod non oportet quod quaecunque sunt vnum re, quod cui attribuitur vnum & reliquum: nisi cum hoc quod sicut sunt vnum re sint etiam vnum ratione. Sed quamuis hoc veritatem habeat quod non quaecunque sunt idem re, quod cuiattribuitur vnum & reliquum; si tamen non sit ibi nisi sola differentia rationis vi detur difficile inuenire cui conuenit vnum & non conueniat & reliquum. Et ideo potest dici ad illam Maiorem quod debet hoc addi scilicet quaecunque suntidem re, nec vnum eorum importat aliam remquam aliud, necdistinctionem ab aliqua re a qua non importet aliud de quocunque praedicatur vnum & reliquum. Modo licet dicere & intelligere in diuinis sint idem re, sicut etiam esse & generare, tamen dicere importat distinctionem realem a verbo producto, a quo non importat distinctionem realem intelligere: propter quod non oportet quod de quocunque praedicatur vnum & reliquum: sicut etiam patet de esse & generare.

Quantum autem ad secundum Articulum,, Sciendum quod essentia diuina est realiter idem cum omni eo quod est indiuinis, siue sit absolutum, siue relatiuum: siue proprietas personalis, vel etiam communis. Et ideo omnis propositio qua aliquid diuinum praedicatur de essentia, si tantum vnitas realis inter praedicatum & subiectum importetur in propositione illa, omnis talis est vera, siue praedicatum sit essentiale, siue personale: vnde essentia est Pater, & essentia est res generans. Si res stet pro persona & est generare & est generari: & omnes verae sunt, quia verum est omne quod est in diuinis esse idemcum essentia. Si autem aliquid attribuatur essentiae sic quod non importetur tantum identitas realis inter essentiam & illud quod praedicatur de ea: sed etiam importetur distinctio realis ipsius essentiae cui tale praedicatum attribui¬ trir ab aliquo existente in diuinis, erit propositio falsa, quia essentia diuinam realiter distingui ab aliquo existente, est falsum: & propter hoc quia produ. cere & produci, puta generare & generari, spirare & spirari important distinctionem realem producentis a producto, & producentis a producente. Ideo nullus terminus qui significat producere vel produci porest praedicari de essentia in abstracto, quia cssentia in abstracto non habet ex virtute locutionis supponere pro supposito: & ideo omnes istae sunt falsae, essentia generat; & essentia generatur producit vel producitur, & consimiles. Quantum ad tertium articulum. Sciendum quod differentia suppositi & naturae potest intelligi duplieiter: vno modo secundum conmunicabile & inconmmunicabile, & sic in diuinis differunt deitas, vel etiam Deus & Pater, nam tam diuinitas quam Deus dicit quid comune; Pater autem dicit inconmunicabicabile. Alio modo potest intelligi differentia inter natura & suppositum secundum rationem abstracti & concreti: & hoc modo differt Deus & deitas, & neutru istorum impedit quin vnum praedicetur de alio. Na & Deus est deitas, & Pater est Deus & deitas, quia sicut dictu est modo, id quod importat tantu identitatem realem inter essentiam & quodcunquediuinum, siue accipiatur essentia in abstracto siue in concreto, habet veritatem: istae tamen differentiae, faciunt quod non quidquid dicitur de vno potest vere dici de alio, vnde vere dicitur quod Pater generat, & quod est distinctus a filio, quae de essentia in abstra cto no possunt dici. Qausa autem quae impedit quod illud quod praedicatur de supposito no praedicatur de natura est directe ex prima differentia, quia ex hoc quod in diuinis est aliquid inconmunicabile & non conmune omnibus, habet quod distinguatur abaliis quae sunt in diuinis a quibus essentia conmunis non potest esse distincta. Differentia autem quae est secundum abstractum & concretum non ita directe habet impedire, quia differentia secundum abstractum & concretum habet impedire ne quod praedicatur de vno praedicetur de altero quando habens & habitum sunt diuersa re. Quod in diuinis locum non habet, Decundario tame differentia secundum abstractum & concretu facit ad hoc quod possit verificari de vno quod no verificetur de altero in quantu exsuo modo significadi concretum potest supponere pro sunposito, non solu quia est habens, sed etiam quia est inconmunicabile. Deus enim significat vt habens diuiinitatem vnde supponit ex modo significadi pro eo eui conuenit quod sit ille qui habet diuinitatem. Et fioc est non solun conmmunicabile, sed etiam incomunicabile: nec hoc est directe propter habere, quia etiam hoc quod dico quod ille qui est deitas potest supponere pro supposito: vnde quotiescunque im plicatur aliquid quod non stat determninate pro na¬ T tura absoluta, sed potest accipi indifferenter & pro absoluto & pro relato & pro conmunicabili & incomunicabili, siue illa implicatio sit per modum habentis, vt in termino concreto, siue per alium modum: sicut quando dico ille qui est essentia, quia habes & ctiam ly ille, indisferenter possunt accipi & pro hoc & pro illo: ideo non solum possunt supponere pro essentia, sed etia pro supposito: & propter hoc potest verificari de iis quae non verificantut de essentia in abstracto: vnde istae sunt verae, Deus generat Deum & ille qui est deitas generat illu qui est diuinitas, quia Nv ille potest stare pro supposito. Sed haec, diuinitas generat diuinitate, est falsa. Vnde notandum quod duplex est implicatio: vna qua praeter forma a qua terminus imponitur, implicatur aliquid di¬ uersum re habens formam: sicut musicus implicasubiectum vel suppositum quod est diuersum re a musica: & talis implicatio in diuinis non habet locum. Alia est implicatio qua terminus implicat aliquid differens ratione tantum a forma a qua imponitur terminus cuins implicatu suppositio sit communior quam suppositio formae absolutae: & talis implicatio est in diuinis isiue per modum habentis, vt quando diciturmabens vel ille qui habet diuinitatem; siue per modu alium, vt quando dicitur slle qui est deitas. Ft sic patet quod ista est veta, Deus generat Deum, quia concretum potest stare pro supposito ratione dictae implicationis: & per consequens patet quod actus notionales possunt attribui terminis essentialibus concretis ratione dictae implicationis. Alii aute dicunt aliter, scilicet quod licet Pater sit essentia & Prater generet, non tamem essentia generatur; quia generare non couenit essentiae per se, cum in hoc distinguatur a Patre cui per le conuenit generareinec per accidemns cum non implicet subiectum, cum non sit concretum: & adducunt simile, quia licet aedificet musicus, non tamen aedificat musica, quia non implicat suppositum, etiamsi ista esset vera, aedificaior est musicus. Sed isti decepti sunt, quia praedicare per accidens accipiut tantum praedicare per formam additam: sicut musicus de aedificatore vel e conuerso, quae praedicatio non potest esse nisi per implicationem quam importat terminus concretus. Sed alio modo dicitur conuenire per accidens quod non est de rationo eius cui attribuitur: & sic ista est per accidens, color est albedo, quia quod conuenit albedini per se scilicet disgregare, conuenit eolori per accides ratione dictae accidentalitatis quae est albedinis ad colorem. Et verificationem quae fit secundum tale accidens generationis de essensia ipsi non improbant vel non possunt improbare ex dicto suo: vnde ista ratio satis friuola est, & ideo tenendum elt praecedens dictum. Quod autemdicunt quodsi aedificator esset musicus, ista esset falsa: musica aedificati credo quod dicunt falsum: licet enim non esset propria, esset tamen verai & sicut si ista, aedificator est musicus, non esset praedicatio formalis; sed per identitatem. Tunc etiam dicendo musica aedihicat, esset vera praedicatio per identitate licet in propria. Quod autem dicitur a quibusdam, quod verba requirunt formalem praedicatione, supra solutum est. Si enim aedificator esset musica, nihil repugnans musicae importaretur in aedificatione. Non enim importaret distinctionem realem musicae a quo realiter nondistingueretur.

