Quaestio 1

QUAESTIO UNICA. Utrum persone divinae (a) constituuntur in esse personali per relationes originis vel per aliqua absoluta ?

Alensis 1. p. q. 58. m. 1..D. Thom. 1. p. q. 40. art. 2. ubi Cajet. Conr. Bannes. et Atc q. 2. a. 1. D. Bonaventura q. 2. Richard. Aic. art. 4. q. 1. Durandus q.4. n. 14. Capreol q. 1. art. 1. Marsilius 1. q. 9. art. 1. dub. et 2. Gregor. hic et d. 271. q. 1. Suarez. 1.late 4. p. tr. 3. lib. 7. e. 3. 5. 6. 7. Mayr. hic.

Circa istam distinctionem vigesimam sextam quaero unum: Utrum persone divine constituantur in €sse personali per relationes originis ?

Quod non. Relationes originis sunt alterius rationis, sicut relationes specie. differentes in creaturis; quod apparet. Plus enim differt paternitas a filiatione, quam filiatio a filiatione, vel paternitas a paternitate; ergo constituta per eas formaliter differunt specie, persone igitur differunt specie, et ita gene- ratio est aequivoca in divinis, quae improbata sunt dist. 1.

Item, qua ratione relationes originis constituunt personas, eadem ratione relationes communes constituerent eas; eLita eadem persona constitueretur duplici formali constitutivo, quod est inconveniens. Consequentia probatur per hoc, quia relationes communes aequalem distinctionem requirunt in extremis, sicut relationes originis, et eodem modo stant cum unitate essentia; ergo aequaliter distinguunt.

Praeterea, relationes opposite. de secundo modo relativorum possunt fundari in eodem, sicut voluntas movet se, relatio autem moventis et moti pertinent. ad secundum modum relativorum; ergo pari ratione relationes producentis et producti, quae pertinent ad eumdem modum, possunt esse in eodem, et ita per eas non. distinguuntur supposita.

Confirmatur ratio per Boetium, qui in fine libri sui de Trinitate dicit, quod relatio ista est, quasi ejusdem ad se; ergo relationes istae non distinguunt.

Contra, Boetius ibidem: SubstanLia continet unitatem, relatio multiplicat Trinitatem.

Respondeo, opinio quorumdam (b) est sicut Praepositivi, quod persona seipsis distinguuntur, et ita non est quaerere, quo formaliter distinguuntur vel quibus constituuntur, quia non habent constitutivum.

Confirmatur positio ista, quia persona divina est eeque simplex sicut essentia, essentia autem propter sui simplicitatem seipsa distingui- tur a quocumque, igitur et persona.

Item abstractum et. concretum idem significant; ergo palernitas et Pater, ergo dicere Patrem disüngui paternitate, est dicere seipsum seipso distingui.

SCHOLIUM.

Sententia Prepositivi, quam sequitur Gregorius hic, est, personas distingui seipsis, et sic non esse quarendum quibus constituantur vel distinguantur, quia Pater et paternitas idem omnino sunt, et sic, dicere Patrem distingui paternitate, est dicere seipsum distingui se Ip- so.: Hanc refutat Scotus, primo, quia persona non sunt primo diverse, sed aliquid idem entia. Secundo, sunt plures proprietates in eadem persona et distincte. Tertio, Pater convenit cum Filio inspiratione activa, differt in generatione. Quarto, in praefatione Missc de Trinitate dicitur in personis proprietas, at persona non est in seipsa; aliam rationem aliorum rejicit, de qua supra d. 11. quaeest. 2.

Contra istud — arguitur (c) sic Quaecumque non sunt primo diversa, aliquo sui distinguuntur, quia quee se totis distinguuntur, sunt primo diversa. Si enim non sunt primo diversa, sed aliquid idem, entia, tunc non eo distinguuntur, quo sunt idem, sed aliquo sui, quo non sunt idem; sed persone divina non sunt primo diversa, quia sunt ejusdem essentiae, ergo adhuc est quaerere quo distinguuntur.

Item, plures proprietates (d) sunt in eadem persona, sicut in Patre innascibilitas et generatio activa; et distinguuntur hic secundum Augustnum 5. de Trinitate, cap. 6. ubi vult, quod si Pater non esset ingenitus, posset tamen esse Pater, et e converso; ergo etsi per impossibile una non distingueret Patrem ab aliquo, posset alia distinguere, et e converso; ergo semper est. aliquid, quo distinguitur Pater a Filio, ita quod non primo se toto.

Item, in Patre est generatio (c) activa et spiratio activa, et spirationeactiva non distinguitur a Filio, quia illa est in Filio; ergo Pater non seipso toto deque primo distinguitur, sed aliquo quod est.in eo.

Item, in praefatione (f) de Trinitate dicitur: 7n personis proprietas, non autem persona est in seipsa hoc modo, sicut proprietas intelli- gitur esse in persona; ergo aliquo modo persona dici potest distingui proprietate. formaliter, quo modo non distinguitur seipsa primo.

Arguitur etiam ab aliis aliter (g) contra ipsum, quia si Pater se toto distinguitur a Filio, pari ratione et a Spiritu. sancto, et si eodem dislnguitur ab utroque, ergo eamdem habitudinem habet ad utrumque, igitur et e converso, uterque habet ad ipsum eamdem habitudinem ejusdem rationis. Sicut. si. Paulus est similis Petro et Lino, ergo Petrus et Linus habent similitudinem eamdem et relationem ejusdem rationis ad. Paulum, et tunc Filius videtur distingui a. Patre relatione ejusdem rationis cum ea, qua distinguitur Spiritus sanctus a Patre. Sed forte istud (h) argumentum non concludit, quia quocumque Pater constituitur in esse personali, eo distinguitur primo personaliter a Filio et Spiritu sancto, non tamen sequitur e converso, quod Filius et Spiritus sanctus — distinguerentur aliquo ejusdem rationis a Patre.

SCHOLIUM.

Sententia D. Thom: et communior, personas divinas constitui relationibus, probatur primo variis aucloritatibus; secundo, multis et validis rationibus. Prima est, quod in Deo daretur compositio, si constitueretur persona ex duobus absolutis. Secunda, eadem natura non possel esse in pluribus suppositis absolutis sine sui multiplicatione. Tertia si relationes non constituerent personas, essent eis accidentales, imo relationes rationis. Quarta, proprietas personalis esset actu in Deo, et per consequens in eo essent tria esse. Quinta, essent perfectio essenti, quia eam actuaret, et sic essentia non esset infinite perfecta, neque una persona sic esset perfecta, quia careret perfectione absoluta aliarum, et contra Augustinum duae persona essent quid perfectius una. Sexta, plurificato uno absoluto in Deo,plurificantur et caetera absoluta in. ipso. Septima, essent du: personalitates in eadem persona. Octava, non esset in Deo ulla originatio, quia absoluta praecedunt originem. Scotus non sic numerat rationes, tamen in re hoc ordine eas habet.

Alia est opinio (a) communis, qua dicit personas constitui per relationes. Pro hac opinione allegatur auctoritas Christi in Evangelio Mattha: ultimo, sicut postea tangetur infra, contra tertiam opinionem.

Adducitur ad hoc Boetius de Trinitate, qui multa videtur tangere de hoc, et Augustinus similiter 5. de Trinit. cap. 8. "Quapropter illud praecipue teneamus, quidquid ad se dicitur praestantissima illa et divina sublimitas substantialiter dici"; et paulo post: "Quidquid ad seipsum de singulis dicitur, non pluraliter in summa, sed singulariter accipiatur"; et ibidem vigesimotertio de Parvis: "Quidquid ergo ad seipsum dicitur, Deus de singulis personis singulariter dicitur, id est, Patre, Filio, Spiritu sancto"; et ibidem cap. u. "Quod autem proprie singula in eadem Trinitate dicuntur, nullo modo ad seipsa, sed ad invicem aut ad creaturam dicuntur, et ideo relative, non substantialiter ea dici manifestum est". In his expresse videtur haberi, quod omne dictum ad se convenit tribus et est commune tribus, et quidquid non est commune tribus, est relativum vel relatio; constitulivum autem et distinctivum persona non est commune tribus; ergo est relativum vel relatio.

Item Augustinus undecimo de Civitate Dei, cap. 10. Deus est quidquid habet, excepto quod una persona dicitur ad aliam, etnon est ipsa, nam habet Pater Filium, nec tamen es ipse Filius, et Filius habet Patrem, nec tamen est ipse Pater.

Item Boetius de Trinitate in. fine: Ita igitur substantia continet. unitatem, relatio multiplicat Trinitatem, et multa alia verba ibidem ad hoc.

Item Damascenus, cap. 1. e£. quoniam Pater et Filius et Spiritus sanctus, secundum omnia unum sunt, praeter. in generationem et. generationem et processionem; et ibidem cap. 10. in Ais solis enim hypostaticus proprietatibus ab invicem differunt, hee sanctae tres hypostases.

Item Damascenus 2. de Trinitate, cap. 5. Differentiam autem, inquit, hypostaseon, id est, personarum in solis tribus proprietatibus; ancetio, scilicet, incausubili et paternali; et eeliaci, id est, causabili, et filiali, et causabili, et processibili recognoscimus.

Item, videtur Richardus dicere de Trinit. 3. quod personae. non distineuuntur in divinis, nisi per alium et alium modum habendi eamdem naturam, ergo.

Item, Anselmus de processione Spiritus sancti dicit, quod: in d? vinis omnia sunt unum, ubi non. obviat relationis oppositio.

Item per rationem (b), quia si per absolutum constituitur persona in divinis, ergo absolutum additur absoluto; sed absolutum additum absoluto, necessario facit compositionem. Sed si in absoluto aliquo conveniunt persone divina, constat quod non eodem absoluto quo conveniunt, distinguuntur personaliter; ergo. absoluto alio; ergo est ibi absolutum et absolutum; ergo compositio. Hoc non sequitur de relatione, quia relatio nihil addit supra suum fundamentum, nec facit compositionem cum eo.

Aliter confirmatur ista positio (c) et ista ratio, quia relatio uno. modo potest transire in. substantiam, et per hoc non facere compositionem cum absoluto; alio modo potest manere per comparationem ad oppositum, et ita disünguitur realiler. Iste duce rationes non. videntur competere absoluto, quia absolutum, vel omnino manet vel omnimode transit. 81 omnimode transit, non distinguit, sicut nec essentia in quam transit; si omnimode manet, ergo compositio.

Item, eadem natura (d) non potest esse in diversis suppositis absolutis, nisi distinguatur in eis. Licet enim possit esse in diversis suppositis relativis, quia idem illimitatum potest esse fundamentum plurium relationum in diversis suppositis, non tamen in diversis suppositis absolutis videtur posse esse, nisi distinguatur et numeretur in eis. Si enim sunt duo supposita absoluta, videtur quod quidquid est in uno, sil aliud a quocumque quod est in alio; ergo essentia divina numeraretur in personis, si persone divinae constituerentur in esse personali per absoluta.

Item secundum omnes, relationes sunt in personis divinis; ergo si non constituunt personas, videntur sequi duo inconvenientia. Primum, quod fiunt ibi quasi accidentales et adventitiae. personis — constitutis, quod videtur esse contra simplicitatem divinarum personarum. Secundum, quod tales relationes, quae sunt proprie personis, erunt relaliones rationis, quia relatio Dei ad creaturam, ideo non est realis, quia praesupponit divinam personam in esse perfecto, et non dependentem ad creaturam, nec naturaliter vel necessario coexigentem eam — ad suum esse personale; igitur a simili idem videtur in proposito, si. persona prima sit absoluta, non dependebit ad secundam. Patet, quia. etiam preeintelligitur perfecta in sua. habitudine personali ante secundam personam, et per consequens non necessario coexigil personam secundam ad suum esse personale; ergo habitudo ejus ad secundam personam, erit tantum relatio vel habitudo rationis.

Praeterea, si proprietas absoluta aliqua constitueret, non esset tantum virtualiter in. Deo, quia tune non esset magis fati proprietate hie persona quam asinus, includit enim Deus virtualiter. perfectionem asini in se; ergo oportet. quod sit ibi actualiter; ergo est ibi ut actus; ergo dans esse; ergo in divinis essent tria esse.

Praeterea, proprietas illa. absoluta si faciat unum cum essentia, alterum est actus, allerum vero potenlia, et alterum perfectio. alterius. jssentia non perficit illud personale, quia non praesupponit illud, sed magis e converso; ergo absoluilum personale erit perfectio essenlice.

Et sequuntur duo inconvenientia. Primum, quod essentia secundum se non sit perfecta omnino. Aliud; quod una persona non sit omnino perfecta, quia non habet absolutum alterius personas, quod est perfectio ex praostensis.

Et confirmatur hoc secundum, quia secundum Anselmum Monolog. 15. Praeter relationes, omne aliud aut est simpliciter melius. ipsum quam non ipsum, aut non, sed in aliquo melius non ipsum quam ipsum, quod secundo modo se habet, non est in Deo secundum ipsum; ergo omne aliud a relatione, quod est in Deo est simpliciter melius ipsum, quam non ipsum; ergo erit perfectio simpliciter. Et. ex hoc sequitur, quod nulla persona erit simpliciter perfecta, quia nulla habet absolutum alterius. Sequitur etiam quod duc sunt quid perfectius quam una, quod est contra Augustinum 8. de Trinitate, cap. 1. et 9.

Praeterea tertio, multiplicato aliquo absoluto, multiplicatur omne aliud absolutum eircumstans. illud. Exemplum, multiplicata. quantitate multiplieabitur. albedo, et e. conver$0 ;ergo si sic sint distinctae. proprietates absolutae, quae circumstant essentiam divinam, distinguerent etiam essentiam divinam.

Et confirmatur major, quia plura ejusdem speciei non possunt esse in eodem; ista? s1 ponuntur, erunt ejusdem speciei, quia si non, erunt igitur alterius speciei, et ita. oportebit quaerere per. quid alterum istorum sitincommunicabile. Sicut enim ponitur, paternitatem (quc differt specie a filiatione) non posse esse de se incommunicabilem, ita sequitur de 4 in Patre si sit absolutum, et B in Filio, si differant specie, quod neutrum erit de se incommunicabile, et oportebit stare ad aliqua propria ejusdem rationis.

Confirmatur ista ratio, saltem quia non sunt plura ejusdem rationis in eodem perfecto, sicut in divinis non sunt plura Verba neque plures Patres, quia hoc videtur esse imperfectionis, quod in aliqua natura possint esse. plura omnino similia; ergo in natura divina simpliciter perfecta, non erunt plura absoluta ejusdem rationis.

Quarto, si proprietas absoluta A exprimatur vel pullulat ab essentia, et similiter 2, et expressum est in eodem supposito cum eo a quo exprimitur, secundum istum. modum exprimendi qui ponitur; ergo A et B erunt in una persona, et ita nulla persona originabitur ab alia, quia propria earum erunt in eadem persona numero, imo sequitur quod non erit distinctio personalis.

Quinto, sequitur quod non sit. ibi origo, quia persona originata per originem capit essentiam. Sed personasi est absoluta praecedit ipsam relationem originis; igitur secunda persona praecederet in essendo ipsam originem passivam, et ita non haberet esse per eam.

SCHOLIUM.

Explicatur modus quo dicitur relatio constituere et distinguere personas. Quia producens distinguitur realiter a producto, quia nihil producit se; ergo erit relatio realis inter aliqua in divinis, quae? cum ibi nequeat esse per informationem, erunt ibi persons: per se subsistentes. Nec hine sequitur distinctio essentiz, quia idem illimitatuui potest fundare relationes oppositas, ex d. 2. q. 3. Ulterius additur, non omnes relationes constituere personas, sed tantum relationes originis, quia primo pullulant in essentia mediante duplici fecunditate intellectus et voluntatis, ex d. 2. p. 2. q. 3. a n. 3. et q. 4. a n. 18. et post pullulant relationes communes, ut :qualitas et similitudo, de quibus supra d. 19. q. et infra d.1. 31. et quodlib. 6.

De modo igitur (a) ponendi qualiter possit relatio constituere personas et easdem distinguere, declaratur per haec, quod producens necessario distinguitur a suo producto realiter, quia idem non producit seipsum, secundum Augustinum r. de Trinit. c. I. ergo erit aliqua relatio realis. et distinctio realis. aliquorum, que eunt in. essentia divina. Non autem possunt ibi esse aliquo. modo per informationem. propter simplicitalem divinam; ergo erunt persona perse subsistentes in. illa natura; ergo erunt per se realiter distinctae.

