Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia
Quaestio 2 : Utrum speculativum et practicum distinguantur penes obiecta
Quaestio 3 : Utrum ista scientia debeat denominari a finde habendo in via vel in patria
Quaestio 4 : Utrum theologia sit speculativa vel practica
Quaestio 5 : Utrum theologia sit scientia una
Quaestio 6 : Utrum theologia subalternetur alicui scientiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit necessarium ponere unum deum
Quaestio 2 : Utrum deo conveniat pluralitas attributorum
Quaestio 4 : Utrum in divinis sit pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum de deo possimus scire quid est
Quaestio 2 : Utrum deum esse sit per se notum
Quaestio 3 : Utrum per ea quae facta sunt aliquod trinitatis vestigium
Quaestio 4 : Utrum anima sit suae potentiae
Quaestio 5 : Utrum potentiae animae originentur ab ipsa anima
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum generatio sit in divinis
Quaesito 2 : Utrum in divinis natura praedicetur de supposito
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia generet
Quaestio 2 : Utrum essentia sit terminus generationis
Quaestio 3 : Utrum Filius Dei sit de nihilo vel de aliquo
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium de necessitate
Quaestio 2 : Utrum filius procedat per modum artis
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi sit in divinis
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum esse sit proprium deo
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat esse omnino simplex
Quaestio 3 : Utrum deus sit in genere
Quaestio 4 : Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum pater sit alius a filio
Quaestio 2 : Utrum tres personae debeant dici tres aeterni
Quaestio 3 : Utrum verba praesentis temporis magis conveniant nativitati filii quam verba praeteriti
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus procedat per modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet
Quaestio 2 : Utrum pater et filius spirent inquantum unum vel inquantum plures
Quaestio 3 : Utrum possit dici plures spiratores vel unus spirator
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum generatio sit prior processione
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus magis vel plenius sit a Patre quam a Filio
Distinctio 13
Quaesito 1 : Utrum sit aliqua processio in divinis
Quaestio 2 : Utrum in divinis sint plures processiones realiter distinctae
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum sit aliqua temporalis processio spiritus sancti
Quaestio 2 : Utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna
Quaestio 3 : Utrum spiritus sanctus detur in omnibus donis suis
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum divinis personis conveniat missio
Quaesito 2 : Utrum persona aliqua possit mittere se vel personam non productam a se
Quaestio 3 : Utrum per donum spiritus sancti efficiatur quod non simus in hoc mundo
Distinctio 16
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum charitas dicat aliquid creatum in anima qui sit habitus voluntatis
Quaestio 2 : Utrum charitas sit accidens
Quaestio 3 : Utrum charitas detur secundum capacitatem naturalium
Quaestio 4 : Utrum charitas augeatur
Quaestio 5 : Utrum charitas augeatur per additionem
Quaestio 6 : Utrum charitas augeatur in infinitum
Quaestio 7 : Utrum charitas possit diminui
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum conveniat soli spiritui sancto
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit aequalitas
Quaestio 2 : Utrum nunc aeternitatis sit idem quod aeternitas
Quaestio 3 : Utrum veritas sit in rebus
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum filius dei sit omnipotens
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum dictio exclusiva addita patri excludat filium
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum aliquid proprie dicatur de deo
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum persona in divinis significet essentiam vel relationem
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum termini numerales aliquod ponant in divinis
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum relationes distinguant hypostases sive personas
Distinctio 27
Quaestio 27 : Utrum paternitas et spiratio activa sint duae res
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum ingenitum sit notio patris
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum omnes relationes quibus deus refertur ad creaturam ex tempore sint reales
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum pater et filius diligant se spiritu sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas relativa sit realiter divina essentia
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit essentia
Quaestio 2 : Utrum bene dicatur tres personae esse unius essentiae
Quaestio 3 : Utrum dicatur aliquid metaphorice de Deo
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam certam et distinctam de eis quae sunt extra se
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum plures ideae sint in deo
Distinctio 37
Quaestio 1 : Utrum angelus moveatur localiter
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum deus habeat certam scientiam de futuris contingentibus
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum deus habeat scientiam practicam de rebus
Quaestio 2 : Utrum omnia subsint providentiae dei
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum soli deo conveniat omnipotentia
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum potentia dei sit infinita
Quaestio 2 : Utrum ea quae deo facit faciat de necessitate naturae vel iustitiae
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum deus possit facere universum melius
Quaestio 2 : Utrum impossibilia creaturae sint deo possibilia
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum deus agat res per voluntatem
Quaestio 2 : Utrum voluntas dei infallibiliter et de necessitate semper impleatur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum id quod est contra voluntatem antecedentem Dei obsequatur voluntati consequenti
Quaestio 2 : Utrum deus possit praecipere quod non vult
Quaestio 3 : Utrum Deus possit dispensare in praeceptis decalogi
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum teneamur ad formandum nostram voluntatem divinae voluntati