Contra, quia vt dicunt quidam licet non generetur obiectiue, quod scilicet sit terminus genera tionis, generatur tamen subiectiue & quasi subie ctum generationis. Et probant hoc tripliciter. Primo, quia illud est subiectum generationis & per consequens habet subiectiue generari quod manet idem in vtroque termino generationis. Sed essentia est huiusmodi, cum maneat eadem in Patre & Filio qui sunt termini generationis: Ergo, &c. Secundo, quia generatio diuina sicut omne fieri habet aliquid pro fundamento siue subiecto in quo fundatur tale fieri cui conueniat ge nerari subiectiue. Sed hoc non potest esse nisi essentia, quia Pater & Filius non possunt esse subiectum generationis diuinae cum sit terminus: Ergo, &c. Tertio, quia cum generatio praecedat filium secundum rationem intelligendi, oporter rationem fundari in aliquo quod sit prius filio secundum rationem intelligendi cui coueniat generari subiectiue: hocmo potert esse nisi essemntia: Brgo, &c,

Ad euidentiam praemissorum. Primo videndum est quomodo subiectum generationis se habeat ad generationenm in rebus creatis eSecundo ostendetur quomodo se habeat essemia diuina ad gengrationen diuiinam quantum ad propositum sufficit. Tertio osfendetur vtrum essentiae diuinae coueniat subiectiue ge nerari. Et respondebitur rationibus praemisfis,

Quantum ergo ad primum, Sciendunquod in creaturis subtectu generationis est subsectum formae comntinicate producto ab ipso prodncente, quae quidie fofma est realiter idem cum ipsa generatione: nisi accipiaturgeneratio pro alterationepraecedente introductionem formae substantialis: Et hoc maxime veru est suppoisito quod omnis motus & mutatio sint ide realiter cum foma acquisita per motum vel mutationem Tale aute subiectum non producitur proprie loquendo, nec per se nec per accidens, cum quantu ad essentiam suam ipsi productiomi praesupponatur. Vl terius sciendum quod sicut pater per Philosophum, primno Phvsicorum dupliciter couenit alicui fieri: vno modo absolute, & sic solus tefminus siue obiectum factionis dicitur fieri, vt si fiat homo albus, albun: dicitur simpliciter fieri. Alio modo dicitur aliquid fieri no simpliciter fed sseri hoc, sicut in dicto exeplo subiectii dealbationis sputa homo) non dicitur simpliciter & absolute fieri: sed bene dicitur quod homo fit albus, qui quide homo est subiectum huius factionis. Et similiter etiam subiectum generationis simpliciter quod est materia non dicitur in generatione absolute fieri, cum sit ingenerabilis & incorruptibilis. Sed posset dici fieri hoc, quia posset dici quod materia per generationem sit formata. Et quia ilsi conuenit proprie generari eui conuenit proprie sieris in illis in quibus inuenitur proprie fieri. Iquod dicoppropter generatione diuinam, ideo proprie & absolute loquendo non dicitur generari subiectum generationis, sed tantum obiectum siue terminus. Vnde notandum quod generari & fieri ex vna parte, &( moueri & mutari ex alia, aliter & aliter se hiabent ad subiectum & obiectum siue terminum. Nam moucri & mutari proprie conuenit subiecto, quia subiectum est illud proprie quod aliter se habet nunc & prius fecundum diuersas formas sibi succedentes; generari aute proprie sibi non conuenit, quia non producitur per ipsam generationem cum ei praesupponatur, sed est de termino vel obiecto. Nam illis absolute couenit generari & fieri cum ipsa per generationem producuntur: sed eis non conuenit mutari vel moueri, cum quodlibet istorum importet se habere aliter nunc quam prius secundum noua acquisitionem alicuius perfectionis de nouo habitae. Terminus autem non est illud cui vt subiecto noua perfectio acquiratur, sed est illud quod acquiritur. Ex quo patet quod subiecto gener ationis nec fieri absolute loquendo nec generari couenit, licet possit dici fieri hoc, puta album vel nigrum, quis ei acquiritur albedo vel nigredo vel aliquid tale. Vlteri sciendum mauod non est de ratione materiae vel subiecti generationis quod sit eade numero in generate & genito, imo hoc sibi repugnat: sed bene est eadem sub priuatione & subforma acquirenda & hoc successiuen puta si ex aere fiat ignis: eadem materia quae prr erat sub forma aeris & priuata forma ignis, est postea sub forma Ignis. Et hoc sit dictum de primo.