Qualiter autem ex hoc non sequatur distinctio essentice in qua. subsistunt, declaratur. Quia idem illimitatum potest esse fundamentum relationum oppositarum, et tunc illa relatio dicitur uno modo manere et alio modo transire, et circa hoc fiunt multe ^ altercationes, secundum quam rationem relatio distinguat. Sed breviter posset. dici secundum istam viam, quod relatio secundum quod relatio, non est formaliter essentia, quia secundum Augustinum 1. de Trinit. c. 1. S? essentia est ad aliud, jam non est essentia.

Et potest argui similiter e converso, scilicet si. relatio formaliter. est enlitas ad se; igitur non est relatio. Ipsa etiam ex hoc quod est relatio, est oppositi necessario ut termini, ila quod comparare eam ad essentiam, non includendo habitudinem ad oppositum, est. non comparare relationem ad essentiam, et ex hoc quod est oppositi necessario distineuitur realiter ab illo. Et tamen non oportet essentiam realiter distingui, quia essentia non formaliter est relatio distincta, nec oportet ibi esse compositionem, quia licet relatio maneat sic, quod non est formaliter essentia, tamen relatio propter infinitatem essentiae, transit in eam se- cundum perfectam identitatem ad eam. Manet igitur formaliter. relalio, quia ratio ejus secundum quam est formaliter relatio non est ratio essentiae, et. transit propter perfectam identitatem ad essentiam, licet non in identitatem formalem, et illud manere sic sufficit ad. distinctionem formalem etrealem sine aliqua distinctione essentiae. Et ex hoc quod essentia Ista simplex est, ista distinetio non. erit. informantium, sed subsistentium. Et. ex hoc quod illa essentia est. infinita, istud. manere formaliter est sine compositione.

In speciali autem ponitur ulterius, quod non quecumque relationes etiam reales constituunt. personas divinas nec eas distinguunt, sed relationes originis, quia ille. primo pullulant in essentia divina. Quia primo in essentia divina est. duplex fecunditas inquantum est intellectus infinitus et voluntas infinita, et mediantibus istis statim pullulant relationes originis, pertinentes ad communieabilitatem nature, qua natura vel essentia divina communicatur secundum istam duplicem fecunditatem jam dictam; quibus jam praeintellectis, pullulant. communes relationes semper praesupponentes istas, et ideo tales relationes. communes, etsi sint reales, non tamen distinguunt nec constituunt personas.

SCHOLIUM.

Quadruplici via impugnat Doctor communem sententiam, personas scilicet constitui relationibus. Prima via est ex comparatione relationis ad relatum, juxta quam prima ratio est, quia relatione non refertur ipsamet relatio, neque constitutum per eam, sed aliquid prius ipsa. Ergo absolutum in divinis realiter refertur, ergo suppositum est absolutum, quia nihil aliud in Deo realiter refertur, quia non essentia, ex d. 5. quaest. 1. Secunda, relatio realis proexigit realem distinctionem extremorum, ergo non constituit illam, ergo supposita prius relationibus distinguuntur realiter. Tertia, omnis relatio primo terminatur ad absolutum, de quo infr. d. 30. $ Hoc etiam, sed terminus paternitatis est suppositum Filii; ergo est absolutum.

Contra (b) istam conclusionem arguitur quadruplici via. Primo, comparando relationem ad relatum; secundo, comparando relationem ad originem; tertio, ex propria ratione ipsius constitutivi; quarto, per auctoritates.

Quantum ad primam viam (c) arguitur sic: Primo, relatione aliquid refertur formaliter, sicut albedine aliquid albatur, non autem ipsamet relatio refertur, quia secundum Beatum Augustinum 7. de Trinit. cap. 2. Omne relativum est aliquid, excepta relatione; et in principio tertii cap. Si Pater (inquit) non est. aliquid ad se, non est quod refertur. Ex hoc videtur quod relatio non refertur, sed illud quod refertur est aliquid ad se. Quod etiam probatur, quia illud quod refertur relatione, non est aliquid posterius ea, nec simul natura; ergo est prius naturaliter, et ita. est ad se. Sed essentia divina non refertur realiter, quia non distinguitur realiter; ergo tantum suppositum refertur; ergo prius est ibi realitas suppositi naturaliter quam relatio; non igitur primo suppositum distinctum constituitur in esse supposili per relationem.

Et ex hoc ultra infero, (et est probatio assumptorum) si suppositum primo realiter refertur, sequitur quod suppositum primo non constituitur in esse suppositi per relationem. Probatio istius. ultimae consequenti:je, omne compositum necessario praeexigit parles et partium unionem, et haec non tantum in composito per se uno, sed in composilo per accidens uno. Sicut enim essentia hominis praeexigit esse corporis et esse animae et. unionem eorum, ita esse hominis albi praeexigit esse nominis et albedinem et unionem eorum; ergo esse alicujus relati, quod dicitur referri primo, quasi totum quoddam, praeexigit relationem, ut formam, et illud quod refertur relatione, quasi subjectum et unionem istorum. Prius igitur aliquid informatur relatione, quam sit aliquod relativum, quasi compositum, quod dicatur referri primo. Illud autem prius informatum relatione potest dici referri, quia omne informatum aliqua forma potest dici tale; ergo nihil in. divinis potest dici referri, nisi aliquid sit. quasi totum quod denominative dicatur referri, illud vero non constituetur relatione formaliter, tanquam per se inclusa in ipso. Patet quidem ex differentia relati primo, ad illud quod denominative dicitur referri, et illud non potest esse nisi suppositum, ut primo ostensum est, ergo. Confirmatur ista ratio in. simili, quia sicut homo non esset animatus primo, nisi corpus esset quasi. prius informatum anima, ita, ut. videtur, eritin proposito, quod nihil erit relatum primo, quod constituatur formaliter in esse formaliter primo relatione, nisi aliquid prius sit relatum quasi denominative per denominationem realem a relatione. Juxta hoc posset argui, sed minus efficaciter sic: Si relatio non. refertur, nec essentia diurna; patet igitur quod tantum persona refertur. Sed quod refertur prius, est ad se. Probo secundum Augustinum 7. de Trinit. cap. r. Quapropter si et Pater non est aliquid ad seipsum, non est omnino, qui relative dicatur. Woc etiam probatur ratione, quia quod refertur, non est. simul natura cum relatione, nihil enim. simul est cum relatione nisi relatio; igitur illud quod refertur esset relatio, et ita relatio referretur. Nec posterius est relatione, quia quod est quale qualitate, non est posterius qualitate. Similiter de quantitate. et aliis. formis; ergo a simili de relatione; ergo oporlel dare tertium membrum, scilicet quod illud. quod refertur, est prius relatione. Et tunc videtur sequi quod sit absolutum, quia nihil videtur prius relatione nisi absolutum.

Item secundo (d), relatio realis preeexigit extrema realia vel distinctionem realem extremorum; ergo nulla relatio realis causat primo disülinctionem realem — extremorum, ergo neque hic. Probatio antecedenlis, Philosophus 5. Mefaphysice, cap. de eodem, probat identitatem non esse relationem realem, quia non prceexigit realem distinctionem extremorum.

Si dicatur (e) quod illa relatio non est realis, qua» nec praeexigil nec facit distinctionem realem extremorum, contra, ergo istud argumentum: Zxitrema non sunt. distincta realiter, ergo non est. relatio realis, non valeret. Aut enim accipitur in antecedente, quod extrema non sunt distincta realiter distinctione. praecedente relationem, et tunc non sequitur, ergo relatio non est realis, quia sic posset accipi in proposito. Autaccipitur in antecedente, quod extrema non sunf distincta. distinctione facta hae relatione. Si sic accipis, ideo non est facta distinctio. realis extremorum per illam, quia illa non est relatio realis; ergo inferre ex antecedente sic sumpto, relationem non esse realem, est inferre, quia non est realis, ideo non est realis, quod nihil est.

Aliter dicitur, quod major (f) est vera de accidentali relatione, quae advenit extremis jam distinctis, talis non est ista, sed est constituens suppositum formaliter distinctum per ipsam.

Contra istud, relationi unde relatio est, convenit quod sit ad aliud, quia si non est ad aliud, non est relatio, alioquin posset dici quod paternitas posset esse relatio realis absque Filio, si non oporteret aliquo modo extrema relationis esse distincla, sicut nec extrema identitatis. Aut ergo hcc paternitas est ad aliud distinctum sola filiatione, aut ad aliud distinctum. distinctione priori, quam illa quae esset. a. filiatione. Si secundo modo, habetur propositum; si primo modo, ergo arguendo, palernitas non estad. distinctum, ergo non est realis, est arguere sic: huie relationi non est relatio realis opposita; ergo non est realis.

Sed hoc videtur esse manifesta petilio principii, quia antecedens non videtur esse manifestius consequente; nullum igitur argumentum habereturin multis relationibus ad concludendum eas non esse reales per hoc, quod non sunt inter. extrema realiter distincta, sed esset communiter petitio principi.

Item tertio sic (g): Omnis relatio primo terminatur ad absolutum. Primus autem terminus relationis in persona est alia persona et non essentia, quia sicut non refertur, ila non terminat relationem, ita enim terminus relationis distinguitur sicut relatum; ergo persona inquantum est distincta ab alia, Lerimninans relationem ejus ad se, est absoluta. Major declarabitur dist. 30. queest. de Relatione Dei ad creaturam.

SCHOLIUM.

Secunda via impugnandi communem sententiam, est ex comparatione relationis ad originem, juxta quam prima ratio est, originans prius est originato; sed Pater omnino est simul cum Filio, quia posito innascibili, seclusa omni actione ponitur ejus correlativum. Secunda, relatio non originatur sine absoluto; ergo persona origiuata non est relativa, sed absoluta, maxime si negetur essentiam esse terminum formalem productionis divina», de quo supra dist. 5. quaest. 2. Tertia, utraque productio esset eque naturalis seu per modum natura, contra ea qua dicta sunt dist. 10. quast. 1. quia relativum naturaliter respicit correlativum. Quarta, generatio non esset ad primam substantiam, sed ad relationem. Quinta, Filius preintelligeretur actioni generativie, quia Pater praintelligitur sua: actioni, et Filius est simul cum eo. Sexta, filiatio esset prior Patre, quia paternitas est eo prior ex Philosopho.

Ex secunda via arguitur primo ex ordine, quem necessario requirit originatio, qui videtur duplex. Nam principium originans videtur prius originato, videtur etiam prius origine. Ex prima via arguitur primo sic, originans est prius originato, relativum nullo modo est prius suo correlativo, quia sunt simpliciter simul; ergo, etc.

Confirmatur ratio, quasi ex opposilo. conclusionis sic: Si personae non sunt absolutae, sed primo relativae, tunc. non erit aliud. Patrem originare Filium quam Patrem habere Filium correlativum. Sed patet quod Pater ex se eo quo Pater habet Filium correlativum, quia in nullo instanti nec nature nec originis, potest intelligi Pater sine Filio, vel nisi intelligatur habere Filium, igitur Pater ex se sine origine habet Filium; ergo non originat eum, si nihil originatur nisi suum correlativum.

Hoc manifestius sic arguitur (h): Illud non originatur, quod posito innascibili, et circumscripta omni acLione, habet suum totum esse; tale est correlativum innascibilis, quia ex sola natura relationis, qua est actus primus, circumscripta omni actione sive actu. secundo, correlativum innascibilis est innascibili. existente; ergo, etc.

Praeterea, relatio non potest originari nisi aliquo absoluto prius originato, et hoc aut in relato aut in termino, sicut nec motus potest esse in ad aliquid nisi per accidens, quia est per se ad aliquid. absolutum in subjecto vel in termino relationis, ut patet 5. PAysicorum; ergo persona divina, qua» primo originatur, non potest esse tantum relalio subsistens, sed oportet ponere aliquid absolutum quod primo originetur.

Confirmatur ista ratio, maxime si negetur essentiam esse formalem terminum hujus productionis. Tunc enim nec originatum erit ad se, nec formalis. terminus generationis vel originationis, quod videtur inconveniens.

Praeterea tertio, omne relativum eque naturaliter respicit suum correlativum; ergo eque naturaliter spirans respicit spiratum, sicut generans generatum. Igitur si producitur utraque productione tantum relativum, utrumque aque naturaliter producitur, et ita non erit in divinis duplex productio, scilicet per modum nature et voluntatis. Tunc enim aque vere potest dici, quod et Spiritus sanctus producitur per modum nature, sicut et Filius, quod est contra omnes.

Item quarto, tunc nulla productio in divinis erit generatio, quia generatio est ad primam substantiam ut ad productum. Hic autem ponitur relatio vel relativum primum productum; ergo erit productio. in genere relationis et non generatio.

Item, ex secunda via secunda vie sic: Suppositum aliquo modo praeintelligitur actioni, quia prius intelligitur unumquodque per se esse quam per se agat; in illo priori si est suppositum. ad se, habetur propositum; si non est suppositum ad se, sed ad aliud, ut ad Filium, ergo simul intelligitur Filius et ita Filius praeintelligitur generationi, et ita Filius non est terminus generationis.

Et confirmatur, quia quacumque prioritate unum correlativum preintelligitur alicui, eadem prioritate praeintelligitur — reliquum — eidem propter simultatem relativorum.

Juxta hoc posset argui de tertia prioritate, scilicet relationis ad per- sonam, qua probatur per Philosophum 7. Metaphysic. cap. 3. Forma enim est prior composito, secundum eum ibi; ergo paternitas est prior persona prima, et per consequens relatio opposita paternitati eri prior persona prima; igitur ipsa non habetur a prima persona per actionem prima persona. Consequentia de relatione opposita probatur persimultatem correlativorum.

SCHOLIUM.

Tertia via impugnandi sententiam communem, quod relationes constituunt personas, est ex ratione propria constituti. Prima ratio juxta hanc viam est: Quidquid constituit in aliquo primo esse, se toto repugnat opposite distinctioni; ergo paternitati ex ratione sua repugnat incommunicabilitas, quia per se constituit in esse incommunicabili. Consequentis falsitas quintupliciter ostenditur, et responsiones dua refutantur. Secunda, ab ultimis distinctivis et constitutivis nihil commune potest abstrahi, quia sunt primo diversa, de quo supra dist. 3. q. 3. a num. 6. et dist. 8. q. 3. sed a paternitate et filiatione abstrahitur conceptus relationis. Tertia, si suppositum includeret essentiam et relationem, non esset unum per se, ut patet in creatis. Quarta, relatio non potest constituere primam substantiam vel subsistens, cujusmodi est suppositum, quia secunda substantia non includit nisi substantiam; ergo idem de prima, qua est maxime substantia, quia perfectionis est habere suum ultimum esse incommunicabile sine ope alicujus extrinseci alterius generis.

Quantum ad tertiam. (1) viam arguitur primo sic: Quidquid constituit formaliter in aliquo primo esse etin unitate correspondente tali esse,se toto repugnat distinctioni opposilee illi unitati et esse. Exemplum, si rationale primo constituit hominem in enlitate et unitate specifica, se toto primo repugnat distinctioni specifieze, 11a quod circumscribendo per impossibile vel possibile, quodcumque aliud a rationali, quod non est de intellectu ejus, stante solo intellectu rationalis, repugnabit sibi divisio in diversas naturas specificas. Et probatur ista propositio, quia si non toti constitutivo repugnat talis distinctio, ergo per aliquid sui sibi repugnat. Sit illud A, si ipsi A se toto repugnat, habetur propositum; si non, sed repugnat ipsi 4 per Z, erit processus in. infinitum, vel ubicumque stabitur, illud erit ultimum constituens in tali unitate, et illi se toto repugnabit distinctio opposita tali unitati; igitur si paternitas constituat primum suppositum in esse personali sub ratione incommunicabilis, oportet quod paternitati primo ex ratione sua repugnet communicabilitas.

Sed hoc videtur falsum multipliciter (k), tum primo, quia secundum illos, qui tenent hanc opinionem, nulla quidditas de se est incommunicabilis; ergo nec paternitas. Tum secundo, quia paternitas non est de se ac, circumscripto omni eo, quod non est de formali ratione paternitatis. Circumscripta enim. Deitate, quae non est de formali ratione paternitatis secundum Augustinum 7. de Trinitate, cap. 3. quod non eo Pater quo Deus, paternitas non est de se formaliter infinita, et. per consequens non est de se /icec. Probatur haec. consequentia, continens per identitatem: aliquid, quod est extra ejus rationem propriam vel, primam, est quodammodo illimita- ' tum; ergo continens formaliter tale, hoc est simpliciter illimitatum. vel infinitum; continentia enim. formalis requirit. majorem perfectionem continentis.

