Quaestiones 1-3

QUAESTIO I. Utrum Verbum creatum sit intellectio actualis ?

D. Thom. 14, part. quast. 27. art. 1. et quaest. 34. Alensis 4. part. quast. 42. membr. 2, Capriol. hic quast. 9. Durand. quaest. aemp;. et dist. 26,. quaest. 2. Scotus etiam supra dist. 2. quest. ult. seu quarta 2. part. et quodlib. 2. Suarez 1. part. tract. 3. lib 1. cap. 6. et 1. Gabr. Vasq. 1. part. dist. 1aemp;2. cap. aemp;. et dist. 112. cap. 23. Gabriel. supra dist. 1. quaest. 2. Mayron. hic. Baccon. Aic.

Circa istam distinctionem vigesimam septimam quaero tria de verbo. Et primo de verbo intellectus creati: Utrum verbum creatum sit. intellectio actualis ? Quod non, Augustinus 8. de Trinitate, cap. 6. Phantasia Carthaginis in memoria mea, est verbum ejus. Phantasia illa ibi sumitur proprie pro specie, non pro actuali imaginatione; ergo eodem modo verbum intellectuale est species intelligibilis, et. non. intellectio actualis.

Item Augustinus 15. de Trinit. cap. it. Proinde verbum quod foris sonal, signum est ejus verbi quod infus latet. Verbum autem exterius est signum rei et non intellectionis, alioquin quaelibet affirmativa esset falsa, in qua non praedicatur idem dese, quia intellectio subjecti non est intellectio praedicati, licet res sit res; ergo verbum est objectum et non actualis intellectio.

Praeterea, Augustinus 9. de Trinit. cap. ult. verbum est proles et genitum a memoria. Actio autem non gignitur, sed est quo aliud gignitur; ergo verbum est aliquid formatum, praeter actum intelligendi, et non ipse actus.

Contra, ibidem vocat Augustinus verbum notitiam, et 15. de Irinit. cap. 13. est visio de visione et scientia de scientia.

QUAESTIO II Utrum verbum in divinis dicat proprium personae genitae ?

D. Thom. 4. part. quaest. 35. art. 1. D. Bonavent. hic 2. part. dist. quaest. 1. Durand. Aic quaest. 3. Gabriel. quest. 3. art. 2. Suarez 1. part. tract. 3. lib. 9. cap. 3. Vasquez 1. part. dist. 144. cap. 3.

Secundo quaero de Verbo divino: An Verbum in divinis dicat proprium personae genitae ? Quod non, Augustinus 9. de Trinit. cap. 10. verbum est cum. amore notitia. Hic autem omnia posita in definitione verbi sunt essentialia; ergo Verbum non dicit proprium persone genitce, sed essentiale.

Praeterea 15. de Trinit. cap. 7. de magnis, vel 15. de parvis: Sicut Pater intelligit sibi, et vult sibi, et meminit sibi, ita. Filius et. Spiritus sancius. Actus autem proprius intelligentiae, intelligentia est, ponitur esse verbum; ergo sicut in. Patre est formaliter intelligentia, ut intelligentia, ita in eo est Verbum ut Verbum. Assumptum probatur per haec, quod illa trinitas, quam assignat Augustinus 9. de Trinit. cap. ult. mens, notitia et amor, quc notitia est verbum, secundum eum ibidem; et illa assignata secundum eum, 10. de Trinit. memoria, intelligentia et voluntas, correspondent sibi invicem, prima pars primae parti, et secunda secunde, et. tertia tertiae; ergo sicut non est perfecta voluntas sine amore formaliter, nec mens perfecta sine memoria formali- ter, ita non est perfecta intelligentia sine verbo formaliter.

Item, non sunt duo propria unius persone, quia unius constituti in esse est unum formale constitutivum; filiatio est proprietas constitutiva personi genite, secundum Augustinum de fide ad Petrum, c. 2; non ergo Verbum. Non enim videntur ista dicere proprietatem eamdem, quia non omnis filius est verbum, nec omne verbum est filius.