Quantum ad secundum: sciendum quod essentia diuina se habet ad generationem in diuinis non, sicut subie, ctu generationis se habet in creaturis, sed magis si cut forma comunicata per generatione. Ad cuius euidentiam sciendum quod in generatione substantia¬ tu generabisium est considerare tria, scilicet subiectur quod subiicitur generationi & formae acquitendue per generationem, & ipsam formam quae acquiritur & relationen geniti ad generante & e couerso. Nuno autem ita est quod subiectum est id in quo recipitur forma geniti, & quod substernitur, in mutatione: in diuinis autem non est aliquod subiectum snbstratum alicui mutationi, nec etiam alicui formae proprie IO. quendo: sed est ibi conmmunicatio formae & actus, qui quidem actus non est aliud quam essentia diuina que conmmunicatur vni personae ab alia persona: ideo essentia se habet in generatione diuina vtforma conmunicata per generatione: & quia eadem essentia quae est inPatre & estPater comunicatur filio&t est filius, ideo impossibile est quod Pater producat essentiam, quia tunc produceret essentiam suam, & idem generarer seipsum vt essentia, quod est impossibiles & ideo etia est impossibile quod essetia dicatur ger nerari vel per se vel per accidens, sicut produgum per generatione. Vlterius sciendum quod in creaturis num est idem esse subiectum generationis & fundamentun relationis consequentis generationem. Nam subiectu generationis est illud quod est subiectumformae prout est in fieri & in fsuxu: quae forma vt est in fiuxu & in fieri, vt comunius ponitur, est ipsa genera, tiq: fundamentu autem respectus consequentis in genito est forma comunicata ipsi genito per genorationem: nec est proprie Illud quod refertur; sed est illud per quod fundamentum genitumrefertur, Et dato quod aliquo modo fundamentum posset referri in creaturis, tamen hoc nullo modo potest esse in diuinis, vt statim oftendetur, His praemissis ostendo tres conclusaones. Prima ess quod impossibile est quod essentiadiuina subiectiue generetur. Secunda est quod impossibile est. quod generetur abiectiue vel per se vel per accides. Tertia est quod impossibile est ipsam generari ficut relatum relatione geniti. Prima patet. Primo vt sam pstensum est, vbi vere & proprie generatio habet subiectu, subiectu non generatur: alioquinmateria ganeraretur, quae tamensecundu Philosophu est ingenerabilis: vnde dier aliquid generari subiectiue, & quod dicatur ex hoc quod est subiectu ge nerationis generari, est ignorare propriam vocem. Socundo, quia vt dictu est, essentia diuina no se habee proprie vt subiectum generationis, quia necgeneratio diuina proprie habet subiectu: quia forma edmunicata ibi no acquiritur alicui subiecto sibi substrato. Nec potest dici etiam fieti hoc: sicut dicitur homo iam existens fieri albus, quia fieri hoc vel tale non conuenit nisi ei cui subiectiue acquiritur de nouo aliqua perfectio absoluta, quod in diuinis locum non habet. Secunda conclusio satis patet faciliter, quia soli illi conuenitobiectiue generari quod est productum per generationem: & tale non potest esse essentia, quia oporteret quod distingueretur ae fatre sicut productum a producente, quod est impossibile. Tertia etiam de facili patet, quia nulla res refertur relatione reali nisi ad aliud; impossibile enim est idem ad seipsum referri realiter: essentia autem diuina realiter est idem cumomni eo quod est in diuinis: & ideo realiter non potest referri ad aliquid eorum, sed bene potest esse fundamentum reale relationum realiu quibus. personae referuntur.