Ex hoc ultra, si paternitas non est de se cec, nec multo magis erit de se incommunicabilis, quia incommunicabilitas praesupponit singularitatem. Tum, tertio, quia quaelibet relatio divina originis est aeque eadem essenüie divina; ergo si ex illa contraheret aliquam incommunicabilitatem, quaelibet aequaliter eam contraheret. Sed hoc est falsum, quia spiratüio activa, beet sit hac, non tamen incommunicabilis est, quia est in duobus, Patre seilicet et Filio.

Ex hoc autem quarto probatur, quia cum opposita relativa videantur uniformiter se habere ad incommunicabilitatem, et spiratio activa non sit de se sic incommunicabilis; ergo nec spiratio. passiva sibi opposita, ergo non constituet Spiritum sanctum in esse personali, quod est falsum, si ponatur relationem consltituere. Tum quinto, quia etiamsi ponerentur quaecumque positiones unpossibiles vel incompossibiles, stante intellectu rationalitatis, repuenaret sibi dividi in. plures naturas specificas, puta, si ponatur quod rationale esset differentia specifica coloris, et quod ille color possit causare substantias de nihilo vel quaecumque talia. Posita autem hae positione. impossibili, quod prior esset productio voluntatis quam intellectus, salvata ratione generationis et spirationis, spiratio activa esset in uno supposito, et generatio activa tunc esset in duobus, quia tunc Spiritui sancto in primo instanli in quo spiratur, communicaretur vis generativa; ergo modo generalioni activae in se, non repugnat in se formaliter communicabilitas.

Ad istud argumentum de primo incommunicabili respondetur dupliciter. Uno modo, quod paternitas licet non sit incommunicabilis, unde paternitas, tamen paternitas divina, sive unde divina, est incommunicabilis. Alter dicitur, quod paternitas subsistens, qualis est ista qua est in Deo, est incommunicabilis, sed non paternitas inherens, qualis est creata.

Contra primam responsionem licet concludant ultimae tres rationes vel probationes, tamen arguo aliter dupliciter. Primo sic: Quando duo constituunt per se aliquod tertum, neutrum illorum habet ab altero illam conditionem, qua est propria sibi inquantum constituit, sed utrumque habet ex se primo. Verbi gratia, materia et forma constituunt per se compositum, et materia non habet a forma potentialitatem, qua est ejus conditio in causando compositum, nec forma habet a materia aliquam actualitatem, quae est ejus conditio in. causando compositum, ita et in definitione, genus non habet a differentia conceptum determinatum vel determinabilem, nec differentia habet a genere conceptum specificum indivisibilem in plura secundum speciem; ergo si persona constituatur ex essentia et propria incomimunicabili, neutrum habebit. ab altero, quod est sibi proprium. Sed sicut essentia non habet communicabililatem a proprietate, sed est ex se ipsa communicabilis, circumscribendo per intellectum proprietatem, ita proprietas non habebit ab essentia incommunicabilitatem, sed erit ex se primo talis, circumscripta, per impossibile, essentia.

Praeterea, essentia (l) non dat incommunicabilitatem Patri, ut mere essentia est, quia ipsa est communicabilis; ergo ut ipsa intelligitur habere virtualiter paternitatem. in se, et ita idem, ut virtualiter in. essentia, erit ratio incommunicabilitatis sui ipsius, ut formaliter tale, quod est inconveniens. Tum, quia de illo, ut est virtualiter in essentia, quaram, aut est communicabile aut incommunicabile ? Si communicabile, non erit ratio incommunicabilitatis paternitati, ut. formaliter in se. Si incommunicabile et ab essentia, secundum illam responsionem, iterum arguitur, quod non ab essentia, ut mere essentia, sicut prius, et sic. in infinitum, aut communicabile aut incommunicabile. Tum, quia nulla unitas verius vel intensius convenit alicui, ut est unum virtualiter tantum. quam ut est unum formaliter, et hoc loquendo de unitate propria illi, et hoc. patet sicut de entitate propria. Tum, quia quod est in aliquo, est in eo per: modum ejus; ergo quod est in essentia virtualiter, ut praecise est in ea, non est ibi ut incommunicabile.

Contra illud quod respondetur, postea de relatione subsistente, quod ipsa est incommunuicabtls, quaero cum prius oporteat intelligere aliquid esse hoc quam subsistens, quaero per quid paternitas sit Azec, non de se, cum non sit formaliter infinita; ergo nec multo magis est de se subsistens, ergo nec de se est incommunicabilis.

Secundo principaliter arguitur sic, quantum ad istam viam: Ab ultimis distinctivis et constitutivis aliquorum, non potest abstrahi aliquod commune dictum in quid de eis. Probo, quia si est aliquid commune eis, illo communi non distinguerentur primo, sed aliquo contrahente distinguerentur, et ita non sunt primo distinctiva. $i igitur sunt primo distinctiva, nihil est eis commune dictum in quid de eis; a paternitate autem, et filiatione abstrahitur hoc commune dictum, quod est relatio, qua videtur eis commune esse et univoce. Potest enim intellectus certus esse de relatione, et dubius de hac relatione vel illa; igitur et ista a quibus abstrahitur non. sunt primo distinctiva. hespondetur (m) negando minorem, dicendo quod relationes divina sunt primo diverse.

Contra hoc est argutum frequenter, et potest unum medium iterari, quia tunc sciens unam originem in divinis, et nesciens utrum illa originatio esset generatio vel spiratio, nullum conceptum haberet nisi de voce; vana igitur essent illa problemata, quae fiunt de generaüone sive de productione in communi, et solvuntur per propria media, antequam quaeratur de productionibus in speciali.

Item tertio principaliter (n) sic: Primum constitutivum suppositi. in aliqua natura, videtur facere per se unum eum illa natura, quia non videtur quod aliquod unum per accidens, possit esse primum simphiciter in aliquo genere, secundum Philosophum 2. P/ysic. Primum autem, de quo natura dicitur per se, est ejus proprium suppositum 5; ergo, etc. Sed sicut in creaturis relatio est alterius generis ab absoluto, et ideo non facit per se unum cum eo, ita in divinis non videtur conceptus unus esse per se absoluti et relationis; ergo si persona ista duo includat essentialiter, essentiam scilicet. et relationem, videtur esse suppositum per accidens, et ita videtur quod possit dari aliquid prius consütulivum per se suppositi in illa natura.

Confirmatur (o) ratio sic: Prima identitas videtur esse prime naturae ad proprium suppositum; ergo illa identitas nec est per accidens nec quasi per accidens, sed omnino per se, ergo suppositum non includit aliquid quasi alterius generis a nafura.

Confirmatur (p) secundo, quia aliter magis per se esset identitas nature creatae ad suppositum suum quam nature divine ad suum, quod videtur inconveniens.

Confirmatur tertio, quia. secunda A substantia dicit totum quod quid est, prima» substantiae; ergo in prima substantia: non concurrit. aliqua quidditas distincta a quidditate secunda substantia; ergo nec quidditas relationis, quae est distincta a quidditate essentiae, pertinet ad. ralionem prime substantiae. Si enim prima substantia includit. per se quidditatem distinctam a quidditate substantiae secundae; ergo non magis est per se suppositum substantiae quam illius quidditatis alterius, et ita neutrius vel utriusque.

Nec valet haec responsio, quia hec quidditas est illa per identitatem, et ideo idem per se unum potest esse per se suppositum utriusque quidditatis. Hoc enim non salvat per se unitatem suppositi, quia suppositum ponitur per se suppositum quidditatis accepte secundum formalem rationem; non autem propter identitatem realem, et non formalem ipsius ad aliam, tunc enim per se suppositum entis esset per se suppositum unius, propter veram identitatem unius ad ens. Itaque suppositum perse unum est tantum per se suppositum quidditatis; per se unum est tantum per se suppositum quidditatis per se unius formaliter, et per consequens nullius formaliter distinctae ab illa; et per consequens nullam naturam formaliter distinctam. includet per se primo, quia non esset ratio quare non esset per se suppositum ilius quidditatis distincte, quam perse primo modo includeret.

Si instetur hic de. attribulis, non est simile, quia nullum attributuin constituit per se suppositum Deitatis, sed est quasi passio secundum Damascenum lib.1:. cap. 4. et 9. et non est inconveniens quasi passionem cum quasi subjecto, quasi per accidens esse idem, et etiam cum supposito subjecti, licet sit inconveniens primum suppositum primi subjecti esse in se ens per accidens.

Ad istam tertiam rationem, qua procedit ex per se unitate suppositi nature divine, respondetur quod. relatio constituit, ut transit in essentiam, et ita non ut est alterius generis. Nec propter hoc sequitur, quod constitutum sit. absolutum, quia relatio servat illud quod est proprium sibi; bene tamen conceditur, quod illud quod derelinquitur per relationem, est absolutum, quia illud derelictum est essentia divina.

Contra istam responsionem arguitur sic, et quaero, aut relatio constituit, ut estidem essentioe formaliter sive quidditative, aut non. Si sic, sequuntur duo inconvenientia: Unum, quod relatio non erit relatio, quia secundum Augustinum 7. de Trin. 5? estad alterum formaliter, jam non est substantia, et pari ratione si est. formaliter substantia, jam non est ad aliud. Similiter aliud sequitur inconveniens, quia quidquid constituitur. aliquo, inquantum est formaliter. absolutum, est formaliter absolutum, et ita. suppositum constitutum. esset. formaliter absolutum. Aut constituitur relatione inquantum transit, sive est idem essentiae, non formaliter, sed realiter; et cum hoc stat, quod constituatur relatione proprie, ut relatio est, quia relatio nullo modo potest considerari in divinis, quin. sit realiter eadem essentiae. 5S1 igitur secundum aliquem modum considerata constitueret suppositum, non prohiberetur constitutum esse ens per accidens, dato quod sic constitueret, cum secundum omnem modum considerata est realiter eadem essentiae, licet non formaliter, sequitur quod ex hoc quod ipsa, ut realiter eadem essentiae, constituit, non prohibetur constitutum esse ens per accidens; non autem potest constituere, ut magis idem essentiae quam realiter, nisi ut. formaliter idem, sed non est idem formaliter.

Praeterea, quod dicitur relationem derelinquere esse absolutum, hoc videtur repugnare sibi ipsi, quia forma non derelinquit aliud. esse a se, sicut albedo non derelinquit aliud in albo quo est album, quam seipsam; ergo proprietas constituens, si conservat hoc quod est sibi proprium, derelinquit hoc quod est sibi proprium et nihil aliud. Similiter quomodo esse absolutum posset derelinqui a proprietate relativa s. praecederet eam in persona ?

Quarto principaliter arguitur secundum istam tertiam viam sic Prima substantia est maxime substantia, secundum Philosophum in Predicamentis, et hoc non est imperfectionis; ergo videtur quod hoc modo posset poni prima substantia in divinis, videlicet persona, cui maxime compelatsubsistere, id est, per se esse. Relatio autem non videtur posse formaliter. constituere aliquid subsistens, nec per consequens primam substantiam.

Confirmatur etiam, quia cum secunda substantia non includat aliquid, quod non est formaliter substantia; igitur nec prima substanlia, quae est maxime substantia, includet, quia substantia non est ex non substantia.

Confirmatur iterum ratio, quia si oportet in his, quae sunt ad. aliquid in divinis non tantum ponere quidditatem, puta, non tantum paternitatem, sed etiam hanc paternitatem, et ultra hanc etiam. sub ratione incommunicabilis, et haec omnia competere sibi inquantum est ad aliud, et ut non est formaliter illud quod est ad se; quare non potest ila in. eo quod est ad. se, non per illud formaliter quod est ad aliud haberi hoc, quod est incommunicabile ?

Et confirmatur istud. ultimo efficaciter, quia in substantia creata licet imperfectionis sit. limitari ad unam subsistentiam sive ad unum esse perfectissimum, - quod nullo modo est determinabile vel contrahibile, nec. potest esse aliquid alicujus. Tamen quod natura ipsa sine alio alterius generis possit habere ultimum esse, quod non est natum aliquo alio contrahi, hoc. non est alicujus imperfectionis, quia hoc est commune substantiis, et conceditur substantiis, et negatur ab accidentibus propter eorum imperfectionem; ergo videtur quod natura divina ut est ad se, habebit ultimum esse actuale et ultimam unitatem absque limitatione ad esse subsistentiae unius.

Respondetur ad hanc rationem quartam, quae procedit ex ratione prima substantiae, dicendo quod relatio habet vim proprietatis incommunicabilis prime substantiae, et ideo habet vim constituendi hanc primam substantiam vel suppositum secunda substantiae.

Quod confirmatur per hoc, quia qua separata sunt in inferioribus, unita sunt in superioribus, et ideo licet alio conveniat alicui in creaturis esse ad aliud et subsistere, vel esse quo et subsistere, tamen ista possunt eodem competere Deo vel personis divinis.

Contra istud arguitur sic (q): quaero quam vim intelligis, aut vim causae efficientis aut. formalis ? Si efficientis, quasi. causabit ibi quamdam realitatem absolutam, quae formaliter constituet ibi primam substantiam, et ita conceditur propositum, quod substantia constituitur aliqua realitate absoluta, et cum hoc additur unum aliud. impossibile, quod relatio posset causare illam realitatem absolutam. Si seeundo modo, scilicet formaliter, cum nulla forma habeat vim constituendi aliquid formaliter, nisi tale quale natum est esse tali forma, sicut albedo non habet vim constituendi aliquid. nisi album, et quae includuntur in albo, sequitur quod relatio, qua est essentialiter habitudo ad aliud, non habet vim constituendi aliquid ad se.

Confirmatio illa nihil. videtur valere. Non enim fit talis unio in Deo nisi propter infinitatem essentiae divine, quae in se includit unitive omnem perfectionem simpliciter et omnem etiam realitatem. sibi compossibilem, proprietas autem non est infinita formaliter; ergo non oportet in ea uniri omnem realitatem, etf maxime non illam, qua videtur sibi formaliter repugnare aut non posse in ea includi, quasi majorem perfectionem diceret formaliter quam ista, vel omnino non minorem.

SCHOLIUM.

Eadem communis sententia de constitutivis personarum impugnatur variis locis Augustini; item ex Richardo et Boetio, Damasceno, Anselmo, qui videntur asserere personas constitui per absoluta.

Ex quarta via arguitur per auctoritatem Augustini 7. de Trin. c. r. 2. et 6. Omne relativum est. aliquid excepta relatione; ergo sicut deduxit prima ratio, videtur concedere quod illud quod refertur est aliquid ad se.

Item in eodem libro cap. 4. Omnis res ad se subsistit, quanto magis Deus ? Et loquitur de subsistere, quod convenit substantiae, prout Greeci. accipiunt. substantiam. Accipiunt autem ipsi, secundum eum, substantiam sicut nos personam; ergo subsistere quod convenit persond inquantum persona numeratur in tribus, prout scilicet dicuntur tres subsistentes, illud est ad se secundum eum; et videtur dicere, quod inconveniens est personam divinam subsistere ad aliud, hoc modo accipiendo subsistere.

Item tertio, omnia, qua ponuntur in definitione persone, sive a Boetio de duabus naturis, sive a Richardo 4. de Trin. c. 22. et 23. sunt absoluta, ita quod nullum illorum 1includit relahonem essentialiter, et definitio debet exprimere intrinsecam rationem definiti; ergo, etc.

Ad auctoritates Augustini jam adductas hic in quarta via, respondetur quod Augustinus loquitur de formali significato hujus nominis persona, non de materiali; formaliler autem significat hoc nomen persona, aliquid indistinctum in se et ab alio distinctum in natura intellectuali. Accidit autem huic. significato formali, per quid sit talis distinctio; tamen in aliqua natura necesse est illud distinctivum esse absolutum, sicut in. natura creata, in aliqua autem relationem, sicut in proposito.

Contra hanc responsionem arguo, aut Augustinus intelligit in illo sienificato formali personce indistinctum in se et distinctum ab alio, secundum essentiam, et tunc non magis haberet concedere, quod sint ires personae quam tres essentic sive tria distincta secundum essentam, quod videtur manifeste contra intentionem suam, ubi vult quod aliter utimur nos nomine substantice quam Greci; igitur ipsi utuntur pro prima substantia, et concedunt ires substantias eo modo quo nos Óres personas; ergo nos proprie secundum eum, concedimus tres personas. Aut intelligit. indistinclum in se secundum substantiam incommunicabilem, et sic distinctum ab alio, et tunc si illud. secundum formale significatum est ad se, habetur propositum.

SCHOLIUM.