Oppositum, Augustinus 7. de Trinit. cap. 4. eo. Verbum quo Filius, et utrumque relative dicitur.

QUAESTIO III Utrum Verbum divinum dicat respectum ad creaturam?

D. Thom. 1. part. quaest. 3aemp;. art. 3. Richard. Aic art. 2. quaest. 3. D. Bonavent. art. 2. quast. 2. Henric. in Sum. art. 54. quaest. 10. Vasquez 1. part. disp. 142. cap. 2. 3. Suar. 4. part. tract. 3. lib. 9. cap. 1. fin.

Tertio quaeritur: Utrum. Verbum divinum dicat respectum ad creaturam ? Quod sic, Augustinus 6. de Trinit. cap. ult. Verbum est ars omnipolentis Dei, plena omnium rationum viventium. Ars dicit respectum ad artificiatum; ergo et Verbum ad creaturas.

Oppositum Augustinus 1. de Trinit. cap. 4. per idem, quod Patris Filius, non dicit respectum ad creaturas; ergo nec Verbum, quia eo Verbum quo Filius.

SCHOLIUM.

Sententia Henrici quoad primam quaestionem est, verbum creatum esse noliliam conversivam factam ab intellectu jam informato notitia simplici, ut late explicatum est dist. 9. part. 2, quaest. ult. num. 13. Consequenter ad hoc, resolvit secundam quaestionem de Verbo divino, ut ibidem est recitatum. Hanc refutat Scotus quoad primam quaestionem. Primo, quia si intellectus est tantum passivus respectu notitiae, idem dicendum erit respectu notiticd declarativie, Secundo, notitia simplex non est ratio giegnendi verbum quando desiitnec etiam quando esl, quia si est ejusdem rationis cum verbo, erunt dux notiti:? ejusdem rationis simul; si diverse rationis, imperfectius erit ratio gignendi perfectius. Item non erit trinitas in mente, quia intellectus nihil agit. Tertio, gignere verbum est memoric, non intelligentia, de quo supra dist. 2. part. 2. quaest. 3. a num. 18. ubi hz: et ali: rationes contra Henricum tractatae sunt.

Ad primam quaestionem (a) dicitur, quod verbum est intellectio actualis, et non quaecumque, sed. declarativa.

Ad quod intelligendum ponitur sic: Intellectus primo recipit intellectionem simplicem ab objecto, qua impressione recepta intellectus ut activus est, convertit se supra se et super actum suum et objectum, intleligendo se intelligere. Secundo sequitur impressio notitice declarative. in intellectum nudum conversum, et hoc ab intellectu informato notitia simplici, ita quod. intellectus informatus tali. notitia est ratio 1mprimendi notitiam. declarativam, et intellectus nudus conversus est proprium receptivum. Et inter has duas intellectiones, primam scilicet quae est ratio imprimendi, et secundam qua est impressa, est habitudo media quia est actio de genere Actionis, quae notatur per hoc quod est dicere; est enim dicere illud, exprimere vel imprimere notitiam. declarativam notice simplicis, et. ista notitia. declarativa. impressa. in intellectum nudum conversum. et ter- minans illum actum dicendi est verbum. Non igitur quascumque intellectio actualis. est verbum, sed illa qua est declarativa, quae praesupponit intellectionem actualem. simplicem et conversionem actualem super illam; et gignitur actu dicendi, eujus principium activum est notilia simplex, et receptivum est intellectus nudus conversus.

Hinc conformiter respondetur (b) ad secundam quaestionem, quod intellectus Patris primo informatur quasi notitia simplici essentiae, ad quam fuit quasi mere in potentia passiva, et facetus in actu isto notitiae simplicis ut nudus, convertitur supra seipsum sic informatum; et in ipsum conversum, quasi in passivum dispositum, sic imprimitur notitia declarativa virtute. notitiae. actualis simplicis, quia notitia declarativa est. terminus actus dicendi et Verbum. Et secundum hoc patet quod Verbum est terminus generationis, sicut et Filius, et ita erit proprium secundae persone; ista opinio recitata est supra dist. 2. quaest. de duabus productionibus.