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum mundus potuerit esset ab aeterno
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat creare posse
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit unum tempus omnium temporalium
Quaestio 2 : Utrum sit unum aevum omnium aeviternorum
Quaestio 3 : Utrum in aevo sit successio
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum angelus sit compositus ex materia et forma
Quaestio 2 : Utrum possint esse plures angeli differentes in eadem specie
Quaestio 3 : Utrum angeli sint in generatione
Quaestio 4 : Utrum angeli superiores cognoscant per species magis universales
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum angelus peccavit appetendo aequalitatem Dei
Quaestio 2 : Utrum angelus bonus beatitudinem suam meruerit
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum supremus inter omnes angelos fuerit ille qui fuit primus inter peccatores
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum angeli vel etiam quicumque beati possint peccare
Quaestio 2 : Utrum divinationes possint fieri per daemones
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum angeli assumant corpora
Quaestio 2 : Utrum in illis corporibus exerceant opera vitae
Quaestio 3 : Utrum angelus naturaliter possit videre cogitationes
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum unus angelus possit illuminare alium
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum unus angelus loquatur alii
Quaestio 2 : Utrum angeli simul videant verbum et res in proprio genere
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum corpora superiora et inferiora communicent in materia
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum informitas materiae praecesserit eius formationem
Quaesito 2 : Utrum lumen habeat esse reale in aere
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum caelum moveatur ab anima quae sit ei coniuncta ut forma
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum caelum agat in omnia ista inferiora et conservet ea
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum anima intellectiva sit forma hominis
Quaestio 2 : Utrum anima nostra intelligat abstrahendo a phantasmatibus
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum sint aliquae inchoationes formarum in materia quae sint rationes seminales
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum conscientia pertineat ad intellectum
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum voluntas moveatur ab obiecto
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum charitas et gratia sint idem
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum homo possit vitare peccatum mortale sine gratia
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum aliquod peccatum traducatur per originem a parente in prolem
Quaestio 2 : Utrum aliquod de alimento transeat in virtutem naturae humanae
Quaestio 3 : Utrum semen sit de superfluo alimenti
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 2 : Utrum tres personae possint assumere unam naturam
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum beata virgo fuerit sanctificata in instanti creationis animae
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum natura assumpserit naturam
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum in Christo sit tantum unum esse
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus factus est homo
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum in Christo sint duae filiationes reales
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Christus secundum homo sit persona
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum christus secundum quod homo sit creatura
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum sacramenta sint causa gratiae
Quaestio 2 : Utrum virtus sacramentorum sit a passione christi
Quaestio 4 : Utrum instituere sacramenta fuerit necessarium
Quaestio 5 : De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta
Quaestio 6 : De ritu circumcisionis
Quaestio 7 : De effectu et cessatione circumcisionis
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum omnia sacramenta novae legis sint instituta in remedium
Quaestio 2 : Utrum sint septem sacramenta novae legis
Distinctio 3
Quaestio 3 : De materia, utrum sit aqua simplex
Quaestio 4 : De immersione, utrum debeat esse trina
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum caracter dicat aliquod absolutum existens in anima
Quaestio 2 : De effectu baptismi, utrum tollat omnem poenam et culpam
Distinctio 5
Quaestio 1 : De ministris utrum quilibet possit dispensare sacramentum baptismi
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero
Quaestio 2 : Utrum in baptizato requiratur intentio et fides baptismi
Quaestio 3 : Utrum requiritur intentio baptizantis
Quaestio 4 : Utrum baptismus possit reiterari
Quaestio 5 : De catechismo qui est instructio
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum confirmatio sit sacramentum
Quaestio 2 : Utrum confirmatio faciat in anima alium caracterem distinctum a caractere baptismi
Distinctio 8
Quaestio 2 : Circa formam sanguinis
Quaestio 3 : Utrum formae sacramentorum se expectent
Quaestio 4 : Utrum illa verba faciant aliquid effective ad hoc quod corpus christi sit ibi
Quaestio 5 : Utrum istud sacramentum debeat sumi tantum a ieiunis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum corpus christi debuerit nobis dari per modum manducationis
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum corpus christi sit realiter in sacramento altaris
Quaestio 2 : An angelus naturaliter possit videre corpus christi in sacramento altaris
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum conversio substantiae panis in corpus christi sit possibilis
Quaestio 2 : Utrum conveniens materia huius sacramenti sit panis et vinum
Distinctio 12
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum minister huius sacramenti sit omnis sacerdos solum
Quaestio 2 : Utrum haeresis sit perversitas in fide
Distinctio 14
Quaestio 1
Quaestio 1
Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
QVESIIOPRIMA CIrca distinctionem trigesimam octauam. Quaeritur vtrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis.