Propter rationes adductas ex quatuor viis, tertia sententia tenet personas constitui per absoluta incommunicabilia, quibus convenit realiter referri; et ponitur modus explicandi eam ex Divo Bonaventura, cui non tribuit Doctor quod hanc tenuerit, sed quod adinvenit illam distinctionem de duplici substantia, juxta quam cun: distinctione originati ab originante, auctoritates multa, qua contra hanc videntur solvi possunt.

Tertia opinio (a) concordans rationibus et auctoritatibus adductis contra secundam opinionem, ponit divinas personas esse absolutas. Quod ne videatur novum et extraneum, adducitur dictum. cujusdam antiqui Doctoris distinguentis aliquid dici. dupliciter secundum substantiam.. Dicit enim sic intelligendum est, quod sicut. dicit. Richardus de sancto Victore, dici secundum substantiam, est dupliciter: Uno quidem modo, indicando substanliam secundum naturam communem, et sic dicitur homo secundum substantiam. Alio modo, indicando substantiam, ut suppositum certum, ut quidam homo. Primo modo dicere substantiam, est dicere quid; secundo modo dicere substantiam, est dicere a/iquid. Dicit igitur, quod hoc nomen substantia vel essentia, dicitur secundum substantiam, quia indicat naturam communem. Sed hoc nomen persona, dicitur secundum substantiam, quia indicat. suppositum certum et distinctum; natura autem communis non multiplicatur nec refertur, et ideo quod dicit substantiam secundum naturam communem, ita dicitur ad. se, quod nullo modo potest dici secundum relationem, et hoc modo dividitur ex opposito contra ad aliquid. Suppositum autem sive hypostasis, natum est plurificari et ad aliud comparari, et ita referri; et quod sic dicitur secundum substantiam, nihil impedit raüone relationis. superadditae, dici secundum relationem, et hoc vult dicere Richardus de sancto Victore. Secundum hoc igitur poneretur, quod persone divinee distinguerentur per aliquas realitates incommunicabiles absolutas, non tamen illa constituentia et distinguentia essent absoluta primo modo, sed secundo modo, quia etsi non essent formaliler relationes, constituta tamen per ipsas essent referibilia.

Et si obiiciatur, quomodo tunc salvabitur communis sententia Sanctorum dicentium personas distingui per relationes ?

Ad hoc potest accipi quoddam dictum ejusdem Doctoris. Idem enim Doctor in questione illa: an proprietates. distinguant personas, dicit quod secundum quod sunt habitudines non distinguunt personas, sed secundum quod sunt origines. Quod verbum, licet forte ipse non sic intelligat, potest. exponi quod origines non distinguunt personas formaliter, sed. quasi principiative, sicut motus in creaturis, et maxime si esset in movente et non in moto, non distingueret terminos talis motus formaliter, sed effective, eo quod pertineret ad genus cause efficientis. Quemadmodum etiam si natura humana poneretur in uno homine, et ipsa non possit multiplicari nisi per generationem, posset dici quod generatio multiplicat homines, non quidem formaliter, quasi homines distinguerentur formaliter generationibus, ut sunt generationes, sed quasi effective, quia generatio reducitur ad. genus causae efficientis. Ita posset dici in proposito, quod natura divina non communicatur suppositis nisi per originem, et ita origine distinguuntur personae in natura, quasi principiative reducendo ad ipsum principians, quod distinguit non formaliter, sed quasi correspondenter distinguenti effective in creatura. Et tunc posset poni exemplum. quod sicut si anima in- tellectiva primo perficeret vel constitueret cor in esse suppositi, et secundo, cor animatum posset producere manum in esse suppositi, non essent aliqua distincta in. natura animati nisi per origines, et tamen formaliter essent aliqua. absoluta, quorum unum producitur per alterum,in ipsis tamen vere essent relationes producentis et producti. Non enim minus salvantur relationes, sed magis, ut videtur, si ponantur aliqua absoluta, quae possent referri, quam si non ponantur aliqua talia absoluta.

Per ista duo dicta, primum de duplici absoluto, secundo de origine distinguente quasi. correspondenter primo principio effectivo in creatura non formali, possunt multa auctoritates exponi, qua videntur in contrarium.

SCHOLIUM.

Impugnat Scotus dictam sententiam ponen - tem personas constitui per absoluta. Primo, quia Scriptura, Ecclesia et Doctores Catholici exprimunt personas per nomina relativa; ergo est de fide quod sunt relativaee. Ad hoc respondet, nunquam docuisse per proprietates relativas constitui, et bene exprimi per nomina relativa, licet constituantur per absoluta propter relationes originis, et ponit regulam optimam, quanam habenda sunt tanquam veritates fidei. Addit illam sententiam videri conformem Scripture, ex illo loco Proverb.30. 4. Quod nomen est ejus, et quod nomen filii ejus, si nosti? Secundo, impugnat eamdem sententiam, quia si essent absolut: persons, Christus uteretur nominibus absolutis, et Baptismus daretur invocando propria illa nomina. Item articulus fidei accipiendus est secundum illum intellectum, qui maxime haberi potest ex verbis Christi. Item utendo consequentiis Sanctorum, concluditur ex manifeste credito personas esse relativas. Ad hac respondet Scotus subtilissime et clare, defendendo quod non concludant rem esse de fide.

Contra istam opinionem potest objici quod ipsa non videtur slare cum fide. Primo, quia Salvator exprimens Matthaei ultimo totam veritatem fidei, qua de Trinitate tenenda est, nominat tres personas nominibus relativis: in nomine, inquit, Patris et Filii et. Spiritus sancti. Similiter Joannes in Canonica sua prima, cap. 5: Tres sunt, qut Lestimonium dant in calo, Pater, Verbum et. Spiritus sanctus; et generaliter ubicumque Scriptura canonica loquitur de personis divinis, exprimit eas nominibus relativis. Videtur igitur, quod ponere eas esse absolutas, contradicat "d ge et ita etiam fidei.

Secundo, quia Ecclesia vel quicumque exprimit veritatem tenendam de Trinitate, exprimit personas nominibus relativis, sicut patet in Symbolo Apostolorum, in. Symbolo Athanasii et in Symbolo Niceno, et in aliis quibuscumque authenticis declarationibus fidei per Ecclesiam universalem; ergo oppositum repugnat fidei, ut ipsa est ab Ecclesia declarata.

Tertio, quia Sancti et communiter Doctores Catholici de isto articulo tractantes, tantum ponunt et salvant Trinitatem personarum relativarum, quorum doctrinam saltem multorum authenticavit Ecclesia universalis, sicut patet in Canone dist. 15. Sancta Rom. igitur dictis istorum Sanctorum contradicere, est. contradicere Ecclesiae authenticanti dicta — eorum.

Si dicatur ad istam objectionem, quod dicta opinio non solum fidei non repugnat, sed, quod magis est, Scripturae. sanctae concordat; primum ostenditur dupliciter. Primo sic, quia quidquid de Trinitate sacra Scriptura tradidit, vel Ecclesia declaravit, vel Doctor authenticus manifeste asseruit, hoc dicta opinio concedit, videlicet quod tres persona congrue exprimuntur nominibus Patris et Filii et Spiritus sancti, quia concedit ibi vere relationes originis, quia concedit veram originationem unius persona ab alia, quae est generatio. Et ita persona generans est Pater, et persona genita est Filius, et processionem tertiee a duabus, et ita procedens est Spiritus sanctus, et spiratur voluntate casta et sancta. Sed non dicit Scriptura nec universalis Ecclesia alicubi declarando, quod persona solum his relationibus distinguuntur, sicut nec dicit quod distinguuntur proprietati- bus absolutis. Nunc autem, licet tenendum sit pro vero quidquid tradidit auctoritas, non tamen est negandum esse verum quidquid ipsa non tradidit. Mw/fa, inquit ille Christi Secretarius Joannes, opera et signa fecit Jesus, quae non sunt scripta in libro hoc, Joannis penult. Certe nec alicubi, quia addit, existimom undum non posse capere libros. Logice etiam loquendo, patet quod locus ab auctoritate negative non tenet.

Secundo sic: Nihil est asserendum esse de veritate fidei, nisi quod traditur in Scriptura, vel ab universali declaratur Ecclesia in Scriptura, vel ex altero istorum sic tradito vel declarato necessario et evidenter infertur; tale non videtur esse, personas nullis proprietatibus absolutis distingui, igitur, etc.

Prima pars minoris videtur plana, quod Scriptura nusquam hoc tradidit, quia relationes affirmat, absolulas proprietates nusquam negat. Secunda pars patet, quia quecumque tenenda Ecclesia circa. articulos de Trinitate. declarasse invenitur, continentur in Symbolo Apostolorum vel Athanasii vel Nicaeni, exira de summ. Trinit. et Fide Catholica, cap. firmiter, et. cap. damnamus, qua duo capitula edita fuerunt in Concilio generali, sub Innocentio III. celebrato, vel extra de summ. Trin. et. Fide Cath. cap. fideli, et est hodie in 6. lib. quod capitulum editum fuit-in Concilio Lugdunensi generali sub Gregorio X. celebrato. Non inveniuntur plura scripta authentica declarationem Ecclesie circa articulum de Trinitate. continenlia, nec in aliquo istorum declaratur personas proprietates relativas constitui, patet intuenti. Tertia pars minoris probatur, quia rationes, qua fiunt ad inferendum propositum ex tradito per Scripturam vel declarato per Ecclesiam, videntur omnes esse solubiles, sicut postea respondebitur ad eas.

Secundum, scilicet quod hac opinio Scripturae. concordat, ostenditur per illud Proverb. 30. 4. ubi post multas quaestiones motas de Deo querit Salomon; quod momen est ejus, et quod nomen filii ejus, si nosti? ex hoc arguitur sic: Omnis quaestio aliquid certum supponit, et aliquid dubium quaerit ex 7. Metaph. cap. ult. hic igitur est certum Filium esse, et quaeritur, quod est nomen ejus, et pari ratione per naturam relationis supponitur illud cujus est Filius, esse, scilicet Patrem, et quaeritur quod est ejus nomen; igitur hoc existente certo, scilicet hunc esse Filium et hunc Patrem, dubium est, quod nomen hujus et quod illius. Sed si istae persone primo constituantur in esse personali per paternitatem et filiationem, proprium nomen hujus est Pater, et proprium illius est Zi/ius, etita esset certitudo de Filio, et non dubitatio, quod nomen esset ejus. Ergo Salomon videtur intendere quod non primo constituantur filatione et paternilate, sic quod nec Filius sit proprium nomen ejus, sed scito quod sit Filius, adhuc restat quaere secundum ipsum quod nomen ejus.

Hoc breviter sic arguitur ad. impossibile deducendo: dato quod proprium nomen persona, qua est Filius, sit. Filius, quod sequitur si primo constituatur relatione vel filiatione; igitur idem quaerit Salomon et supponit. Supponit enim proprium nomen persone, et quaerit. quod est nomen ejus ?

Sed si dicto modo respondeatur ad objectionem de fide factam contra tertiam opinionem:

Contra hanc responsionem arguitur primo sic: quare voluit Salvator personas nominibus relativis exprimere si sunt. absolutes, et absoluta si sint non latuissent eum, et congruum videtur Baptismum dari invocando personas divinas propriis nominibus ipsarum.

Secundo sic: artiiculus quando traditur a Christo, conveniens est illum accipere secundum illum intellectum, qui maxime potest haberi a Christo; talis est de personis relativis et nullo modo de absolutis.

Tertio sic: consequentiae Sanctorum et Doctorum supponende sunt esse necessaria; sed illis utendo vel similibus, concluditur ex manifeste eredito, quod persone non sunt absolute, sicut patet in multis deductionibus Magistrorum.

Ad primum forsan diceret aliquis, quod propter duo Salvator sic expressit personas congrue. Primum, quianos docuit sicut eramus capaces. 81 autem sunt proprietates absolutae, vidit eas nos non posse concipere vel non concipere ita faciliter, sicut relationes, quia nec per viam causalitatis et eminenti possunt cognosci a nobis, cum non sint perfectiones simpliciter; nec per aliquid simile in creatura, sicut forte possum concipere relationes ex relationibus originis in creaturis, quia ilis incommunicabilibus absolutis, si sint, nulla sunt. similia in creatura, imo nec alicui incommunicabili increato est aliquid simile, quia quodlibet tale primo est diversum a quocumque alio. Et hanc impossibilitatem vel difficultatem cognoscendi illas absolutas proprietates si sint, posset quis concipere ex pramissa quaestione Salomonis. Exemplum hujus patet. in communi modo loquendi, ubi expressius et frequentius exprimimus personas aliquas nominibus relativis quam absolutis, quia illa nomina sunt noliora, tamen constat personas, quas intendimus illis nominibus exprimere, esse in se absolutas, verbi gratia, hoc fecit Papa vel Episcopus vel Rex. Non ita sepe dicimus, Petrus. vel Joannes, quia officia sunt notiora personis absolutis, ita posset esse hic, quod originem persona possumus concipere per proprietatem absolutam, si habet, vel non possumus, vel non ita faciliter.

Secundo, quia si sint proprietates absolutae, et secundum hoc personds possent nominari nominibus absolutis, sic tamen nominando eas, non exprimitur illis nominibus tantum de necessitate fidei, quantum isis, Pater, Filius et Spiritus sanctus, quia istis non tantum exprimitur distinctio personarum, sed etiam origo quae est in eis, et aliquo modo ex consequenti unitas essentiae, quia in tali origine perfecta est communitatio ejusdem essentia, per tria nomina absoluta non sic exprimerentur haec omnia.

Ad secundum, forsan aliquis diceret primo quod ille intellectus, quem Christus expressit, scilicet quod sint persona relativae, est abs- que dubitatione tenendus. Sed de eo quod tacuit, scilicet an sint abso-- lutae, non est magis contra. intellectum arliculi una pars quam alia, nisi ostendatur repugnare intellectui, quem expressit.

Secundo diceret, quod articulum fidei restringere ad. intellectum. specialem, qui tamen traditus est in generali, quasi non possit. intellectus generalis esse verus, nisi specialis sit verus, hoc videtur articulum reducere ad incertitudinem.. Videtur enun incerluus quod non potest sine incerto teneri, saltem major reverentia videtur fieri articulo in universal tradito, si dicatur intelleclum ejus universalem posse esse verum, quocumque speciali posito vel negato, quod non est traditum ut tenendum, quam quod non possit esse verus nisi aliquod determinatum speciale sit verum.

Exemplum hujus in aliis articulis: Creator coeli et terrae, non. oportet hoc arctare ad hoc, quod nisi omnipotentia in Deo aliquo. modo distinguatur a voluntate, non potuit creare, etita de parte opposita. Similiter: Verbum factum est homo, non oportet arctare ad multa specialia, nec ad aliquod illorum, cum quorum quolibet et etiam opposito potest stare hoc verum.

Aplius exemplum videtur, si Judais erat traditum, ut. crederent Deum esse unum, et de Trinitate nihil explicite, non solum minor reverentia,sed irreverentia et falsitas esset asserere hunc articulum non posse esse verum, nisi esset unus personaliter, sicut. est essentialiter; et tamen hoc videretur tunc esse magis consonum verbis articuli eis traditi quam oppositum. Sicut igitur illi tunc neutram: partem debuerunt asserere, esse necessario tenendam, sed utraque posita necessario tenendum esse illud, quod in generali fuit eis traditum, ita videtur quod circa articulos nobis in. universali. traditos, non debeamus asserere sine declaratione Ecclesiae. necessario hoc speciale, vel illud esse tenendum, cum quorum utroque possunt articuli stare ut tradi: sunt. Non enim Deus, qui scit in speciali istam veritatem, sine causa, tantum secundum intellectum universalem, tenendam de fide tradidit, et nec ad hunc modum specialem, nec ad illud tanquam ex fide tenendum arctavit.

Tertio, quia in proposito non videtur propter reverentiam istarum personarum dicendum quod sint tantum relationes in essentia, nisi hie certissime traderetur, et hoc propter modicam entitatem relationis respectu entis absoluti.

Ad tertium diceret forsan aliquis, quod praecise propter rationem solubilem a quocumque fiat, non est tenendum aliquid esse de substantia Fidei, nec forsan propter conclusionem talis rationis, quatenus prccise est per illam rationem conclusa, sic arguens se exponeret morli, nec aliquis secundum rectam rationem se debet exponere. Oportet igitur habere majorem auctoritatem ad hoc, ut aliquid teneatur esse de fide, quam quod Sanctus aliquis sic arguat. Scepe enim quis arguit, quod non omnino asserit, licet illud quod Sanctus authenticatus ab Eeclesia, quantum ad doctrinam asserit esse tenendum, sit certum; tamen alie auctoritates dubia possunt exponi, et multo ma- gis aliorum minus authenticorum scribentium. Isto modo diceret. aliquis nihil inveniri contra opinionem praedictam.