Contra istam — opinionem (c). Quantum ad primam questionem arguitur primo, quia irrationabile videtur ponere eamdem potentiam esse activam respectu unius actus sui, et passivam respectu actus alterius, quia ex hoc videtur quod non est potentia ejusdem rationis. Qucecumque enim potentia unius rationis importat similem habitudinem potentiae ad objectum; visus enim non est activus respectu unius actus videndi, et passivus respectu alterius. Unde quicumque actus unius potentiae, habet similem habitudi- nem potentiae ad objectum; igitur si intellectus est tantum passivus respectu notitiae. simplicis. lapidis, et perfecte activus respectu conversionis, quia est actus secundus quo intelligit se intelligere lapidem, non erit, ut videtur, una potentia. Videtur etiam inconveniens, quod non possit habere aliquam activitatem respectu actus imperfectioris, et tamen possit esse totale activum respectu actus perfectioris. Ponitur autem a quibusdam quod conversio illa est actus perfectior intellectione simplici.

Quod postea (d) additur, quod intellectio actualis est ratio gignendi notitiam. declarativam, hoc videtur esse inconveniens in nobis, quia forma imperfectior non potest esse ratio perfecta gignendi perfectam, illa autem prima notitia in nobis confusa est, et imperfectior notitia distincta; ergo, etc.

Praeterea, si notitia prima est ratio gignendi secundam, aut hoc est quando prima non est, et tunc non enserit ratio agendi; aut quando est, et tunc aut sunt. ejusdem rationis aut alterius. si secundo modo, et prima est imperfectior. secunda, non igitur est principium gignendi secundam, quia imperfectius non est principium producendi perfectum, unde in productione aquivoca semper causa est perfectior effectu. S1 primo modo, tunc duo actus intelligendi ejusdem speciei sunt simul in eodem, sive in eadem potentia; quia memoria et intelligentia sunt una potentia, et respectu ejusdem objecti, et in eodem instanti.

Item, tunc non poneretur trinitas in mente secundum quod mens est, quia mens non habet aliquam aclivitatem propriam secundum quod mens est, sed priecise per accidens ejus, per accidens quod est notitia simplex, sicut nec lignum habet aliquam activitatem respectu calefactionis, quae attribuitur sibi. per calorem, qui est accidens ejus per aecidens. Et ita videtur Augustinus frustra queesivisse in mente, secundum quod mens est, parentem et prolem, quia ratio parentis non videbitur competere anima secundum aliquid sibi essentiale, sed. secundum aliquod. accidens, praecise per accidens quod imprimitur ei ab objecto.

Praeterea, gignere verbum non est actus intelligentiae, sed memori, secundum Augustinum: omnis autem intellectio actualis est intelligentiae, non memorie, secundum eum 14. de Trinit. cap. 1l. ergo nulla actualis intellectio. est ratio eignendi verbum.

Item, sicut intellectio confusa ad objectum confuse praessentatum, sic distincta ad. distinctum, quare nec erit verbum objecti, sed actus. Praeterea, quod dicit de conversione, quod illa sit necessario praevia eignilioni verbi, videtur esse contra Augustinum 15. de Trinit. cap. 46. ubi videtur. dicere, quod verbum perfectissimum nostrum erit in patria respectu objecti beatüfici. Et tamen ibi ille actus non erit. conversivus, quia visio beatifica non habet aliquid. creatum. pro objecto 1mmediato, omnis autem actus conversivus in nobis, habet aliquid. creatum pro objecto immediato. Nec illa visio praesupponit conversionem, quia si illa visio est effectus solius essen- tiae divinae aut intellectus cooperanlis divinos essentiae, praecedit. naturaliter conversionem intellectus. super suum intelligere. Quod etiam dicit, quod ut convertitur est mere activus, et tamen ut conversus est mere passivus respectu notitiae genitje, quae est verbum, videtur valde irrationale, quod idein sub ratione qua est activum sit. tantum passivum respectu actus ejusdem rationis, et. inquantum est, mere passivum sit activum respectu actus ejusdem rationis. Intellectus autem inquantum recipiens notitiam simplicem est tantum passivus, et inquanlum est se convertens, est tantum activus; igitur videtur quod inconveniens sit, quod inquantum conversus sit passivus respectu generationis verbi, et inquantum habens notitiam simplicem sit activus respectu ejusdem generationis.