Et arguitur quod sic: quia dare inaequalia aequalibus, est contra iustitiam distributiuam. Sed si mnersta non sint causa praedestinationis, darenud inaequalia aequalibus, Ergo, &c. Probatio minoris, quia quod vnus praedestinetur, & alius non, est dare eis inaequalia. Sed homines circumscripto omni merito, vel demerito sunt aequales: Ergo si merita non essent praedestinationis causa, darentur inaequalia aequalibus.
Praeterea velle dare aliquod honum vni, & non alii sine aliqua causa & ratione; quare detur vni, & non alii, videtur irrationabile. Sed si merita non sunt causa praedestinationis: Deus veli let dare bonum vni, & non alteri sine causa & ratione: Ergo Deus vellet facere irrationabiliter. Probatio minoris; quia causa quare conferatur almquod bonum vni homini, & non alteri, non potest esse nisi illud in quo differunt, & diuerfimode disponuntur ad illud bonum. Sed talis differentia non potest esse nisi secundum merita. Ergo si merita non sunt causa praedestinationis: Deus vellet conferre bonum vnt, & non alii, sine causa & ratione, & sic patet Minor.
Respondeo. Ista ntuuestio diuidenda est in tres articulos prineipales. Primum est, vtrum predestinatio habeat causani snerita nostra. Secundo vtrum reprobatio habeat causam. Tertio vtrum possit reddi causa quare Deua vnum reprobat, & alium praedestinati
Ad cuius euidentiam, sciendum est quod praedestinatio est pars prouidentiae. Est enim praedestinatio prouidentia Dei, qua Deus praeordinauit conterre aliquibus, ea quibus consequerentur vitam aeternam. Differt autem a prouidentia in duobus, primo secundum magis commune, & minus commune. Nam prouidentia est cirea omnes res & respectu cuiuscumque finis naturalis, vel supernaturalis. Praedestinatio autem est circa res determinati generis, scilicet circa creaturas intellectuales, & respectu finis determinati, soilicet respectu vitae aeternae, secundo differunt in hoc quod prouidentia dicit directe dispositionem ordinis. Sed praedesfinatio cum hoc dicit rectum exitum ipsius ordinis impositi.
Ad cuius euidentiam, sciendum quod in prouisione sunt duo attendenda, vnum est imponers ordinem vt vnaquaeque res quae cadit sub prouisione, habeat ea quibus possit assequi finem suum, vt verbi gratia: si institutis quibusdam militibus & quibusdam elericis, & quibusdam mercatoribus, imponere ordines; est dare militibus arma; clericilibros, mercatoribus merces, sed quod melius vincat, clericus discat, merca or lucretur. floc pertinet ad exitum rerum ordinatarum. Sic ergo prouidentia absolute accepta, ex sui ratione non importat certum & infallibilem exitum, qui est consecutio finis ad quem ordinat. Si enim miles non vincat, non propter hoc sequitur quod non fuerit ei prouisum. Sed praedestinatio vltra impofitionem ordinis, importat iterum exitum qui est consecutio finis ad quem praedestinatus ordinatur. Vnde impossibile est quod aliquis sit praedestinatus, & non consequatur vitam aeternam. Vnde prae destinatio est praeconceptio & praeordinatio intelsectus diuini de conferendo quibusdam id vel media quibus vel per quod, infallibiliter asse¬ quantur vitam aeternam,
Quare autem talis praeconceptio, siuc pfaeore dinatio vocetur praedestinatio, reddunt causam Magistri secundum duo quae in praedestinatione importantur. Impottatur autem ibi actus destinandi. Importatur etiam ordo talis actus ad effectum futurum, Quantum autem ad actum, scient dum est quod destinare idem est quod transmittere, illud autem dieitur transmitti ad aliquid suer cuius virtutem & naturam est tendere in illud, sicut dicimus, sagittam transmitti, & destinari ad signum. Et quia finis qui est vita aeterna, transcendit facultatem naturae, ideo motio naturae intellectualis, vel rationalis ad talem finem intellectualem, transmissio vel destinatio potest dici praeordinatio etiam Dei, de dando talem motionem, & de conferendo praedictae naturae ea quibus moueatur ad dictum finem, destinatio quaeda est. Et quia praeconceptio, & praeordinatio Deide hocipraecedit illam motionem siue illum effectum dictae naturae a Dep, subiungitur illa particulam pre, que ordinem ad effectum futurum nominat & dicitur praedestinatio. Ex quo apparet quare praedestinatio est solum respectu naturae rationalis, & respectu finis supernaturalis, quia nulla alia natura ordinatur ad finem transcendentem facultatem naturae, nisi illa. Et nullus finis transcendit facultatem nature rationalis nisi ille.