SCHOLIUM.

In favorem illius sententiae, qua: ponit personas constitui per absoluta, solvit Doctor auctoritates pro opinione communi contra eam allatas, supra num. 4. et certe ingenio humano altiores solutiones videntur impossibiles.

Ad illa (b) quae secundo modo videntur esse contra eam, responderet discurrendo per ordinem.

Ad illas auctoritates et rationes, qua contra eam vel pro secunda opinione superius sunt inducte.

Ad primum de Evangelio videtur jam supra responsum.

Ad auctoritates Augustini 5. de Trin. respondet per distinctionem positam in principio opinionis, quod Augustinus loquitur de his quae sunt ad se, ita quod nec sunt relativa nec referibilia, sed etiam opposita relationi, sicut patet. per exempla sua. Videtur enim ipsemet dicere ibi quod aliquid est ad se, licet sit referibile ad aliud, sicut expresse vult Augustinus 7. de Trin. c. aemp;. ubi tractans quomodo Graci. dicunt tres esse substantias, vult quod subsisfere secundum quod competit substantiae, illo modo sumpta, sit ad se. Subdit enim ibi: Si aliud est Deo esse et aliud subsistere, sicut aliud est Deum esse et aliud Patrem esse, relative igitur subsistit, sicut relative gignit, et ex hoc inlert: lia jam .substantia non erit substanLia, quia. relativum erit, et infra Absurdum est autem ut. substantia relative dicatur, omnis enim substantia ad se subsistit, quanto magis Deus? Quid expressius quam quod substantia, secundum quod Greci accipiunt eam, scilicet. pro persona, et quidem substantia prima non secunda sit ad se, et ad se subsistat illo subsistere, quod competit substantia sic dictae ?

Et si objiciatur (c) quod ista verba Augustini de substantia et persona non debent magis accipi de personali quam de essentiali, quia dicit quod eodem dicitur Deus et persona:

Respondeo, eodem, id est, aliquo dicto ad se, distinguendo illud quod est ad se, contra illud quod est ad aliud, eo quod Pater non est persona Filii, sicut nec est Deus Filii, quemadmodum Socrates non est Socrates alicujus, sicut nec homo alicujus, scilicet intelligendo ut correlativum. Sed non oportet quod omnino eodem sit Deus et persona, ita quod persona omnino ad se dicatur, sicut Deus dicitur ad se vel Deitas, quia tunc sicut non sunt tres Deitates, et per hoc nec tres magnitudines secundum eum, quia magnitudo dicitur omnino ad se, sicut. Deitas, sic nee essent tres personae, quod ipse negaret. Qua igitur omnino sunt ad se non numerantur, quae omnino ad alterum non sunt communia tribus, quae autem ad se, sed non omnino ad se, sed referibilia, quia non repugnat eis referri, sunt communia, sed numerantur, aut possunt dici propria a quibus potest abstrahi aliquod commune numeratum.

(d) Ad Augustinum m. de Civit. Dei,c. 10. concedo quod Pater est quidquid habet, excepto — relativo quod. habet, et non est ipsum. Habet quidem correlativum sicut Pater ha- bet Filium, et ideo concedo, quod prima persona est quidquid habet ad quod non refertur, non est autem secunda persona quam habet ut correlativum, licet. ista. relatione. non primo constitueretur.

Ad Boetium (e) quando dicit quod relatio multiplicat Trinitatem, etc. dico, quod Doctor ille accipit re/ ationem pro origine, et sic intelligendo accipitur. ;nultiplicare, non. pro formaliter disünguere,' sed quasi prineipiative, eorrespondenter principio effectivo, et hoc quidem non est extorquere verba; multiplicare enim est multa facere, sicut Christus vere multiplicavit panes Evangelicos, et tamen ipse non fuit forma illa qua formaliter multiplicabantur panes illi; et Deus ereans multiplicat animas, non tamen est ipse forma, qua formaliter anime ipse distinguuntur.

Ad Joannem Damascenum dico (f) quod una ejus auctoritas solvit aliam, quia cap. 8. praecise ponit ingenerationem, et in Jib. 3. c. 5. ponit paternalem proprietatem. Iste» aulem duc proprietates distinguuntur secundum Augustinum 5. de Trin. c. 6. igitur excludendo omnia alia in Patre, in cap. 1. praeter 1ingeneralionem; intelliget. per. ingenerattonem omne personale Patris, et. ita ubicumque excludit. ab. aliqua proprietate alicujus. suppositi. omne aliud, praeter illam. proprietatem inclusam, includit omne aliud personale, et ita includeretur ibi realitas absolutasi qua esset, et maxime includeretur, ut videtur, quia in ereaturis, incluso accidente, non. excluditur subjectum, et ita inclusa relatione in persona divina, non exclu- ditur illud quod refertur ea, sicut Si diceretur, quod sola paternitas est, non propter hoc excluderetur Pater, qui paternitate esset Pater.

Ad Richardum dico (g), quod modus existenti, alius est, et hoc pertinet ad originem ;sed ex hoc non sequitur, quod originatum non sit aliquid subsistens ad se, distinctum aliqua realitate personali absoluta alia ab originante.

Ad Anselmum similiter dico quod omnia sunt unum et eadem, ubi non obviat relationis oppositio, vel formaliter, sicut relatio obviat alicui relativo, vel sicut natum referri relatione opposita, et isto modo persona, si essent absolutae, distinguerentur, quia in eis sunt relationes principiantes.

SCHOLIUM.

Solvit consequenter argumenta a ratione, contra. eamdem sententiam ponentem personas constitui per proprietates absolutas adducta supra n. 3. et seq. et sane videtur totam eorum difficultatem "exhaurire, ut intuenti, patet et attente consideranti, habet exquisitam doctrinam in horum solutione.

Ad rationes pro secunda opinione (h) respondetur.

Ad primam potest dici, quod si realitas. absoluta aliqua. constituat personas, non tamen faciat compositionem cum essentia divina, sicut nec relatio constituens — faceret. Quod confirmatur per locum a majori, quia realitas proprie subsistentide in creatura non facil compositionem. cum natura, relatio autem in creaturis facit compositionem eum fundamento, ut alias declarabitur; ergo si haec relatio potest non facere compositionem cum essentia, multo magis nec realitas. suppositi faciet compositionem cum realitate naturae.

Et cum confirmatur ratio (h), quia absolutum, aut manet omnino, aut transit. omnino, dico, sicut dictum est declarando secundam positionem, quod relatio manet ex hoc, quod ejus ratio non est formaliter ratio essentiae; et transit, quia secundum perfectam identitatem est essentia. Ha dici potest, quod realitas absoluta si constituat personam, transit quidem per perfectam identitatem ad essentiam, manet tamen, quia non est formaliter realitas essentice. Et confirmatur ista responsio, quia perfectiones attributales videntur esse absoluta et non relativae, sicut dictum est supra dist. 8. q. de attributis, et tamen manent et transeunt, ita quod non faciunt compositionem, nec sunt idem formaliter ipsi essentiae. Et si aliqua illarum secundum rationem formalem, haberet distinguere realiter ab altera, illa distinctio esset per eam formaliter et non per essentiam, et tamen non esset compositio.

Ad secundum argumentum dico, quod ponendo personas relativas, oportet ponere eas vere subsistentes, et in eis esse eamdem naturam indivisam. Hoc non potest poni propter aliquam imperfectionem personarum in subsistendo, quia ponuntur ita vere subsistentes, sicut si essent absolute; ergo oportet, quod ponatur propter infinitatem essenlide, quae est in subsistentibus. Sed eadem esset infinitas. essentie, si persone essent absolute; ergo non oportet tunc naturam dividi, sicut nec si proprietatibus relaüvis constituantur. Probetur igitur ista: omnis natura communis, supposilis absolutis distinguitur et plurificatur in eis. Hac quidem vera est in creaturis, sed in proposito petit conclusionem principalem.

Ad tertium instando dicitur, quod Patri constituto in esse personali, et Filio etiam constituto in esse personali, quasi advenlitia est. proprietas spiratio activa secundum aliquos, et iamen non est quasi accidentalis secundum eos, nec etiam relatio rationis. Quare igitur non posset intellig! in proposito, personam constitui in esse personali realitate absoluta, et ei quasi constitutae in esse tali realitate advenire secundum modum intelligendi relationem, et non tamen esse nec accidentlalem, nec rationis ?

Et cum probatur, quod sit relatio rationis, per simile de relatione ad creaturam, dico quod non est simile. Illa enim relatio ad creaturam, non est ex necessitate nature fundamenti, sicut est hic.

Quarta ratio innititur propositioni huic, scilicet omne absolutum est actus, et per consequens dans esse. Haec improbatur multipliciter, tum. quia in creaturis, (ubi maxime videtur habere probabilitatem,) habet instantiam de proprietate hypostalica, quia illa non est dans esse, quia tunc natura humana in Christo (j), non haberet idem esse, quod haberet dimissa.

Similiter actus dans esse dat operationem, proprietas hypostalica in creaturis non dat operationem, quod patet per Damascenum lib. 3. cap. 14. Naturales et non hypostalicas voluntates atque operationes esse dicimus. Si enim hypostaticas, id. est, personales, dabimus eas heterolheleas, id est, aliud volentes, et helerovergeas, id est, aliud operantes, tres hypostases sanctae Trinitatis cogemur; ubi ipse ex hoc quod persona divine non habent tres operationes, concludit quod operatio non est hypostatica, et hoc in communi sive de proprietate absoluta sive relativa.

Praeterea tertio, in omni eo quod aliquo modo habet esse aliquo, prater illud quod dat sibi esse, est aliquid, ratione cujus recipit esse. Patet de composito ex materia et forma, et omnibus aliis compositis ex actu et potentia; igitur in omni habente esse, per aliquid dans esse, est aliquid, quod non est actus dans esse, sed ratio recipiendi esse; et ita videtur in supposito nature, quia cum suppositum habeat esse et nalura det esse, proprietas hypostatica erit ratio recipiendi esse.

Ad argumentum (l) tunc potest dieci, quod eum dupliciter sit ratio enlitatis, quidditative scilicet et hypostatice, sicut quidditative est dare esse, quia ipsa est de se communicabilis, ita. hypostalice est, ut non sit. actus. dans esse, quia de se est incommunicabilis ut quo. Et licet in. creaturis proprietas individualis det esse, quia est alicujus gradus entitalis — positivae. ultra entitatem quidditativam — naturae, tamen ultra entitatem singularem proprietas suppositi. nullam enlitatem dat, imo nullum positvum addit, ex dist. 1. quest. 1. 3, lib. et licet 11lud adderet, tamen non esset ratio dandi esse, quia haec. natura existens, in qua includentur natura et entitas singularitatis, est ratio totalis dandi esse, et ita quidquid intelligatur advenire, sive posilivum, sive privativum, sive absolutum, sive respectivum, non dabit esse, quia per illud quod jam praeintelligitur, datur esse. Licet igitur in. divinis non sit proprietas personalis tantum negatio, sed aliqua proprietas vel entitas positiva, tamen quia natura divina est de se haec per se existens, ipsa habebit tolam rationem dandi esse, sicut et in creaturis. Et licet natura existens det totaliter esse, non propter hoc proprietas adveniens est tantum necatio, imo si adveniret proprietas positiva, nihil tolleretur ab hae natura existente, ita nec in divinis tolletur ab hac natura, qua est de se existens, quin dabit totaliter esse persone, licet in. persona intelligatur proprietas personalis positiva.

Ad argumentum igitur cum probatur (m), quod sit actus, cum non sit ibi tantum virtualiter, sed. actualiter, dico quod est ibi fallacia acquivocationis. Uno modo enim actus est differentia opposita potentiae, et hoc modo, dividit. omne ens. Alio modo actus cum potentia constituit aliquod totum, sicut loquitur Philosophus 8. Metaph. de potentia et actu, quod non est verum de potenla opposita actui, quia illa non manet cum actu. Ista igitur proprietas non tantum est virtualiter in essentia divina, sicut est asinus, qui est in potentia ante actum, et per consequens hcec proprietas est actu ibi, prout actus opponitur tali poten- | tide; sed non sequitur, ergo est actus | dans esse, ad hoc enim requirere- - tur, quod esset actus formalis. IHoc. enim modo materia daret esse, quia esf in composito in actu, non in potentia ante actum.

Secunda ratio videtur deficere (n), quia istud non habet se ad essenliam, ut perfectio ad. perfectibile, ut diffuse declaratum est etiam de? proprietate relativa persona dist. 29. ubi dictum est, quod persona. non componitur ex essentia et proprietate, sicut. ex quasi potentiali et quasi actuali, imo essentia habet magis rationem actus. Si igitur. ista proprietas intelligatur posterior aliquo modo essentia, non tamen. est perfectio ejus; ibi enim est idem ordo originis et perfectionis, et ideo prius origine est prius perfectione, sicut fuit tunc declaratum diffuse.

Secundo, dato (o) quod aliquo modo se haberet ad essentiam, ut informans ipsam, non tamen esset perfectio simpliciter, quia secundum Anselmum ratio perfectionis simpliciter est, quod s?f 2m quolibet melius ipsum quam mon ipsum, quod est impossibile de proprietate hypostatica, quia illa. de ratione sul repugnat. contradictorie cuilibet alu ab illo cujus est,.et ita non potest in quolibet alio esse melius ipsum quam non ipsum, quia cuilibet alii repugnat; sic igitur ad rationem. patet quod falsum assumitur, si accipiatur quod istud absolutum — perficiat essentiam. Nec probatio hujus valet per hoc quod aliquo modo sequitur et non pracedit, quia in divinis sicut potest poni praecessio, actus, et forma est primum.

Tertio, dato quod haberetur hoc quod informat, non sequitur quod sit perfectio simpliciter, nec illa quee inferuntur ulterius, scilicet quod essentia divina non sit simpliciter perfecta, vel quod una persona non sit simpliciter perfecta in se.

Praeterea, ista ratio (p) melius concluderet contrarium. de relatione, quia probabilius videtur quod relatio possit esse. perfectio quam proprietas hypostatica sit perfectio, quia nulli proprietati hypostaticae convenit esse perfectionem nec in creaturis nec in aliis, alicul. tamen relationi secundum propriam rationem convenit esse perfectionem. Aliqua enim est perfectior altera, ut patet de aequalitate respectu incqualitatis, quia secundum Aueusti- num de quantitate anime, c. 7. Inaequalitati aequalitatem jure praeponis, nec quisquam omnino est, ut opinor, humano sensu praeditus, cut non id videatur. Hoc autem non est tantum a fundamento, potest enim inaequalitas fundari in fundamentis perfectioribus quam aqualitas. Patet etiam quod si esset tantum ex fundamento, Augustinus faceret petitionem principii, intendit enim concludere excellentiam, puta circuli ad figuras rectilineas, et hoc facit ex aequalitate et inaequalitate; quia si illa excellentia non esset nisi ex fundamentis, et ex illa concluderet excellentiam fundamentorum, circulum faceret.

Si dicatur, quod dictum Augustini verum est ratione fundamentorum proximorum, non remotorum; proximum autem fundamentum aequalitatis est paritas, hoc falsum est, et nihil ad B. Quaero autem, aut par dicit aliquid ad se, et tunc potest intelligi aliquid esse par absque hoc quod sit alicui par; et similiter tunc unde perfectionem habebit paritas respectu imparitatis in triangulo ? Vel enim paritas diceret quantitatem, et tunc. vel eamdem eum illa, qua? communiter ponitur fundamentum «qualitatis, et tunc non erit distinctio aliqua. alia quam rationis inter fundamentum proximum et remotum; vel aliam, et tunc in isto aequali diceretur esse duas quantitates, vel fingas aliquem modum alium, quo paritas possit esse absolutum perfectius imparitate, et aliud a quantitate.

Si autem dicat relationem, sicut videtur manifestum; ergo relaüo fundabitur per se in relatione, imo videtur dicere eamdem relationem quam aequalitas, quantum enim est par quanto et aequale quanto.

Ad illud Anselmi Monolog. respondetur quod loquitur tantum de quidditatibus, non de proprietalibus hypostatieis. Quod probatur primo per exempla ejus de sapienlia et veritate ex una parte, auro et plumbo ex alia parte.