Praeterea, omni actu reflexivo potest haberi aliquis actus rectus perfectior, quia actus rectus intellectus quo intelligit, quidditatem, est perfectior eo actu quo intelligit intellecium intelligere, quia habet objectum nobilius; ergo cum verbum sit notitia perfecta rei, non includit ac-fum quo sciat se scire.

Contra etiam illud (c), quod dicit ad secundam questionem, videtur posse objiei per idem, quia intelleetus Patris ut converlitur est mere aclivus, et ut habens notitiam simplicem est mere passivus secundum eum; igitur videtur inconveniens quod ut conversus sit illud de quo eignitur verbum, et ut. noscens noitia simplici sit ratio. gignendi verbum quasi active.

Praeterea, aliqui dicunt. conver- sionem istam intellectus paterni esse quasi dispositionem materie, quod videtur inconveniens, quia materiae dispositio non est perfectior neque eque perfecta cum forma activa agentis; haec autem conversio est actus eque perfectus cum notitia simpliei vel perfectior, ergo.

Praeterea ista conversio est respectu primi actus ut objecti; igitur est notitia declarativa illius actus, sicut omnis notitia declarat objectum cujus est; igitur ante gignilionem Verbi, quae sequitur istam conversionem secundum eum, habetur notitia. declarativa primi actus, et ita verbum ante verbum.

Item, ista opinio quantum ad hoc quod ponit intellectionem — Patris esse rationem gignendi Verbum, improbata est supra dist. 2. quaest. de productionibus, ei quantum ad hoc quod ponitur intellectum Patris esse illud de quo gignitur verbum, improbata est ibidem, et etiam disi. 5. Et repeto unum argumentum ibi tactum, quia intellectus ut conversus, est alicujus suppositi. Conversio enim isia, secundum eum, est qucdedam actio intelligendi, actus autem sunt suppositorum; ergo conversio ista est alicujus suppositi. Quiero cujus suppositi est ut convertitur ? 81 Verbi, et ut convertitur, praecedit gignitionem Verbi secundum eum; igitur praecedit Verbum, et ita Verbum est ante Verbum, si Patris est ista conversio. Et. cujus est ut convertitur, ejus est ut de quo generatur Filius per impressionem, et cujus est ut de quo generatur aliquid per impressionem, ejus est ut illud impressum sit in illo, et per consequens ejus est ut habet illud impressum; ergo a primo ad ultimum, sequitur quod intellectus Patris ut Patris, habet formaliter notitiam genitam impressam sibi, et ita Pater formaliter intelliget notitia genita, quod est contra Augustinum 1. de Trinit. cap. 3.

Respondetur, quod sicut in. generatione (f) in creaturis, est distinguere tria signa nature. Primum instans est, in quo materia est sub forma corrumpenda. Secundum instans est, in quo est materia sub nulla forma, sed quasi nuda et in proxima potentia ad formam generandam. Et tertium instans, in quo est sub forma geniti. Ita correspondenter potest dici in divinis, quod intellectus in primo signo, ut est in Patre, sic convertitur super se, et ista conversio est quasi digestio materiee ad generationem. Et in secundo signo, in quo est quasi nullius persona, tunc est in potentia. proxima ad terminum generationis. Et in tertio signo, in quo est sub proprietate persone genitcee, est tunc illius personae.

Exemplum ponitur, si vinum sit in proxima potentia ad acetum, ita quod forma vini praeexigitur ordine naturali in materia, ad hoc quod sit in potentia proxima respectu aceti, et cum hoc materia vini esset illimitata ad istas duas formas, et per consequens neutra inducta expelleret aliam; etsi cum hoc utraque esset hypostatica dans esse personale, tunc acetum generaretur de materia ut fuit vini, quasi de materia disposita dispositione previa necessario praecedente formam istam. Sed si quareretur, cujus est illa materia, ut immediate acetum. generatur de ea? Respondetur, nullius, sed generatur de ea immediate, ut materia est sub neutra forma hypostatica.