Tertio sciendum est quod ista se habent per ordinem, sciliuet voluntas commnunicandi finemi, electio aliquorum quibus finis & bonum communicetur, & conceptio corum quae conferenda sunt electis ad assequendum finem, & propositum coferendi ea. Prius enim est velle communicare bonum, & finem, quam cligere quibus communicetur, qua electione, praeacceptatur vnus alii, vt cur communicandus est talis finis: prius est etiam eli gere aliquos quibus est finis conferendus, quam praeconcipere media conferenda, & quam propositum conferendi. Et quia praedicta praconceptio est formaliter praedestinatio, habet se cu concomitante triplicem actum voluntatis, scilicet duos antecedentes, videlicet voluntas communicandi finem, & electio eorum vel illorum quibus conferatur, & vnum sequentem, scilicet propositum mudia conferendi, quibus electi finem consequantur.
Ex his patet quarto quod ad Deum pertinet alios praedestinare quia ad prouisorem totius vnt. uersi, pertinet conferre aliquibus media, quibus assequantur optimum finem qui est in vniuerso. Sed optimus finis qui potest esse in vniuerso, est vita aeterna. Ergo ad Deum pertinet conterre media aliquibus ad assequendum vitam aeternam. Sed cum Deus sit agens per intellectum, nihil confert nisi quod prius praeconcepii conferre. Sic autem praeconcipere est predestinare. Ergo ad Deum pertinet praedestinare.
His praemissis, videndum est, vtrum praedestinatio habeat causam merita nostra. quod est primus principalis articulus istius quaestionis.
Ad cuius euidentiam sciendum est: quod hic non quaeritur de causa eius quod formaliter importatur in predestinatione, sed decausa eius quod sibi est adiunctum, scilicet de causa quare Deus talia bona vult conferre electis.
Circa quod sciendum est quod causa voluntatis diuinae, potest quaeri dupliciter, scilicet & ex prarte voluntatis, & ex parte rei volitae. Ex parte uoluntatis siue ipsius actus tolendi talia media con¬ lerre, ita quod quando dicimus propter quid Deus vult gratiam conferre, quaeramus causam actus & volendi conferre gratiam, & sic non intelligitur quaestio, quia actus diuinus quo aliquid vult, non habet causam.
Ex parte autem rei volitae, vt si dicatur propter quid Deus vult gratiam conferre isti, & dicatur quod propter conatum, Iy propter, dicit causam ipsius rei volitae. Et est sensus quod Deus vult isti conferre gratiam, & causa effectiua vel disposiriua, saltem de congruo est conatus, & econuerso Deus datconatum propter gratiam in genere causae finalis, quia est causa finalis ipsius conatus: quod ad hoc Deus vult dare, vt quis adipiscatur gratiam. Et secundum istum sensum intellipitur quae stio, vtrum scilicet ex parte rei volitae sit aliqua causa ex parte nostra ipsius effectus praedestinationis, scilicet illorum quae Deus praeordinauit, & voluit nobis conferre. Et de hoc adhuc distinguem. dum est, quia, aut quaeritur de aliquo effectu particulari ipsius praedestinationis: & sic non est dubium quin aliquis effectus praedestinationis possit ex parte nostra habere causam, sicut gratia habet conatum vt causam disponentem. Et econuerso, conatus habet gratiam vt causam similem, & similiter gloriam, licet gratia & gloria non sint a nobis. Conatus autem qui est causa disponens ad gratiam a nobis est, & similiter bonus vsus gratiae per quam meremur gloriam.
