Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia
Quaestio 2 : Utrum speculativum et practicum distinguantur penes obiecta
Quaestio 3 : Utrum ista scientia debeat denominari a finde habendo in via vel in patria
Quaestio 4 : Utrum theologia sit speculativa vel practica
Quaestio 5 : Utrum theologia sit scientia una
Quaestio 6 : Utrum theologia subalternetur alicui scientiae
Distinctio 1
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit necessarium ponere unum deum
Quaestio 2 : Utrum deo conveniat pluralitas attributorum
Quaestio 4 : Utrum in divinis sit pluralitas personarum
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum de deo possimus scire quid est
Quaestio 2 : Utrum deum esse sit per se notum
Quaestio 3 : Utrum per ea quae facta sunt aliquod trinitatis vestigium
Quaestio 4 : Utrum anima sit suae potentiae
Quaestio 5 : Utrum potentiae animae originentur ab ipsa anima
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum generatio sit in divinis
Quaesito 2 : Utrum in divinis natura praedicetur de supposito
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia generet
Quaestio 2 : Utrum essentia sit terminus generationis
Quaestio 3 : Utrum Filius Dei sit de nihilo vel de aliquo
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum pater genuerit filium de necessitate
Quaestio 2 : Utrum filius procedat per modum artis
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi sit in divinis
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum esse sit proprium deo
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat esse omnino simplex
Quaestio 3 : Utrum deus sit in genere
Quaestio 4 : Utrum anima sit tota in qualibet parte corporis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum pater sit alius a filio
Quaestio 2 : Utrum tres personae debeant dici tres aeterni
Quaestio 3 : Utrum verba praesentis temporis magis conveniant nativitati filii quam verba praeteriti
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus procedat per modum voluntatis
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum spiritus sanctus distingueretur a filio si non procederet
Quaestio 2 : Utrum pater et filius spirent inquantum unum vel inquantum plures
Quaestio 3 : Utrum possit dici plures spiratores vel unus spirator
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum generatio sit prior processione
Quaestio 2 : Utrum Spiritus Sanctus magis vel plenius sit a Patre quam a Filio
Distinctio 13
Quaesito 1 : Utrum sit aliqua processio in divinis
Quaestio 2 : Utrum in divinis sint plures processiones realiter distinctae
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum sit aliqua temporalis processio spiritus sancti
Quaestio 2 : Utrum processio temporalis ponat in numerum cum aeterna
Quaestio 3 : Utrum spiritus sanctus detur in omnibus donis suis
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum divinis personis conveniat missio
Quaesito 2 : Utrum persona aliqua possit mittere se vel personam non productam a se
Quaestio 3 : Utrum per donum spiritus sancti efficiatur quod non simus in hoc mundo
Distinctio 16
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum charitas dicat aliquid creatum in anima qui sit habitus voluntatis
Quaestio 2 : Utrum charitas sit accidens
Quaestio 3 : Utrum charitas detur secundum capacitatem naturalium
Quaestio 4 : Utrum charitas augeatur
Quaestio 5 : Utrum charitas augeatur per additionem
Quaestio 6 : Utrum charitas augeatur in infinitum
Quaestio 7 : Utrum charitas possit diminui
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum donum conveniat soli spiritui sancto
Distinctio 19
Quaestio 1 : Utrum in divinis sit aequalitas
Quaestio 2 : Utrum nunc aeternitatis sit idem quod aeternitas
Quaestio 3 : Utrum veritas sit in rebus
Distinctio 20
Quaestio 1 : Utrum filius dei sit omnipotens
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum dictio exclusiva addita patri excludat filium
Distinctio 22
Quaestio 1 : Utrum aliquid proprie dicatur de deo
Distinctio 23
Quaestio 1 : Utrum persona in divinis significet essentiam vel relationem
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum termini numerales aliquod ponant in divinis
Distinctio 26
Quaestio 1 : Utrum relationes distinguant hypostases sive personas
Distinctio 27
Quaestio 27 : Utrum paternitas et spiratio activa sint duae res