Secundo per rationem, quia solum illud est perfectio simpliciter, quod potest esse in aliquo infinitum; solum illud erit in aliquo melius non ipsum quam ipsum, quod ex se est finitum. Haec. conveniunt quidditati, scilicet esse finitum vel infinitum, non autem proprietati hypostaticee, quia proprietas personalis divina qualiscumque sit, nec est infinita formaliter nec finita. Similiter. proprietas hypostlatica repugnat cuilibet, praeter quam uni cujus est, ergo non potest esse cuilibet melior ipsa quam non ipsa, sed nec alicui. Excludit autem Anselmus ab universitate quidditatum relationem secundum quidditatem, et tunc omnis quidditas absoluta, vel est perfectio simpliciter vel limitata, sed non sequitur ex hoc propositum de proprietate hypostalica absoluta.

Tertia ratio (q) habet majorem falsam in omnibus ordinatis essenialiter ex forma, licet gratia materie quandoque sit vera, et similiter in omnibus non eque illimitatis.

. In nullo enim ordine essentiali ex i propria ratione prioris et posterio"ris, oportet ipsa conmultiplicari, sed potest stare multiplicatio posterioris sine multiplicatione prioris, sed non e converso. Similiter quan- documque aliqua duo comparantur ad aliquod tertium quod est illimitatum, eo modo quo illa duo non sunt illimitata, non oportet condistingui in eis. Exemplum, anima intellectiva comparatur ad partes, quia quodammodo est illimitata eo modo quo partes non sunt illimitate, non oportet animam distingui in distinctis partibus; illa igitur major est falsa dupliciter ad propositum. Primo, quia essentia eo^ modo quo est ibi prioritas, prior est ipsis proprietatibus, non e converso; secundum eos igitur non oportet essentiam distingui ad distinctionem istarum proprietatum. Et secundo, quia essentia est formaliter infinita, istce autem proprietates non sunt formaliter infinite, et non oportet infinitum formaliter distingui ad distinctionem eorum, qua non sunt [ ormaliter infinita. $81 etiam. major acciperetur generaliter de quibuscumque absolutis circumslantibus idem, habet instantiam manifestam, et de anima et potentiis, quae potenti multiplicantur non multiplicata anima. Sed si hic evadant specificando majorem de his, quae sunt ejusdem speciei, sicut accipit illa prima confirmatio majoris, nec tunc propositio est vera universaliter in. relationibus; patebit enim. dist. 8. tertii libri, quomodo plura. ejusdem speciei esse in eodem absoluto non est contradictio, si aliquid illorum non sit actus alterius adeequatus eiin quo est.

Cum autem (r) major declaratur per inductionem, fit fallacia consequentis, quia accipiuntur aliqua singularia non similia proposito, puta in quibus distinctio priorum constituit distinctionem — posteriorum, vel in quibus est consimilis limitatio utrobique, et non illimitatio in uno respectu alterius. Ex his enim non potest propositum inferri universaliter, quia falsa est, ubi deficiunt conditiones, sicut in proposito.

Sed ad illud ultimum additum ad confirmationem majoris per idem, quod in eodem simpliciter perfecto non possunt esse plura ejusdem rationis, posset dici quod sicut simpliciter perfectum idem numero, est communicabile pluribus suppositis ejusdem rationis, ita quod non repugnat sibi ex hoc quod est perfectio simpliciter, sed convenit sibi quod ipsum sit in pluribus suppositis ejusdem rationis; ita ex perfectione ejus sibi potest competere quod plura ejusdem rationis possunt esse in eo, sicut supposita in natura, et per consequens sunt in eo plures proprietates, hypostalice ejusdem rationis, sed non potest ita esse de aliis quibus exemplificatur, puta de Patre et Verbo, eo quod perfectio divina requirit, quod quaelibet productio habeat terminum adequatum, non autem ita requirit, quod aliqua proprietas hypostaltiea sit adaequata illi nature in constituendo suppositum.

Per istud posset dici ad illam primam confirmationem majoris, applieando eam ad propositum, quod est ibi fallacia acquivocationis. Major enim si esset vera, debet intelligi de esse in, sicut actus est in eo quod informatur, sed minor non est vera; proprielas autem non est in essentia ut informans eam, sed ut constituens suppositum in ea.

Posset tamen ad utramque confirmationem dici, quod istae proprietates non sunt ejusdem rationis formaliter, sicut in creaturis proprietates individuales sunt primo diverse et non ejusdem rationis. Et si ex hoc inferatur quod sunt alterius speciei, sive quod utraque earum habet rationem alterius speciel, et per hoc oportet ipsam per aliud determinari ad incommunicabilitatem, non sequitur, sicut nec in proprietatibus individualibus in creaturis, licet non sint ejusdem rationis in aliquo, tamen nulla est entitas quidditativa et communis, sed de se hec.

Quarta ratio (s) etiam procedit ex falsa imaginatione, quod iste proprietates exprimuntur ab essenlia quasi per originem, quod non fuit. dictum. Sed sicut aliqui concedunt, quod relationes pullulant in essentia (si tamen hoc proprie dicatur) quasi posset contra eos concedi, quod iste proprietates absolute si sint, pullulant in essenlia, et licet qualibet sit in eodem supposito cum illo ex quo pullulat, quia essentia est in omnibus personis, non tamen aliqua est in eadem persona cum illa a qua habetur per veram originem; nec repugnat vera originatio personae habenti unam a persona habente aliam, licet omnes ista non originentur, sed aliquo modo pullulent in essentia, sicut alii habent dicere, qui dicunt suppositum constitui per relationem, quod Filius pullulat a Patre per originem, et tamen filiatio aliquo modo pullulat in essentia sive ab essentia. divina.

Quinta ratio videtur deficere, quia difficilius videtur sustinere originem, ponendo extrema tantum esse relativa formaliter quam. ponendo ea esse absoluta. Nam si tantum sint relativa, nihil aliud erit personam originare personam quam relativum habere correlativum, sed relativum positum sine omni actione alia, videtur habere correlativum. 5i autem ponantur absoluta, non videtur tanta difficultas, quomodo unum suppositum gignatur ab alio, cum in creaturis secundum eos sint supposita absoluta, et tamen non negatur originatio unius ab alio.

Cum arguitur tunc, quod absolutum praecedit relationem, et ita. originationem, — respondeo, dictum fuit quod. originatio pertinet ad genus causae efficientis, non formalis, et sicut in creaturis terminus non habet esse originatione formaliter, sed quasi effective, nec ex hoc quod non est formaliter illo, sequitur quod praecedat illud, ita posset dici in proposito, nec videtur major difficultas de prioritate absoluti et respectivi in creaturis quam hic.

SCHOLIUM.

Nunc solvit argumenta allata supra n. 10. contra communem sententiam, quod person: constituantur relationibus, quam ipse Scotus tenet supr. d. 2. p. 2. q. 3. et 4. etd. 5. q 2. et d. 123. et infr. d. 28. q. 3. et quodlib. 4. Sed Thomiste, quia Doctor clarissime solvit argumenta hujus sententicv contra opinionem tenentem constitui per absoluta, tribnunt ei illam oppositam sententiam. quam Bannes et alii volunt esse hzreticam, Vasquez 1. p. d. 158. et alii vocant erroneam; sed nihil notabile afferunt prater allata ab ipso Scoto, quo ipse optime solvit, neque tamen propterea a communi opinione recedit. Certe videtur illa censura modernorum male fundata, a qua abstinerent, si Scoti solutiones pro illa sententia (etsi eam non teneat) attente et non instar cursorum legissent. Solvit primo argumenta contra communem opinionem allata ex prima via, id est, ex comparatione relationis ad relatum.

Tenendo opinionem secundam (a), qua est magis communis, potest responderi ad rationes contra eam. Ad primam, conceditur quod relatio non refertur, sed aliquid quod non est tantum relatio refertur relalione; non quidem essentia refertur, sed suppositum, quia suppositum non est tantum relatio, sed tamen est relativum non absolutum. Et ita conceditur tota deductio utique ad ultimam consequentiam, qua negatur. Ad ejus probationem, quando accipitur quod omni composito oportet prius intelligere partes, et unionem partium; tenentes quod relatio est in essentia quasi actus in susceptivo, oportet quod dicant quod in ipsa persona, qua est quasi lotum, non oportet preintelligere informationem, quasi partis a quasi parte per denominationem, antequam intelligatur totum, sed si preintelligatur quasi talis informalio, non tamen intelligitur quasi per modum forme denominantis.

Sed melius videtur dicendum (b), quod relatio non est quasi forma vel actus respectu essentia, sicut lactum est dist. 5. sed magis videtur essenfia esse quasi forma et actus, qua relatio subsistens est Deus. Et hoc videtur probari ex hoc, quia quandocumque fundamentum est potentiale ad relationem, prius naturaliter. informatur. fundamentum relatione, quam suppositum. Conceditur etiam ibi relatum esse aliquid lormaliter 1pso fundamento, sive secundum ipsum fundamentum, sicut conceditur Socratem esse similem albedine vel secundum albedinem; neutrum autem videtur esse dandum in proposito, nec quod paternitas prius insit essentiae. quam Pairi, nec quod Pater Deitate sive secundum Deitatem sit. formaliter Pater, quia hoc vidctur Augustinus 1. De Trin. cap. 5. negare, dicendo: Quocirca, ut substantia Patris ipse Pater est, non quo Pater est, sed quo esi; ergo secundum ipsum, alio est Deus, alio Pater; sed est Deus Deitate formaliter, 1gitur non est Pater Deitate formaliter, sed alio, secundum Augustinum. Ideo aliter dici potest, tenendo secundam opinionem, quod si partes preexigantur toti, et unio partium, et quasi partes, et quasi unio parlium, praeexigantur quasi toti; tamen ubi non est partialitas nec quasi, sed perfecta identitas eorum, quae alias essent partes, nisi alterum illorum esset infinitum, non oportet praeintelligi toti unionem talium, sed perfectam identitatem unius ad alterum, et ita. videtur in proposito, quod Patri, qui dicitur primo referri, praeintelligitur aliquo modo perfecta identitas. relationis ad essentiam, sed non unio quasi formae alicui quasi materie vel quasi potentiali, nec tamen talis perfecta identitas est ratio, propter quam essentia formaliter denominetur a relatione.

Cum confirmatur ratio per hoc quod nihil est quantum primo et perse, nisi aliquid sit quantum per se et non primo, sed denominative; dicitur. quod si quantitas posset esse eadem alicui, quod alias esset susceplivum ejus, et ita eadem quod non informaret illud, bene posset esse aliquid quantum primo, et tamen nihil quantum per informationem. Nec hoc videtur mirabile, quia primum videtur posse separari ab eo quod est per se et non primum; igitur potest aliquid poni primo relatum, licet. nihil sit relatum non primo, sed per se quasi informatum relatione.

Ad aliud, quod arguitur. juxta hoc negatur illa propositio, quod refertur prius est aliquid ad se.

Ad primam probationem, qua accipitur ab Augustino. Respondeo, quod refertur est aliquid. excepto relativo, hoc est, includit aliquod absolutum, quod est fundamentum relationis, et ideo sz Pater nihil. est ad se, nec includit aliquid absolutum, non erit. Pater. ad aliud. Sed non intelligit Augustinus, quod omne relativum est formaliter ad se, antequam sit ad alterum per relalionem.

Ad secundam probationem negatur propositio quam nititur probare, scilicet quod illud quod refertur est prius relatione, sive quod idem est, quod omnis relatio praesupponit illud quod refertur; haec enim propositio falsa est in relatione constituente suppositum, et vera est in aliis.

Cum probatur per divisionem, dico quod si debeat dari aliquod istorum trium membrorum divisionis, magis daretur, quod relatio est prior, sicut forma est prior ente per formam. Nec sequitur, suppositum est quasi posterius relatione; igitur ipsum est relatio, sed sequitur, igitur est relatio vel relativum constitutum per relationem, et sic secundum est verum.

Ad secundum dico (c) quod sicut quaelibet forma seipsa est talis forma, nec est alia ratio intrinseca, quare est talis forma, ita etiam relato aliqua seipsa est formaliter realis, et aliqua. seipsa formaliter est tantum relatio rationis, tamen hujus vel illius aliquando sunt cause extrinseca. effectivae. vel materiales, aliquando etiam aliqua causata vel aliqua signa posteriora sunt, ex quibus possunt haec inferri demonstratione quia; dico tune, quod identitas, quia identitas est relatio rationis, nec est alia ratio formalis propter quid, paternitas etiam, quia paternitas est relatio realis, nec etiam est alia ratio formalis propter quid; tamen quia relatio realis (d) est nata habere causas extrinsecas causantes eam, communiter loquendo in creaturis, sequitur ibi quod relatio, qua» non habet tales causas, non est realis, sicut ad destructionem causae sequitur destructio causati. Similiter relatio aliqua realis, si non habet talem distinctionem causarum priorem, saltem causat distinctionem, et tunc ex remotione tam cause quam causati, quorum alterum correspondet relationi reali, potest concludi aliquam relationem non esse realem, ita quod sequetur hec relatio non praeexigit extrema distincta nec facit ea. esse distincta; igitur non est relatio realis, et unde premisse sunt vere, oportet quarere media probantia. Sed consequentia est bona, sicut ex. destrucione causae sequitur destructio causati, et ex remotione causali sequiiur remotio causae demonstratione quia; aut saltem alterum eorum oportet concurrere ad relationem realem, ita quod ubicumque utrumque removetur, sequitur consequenlia per extrinseca, scilicet remotio relationis realis.

Cum dicitur ulterius, ergo inferre relatiionem non esse realem, quia non est inter extrema realiter distincta, est inferre, non est realis, quia non est realis. Dico quod. non, quia licet non sequatur, ideo non distinguit extrema, quia non est relatio realis, quasi arguendo a causa ad causatum, tamen sequitur, non distinguit; ergo non est realis, sicut a causato ad causam; et hoc addito isto quod non praeexigit distincta extrema, quia tunc concurrunt ibi, et negatio causae relalionis realis et negatio signi, ex quibus concurrentibus perfecte infertur negatio relationis realis.

Sed quandoque (e) distinctione praecedente relationes reales, quandoque non, sed tantum formaliter causata per ipsas relationes, et hoc non tantum est verum in divinis, sed etiam in creaturis et. relationibus accidentalibus Voluntas enim movel se et movetur a se, et non tantum est. relatio realis voluntatis ad volitionem, sed etiam voluntatis ut activa est, ad seipsam ut passiva, et universaliter effectus dependens a principio activo et passivo, necessqrio requirit relationem realem. Ft cum dicitur voluntas, quae est fundamentum istarum relationum oppositarum moventis et moti, etiam denominatur ab utraque earum, dico quod oportet. procedere ad inferendum conclusionem, quod nec extrema suni distincla distinctione praecedente relationem, scilicet. distinctlione pertinente ad genus relationis, sicut nec. sequitur.: dicuntur de eodem; ergo non sunt reales, id est, non sunt ex natura rei sine actu intellectus; unde bene potest. concedi, si tamen illa sint probata, quod consequentia est bona. Sed oportet ultimo devenire ad hoc, praetermisso eo, quod est de distinctione extremorum, stalim enim sequitur, si. relaLio non consequitur ex natura rei, non est realis, oporteret exponere anlecedens quod extrema nec dislinguuntur distinctione praecedente relationem.

Ad tertium (f) dici potest quod bene absolutum potest terminare relaüionem, et semper terminat in relationibus mensurali; et hoc principaliter solvitur dist. 30, quod relationes creaturarum terminantur ad Deum inquantum absolutus est.

Universaliter loquendo non oportet concedere terminum relationis esse absolutum, nisi in relationibus definibilibus, de quibus arguitur ibi, qua scilicet sunt in genere, quales non sunt divina; vel de termino formali, scilicet ratione cujus primus terminus terminat, non autem de primo termino. Quemadmodum enim in relato fundamentum est absolutum, sed non semper illud quod refertur secundum istam opinionem, ita etiam illud quod est ratio terminandi relationem semper absolutum est, et praeexigitur a parte termini relativi, sicut fundamentum ex parte relati.

SCHOLIUM.

Consequenter solvit argumenta contra communem opinionem, quod persone sint relative, adducta supr. n. 13. ex secunda via, id est, ex comparatione relationis ad orisinem; item prosequitur solvendo argumenta ex tertia via contra eamdem sententiam allata, num. 15.

Ad primum et secundum (g) de secunda via simul dico, quod Patrem originare Filium, est Patrem habere Filium pro correlativo, non quocumque, sed tali correlativo; et quia talis correlatio, est. relatio originis, ideo unum extremum potest esse prius origine altero, licet sint simul natura. Haec responsio simililer est ad secundum de prioritate suppositi ad actionem, sicut declarabitur dist. 28.