Circa. hoc tamen fuit duplex error, scilicet Pelagii, qui posuit quod homo ex puris naturalibus poterat omne opus meritorium vitae aeternae fine gratia incohare: sed non consumare. Et Qrigenis, qui posuit animas extracorpora ereatas, & bene agentes, vniri bonis corporibus, & habere effectum praedestinationis, male autem agentes reprobari. Et quia sancti & doctores satis istos errores reproban, ideo praetermitto.
Alio modo potest quaeri causa effectus praedestinationis vniuersaliter, vt quaeratur, vtrum merita nostra sint causa, vel aliquid ex parte nostra sit causa totius esfectus praedestinationis. Et ad hoc dicunt quidam etiam moderni, quod sic, quia, vt dicunt, bonus vsus lib. ar. informatus gratia est causa quare Deus confert electis totum effectum praedestinationis. Sicut si diceretur quod rex dat equum militi propter bonum vsum equi quem debet exercere.
Sed istud non potest stare, quia illud quod includitur in effectu praedestinationis, non potest esse causa totius effectus praedestinationis, & hoc de se patet, quia sequeretur quod esset causa sui ipsius, quod est impossibile. Sed quicquidboni facimus, & omne meritum nostrum vndecumque veniat, includitur in effectu praedestinationis;: ergo nullus bonus actus noster, & nullum meritum nostrum potest esse causa totius effectus praedestinationis. Maior patet. Minor de facili potest osfe di. Nam omne illud quo aliquis ordinatur ad vitam aeternam assequendam, est effectus praedestinationis, cum Deus omnia illa disposuerit conferrediue. veniant ex impressione caeli, siue ex occasione praestita exterius, siue ex in inftinctu immisso interius, sed in omni actu bono & meritorio ordinatur eliciens talem actum ad vitam aeternam, vel de congruo, vel de condigno. Ergo omnis actus bonus & meritorius includitur in effectu praedestinationis. Vnde male imaginantur illi qui putant quod gratia sit effectus praedestinatiosus, & non bonus vsus liberi arbitrii gratia infor¬ mati, imo totum cadit sub effectu praedestinationis, quia totum hoc Deus praeconcepit, & praeordinauit ab acterno conferre electis, & talia quibus assequantur vitam aeternam: etiam quem liberum arbitrium, vt praeordinatum est, ad eliciendum tales operationes includitur in effectu praedestinationis. Ex his patet, quod non est simile de rege, & equo dato, & vsu equi: sicut de Deo praedestinante, & gratia collata, & vsu granat, quia praedestinatio Dei non solum confert gratiam: sed etiam bonum vsum quo liberum arbitrium vtitur ea, sed rex non confert militi vsum quo bene vtatur equo: nec hoc habet ex dono regis. Vnde quod aliquis oret pro aliquo electo, vel ei praedicet, vel qualiscumque instiget, vel ipsemet moueatur ad tendendum in Deum, totum cadit sub effectu pi v destinationis, & sic patet de primo articulo principali.
QVantum ad secundum, scilicet de reprobatione dicendum est primo, quod reprobatio Dei qua dicitur aliquid reprobare, est praeuisio malitiae alicuius, & propositum permittendi eum cadere, & non eleuandi eum a casu, & hoc importat actum voluntatis & intellectus diuini. Esfectus correspondens huic, ess ordinatio repro. borum, siue excecatio, & hoc importat duo cilicet firmam adhaesionem ad malum, & carentiam gratia.
Ex his secundo ostenditur, quod decet Deum aliquos reprobare; quia ad bonum prouilorem pertinet permittere in communitate aliqua mala circa aliquas personas: ex quibus eliciuntur plura bona in comunitate illa, vt scilicet vnum genus bonorum desit conmmunitati illi, & haec patet, quia bonum communitatis preferendum est bono singularis personae, sed Deus est prouisor totius vniuersi. Ergo ad ipsum pertinet permittere aliqua mala quorundam reproborum ex quibus eliciat plura bona, scilicet iustitiae punientis, & patientie bonorum tolerantium mala ab eis illata. Sed hoc est reprobare, Ergo, &c. Vnde sicut pater familias sapienter vult mortem gallinae, propter sustenta. tionem familie: ita etiam Deus sapientissime & iustissime permittit aliqua mala, ex quibus eliciat vniuerso mulia bona.
Ad cuius euidentiam sciendum est quod eausam reprobationis contingit dupliciter assignare, vno modo ex parte actus diuini, quem preuisio malitiae & propositum permittendi casum & non reuelandi. Et quantum ad hoc non habet causam, quia voluntatis & intellectus diuini, nulla elt causa.