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum ingenitum sit notio patris
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum omnes relationes quibus deus refertur ad creaturam ex tempore sint reales
Distinctio 32
Quaestio 1 : Utrum pater et filius diligant se spiritu sancto
Distinctio 33
Quaestio 1 : Utrum proprietas relativa sit realiter divina essentia
Distinctio 34
Quaestio 1 : Utrum persona sit essentia
Quaestio 2 : Utrum bene dicatur tres personae esse unius essentiae
Quaestio 3 : Utrum dicatur aliquid metaphorice de Deo
Distinctio 35
Quaestio 1 : Utrum Deus habeat scientiam certam et distinctam de eis quae sunt extra se
Distinctio 36
Quaestio 1 : Utrum plures ideae sint in deo
Distinctio 37
Quaestio 1 : Utrum angelus moveatur localiter
Distinctio 38
Quaestio 1 : Utrum deus habeat certam scientiam de futuris contingentibus
Distinctio 39
Quaestio 1 : Utrum deus habeat scientiam practicam de rebus
Quaestio 2 : Utrum omnia subsint providentiae dei
Distinctio 40
Quaestio 1 : Utrum praescientia meritorum sit causa praedestinationis
Distinctio 42
Quaestio 1 : Utrum soli deo conveniat omnipotentia
Distinctio 43
Quaestio 1 : Utrum potentia dei sit infinita
Quaestio 2 : Utrum ea quae deo facit faciat de necessitate naturae vel iustitiae
Distinctio 44
Quaestio 1 : Utrum deus possit facere universum melius
Quaestio 2 : Utrum impossibilia creaturae sint deo possibilia
Distinctio 46
Quaestio 1 : Utrum deus agat res per voluntatem
Quaestio 2 : Utrum voluntas dei infallibiliter et de necessitate semper impleatur
Distinctio 47
Quaestio 1 : Utrum id quod est contra voluntatem antecedentem Dei obsequatur voluntati consequenti
Quaestio 2 : Utrum deus possit praecipere quod non vult
Quaestio 3 : Utrum Deus possit dispensare in praeceptis decalogi
Distinctio 48
Quaestio 1 : Utrum teneamur ad formandum nostram voluntatem divinae voluntati
Liber 2
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum mundus potuerit esset ab aeterno
Quaestio 2 : Utrum soli deo conveniat creare posse
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum sit unum tempus omnium temporalium
Quaestio 2 : Utrum sit unum aevum omnium aeviternorum
Quaestio 3 : Utrum in aevo sit successio
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum angelus sit compositus ex materia et forma
Quaestio 2 : Utrum possint esse plures angeli differentes in eadem specie
Quaestio 3 : Utrum angeli sint in generatione
Quaestio 4 : Utrum angeli superiores cognoscant per species magis universales
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum angelus peccavit appetendo aequalitatem Dei
Quaestio 2 : Utrum angelus bonus beatitudinem suam meruerit
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum supremus inter omnes angelos fuerit ille qui fuit primus inter peccatores
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum angeli vel etiam quicumque beati possint peccare
Quaestio 2 : Utrum divinationes possint fieri per daemones
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum angeli assumant corpora
Quaestio 2 : Utrum in illis corporibus exerceant opera vitae
Quaestio 3 : Utrum angelus naturaliter possit videre cogitationes
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum unus angelus possit illuminare alium
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum unus angelus loquatur alii
Quaestio 2 : Utrum angeli simul videant verbum et res in proprio genere
Distinctio 12
Quaestio 1 : Utrum corpora superiora et inferiora communicent in materia
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum informitas materiae praecesserit eius formationem
Quaesito 2 : Utrum lumen habeat esse reale in aere
Distinctio 14
Quaestio 1 : Utrum caelum moveatur ab anima quae sit ei coniuncta ut forma
Distinctio 15
Quaestio 1 : Utrum caelum agat in omnia ista inferiora et conservet ea
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum anima intellectiva sit forma hominis
Quaestio 2 : Utrum anima nostra intelligat abstrahendo a phantasmatibus
Distinctio 18
Quaestio 1 : Utrum sint aliquae inchoationes formarum in materia quae sint rationes seminales
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum conscientia pertineat ad intellectum
Distinctio 25
Quaestio 1 : Utrum voluntas moveatur ab obiecto
Distinctio 27
Quaestio 1 : Utrum charitas et gratia sint idem