Ad tertium dico (h), quod falsa est illa propositio, quod relatio non potest esse terminus formalis generationis vel originis, siveactionis vel mutationis, sicut patebit in materia de Incarnatione; et quidquid sit de termino formali, saltem relativum potest esse terminus productus, ita quod essentia, quae est ad se in relativo, sit per se formalis terminus; et hoc modo positum est in dist. 5. in productione personae. Cum igitur dicit, relatio non originatur nisi ab- solutum originetur; si intelligas originari, sicut primus terminus generationis vel productionis, posset concedi de relatione, non de relativo. Si autem intelligas de orzginari, sicut formalis terminus, posset similiter concedi, et neutro modo est contra propositum, quia nec ponitur, relationem primo originari, sed suppositum; nece ponitur relationem esse terminum formalem productionis, sed essentiam simpliciter absolutam.

Ad quartum dicitur (b), quod est generatio, quia ista relatio habet vim constituendi secundam personam vel primam substantiam in natura divina, saltem oportet dicere, tenendo istam viam, quod relatio ista potest esse proprietas personalis subsistentis in natura divina, sicut si esset aliqua proprietas personalis absoluta, et ita ejus productio erit produelio subsistentis in natura substantiae, et ideo generatio; quia generatio est generatio ex formali termino, qui est natura communicata producto, non autem ex individuali sive incommunicabili propriefate producti, sive universaliter omnis motus recipit speciem a formali termino motus.

Ad quintum videtur (j) eis difficile respondere, qui dicunt personas esse relativas, et cum haec relationes esse principia agendi, quia tunc nec ex parte agentis nec ex parte principii agendi, potest esse libertas. Sed licet teneatur opinio secunda quantum ad primum dictum, secundum tamen negavi dist. Ts

Ad primum tertie vie dico (k), quod paternitas est de se formaliter incommunicabilis, non tamen iste conceptus, qui secundum dicta alias, potest abstrahi a paternitate divina et creata. Sed ista realitas, que est in divinis, qua non est formaliter essentia ipsa, est formaliter incommunicabilis, et non quasi per determinationem extrinsecam, puta quia divina. Ratio enim incommunicabilitatis ejus est ista :. quia sicut essentia est actus ultimus, et ideo non potest per aliquid determinari respectu cujus sit ipsa quasi potentale; ita quidquid est in ea, est ultimum in ultima actualitate sibi possibili, ita quod in illo instanti natura in quo sapientia pullulat in essentia, ipsa pullulat secundum ultimam determinationem, quam potest habere, unde et ista realitas, que est sapientia formaliter, est non determinabilis. Et similiter quidquid potest esse incommunicabile in primo instanti nature in quo pullulat in natura, pullulat ut incommunicabile, et non prius ut communicabile, quia tunc esset determinabile per aliquod per quod fieret incommunicabile.

Et si dicas, quia tunc paternitas non est incommunicabilis, nisi quia est in essentia divina, haec enim realitas non habet ut ex se sit. ultimate determinata, nisi quia est in essentia divina.

Dico, quod quasi originaliter. vel fundamentaliter quidquid est intrinsecum in divinis, est ab essentia, quia secundum Damascenum lib. r. cap. 12. Est pelagus quoddam infinia substanlize. Sed tamen 1lla alia habent formaliter rationes suas, et se Ipsis sunt primo talia formaliter, ita quod sapientia, licet ab. essentia quasi fundamentaliter. et. originaliter habeat quod sit. perfectio simpliciter, est tamen formaliter perfectio simpliciter et in se formaliter infini1a; ita quod in eodem instanti nature in quo sapientia jam actu est in essentia, si circeumscribatur per impossibile ipsa essentia et remaneat intellectus sapientiae, erit intellectus perfectionis simpliciter infinitae; ita in illo instanti nature in quo intelligitur paternitas in essentia, ipsa se ipsa est communicabilis formaliter, circumsceripta tunc, per impossibile, ipsa essentia. Nec videtur esse contradictio quod aliquid quasi originaliter vel causaliter habeat ab aliquo hoc quod sibi convenit formaliter, sicut calidum formaliter contrariatur frigido, licet. causaliter sit ab igne, cui ignis non contrariatur formaliter. Ita est in aliis, quod illa entitas, qua. constituitur aliquid in esse specifico, ex se formaliter est indivisibilis in plures species, etiam dato per impossibile, quod esset incausata, licet modo istam indivisionem habeat causaliter, unde est causaliter.

Etsi objicias, quare aliqua entitas originatur in essentia communicabilis et aliqua incommunicabilis ?

Respondeo, quod hujus non est ratio formalis alia, nisi quia haec entitas est hac, et illa entitas est illa ;et ha entitas, quia hac est communicabilis, etilla, quia illa est incommunicabilis, ita quod ista originari non posset, nisi incommunicabilis formaliter oriretur, nec illa nisi formaliter communicabilis oriretur. Ratio autem istius extrinseca, quasi fundamentalis vel originalis est, quia essentia est radicaliter in- inita ex qua oriri possunt. intrinsece, non tantum perfectiones simpliciter et communicabiles, sed etiam proprietates personales incommunicabiles, quaelibet tamen quando originatur, originatur in summa determinatione sibi possibili.

Et per hoc patet (I) ad omnes alias probationes, qua ostendunt paternilatem ex se non esse communicabilem. Cum enim dicis, quod non est de se c,falsum est, intelligendo [ormaliter de realitate illa quae est paternitas, non de conceptu communi huic paternitati et illi, qui, sicut. expositum est dist. 8. et dist. 23. potest esse conceptus aliquis communis absque ordine realitatum intra, quarum una sit contraetiva. vel determinativa alterius. Paternilas tamen haec, id est, illa. realitas, non est de se /zc fundamentaliter, sed ab essentia, et ab ipsa eadem essentia est paternitas incommunicabilis, quia non prius Aic et quasi communicabilis, et postea quasi facla incommunicabilis per aliud determinans, sed sine omni ordine singularitatis ad incommunicabilitatem in ista realitate, oritur realitas summe determinata in primo instanti naturae, in quo oritur.

Nec illa propositio est vera (m) quod omnis quidditas est communicabilis, sed tantum quidditas, quae est perfectio simpliciter aut divisibilis. Prima enim. communicatur in unitate naturae, secunda communicatur cum sul divisione. Hac quidditas non est perfectio simpliciter nec divisibilis, quia est in natura perfecta simpliciter.

Nec illa propositio est vera, quod - relationes oppositae sunt. caeque in- communicabiles ex se, imo spiratio activa oritur communicabilis. duobus, nec unquam potest fieri incommunicabilis per aliquod determinans. Spiratio autem passiva ex se formaliter in eodem instanti in quo est in divinis, est incommunicabilis.

Quod etiam dicis ad quintam probationem, quod quacumque posilione facta possibili vel. impossibili, slante ratione sua, ipsum remanet incommunicabile. Concedo, stante ratione ejus, et non posito aliquo repugnante rationi suae. Quod si. ponatur rationem ejus manere et aliquid repugnare, tunc ex oppositis in antecedente sequuntur opposita, scilicet quod ipsum sil incommunicabile ex se forinaliter et possit communicari; et 1la in proposito, si ponatur spirationem praecedere generationem activam, ponitur aliquid incompossibile paternitati Patris, et (amen rationem paternitatis manere, et ita sequitur paternitatem esse communicabilem ex primo, et tamen incommunicabilem ex secundo; unde formaliter contradictio est, generationem esse secundam productionem in divinis. Paternitas igitur in divinis, quia divina, est incommunicabilis, ita. quod ly quia, sit circumstantia principii originalis sive fundamentalis, non autem contrahentis. sive delerminanlis, eo modo quo contrahitur album, cum dicitur Aomo albus, etc. vel albedo humana. Nec enim albedo prainlelligitur in se existens, et ut sic esset indeterminata et. delerminabilis, ut sil hominis; et ad hoc. determinatur, cum dicitur albedo huma4G,non autem quod albedo oriatur ex natura hominis, et in illo instanti ipsa de se sil determinata. Ita per oppositum in proposito, quia sicut causa non causaret effectum nisi daret sibi esse conveniens effectui, nec produceret istum effectum nisi produceret aliquid quod natum esset habere talem effectum, puta nulla causa causaret. triangulum formaliler, nisi produceret aliquid, quod necessario haberet tres, etc. et si posset producere aliquid quod non necessario haberet tres, non produceret istum effectum, sed alium. Nec est alia ratio hujus, nisi quia formalis ratio. trianguli est quod sil (riangulus, ita dico quod Deitas non esset. ratio fundamentalis alicujus realitatis intrinseca, nisi ipsa oriretur talis, ut in primo instanti in quo est, sit determinata ultima determinatione. Si igitur produceret aliquid determinabile per aliquam realitatem quasi sibi advenientem, jam productio non essel. ad intrinsecum in divinis. Si etiam produceret aliquid communicabile, non produceret proprietatem personalem, sed aliquid aliquo modo aliud ab illa.

Ad aliud dico (n) quod licet aliquis conceptus communis possit haberi, qui dicatur in quid. de generalione divina et spiratione divina, imo forte qui dicatur in quid de paternitate divina et creata; tamen nulla realitas potest esse in. divinis aliquo modo distincta ex parte rei, a qua sumatur iste conceptus dictus in quid, quae realitas sit determinabilis per aliam realitatem, sicut conceptus communis est determinabilis in intellectu per alium. conceptum, et impossibilitas hujus et ratio salis tacta est.

Dico igitur (o) quod. paternitas et filiatio non sunt duo primo diversa quantum ad intellectui, quin possit intellectus abstrahere ab eis alitquem conceptum realem communem, sed sunt primo diversa quantum ad realitatem et realitatem, ita quod nullum unum gradum realitatis includunt, qui sit. quasi potentialis et determinabilis per proprias differentias vel quasi per proprias, sicut albedo et nigredo includunt realitatem aliquam ejusdem rationis determinabilem per proprias dilfferentias specificas earum sive realitates a quibus sumuntur earum differentiae specifica, et tunc illa propositio major quod primo distinctiva sunt primo diversa, tantum debet intelligi de ipsis realitatibus, que primo constituunt, quantum ad non convenientiam in aliqua realitate una formali, quam formaliter includant ambo.

Ad aliud de supposito (p) per accidens, dicendum quod alio modo de per accidens loquitur Metaphysicus et aliter Logicus. Metaphysicus enim dicit esse ens per accidens quod includit in se res duorum generum, sicut patet 5. Metaph. cap. de enle et uno. Logicus vero dicit propositionem esse per accidens, cujus subjeetum non includit rationem inherentiae praedicati; et si ex duobus talibus fiat unus conceptus, quorum neuter est per se determinativus alterius, dicit conceptum esse unum conceptum per accidens. Exemplum, non est in creaturis de conceplu uno per accidens Logico, nisi cui correspondet unum per accidens Metaphysicum, quia etsi haec sit per accidens: rationale est animal, tamen jungendo unum conceptum alteri, unus est per se determinativus alterius, et ideo totus conceptus non est unus per accidens, sed tantum aliquis aggregans conceptus duorum generum est unus per accidens, et ei semper correspondet unum per accidens apud Metaphysicum.

Ad propositum, hac potest concedi per accidens: paternitas est Deiias, quia subjectum ut subjicitur, non includit rationem inherentice praedicati ut praedicati, quia subjectum non est formaliter praedicatum; jungendo etiam conceptum subjecti conceptui praedicali, sicut Deus Pater, unus conceptus non per se determinat alterum, quia secundum Damascenum: proprietates determinant hypostases, non naturam. lste igitur conceptus non est in se et per se unus, et ita non dicit conceptum per se supposili respectu alicujus; quod enim non est in se et perse unum, non estalicujus per se suppositum, et sicut nec in rebus, sic nec in conceplibus. Sic igitur Logice loquendo posset concedi, quod Pater non est per se suppositum Dei.

Sed contra hoc arguo, quia prima identitas non potest esse per accidens, et sicut nec in rebus, sic nec in conceptibus, prima autem identitas in praedicatione videtur esse per se nature ad suum suppositum; igitur illa non est per accidens, sed per se.

Respondeo, prima identitas predicationis est cujuscumque ad se, ut homo est homo, Deus est Deus, sed comparando hunc Deum ad suppositum et quaerendo identitatem, dico quod realiter loquendo secundum Metaphysicum, cum hic non sint genera, nec aliquid alicujus generis, ex dist. 8. nihil erit hic ens per aecideus, nec sequitur, est sup"positum per accidens Logice; ergo "est suppositum per accidens Metaphysice, quia esse suppositum Logice, dicit habitudinem. alicujus, ut subjeeti ad aliquid ut ad praedicatum, et ita potest dici suppositum per aecidens propter accidentalitatem ex parte inhcrentia, non extremorum.

Et si objicitur, quod hic concediiur esse res quasi duorum generum, .Sscilicet substantiae. et accidentis vel

relationis; respondeo, propria ratio reruin quantum ad genera vel quasi genera, non facit totum esse ens per accidens, sed habitudo rei ad rem, puta non identitas simpliciter. Nunc autem quamquam propria ratio relationis, quae manet ibi, non includat formaliter rationem. essenliae, tamen unum in re verissime est idem alii, propter quam identitatem non est habitudo realitatis ad. realitatem, qualis requiritur eorum, qua constituunt ens per accidens.

Si objiciatur contra primum membrum (q), cum in creaturis, possit esse per se suppositum naturee, quare non hic ?

Posset dici, quod absolutum imperfectum potest esse incommunicabile, et universaliter aliquid contrahens per se in aliquo genere potest esse incommunicabile, sicut aliquid communicabile, et ita in quocumque creato quod pertinet ad genus aliquod, potest esse aliquid illius generis constituens incommunicabile. Simpliciter autem perfec- tum non potest esse incommunicabile, neque aliquid ejusdem rationis, quale secundum istam viam est omne absolutum in divinis, et ideo nihil quasi, ejusdem generis cum essentia potest constituere suppositum ibi, sed tantum aliquid .quod sit quasi alterius generis.

Exemplum, si quodlibet de genere Substantice, usque ad ultimum inclusive quo constituitur haec. substantia, esset perfectio simpliciter, et per. consequens communicabile, non posset he substantia ulterius per aliquid contrahi in se, quia quod est hoc, non est ulterius determinabile in se. Si tamen posset. aliquid de genere Qualitatis vel Quantitatis constituere in hac. substantia aliquid incommunicabile, puta quia quantitas vel qualitas non esset perfectio simpliciter, tunc illud constitutum ex substantia et quantitate necessario esset suppositum per accidens, et etiam esset ens per accidens, si una illarum realitatum non esset perfecte eadem alteri. Ita ponitur in proposito, quod essentia est perfectio simpliciter, et quidquid est ejusdem rationis cum essentia, quidquid scilicet est ad se, et ideo quodlibet tale est communicabile; et de se hoc et ex hoc ultra, illud quod est de se hoc, non potest contrahi ulterius, sed tamen potest in eo quod est hoc, constitui aliquod incommunicabile per aliquid, quod non est perfectio simplieiter, et ideo nec ejusdem generis cum essentia, sed quasi alterius.

Per istud potest dici ad aliam confirmationem qua infertur, quod verior esset identitas substantiae creatae ad suum suppositum quam na- turae divinae ad suum, hoc non sequitur, si intelligatur ex parte rei, quia licet entitas individualis in creaturis. per se determinet naturam, et faciat per se unum cum ea, tamen illud unum est compositum aliqua compositione etiam reali. Relatio autem licet non per se determinet naturam divinam, tamen ita vere est idem ei, quod nulla fiat ibi compositio, et ideo realiter sive Metaphysice loquendo, multo est verior identitas suppositi divini, et in se et ad naturam quam supposil creati inse vel ad suam naturam. Logice tamen loquendo, bene potest concedi, quod substantia creata formaliter dicitur de suo supposito, quia per se primo modo, non sic Deus de Patre, quia Pater non habet ita per se unum conceptum in intellectu sicut Socrates.

Si inferas, igitur praedicatio hec verior est quam illa, negari potest consequentia, quia aliqua praedicatio non formalis vel non per se, potest esse verior quam illa formalis et per se, si quidem major est identitas extremorum in re, in quorum conceptu est minus formalis inclusio vel inherentia.

Ad ultimam confirmationem potest concedi quod Logice loquendo, neutrius quidditalis est per se suppositum; realiter autem est supposiium nature, non relationis, quia relatio est ibi proprietas incommunicabilis, natura non. Similiter relatio transit in essentiam, non e converso propter infinitatem essentia.