Ad primum quod opponitur ab aliis est dicendum quod illa ratio dupliciter deficit. Primo, quia ingeneratione quae proprie habet subiectur, subsectu generationis nullo modo conuenit generari Secudo, quia generatio diuina non habet subiectu led obiectum & formam communicata, quae in nullo subiecto recipitur. Quod autem inducitur quod sslud quod mnanet in vtroque termino generarionis est eius subiectum: verum est accipiendo ter minos pon generantem & genitum, sed formam & priuationem, vel duas formas oppositas, sicut quando aliquid sit ex albo niprum. Ratio autem pi ocedit accipiendo generantem & genitum proter. minis, & ideo non valet. Ad secundum dicendum quod indiuinis non est fieri secundum rem, quia vbi est ve re fieri, ibi est motus & forma in fsuxu, cui formae in ssuxu substernitur aliquod subiectum: vnde non est ibi forma in fluxu, nec per consequens est ibi proprie ficri: sed est ibi communicatio formae non fsuentis nec indigentis subiecto. Sed hene est ibi fundamentum respectus producentis & producti. Et si sieri acciperetur pro tali respectu, essentia esset fundamentum fieri sic dicti: sed inconuenienter diceretur hoc esse fieri; sed referri talibus respectib est produci & producere in diuinis. Referri autem non conuenit essentiae in diuinis, sed supposito, vt ostensum. Ad tertium dicunt quidam quod generatio passiua vt proprietas praecedit filium, sed vt relatio sequitur. Sed melius videtur dicendum quod generari etiam licet non sit fieri proprie loquendo, secudum tamen rationem int elligendi accipitur vt quod. dam fieri: & ideo secundum modum nostru intelligendi est vt sit prius filio, & fundetur secundum modum nostrum intelligendi in aliquo quod est prius filio: non tamen oportet quod ipsum generetur, quia non oportet qued illi quod est fundamentum ipsius generari respondeat quod generetur, sed tantum supposito habenti hoc fundamentum & cui ratio fundamenti huius conuenit. Ad primum ergo dicendum quod non oportet quod illud quod priedicatur de aliquo possit supponere pro eo respectu cuiuscunque praedicati, sed tantum respectu praedicati respectu cuius no differunt. Respectu autem eorum quae eis coueniunt in quantum differunt, non oporter quod vnum supponat pro alio. Sed contra hoc dicunt quidam quod musicus & aedificator differut secundum aedificare & cantare & tamen respectu istorum vnum supponit pro alio; nam haeo est vera, musicus aedificat, & aedificator cantat. Et ad hoc potest dici quod illa quae differunt, non oportet semper quod non possint supponere pro inuicem respectu illorum in quibus differunt. Nec etiam oportet quod semper supponant pro inuicem respe ctu taliu: obiectio aute procedit ac si solutio supra posita posuifset quod semper oportet vnum non supponere pro alio respectu talium. Quod autem talia no suoponunt pro inuicem respectu talium in quibus sic differunt, est quia in eis habent repugnantiam ad inuicem: & sic differut essentia & persona indiuinis respectu eius quod est esse conmunicabile & incommunicabile, & respectu eius quod est distingui vel non distingui, & respectu illoru quae distingui vel non distingui important, & respectu quorum persona non potest supponere pro essentia, nec e conuerso, Edificator aute & musicus non sicdifferunt secundu aedificare & cantare quod in istis habeant renugnantiam. Adsecundum dicendum quod licet in di uinis abstractum & concretum non differant secundum rem, cum vnn praedicetur de altero, tamen penes modum significandi differunt, ratione cuius vnu habet magis implicare suppositum quam aliud vt pro eo supponat, sicut in principali solutione expositum est. Ad tertium quod inducitur ad probandum quod actus notionales non