Per hoc ad formam argumenti, hie in proposito conceditur quod est Patris, sicut materia est vint. ut est disposita ad formam aceti. Et cum arguitur: ut igitur est Patris, recipit notitiam genitam, negatur consequentia. Imo per hoc quod recipit notitiam genitam, est alterius subsistentide, et est de quo immediate eeneratur Verbum, non ut Patris, sed ut conversus est.

Et si contra hoc obpeitur (8g), quod non magis generatur de intellectu ut est Patris, quam de intellectu ut est Filii vel Spiritus sancti, neeatur consequentia, quia est ibi duplex ut; unum quod notat rationem immediati principii. de quo, et sic generatur de eo Verbum ut nullius, quasi de immediato principio susceptivo. Aliud. ut est quod. notat rationem immediati principii. dispositi ad. formam illam, quae est terminus, licet non sit ratio immediati receptivi. Absolute igitur. verbum generatur de intellectu. ut nullius, ut tamen praefuit. Patris. et. prius existens in Patre, ita quod neutra reduplicatio est praecise sine altera; et tamen per hoc quod Verbum generatur de eo, non est in subsistentia Verbi, neque Patris neque ullius.

Additur autem. quod. decipiuntur aliqui, arguentes contra istam opinionem de quo quasi de materia vel quasi materia, quasi imaginanles ibi esse distinelionem. quasi polenti:e. passive. ab actu, quod non est verum, sicut tenetur egenerali- ler a quibusdam de attributis. Sed tantum sicut est ibi sapientia formalier, et bonitas formaliter sine disunetione, 11a. ponitur. ibi, quod est vere impressio et vere imprimens, et omnia qui dicuntur ibi esse sine distinctione; distinctio autem istorum non est nisi per aclum intellectus negotiantis circa idem unum quod est in re.

Contra ista, generatio (h) in creaturis videtur esse formaliter mutalio, pro eo quod. materia ut nullius | prius, postea intelligitur sub. forma geniti. Per hoc enim intelligitur transmutari a privatione ad formam, qua transmutatio est formaliter generatio; igitur si sub hae. ratione ponatur potentia passiva in divinis, erit. tunc. in. divinis vera mutatio, saltem in intellectu negotiante, et ita necessario imperfectio. Vel si tantum per actum intellectus negotiantis fiat ista conversio et geignitio Verbi, Verbum non erit persona realis, sed tantum rationis et intentionalis.