Ad quartum dicitur (r) quod prima substantia in creaturis aliquid habet perfectionis, scilicet ultimam unitatem, ideo est indivisibilis, et hoc consequitur ultimam actualitatem propter quam competit sibi per se esse, et duo opposita his conveniunt substantiae secunda, qua et est divisibilis et non habet esse nisi in prima substantia. istas conditiones prima substantiae habet essentia divinaex se et non per relatio- nem; formaliter est enim de se hec, et ex se subsistit, id est, per se est vel saltem est totaliter ratio subsistendi, ideo secundum Augustinum 7. de Trinit. c. 4. Pater non. eo est quo est Pater, sed quo est Deus. Ultra hoc, prima substantia creata, quia est limitata, non habet communicabilitatem, quia idem numero limitatum, non est communicabile; ha proprietas primes substantiae non convenit essentiae divina.

Per hoc patet ad primum ibi tactum, quia concedo quod prima substantiain divinis quoad hoc quod est maxime esse substantiam et per se subsistere, non constituitur formaliter relatione, sed Deitate.

Similiter ad secundum, quod prima substantia non includit non i substantiam, verum est propter con- i ditiones perfectionis convenientes ' ei, et ideo ubicumque salvantur istae conditiones non erunt per non substantiam. Sed in qua natura non potest esse per substantiam illa conditio, quae est imperfectionis in prima substantia creata, scilicet incommunicabilitas, sicut ponitur in Deo, ubi quodlibet ad se ponitur simpliciter perfectum, et ita communicabile, ibi verum est, primam substantiam quantum ad illam conditionem habendam includere non substantiam.

Ad tertium ibi tactum respondeo, quod paternitas et haec paternitas incommunicabilis, quidquid sit de istis in conceptu, in re tamen omnino sunt idem, ita quod nulla est ibi distinctio realis nec formalis, et ideo res illa in primo instanti in quo est, sive pullulat in essentia, est ibi sub ratione ultime» determinationis sibi possibilis, alioquin. in illo instanti esset. potentialis ad. determinationem. Quia igitur relationi non repugnat determinatio ad incommunicabilitatem, ideo ipsa non tantum est quidditas et Ac, sed incommunicabilis, et ideo prius non est in re haec quam incommunicabilis; sed Deitas est communicabilis, ita quod repugnat sibi per aliquid quasi sul generis, secundum istam opinionem, esse incommunicabilem. Nego igitur consequentiam, in relatione est quidditas, et haec est incommunicabilis inquantum est relatio; igitur haec possunt inveniri in eo quod est ad se, quia ultimum repugnat cuilibet ad se in Deo, secundum istam opinionem non relatio ni, et ideo statim relatio habet eam.

Ad quartum ibi tactum dico, quod per se esse convenit huic essentiae vel Deo, unde Deus, sed non posse esse quo formaliter aliquid per se sit, hoc convenit natura create ex limitatione, propter quam est incommunicabilis et ut quod et ut quo, de qua duplici incommunicabilitate dictum est dist. 23. Verum est igitur, quod substantia creata habet per se esse, non autem accidens, et hoc competit substantiaex perfectione. Sedquod non possit illud per se esse communicare alicui in quo sit, hoc est limitationis. Hic igitur concedo essentiam determinari ex se ad per se esse, sive ut quod sive ut quo, sed tamen cum hoc esse communicabilem persone relativa, ut quo ipsa persona relativa habeat idem per se esse.

SCHOLIUM.

Solvit argumenta pro opinione tenente personas constitui per absoluta, contra communem, allata supra n. 22. ex quarta via, id est, ex auctoritate Patrum; post solvit principalia, et ultimo argumenta Prapositivi posita num. 2

Ad illa de quarta via respondetur. Ad primum, de Augustino, responsum est supra post responsionem primi argumenti contra secundam opinionem.

Ad secundam auctoritatem ejus respondeo. Augustinus ibi in T. a principio capituli 4. inquirit, quomodo est dictum una essentia, et a Grecis tres substantiae, a Latinis autem tres persone; et in illa littera qua adducitur, quae accipitur ex c. aemp;. quod substantia est ad se, et quod non proprie dicuntur tres substantiae, quia substantia, sicut conceditur in divinis, est ad se, et ideo eadem est essentia et substantia, et ila, inquit, non dicendae sunt tres substantiae, ut non dicantur tres essentiae. Non igitur intendit ipse, quod substantia sicut accipiunt Graeci, scilicet pro persona sit ad se, sed quod ipsi non proprie concedunt tres substantias, sed tantum propter necessitatem loquendi. Unde capite eodem videtur preferre modum loquendi Latinorum, quod sunt tres persona, sed et illud probat consequenter, non esse proprium, osten- dens personam simpliciter dici ad se secundum essentiam. Finale ergo conclusionem ejus de hac maleria accipe, cap. 6. Volumus, inquit, vel unum aliquod vocabulum servire huic significatio ni, quia intelligitur — Trinitas, ne. omnino laceremus interroganti quid. tres. Dicendo igitur, sive tres personas a Lalinis, sive a Grecis tres substantias, diceret Augustinus improprie dici, et tantum propter necessitlatem loquendi; non igitur ex ejus intentione habetur quod al quid significans subsistens incommunicabile in divinis sit ad se, sed tantum quod illa nomina, quae ab aliquibus accommodata sunt ad exprimendum tale incommunicabile, sunt secundum se nomina absoluta, 1mo mere absoluta, ita quod sunt essentialia. Oporteret enim primum habere ab ipso, ad hoc quod haberet propositum in ista quaestione pro tertia opinione, qua ponit in re hoc subsistens incommunicabile esse ad se, et non tantum posse exprimi aliquo nomine essential! accommodato ex usu vel necessitate loquendi, et per hoc ad omnia qua adducuntur de Augustino.

Ad tertium de Richardo et Boetio dico, quod sicut ab aliquo absoluto et respeclivo loquendo quidditatüive potest abstrahi aliquod commune quidditative, 1la etiam ab incommunicabili tali et tali abstrahitur aliquod commune, quod nec est de se incommunicabile absolutum nec incommunicabile relativum; tale quid describit Richardus et Boetius, hoc addito, quod illud sit in natura intellectuali, ita quod sicut descrip- tio superioris non debet includere propriam rationem alicujus inferioris; ita descriptio personae, quae sil incommunicabilis in. natura intellectuali, non. debet includere aliquid proprie pertinens ad incommunicabile absolutum, nec proprie ad incommunicabile relativum, sed debet esse indifferens ad utrumque, et ita describit uterque personam. Concedo igitur, quod nec in definitione persona? assignata a Richardo uec a Boetio ponitur aliquod relativum, et ita dico quod. nec ponitur unde definitum exprimatur esse absolutum, sed est indifferens ad utrumque. Ita quod sicut in aliqua natura non invenitur ratio illa in communi assignata, nisi in absoluto, et in ratione absoluti, sicut in creatura, ita etiam in natura divina non invenitur nisi in relativo.

Ad argumenta principalia (s). Ad primum patet, quomodo personae non differunt specie, neque enim productio persona a persona est equivoca, ut tactum est de hoc dist. 7.

Ad secundum dicitur, juxta tenentes secundam opinionem, quod relationes communes non primo modo pullulant in essentia, sed prius pullulant in eo relationes originis, et. ideo prime constituunt et non alie, quia quasi adveniunt personis constitutis. Tamen non videtur hoc posse stare, sed oppositum, quia magnitudo magis pertinet ad essentiam, ut intelligitur abstracta a personis quam actio vel passio, quae non est nisi supposili; ergo relationes consequentes magnitudinem, cujusmodi est. rela- tio aequalitatis, magis possunt intelligi in essentia, ut essentia videtur abstracta a persona quam relationes originis. Consimiliter potest argul in proposito de similitudine, quae consequitur essentiam, ut habet rationem forma, in qua supposila assumilantur; ergo non prius pullulant istae. quam illae. Quod. si relationes communes aque primo vel prius pullulant, et istae possunt constituere, ut probat ratio; ergo constituunt. Non est enini ibi possibilitas ad aliquid quod non est in aclu, nec forma aliqua potest ibi constiluere personam nisi actu constituat, si illa forma actu est, ut videtur, sicut nec forma aliqua potest actu constituere aliquid in. specie, quin ipsa si sit, et non habeat imperfectum esse, constituat aliquid in specie.

Ad istud potest dici, quod sicut quelibet essentia creata, licet ipsa sit quidditas et quanta, ita quod semper est in certo gradu perfectionis et qualitatis essentialis, sicut tangetur dist. 31. prius tamen est quidditas quam quanta vel qualis, et ideo prius est in individuo ratio identitatis ad aliud. individuum quam «sequalitatis et similitudinis. ita etiam est prius supposilo ratio agendi si est forma activa, quam ratio aequalitatis vel similitudinis; non enim posterius consequitur ipsum ratio activi quam esse ratio - nem identitatis. In divinis ergo cum communicare sit actio, cujus formale principium est essentia ut quid, quodammodo prius in ea erunt relationes. pertinentes ad. communicationem, quam aliae aequalitatis vel similitudinis, qua fundantur in ipsa ratione. quantitatis virtualis et qualitas essentialis.

Per hoc ad argumentum dico, quod nec actio nec aequalitas potest intelligi in eadem natura ad intra, nisi sint suppositorum ut relalivorum, tamen erunt nature ut fundamenti. Et prius est eorum actio quam «cequalitas, sicut ipsa actio prius consequitur fundamentum, ratione cujus est suppositorum quam aequalitas consequatur.

Contra (t), hac responsio videtur supponere essentiam mere ut est quid, esse rationem communicandi in divinis, cujus oppositum determinatum est dist. 13.

Respondeo, essentia ut quid, est ratio communicandi essentiam, nec solum hoc, sed cum hoc essentia, ut est intellectus, et ut est voluntas, est principium producüivum personi et communicativum essentia, sicut dictum est ibi, et dist. 2. hujus primi. Nunc autem sicut essentia intelligitur prius ratio communicaudi se, quam intelligitur esse quanta vel qualis, ita etiam intelligitur ratio operandi prius quam quanta vel qualis. Non enim posterius convenit essentid esse principium operativum respectu operationum propriarum tali naturee, quam sibi conveniat esse principium activum, et hoc sive productivum respectu producibilium in illa natura, sive communicativum ipsius nature. Essentia autem divina est principium operationum propriarum tali natura, inquantum natura est in" tellectus et voluntas, quia intelligere et velle sunt proprie operationes illius nature; ideo prius est essenüa non tantum essentia, sed etiam intellectus et voluntas, quam sit quanta vel qualis. Quamvis igitur productio non conveniat soli essenüae, ut essentia est, tanquam principio productivo, sed etiam intellectui et voluntati tanquam principio produclivo cum essentia inquantum essentia, adhuc stat quod relatio producentis et producti, prius pullulat in essentia quam relatio equalitatis vel similitudinis.

Contra, ex ista responsione videtur sequi quod intellectus et voluntas non sunt attributa, quia attributum quasi perficit in esse secundo aliquid quasi praesuppositum in esse primo; ergo nihil quod pertinet ad essenliam prius quam intelligatur quanta vel qualis est attributum.

Similiter ex hoc videtur, quod intellectus et voluntas non distinguantur ibi ex natura rei. Consequentia est contra dicta dist. 3. Consequentia probatur, quia illud quod in Deo praecedit rationem quantitatis et qualitatis, est tantum quid; quid autem ut quid, non distinguitur in Deo ex natura rei, quia tunc non esset guid ejus simplex.

Ad ista. Ad primum dico quod si in substantia creata, potentia | sive illud quod est principium proprie operationis convenientis tali nature, non est aliquid pertinens ad genus Qualitatis, sed vel est mere ipsa substantia cui competit operatio, vel est aliqua perfectio identice contenta in substantia, et hoc pertinens ad ipsam substantiam, ut substantia est, non autem quasi quaedam qualitas circumstans ipsam substantiam, quomodo esset ponendum de potentiis anima, ponendo aliquam distinctionem realem inter ipsas, et tamen ipsas non esse accidentia, mullo magis essentia divina, circumscripto omni eo quod est quasi qualitas, habet in se, ut essenlia est, illa qua sunt principia proprie operationis convenienlis Deo, hujusmodi sunt inlelligere et velle.

Concedo igitur, quod proprie vocando attributa illa sola, quae quasi qualitates perficiunt in esse secundo, rem praessuppositam in perfecto esse primo, scilicet quantum ad omnem perfectionem qua convenit rei ut. est substantia; hoc modo intellectus et voluntas non sunt allributa, imo sunt quadam perfectiones intrinseca in essentia, ut praintelligitur omni quanüitati et quasi qualitati. Istud. declaratur, quia sicut ab aliquibus conceditur quod vita vel vivere non sit attributum, quia dicit tale esse non talitate quasi accidentali, sed quasi per se contrahente rem, sicut homo est animal tale, quia est ratio nale, eodem modo cum uintellectus sil quaedam vita, et voluntas quadam vila, nou erunt proprie attributa. Vel aliter. declaratur et melius, quia hac essentia ut hac essentia, praecedens omnem quasi qualitatem, est. intellectualis et volitiva essentia, ita quod sicut rationalitas non est attributum homini, sic nec uintellectualitas huic essentic.

Istud patet per simile de infinito, quod alias negavi esse proprium attributum, quia dicit. modum intrinsecum cujustibet in Deo, tam substantiae. quam cujustibet attributi, ita. intellectualitas dicit modum intrinsecum hujus essen- tie; proprie autem attributa sunt sapientia et charitas, et alio modo transcendentia, puta veritas et. bonitas.

Ad secundum dico, quod quid Dei simplex non est punctualiter. simplex, quasi unicam solam per-. fectionem in se continens, sed haec. essentia est simplex et illimitata, | quia illimitata non tantum intensivein una ratione, sed in omnibus qua sunt principia. propriarum operationum Dei; sicut natura creata est quodammodo illimitata, quia identice est quodlibet principium tale operandi, eum hae tamen illimitatione essentiae divina quasi extensiva stat simplicitas, imo ex infinitate. sequitur simplicitas, quia infinitum nulli est componibile, ut pars parti, sed tamen potest esse realiter. idem, licet non formaliter cuilibet infinito. Ad tertium responsum est dist. 3. quod quaedam sunt relationes secundi modi incompossibiles in eodem supposito, quae scilicet dicunt ordinem essentialem vel ordinem originis. Quadam autem ejusdem modi non sunt incompossibiles, qua scilicet. dicunt. accidentalem ordinem ut movens et motum; non enim dependet motum a movente nisi per accidens, quo scilicet ad illum actum, quem recipit ab eo, scilicet movere, et ideo licet voluntas possit movere se, nullum tamen idem suppositum potest producere se, et ideo relationes producentis et producti, sufficienter distinguunt realiter supposita.

Ad Boetium respondeo, quod intelligit de relatione identitatis secundum naturam, non formaliter, quasi diceret, quod quaedam relattones necessario exigunt diversitatem nature in extremis. Ista autem relalio, qua est relatio originis non ita exigit, sed compatitur secum idenütatem nature, et ideo est quasi ejusdem ad se propter identitatem relatorum in natura, licet sit distincti ad disünctum, loquendo de distinclione suppositorum.

Ad argumenta pro opinione Prapositivi, dico ad. primum, quod verum est, quod persona est simplex sicut essentia, persona tamen includit aliqua, quorum unum non est formaliter alterum, non. ita. includit essentia, et ideo se tota distinguitur, licet persona non se tota distinguatur propter essentiam, quae communis est; sufficit enim talis identitas non formalis in. aliquo ad hoc, ut uno distinguatur Filius, et non allero.

Ad secundum dico, quod concretum sive significet sive connotet, saltem dat intelligere subsistens in forma vel natura, abstractum autem praecise dat intelligere formam. Et si hoc sit alicui dubium de concreto adjecetivo, saltem hoc videtur certum de substantivo concreto quod vel signat. vel necessario connotat subsistens in natura, quae importatur per abstractum ejus, abstractum autem praecise dat intelligere formam. In proposito autem subsistens habens paternitatem, cum hoc etiam habet essentiam divinam, qua» non est formaliter paternitas, nec e converso, prout dicitur 1. de Trinit. cap. 1. et ideo Patrem distingui paternitale, accipiendo — Patrem. non adjective, sed substantive pro hypostasi, sicut accipit Magister, non est dicere Patrem se toto distingui primo, sed aliquo quod est in eo, daus tamen intelligere totum; non autem omni eodem modo per se includit Pater, ut substantive accipitur, et paternitas Deitatem.