Distinctio 28
Quaestio 1 : Utrum homo possit vitare peccatum mortale sine gratia
Distinctio 30
Quaestio 1 : Utrum aliquod peccatum traducatur per originem a parente in prolem
Quaestio 2 : Utrum aliquod de alimento transeat in virtutem naturae humanae
Quaestio 3 : Utrum semen sit de superfluo alimenti
Liber 3
Distinctio 1
Quaestio 2 : Utrum tres personae possint assumere unam naturam
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum beata virgo fuerit sanctificata in instanti creationis animae
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum natura assumpserit naturam
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum in Christo sit tantum unum esse
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum haec sit vera Deus factus est homo
Distinctio 8
Quaestio 1 : Utrum in Christo sint duae filiationes reales
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum Christus secundum homo sit persona
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum christus secundum quod homo sit creatura
Liber 4
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum sacramenta sint causa gratiae
Quaestio 2 : Utrum virtus sacramentorum sit a passione christi
Quaestio 4 : Utrum instituere sacramenta fuerit necessarium
Quaestio 5 : De institutione circumcisionis, utrum fuerit convenienter instituta
Quaestio 6 : De ritu circumcisionis
Quaestio 7 : De effectu et cessatione circumcisionis
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum omnia sacramenta novae legis sint instituta in remedium
Quaestio 2 : Utrum sint septem sacramenta novae legis
Distinctio 3
Quaestio 3 : De materia, utrum sit aqua simplex
Quaestio 4 : De immersione, utrum debeat esse trina
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum caracter dicat aliquod absolutum existens in anima
Quaestio 2 : De effectu baptismi, utrum tollat omnem poenam et culpam
Distinctio 5
Quaestio 1 : De ministris utrum quilibet possit dispensare sacramentum baptismi
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum ad baptismum requiratur nativitas ex utero
Quaestio 2 : Utrum in baptizato requiratur intentio et fides baptismi
Quaestio 3 : Utrum requiritur intentio baptizantis
Quaestio 4 : Utrum baptismus possit reiterari
Quaestio 5 : De catechismo qui est instructio
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum confirmatio sit sacramentum
Quaestio 2 : Utrum confirmatio faciat in anima alium caracterem distinctum a caractere baptismi
Distinctio 8
Quaestio 2 : Circa formam sanguinis
Quaestio 3 : Utrum formae sacramentorum se expectent
Quaestio 4 : Utrum illa verba faciant aliquid effective ad hoc quod corpus christi sit ibi
Quaestio 5 : Utrum istud sacramentum debeat sumi tantum a ieiunis
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum corpus christi debuerit nobis dari per modum manducationis
Distinctio 10
Quaestio 1 : Utrum corpus christi sit realiter in sacramento altaris
Quaestio 2 : An angelus naturaliter possit videre corpus christi in sacramento altaris
Distinctio 11
Quaestio 1 : Utrum conversio substantiae panis in corpus christi sit possibilis
Quaestio 2 : Utrum conveniens materia huius sacramenti sit panis et vinum
Distinctio 12
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum minister huius sacramenti sit omnis sacerdos solum
Quaestio 2 : Utrum haeresis sit perversitas in fide
Distinctio 14
Quaestio 1
Quaestio 1
Utrum christus secundum quod homo sit creatura
Et arguitur quod non. Quia quod conuenit alicui cum reduplicatione, conuenit ei simpliciter. Sed esse creaturam, vel incipere esse, non conuenit simpliciter homini Christo: vnde ista esset falsa. Iste homo de nouo incipit esse. Ergo. &caetera.
Praeterea. Si esse creaturam conuenit Christo secundum quod homo, Aut hoc est ratione personae aut ratione naturae. Non ratione personae, quia in Christo persona habens humanitatem non est creatura. Nec etiam ratione naturae humanae, quia natura humana non praedicatur de homine Christo: hac enim est falsa, Christus est humanitas. Ergo, &c.
Contra, videtur quod simplititer esse creatura praedicetur de Christo. Quia de quocumque praedicatur inferius, praedicatur & superius. Sed homo est inferius ad creaturam. Ergo de quocunque praedicatur homo praedicatut creatura. Sed simpliciter de Christo praedicatur homo: ergo & creatura.