Alio modo contingit assignare causam reprobationis ex parte effectus, & sic potest reddi causa reprobauionis, id est, effectus qui sit in reprobatione.
Est autem dupler effectus, scilicet firma adhaesio ad malum finem, & carentia gratiae. Causa primi est ex parte nostra, quia causa talis adhiaesionis est mala voluntas noitra: talis autem adhaesionis inquantum mala est & peccatum, Deus non est causa.
Si autem quaeratur quae est causa prauae malitiae in voluntate, dicendum est quod non est mala voluntas in actu scilicet voluntas defectibilis & pos¬ sibilis esse mala, siue sit causa huius mouendo se immediate, vt quidam dicunt, siue mouendo se mediante praesentatione obiecti facta ab intelle ctu: ad quam praesentationem faciendam, voluntas poterat mouere intellectum. Causa autem secundi, scilicet carentiae gratiae, est partim ex parte nostra, partim ex parte Dei. Ex paite nostra, quia facimus nos indignos gratia, non praeparando nos. Ex parte autem Dei, in hoc quod non contert gtatiam: & hoc est quod dicitur, quod Deus est causa obdurationis, non immittendo malitiam, sed non in partiendo gratiam. Est autem notandum, quod Deus non est causa carentiae gratiae, non conferendo eam, & praecipue in proponendo nunquam conferre eam nisi praesupposita nostra indignitate: quod Deus non vult aliquem carere gratia, nisi secundum quod hoc est bonum & iustum. Sed quod aliquis finaliter careat gratia non est bonum secundum se & absolute. Sed est bonum, & iustum, inquantum reddit se indignum: siue inquantum est dignus habere gratiam. Et ideo Deus est causa carentiae gratiae, supposita indignitate nostra.
Ex his patet, quod totus effectus reprobationis scilicet adhaesio ad malum finem, & careniia gratie habet causam ex parte nostra: quorum prima causa est voluntas desectibilis quae non pertinet ad effectum reprobationis: non sic effectus totus praedeftinationis potest habere causam ex parte nostra: quia etiam liberum arbitrium prout natum est tendere inbonum, cadit sub effectu praedestinationis.
QVantum autem ad tertium principale, sciliet vtrum possit reddi causa qnare Deus vnuni praedestinet & alium reprobet.
Sciendum est quod causa hic potest quaeri, & vno modo generali, vt quaeratur quare quidam ptaedestinantur & alii reprobantut: vel in speciali, vt quaeratur, quare ilte in speciali praedestinatur, & ille in speciali reprobatur,
Dicendum ergo primo, quod licet ex parte nostra possit causa reddi quare Deus vnum praedestinat, & alium reprobet, scilicet causa remota, & sine qua non istius effectus in generali, scilicet lib. arb. possibile moueri in bonum, & in malum, quo non ex istente non essent quidam praedestinati, & quidam reprobati: tamen causa huius copleta & proxima, nec in generali, nec in speciali potest reddi ex parte nostra: ita quod ex parte nostra non potest reddi causa completa, quare aliquis praedestinatur, & altus damnatur: vel etiam quare iste praedestinatur, & ille reprobatur: quia illud quod includitur in effectu praedestinationis, non est causa quare totus cffectus praedestinationis detur vni, & ron alii; vel isti, & uon illi: sed omne bonum quod fit in aliquo electo: vel quod fit pro ipso ab alio includitur in esrectu praedestinationis: ergo nulla merita nostra vel beneficia nostra possunt esse causa quare totus effectus praedestinationis conferatur vni, & non alli, Mlinor patet ex dictis. Maior etiam ex eisdem facillime patet. Nam illud quod est causa quod to, tus effectus praedeltinatiocis detir vni, & non alu, est causa tonus effectus praedestinationis in illo, cui totus effectuis datur, Sed illud quod includitur in effectu praedestinationis non potest esse causa totius effectus praedestinationis, vt deductum est: ergo illud quod includit in effectu praedestinationis non potest esse causa quare. totus effectus praedestinationis detur vni, & non alii, & sic patet maiur, & sequitur conclusio principalis.
Ex eo quod declaratum est, arguo sic. Nulla merita vel bona opera nostra possunt esso causa quare totus effectus praedestinationis conferatur vni, & non alii: sed illud quod est causa quare aliquis praedestinatur, & alius non, sed reprobatur: oportet quod sit causa totius effectus praede. stinationis in praedestinato: ergo nulla opera nostra bona possunt esse eausa quate vnus praedestinetur, & alius non: vel quare ille praedestinetur, & iste non.