Confirmatur ratio in eorurm (1) exemplo, quia si vinum non corrumperetur in generatione aceti, vere tamen illa generatio erit. mutatio a privatione ad formam, hlcet non concurrat ibi alia mutatio a forma ad privationem, sicut accidit modo communiter, quando unum eeneratur et aliud corrumpitur. Tunc enim. concurrunt ibi commu-, niler duee mutationes et quatuor termini, duce formee et dua priva-! liones, sed circumscripta — altera mutatione et terminis ejus, nihil minus esset reliqua. mutatio; ergo ita erit in proposito, quod illud inquantum est prius nullius, et ita sub privatione. termini. ad. quem, et post sub illo termino mutatur. Praeterea, si primo est Patris, secundo nullius, tertio est Filu per hoc quod recipit notitiam illam impressam; ergo per hoc quod est Filii, est quasi potentiale recipiens formale Fili, et est Fil ut est lerminus formalis communicatus Filio per generationem, sicut ostensum est disf. 5. Ergo Filius(]) quasi duplici modo habendi habebit intellectum, ita quod utrolibet istorum duorum modorum circumscripto nihil. minus haberet alio modo habendi, sicut modo in creaturis, compositum habet materiam aliquid sui et vere habet, licet non sit terminus formalis generationis; idem etiam eompositum habet formam ut aliquid sui et vere habet, licet non sit subjectum generationis. Consequens autem illatum, scilicet quod Filius duplici modo habendi habeat essentiam sive intellectum, videtur impossibile tam in re quam in consideratione intellectus negotantis. Probatur etiam per hoc, quia quod est materiale generationis, est in potentia ad formalem terminum ejus, idem enim sub eadem ratione nec in re nec in menle est in potentia ad se; ergo nec intellectus erit sic. simul potentia receptiva et terminus formalis ejusdem generationis.. Et quod additur de duplici uf, ex parte materie, quod ad illud uf, quod est ratio proximi susceptivi, necessario praeexigitur illud af, quod est ejusdem, ut sub forma ordinata ad formam generandam, videtur non esse per se requisitum in creaturis, quia si poneretur ma- teria illa, qua est sub forma vini absque omni forma, et agens creatum posset agere in illud sic a forma denudatum, ipsum esset proximum susceptivum cujuscumque formae nata» imprimi in. materiam. puram, et ab agente sufficiente quocumque a quo posset talis forma. induci; igitur secundum «wf sufficit praecise in creaturis ad potentiam proximam, licet frequenter modo concomitetur ille ordo illud w£, quia nunquam materia est sine forma, et ut est sub forma non transmutatur indifferenter a quacumque ad quamcumque per agens creatum, sed a determinata in determinatam. Istud probatur, quia quando intellieitur ut nullius, tunc non est sub forma priori, quae ponitur quasi dispositio ad formam generandi; tunc igitur ordo ejus ad formam illam priorem non est nisi relatio posterioris ad prius, qua forte non est relatio positiva, quia terminus ad quem, tunc non est ex natura rel; aut si est relatio realis, non. videtur esse ratio propria in materia recipiendi formam inducendam. Ex his ad propositum videtur, quod licet oporteat intellectum esse prius orieine in. Patre quam in Filio, tamen $i ponatur receptivus notitice. genite, poneretur talis non essentialiter propter aliquem talem ordinem ad essentiam in. Patre, sed secundum quod nullius est praecise, et secundum quod ipsi dicunt quasi nullius.

Quod autem additur ad excludendum deceptionem, videtur esse | dictum decepti, quia illud dictum i videtur in se absurdum et seipsum Y interimere. Primum probatur per hoc, quia tunc ita vere ex natura rei intellectus est potentia passiva, et ita vere recipit, sicut Deus ex natura rei vere est actus purus et sapiens et bonus; quod videtur absurdum, quod illud quod in ereaturis necessario. habet imperfectionem annexam, vel est imperfectio, sicut ratio potenti: passivce, quia semper dicit imperfectionem, prout dividit ens contra potentiam acetivam, quod ponatur ita veraciter in Deo, sicut illud quod est perfectum simpliciter.

Etsi dicas, imo potentia passiva dicit perfectionem licet non. distinctam ab actu; etiam hoc videtur esse fictio, quia nihil perfectionis est in creaturis inferius ratione. potentiae passivie inquantum passiva est. Ic enim ratio vere competit maleriee primes, quae ponitur infimum enlium; ergo verius potest dici, quod sit formaliter lapis quam potentia passiva, si propter perfectionem aliquam in ratione potentiae passivie, debet ibi poni formaliter potentia passiva.

Secundum, scilicet quod hoc dictum interimat seipsum, probo, quia non videtur intelligibile quod ibi sint relationes opposite, quin sicut sunt relationes opposite, ita sint relationes distincte; si reales, realiter; si rationis, ratione distineguuntur. Ergo si ibi est ex natura rei imprimens, et quod. imprimitur et illud cui imprimitur, qui» non possunt intelligi sine relatione, erit ibi distinctio ex natura rei, quia ponere ibi ista ex natura rei sine omni distinctione, est. contradictio, si sunt ex natura rei; si non ex natura rei, qualiter debent poni ?

SCHOLIUM.