Praeterea, omne quod non fuit ab aeterno incepit esse. Sed nullus homo fuit ab aeterno. Ergo omnis homo incepit esse: & per consequens homo qui est Christus. Probatio minoris: quia si aliquis homo fuit ab aeterno, verum fuit semper ab aeterno dicere horo est. Sed hoc est falsum, quia ante mundum non fuit verum dicere quod homo esset: ergo nullus homo fuit ab aeterno.
Respondeo. Hic primo distinguendum de creatura. Quod scillcet creatura dupliciter potest accipi. Vno modo concretiue, scilicet pro eo quod est creatum. Alio modo pro abstracto, scilicet pro quidditare creata: sicut humanitas dicitur creatura.
Secundo, sciendum est quod sicut supradictum est quod illud quod denominat aliquid sim. pliciter secundum esse, quandoque non denominat ipsum simpliciter secundum fieri. Et quod secundum esse infert ipsum simpliciter, non oportet quod inferat ipsum: fieri: sicut licet sequatur quod si homo est albus, quod homo simpliciter sit; non tamen sequitur quod si homo fiat albus, simpliciter fiat. Vnde hominem fieri album, ad hominem fieri simpliciter, se habet sicut secundum quid ad simpliciter,
Ulterius sciendum quod fieri secundum quid, conuenit alicui secundum illud quod ei aduenit post suum completum esse: sicut homo dicitur fieri albus: sed fiers simpliciter conuenit alicui secundu suum esse simplieitet,scileet et mum ad suppositum, & esse suppositi Eieri enim simpliciren est sub stenctium. Vnde non dicitunhumo fieri simpliciter: licet quantum ad suppositum habuns naturam hiat.
Tertio suendum est quod idem est iudiqium quantum ad ssecundum quid & simpliciter de in cipere esse, & de fieri: quia non dicitur aliquid simpliciter incipere esse, nisi quantum ad suppositum, siue, quontum ad esse suppositt. Sed incipere esse hoc vel illud, beng potest conuenire alicui secundum aliud quam secundum esse suppositi: sicut dicimus quod homo incipit esse albus, vel musicus.
Quarto sciendum quod quando secundum quid & consimilia, sunt nota perseitatis; sicut quando dicitur homo secunduni quod homo est risibilis: ly secundum quod denotat quod praedicatum insit subiecto per se, ita quod in subiecto sit causa praedicati. Quandoque vero ly secundum quod non est nota perseitaris, sed est oppositum alicuius modi imperfecti, quo praedicatum inest subiecto: vt si aliquis solum in pede sit albus, & dicatur albus secundum pedem, vel secundum quod habens pedem; ly secundum quod non est nota perseitatis, sed determinatiuum modi imperfecti, in quo praedicatum inest subiecto: quasi diceretur non est simpliciter albus, sed secundum quod habens pedem.
His praemissis dico ad quaestionem qua quaeritur, vtrum Christus sit creatura. Dicendum quod si creatura accipiatur in abstracto, scilicet pro quidditate creata, videlicet pro humanitare, semper est falsa propositio quae dicit Christum esse cteaturam; siue absolute, siue secundum quod homo. Vnde ista, Christus est humanitas, & secundum quod homo est humanitas, falsa est: quia nullo modo humanitas praedicatur de Christo. Si autem ly creatura teneatur concretiue; vt si idem quod creatum ita quod quaeratur vtrum ista sit vera, Christus est creatus. Dicendum simpliciter quod non: imo est falsa simpliciter. Quiat sicut fieri, ita creari simpliciter non conuenit alicui, nisi quantum ad suppositum, siue quantum ad esse suppositi: Chriitus autem quantum ad suppositum, isiue quantum ad esse suppositi, non est factus, nec creatus. Et ideo haec Christus est creatura, ves creatus; vel iste homo, demonstrato Christo, est creatus vel factus homo, est vera: quia in hoc non denotatur creari vel fieri simpliciter attribui supposito Christi: sed in ordine ad naturam importatam in praedicato. Vnde est sensus quod suppositum Christi factum est habens humanitatem per formam quae: est creatura. Ista etiam, Christus secundum quod honio est creatura, vel creatus, vera est. Sed aliquid conuenit alicui secundum quid, licet simpliciter prolatum