Vnde dato quod possimus esse causa totius effectus reprobationis, non tamen sumus causa totius effectus praedestinationis, vt ex parte nostra posset reddi causa quare totus effectus praedestinationis conferatur vni, & non alii. In generali tamen potest reddi causa ex parte perfectionis vniuersi, & manifestationis bonitatis diuersae, quare vnus praedestinetur, & alius reprobatur: ita quodi accipiatur causa ipsius effectus voliti, non autem voluntatis diuinae, quod ad perfectionem vniuersi pertinet, quod in eo reluceat non solum bonum nunc saluantis, sed etiam bonum iustitiae punientis, & patientiae tolerantis, & hoc etiam pertinet ad manifestationem diuinae bonitatis, quae non sufficienter manifestatur in bona iustitiae tantum, vel in bono nunc tantum: sed nisi aliqui permitterentur cadera, & in casu manere, talia bona nom essent in vniuerso, vel non essent perpetua. Ergopropter manifestationem diuinae bonitatis decet, quod aliqui sic permittantur cadere, & reprobentur, & aliqui sic praedestinentur, & saluentur: sed in speciali non potest reddi causa huius, scilicets quod iste determinate praedestinetur, vel saluetur, & illedeterminate reprobetur: etiam ex perfectione vniuersi vel manifestatione bonitatis diureae: quod non plus pertinet ad perfectionem vniuersi, quod iste magis saluetur quam ille: ira enim esset perfectum vniuersum, si ille qui est saluatus, fuisset pemissus cadere, & ille qui est damnatus, habuisset gratiam & gloriai, sicut econuerso.
Vnde non potest in speciali reddi ratio quare Deus istum saluat, illum damnat, promittendo dicto modo, & puniendo tsi placitum Dei. Huiusmodi autem datur exemplum & in rebus naturalibus, & in humanis: in naturalibus quod potest bene ostendi ex perfectione vniuersi: quod oportet quod quaedam pars materiae sit sub forma terrae. Sed quod illa sit determinate sub forma aeris, non potost assignari ratio ex pertectione vniuersi, quod ad perfectiouem vniueisi non refett, vtrum haec pars determinatae materiae sir subforma terrae, & illa sub forma aeris, quam econuetso. Vnde huius no potest reddi alia ratio, qua voluntas attificis. Similiter quod in quibusdam inueniatur austitia puniens, & in aliis misericorcia liberana pertinet ad perfectionem vniuersi. Scilicet quod iste homo determinate puniatur & reprobetu, ille autem saluetur, non pertinet ad perfectionem vniuersi, vel manifestationem diuinae bonitatis pausquam si fieret econuerso. In humanis etiam ponimus exemplum: quod siin faliquo regno cui aliquis rex praesidet essent omnes alii a rege aequales in scientia & virtute, & in omnibus: & nullum eorum haberet ius in possessionibus, siue rubus reghi, nisi de voluntate regis: hoc supposito bene posset ostendi, quod ad perfectam bonitatem regni, requtreretur quod quidam illorum esset coloni, quidam milites & quidam consiliarii, & quidam regerent vnam partem regni, quidam aliam 1 sed quare determinre iste fiat colonus, & ille miles, non potest ostendi ex bonitate regni. Honitas enim communis non exigit plus quam iste sit miles, & iste colonus, quam econuerso. Ex quo principio ponuntur partes in omnibus: sed hoc depender ex mera voluntate regis, nec tamen voluntas regis qui facit istum militem, & illum colonum, est irationabilis: licet non inueniatur in isto quare debeat esse plus miles quam ille colonus: quia in talibus in quibus non potest inueniri eausa, quare vnum praeferatur alteri, non est quaerere causam quare hic praeferatur illi, sed pro libito vti hic illis,. illo ad diuersa, prout exsgit communis vtilitas, est rationabile. sic est de reprobandis & saluandis: ita quod potest applicari ad eos sicut & praecedens exemplum.