praedicantur de cocretis essentialibus. Dicendum est quod non oportet quod De distinguatur a Deo, sed sufficit quod illi pro quibus Deus supponit vtrobique sint distincti, scilicet ilele qui est generans & ille qui est genitus. Causa autem quare non dicitur Deus distinctus a Deo, sicut Deus generat Deum; est, quia distingui cum non dicat actum nisi grammatice, non facit teneriDeum in subiecto positum pro persona: & ideo denotare. tur distinctio in natura non in persona. Sed generare dicit actum realem conuenientem soli supposito & facit teneri terminum concretum de quo praedicatur pro supposito. Ad quartum dicendum quod nec ge nerat seDeum nec alium Deum, quia enim ille que generat, Pater est idem cum eo in natura, non est concedendum quod peneret alium Deum, ne denotetur quod generet alium in natura diuina. Quia vero est alius in persona, non est concedendum quod generet seipsum Deum, ne denoterur quod ille quem generat sit vnacum eo persona. Sed bene potelt concedi quod generat alium qui est Deus sed non alius Deus. Ad quintum dicunt quidam quod quantum est de virtute locutionis potest concedi quod Deus non generat ratione filii, sicut etiam potest concedi quod Deus generat ratione Patris: nec se quitur quod sint duo Dii scilicet Deus generans & Deus non generans: sicut non sequitur quod Deus generans & Deus genitus sint duo Dii. Alii autem dicunt quod cum Deus possit suoponere & pro supposito determinato & pro natura comuni, tamen quantum est de se, nisi per terminum in praedicato positum fiat quod stet pro supposito, semper stat pro natura, vel pro omni supposito naturae. Et hoc ideo est quia natura quantum est ex principali significato quod importat hoc nome Deus, est vna numero in tribus personis. Vnde quod attribuitur Deo, attribueretur Patri & Filio & Spiritui sancto omni sunposito diuino. Et quod negatur a Deo negatur ab omni supposito diuino, nisi praedicatum sit tale quod faciat ipsum stare pro determinato supposito: e conuerso autem est in creaturis, quia terminus commumis concretus stat pro aliquo supposito hoc vel illo, & non pro natura communi, nisi praedicatum sit tale quod faciat ipsum teneri pro illa, vt quando dicitur, rosa est pulcherrima florum. Et hoc ideo est, quia natura in creaturis plurificatur realiter secundum pluralitatem suppositorum, nec habet vnitate realem in pluribus suppositis. Quia ergo generare cum sit actus determinatae personae facit hoc quod dico. Deus, stare pro determinato supposito: ideo bene dicitur, Deus generat, nec sequitur pronter hoc quod quaelibet persona generet. Sed non generare cum dicat negationem, non facitDeum sta re pro determinato supposito. Et ideo quando dicitur quod Deus non generat, denotatur quod non ge nerare conueniat toti naturae, id est, omni supposito naturae diuinae, quod est falsum: propter quod non concedunt quod haec sit vera, Deus non generat. Sed contra hoc obiiciunt quidam quod si ista, Deu non generat, est falsa, quia Deus supponit ibi pro natura: multo plus esset istafalsa, essentia nom generat, quae tamem vera est. Et ad hoc dicendum est, quod illa procedit ex malo intellectu eius quod dicitur natura, quia in praedicta responsione non accipitur natura pro abstracto prout diuiditur contra concretum: sed pro concreto prout accipitur non pro vno determinato supposito, sed pro omni supposito naturae. Qbiectio autem procedit ac si natura acciperetur pro abstracto prout distinguitur contra concretum. Quid sit de veritate dictae propositionis scilicet, Deus non generat, nondefinio. Sed tamen obiectio facta in contrarium nulla videtus esse, quidquid sit de veritate eius.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1