non verificetur de illo: sicut homo habens albedinem solum in pede, non potest vere dici simpliciter albus: tamen quando attribuitur cum conditione explieante modum quo conuenit secundum quid; tunc potest verificari de illo cui secundum quid conuenit. Vnde vere posset dici de illo albo secundum pedem; iste secundum pedem, siue secundum quod habens pedem, est albus. Nunc autem licet creari, vel fieri simpliciter non congeniat Christo: tamen ista conueniunt sibi secundum quid, scilicet secundum quod est habens humanitatem. Nam haec est vera quod suppositum est factum habens humanitatem: & ideo conditione illa apposita, per quam secunnum qmus fieri vel creari conuenit supposito diui¬ no fiue Christo atrribuitur ei. Illa autem conditio imporratur quando dinitur secundum quod homo & ideo Christus secundum quod homo est creatura, id est, creatus vel factus & stat ibi homo non pro natura in abstracto, nec prossupposito Iecundum se; sed pro supposito secundum quod est habens naturam, siue pro natura in concreto: prout dictum est supra quod terminus concretus in praedicato, vel cum reduplicatione positus, tenetur formaliter: non quod supponar pro natura abstracta in recto: sed quia supponit pro habentenaturam secundum quod est habens naturam. Eodem modo dicendum est de incipore esse: quia ista, Christus incipit esse, vel iste homo incipit esse (demonstrato Christo) est falsa: & propter eandem causam propter quam est falsa, Christus est factus vel creatus: quia incipere simpliciter non conuenit nisi supposito: sed ista incipit esse homo, & ista, Christus secundum quod homo incipit esse, sunt verae sicut dictum de creaturis. Et quia vtrae que rationes aliquo modo concludunt falsum, ad vtrasque respondendum est.
Ad primum ergo dicendum quod illa maior habet veritarem quando ly secundum quod est nota perseitatis. Sic autem non est hic, vt patuit in responsione principali: in o Iy secundum quod est expositiuum modi quo recundum quid praedicatum oonuenit sub ecto. Vnde idem est ac si dicatur quod Christus non est simpliciter creatura fiue creatus, sed secundum quod homo, fiue secundum quod habens humanitatem.
Ad secundum dicendum quod quando dicitur, Christus secundum quod homo est creatura, ista non verificatur ratione naturae absolute & in abstracto: quia numquam est verum quod Chrisius sit humanitas: nec ratione suppositi secundum se & absolute: sed ratione suppositi vt est habens naturam. Nam suppositum factum est habens naturam humana: & hoc significatur quando dicitur quod est factus homo, vel quod secundum quod homo factus est creatura.
Ad tertium dicendum, quod sicut factum non est superius ad hominem: ita quod sit genus vel differentia ad ipsum: sed est praedicatio denominatiua secundum quod denominatur a praedicamento passionis. Ita etiam creatura, siue esse creatum. Et ideo non oportet quod de quocumque praedicatur homo, necessario praedicetur absolute factum esse, vel esse creaturam; sed cum determinatione, secundum quod homo. Notandum tamen quod secundum cursum naturalem, fieri hominem est fieri simpliciter. Sed in Christo fieri hominem non est fieri simpliciter: sed fieri secundum quid: quia in Christo natura humana inquantum aduenit supposiro praeexistenti in actu, habet modum accidentis.
Ad quartum dicendum quod licet ista, nullu, fuit homo ab aeterno, secundum scilicet quod ly homo se renet ex parte praedicati, sit vera: quia nullus est qui fuerit habens humanitatem ab aeterno: tamen, ista nullus homo est ab aeterno secundum quod ly homo se tenet ex parte subiecti, est falsa: quia est aliquis homo qui fuit ab aeterno, seilicet Christus de quo potest dici, iste homo fuit abaetemno Nec oportet quod propter hoc verum fuerit ab aeterno dicere quod homo est: sed sufficit quod nunc sit verum dicere quod aliquis est homo qui fuit ab aeterno, & hoc est verum de Christo. Qui est super omnia Deus benedictus in sae cula. Amen
On this page