Sed contra hoc obiieitur dupliciter: primo quia quicumque intendit aliquem finem principaliter, intendit ex consequenti omnia illa quae ordinantur ad illum finem : sicut qui intendit recreare fatniliam, intendit ex consequenti occisionem vituli, vel alterius animalis ad cibandum familiam. Sed peccatum videtur habere ordinem ad iustitiam punientem: quia iustitia puniens non potest esse, nisi sit peccatum. Ergo si Deus intendat propter perfectionem vniuersi, vt manifestationem honitatis suae iustitiam punientem, sequitur quod intendat peccatum sine quo hoc non potest essei sed hiocest falsum: ergo, &c.
odecundosic: quilibet bonus prouisor, qualis est Deus, debet intendere bonum quantum potest cum pauciorsbus malis, vel permittendo quantum potest pauciora mala: sed in vniuerso posset esse bonum iustitiae punientis cum paucioribus malis quam sint illa quae fiunt: quia istud bonum posset esse per poenam vnius Angeli, vel vnius hominis; ergo si causa quare Deus permittat mala fieri, est quod bonum iustitiae reluceat in vniuerso, sequitur quod hoc non deberet permittere nisi in vno.
Ad primum istorum dicendum, ad aliquem finem bonum potest aliqui dupliciter habere ordinem. Vno modo directe & per se: sicut ad faciendum castrum se habent ligna, & lapides, & lathomi, & carpentarii: & sic quicumque intendit sinem, intendit ea quae per se sic ordinantur ad finem. Alio modo habet aliquando ordinem ad finem, scilicet occasionaliter, & per accidens, sicut odium alicuius potentis quod timetur, est occasio quod aliquis facit castrum, & quod sicordinatur ad finem, non oportet intendere cum fine, nom enim ficien; castru occasione odii quo oditur ab alio, intendit odiri, licet intendat castrum occasionaliter ex illo odio. Ad bonum ergo iustitiae per se ordinatur talem poenam inferre quaes ordinet culpam, & hoc Deus intendit, Sed pec catum habet ad hoc ordinem per accidens, & vt causa sine qua non: quia constat quod peccatum non intendit ordinare per poenam: & ideo ordinans cuspam per poenam, & intendens bonum iustitiae punientis, non oportet quod intendat culpam,: sed bene intendit permettere culpam: & hoc bonum est, quod permittere talia venire vt magnificetur iustitia diuina & compleatur perfectio vniuersi.
Ad secundum, dicendum ad malorem, quod bonus prouisor debet intendere bonum permittendo pauciora mala, &c, conditione salua, & suinposito quod tot bona eueniant permittendo pauca, sicut permittendo pluta. Ad minotem dicendum, quod licet bonum iustitiae quo ad aliquid, posset esse ptt poenam vnius, & permittendo vnum peccatum solum: tamen permitiendo creaturas intellectuales & rationales quae ex conditione naturae suae natae erant, inquantum ex nihilo & defectibiles, incidere in plures defectus, fecit quod est conuc. niens. Multa etiam bona secuta sunt quae non fuissent, si plura mala non fuissent permissa, sedicet multi modi iustitiae punientis, & multae patientiae marturum, & multae fructuosae predica tiones Doctorum, & correctiones Prelaturum: & multa talia.
Potest etiam quaeri ablistis qui sic arguunt; fiDeus vnum tantum debuisset damnare, quare magls fecisset hoc in Angelis quam in hominibus, rel econuerso. Item sidicant, quod Deus nullum debet damnare, nisi quia peccat: & causa quare damnat, est quia ille peccat. Quaero quare Deua permittat vnum peccare, & alium non: qula conssat quod si Deus eum nollet permittere neccare, non peccatet, nec poterunt dare causam eius vel huiusmodi, nisi illa quae dicta elt.
Ad primum ergo factum ad principale, dicendum est, quod distribuere vel dare inequalia aequalibus, est contra iustitiam distributiuam quando attenditur ratio debiti: ita quod ille cui fit distributio, habeant ius in eo quod distribuitur, Sed quando est libera datio, in voluntate dantis est nare aequalibus inequalia absque omni iniustitia
Ad secundum dicendum, quod dare bona vni & non alteri absque omni ratione, esset irrationabile. Bato autem quod in speciali non posset reddi ratio, quarem iste praedestinatur, & ille reprobatur: tamen in generali posset reddi ratio quare conueniens est aliquos praedestinart & alios reprobare. Et hoc sacit quod vnus realiter praedestinetur, & alius reprobetur: vel potess dic quod in dando non est quaerere causam, vel rationem in illis in quibus non po est inueniri ratio. Quare autem plus iste quam ille praedestinatur, non potest inneniri causa ex parte eius qui praedestinatur. Et primo quod secundum placitum ordinantis fiat in talibus, non existente causa ex parte ordinatorum est rationale,
On this page