Scotus, quia ratio verbi nostri desumenda est ex Augustino, ut illud describat, varia loca Augustini de eo profert, ex quibus hanc descriplionem verbi format: Verbum est actus intelligentiae productus a. memoria perfecta, non habens esse sine actuali intellectione, reprasentans verbum divinum. Prima particula actus intelligentiz, sumitur ex 9. Trinit. cap. ult. et lib. 11. c. 10. Secunda particula, productus a. memoria, ex 13. Trinit. c. 10. et 14. et 2aemp;4. et lib. 45. c. 13. de quo Scot. supra d. 2. q. 7. 8 contra ista instatur, num. 24. Tertia particula, non habens esse, etc. ex 12. Trinit. c. 15. Quarta, reprasentans Verbum divinum, ex 9. Trinit. c. ult. Ex prima particula colligit verbum non esse aliquid voluntatis vel memoris, et sic non est habitus vel species; oportet ergo dicere esse aliquid in intelligentia, et circa hoc sunt vari: sententia, et Doctor numerat 5. Prima, quod est actualis intellectio. Secunda, quod est objectum terminans hanc intellectionem. Tertia, quod species genita in intelligentia de specie in memoria, qua species praecedit intellectionem. Quarta, quod aliquid per actum intelligendi formatum. Quinta, quod ipsamet intellectio, ut passio quasi causata a seipsa, ut. actio. Refutatis cateris, tenet primam opinionem, scilicet verbum esse actualem intellectionem, et probat ex Augustino et ratione.

(k) Ad questiones istas igitur aliter respondeo. Ad primam, quia ratio verbi praecipue accipitur ab Augustino lib. de Trinit. supponenda sunt quedam certa, quia secundum ipsum conveniunt verbo, et ex illis investigandum est qui est in intellectu, cui potissime illa conveniant, et id ponendum est verbum.

Et secundo, per divisionem sunt illa removenda ab omni eo quod non est verbum, sicut facit. Philosophus 2. Ethic. ad inquirendum genus virtutis, ubi dividit. illa. quee sunt in anima ut potentias et passiones et habitum. Tertio, illis remotis, quee,non. conveniunt illi, de quo quaeritur.

Verbum igitur, secundum ipsum, est actus intelligentice, ut patet comparando Trinitatem, quam ponit 9. de Trinit. cap. ult. Trinitati, quam ponit cap. 11. Zb. 10. notitia enim correspondet intelligentiae; verbum etiam non est sine actuali cogitatione, sicut patet 15. de Tinil. cap. 19. verbum etiam genitum est de memoria vel de scientia in memoria, vel de objecto relucente in memoria sive in scientia, sicut patet per ipsum 15. de Trinit. cap. 10. Formata quippe cogitatio ab ea re quam scimus, verbum est, et cap. 14. Verbum nostrum de nostra scientia nascitur, et, Verbum Dei de Patris scientia natum est. Et ista omnia sunt. eadem, quia se- cundum ipsum 99. de Trinit. cap. ultimo, « cognoscente et cognito paritur notitia. Qua» duo sunt una causa integralis respectu notilice cenitae, sicut. dictum est. disf.. 3. queest. 1. Verbum etiam ab eo inquiritur propter imaginem in mente, et ponitur secunda pars imaginis, scilicet proles, sicut patet. per ipsum, 9. de Trinit. cap. ultimo, est igitur quaedam imago. Trinitatis ipsa mens et notitia ejus, quae est proles ejus, ac de seipsa verbum ejus et amor tertius.

Posset igitur. describi verbum, quod verbum est actus intelligenti productus a memoria perfecta non habens esse sine actuali intellecttone, repreesentans verbum divinum; propter illud enim Augustinus inquisivit de verbo nostro. Ex his apparet (I) quod verbum nihil est pertinens ad voluntatem neque ad memoriam, quia est secunda pars imaginis, nec prima, nec tertia, et per consequens non est species intelligibilis nec habitus nec aliquid pertinens ad memoriam; est igitur aliquid perünens ad. intelligentiam. In intelligentia autem non videtur esse, nisi vel actualis intellectio vel objectum terminans illam intellectionem. Vel secundum alios, species genita. in. intelligentia de specie in memoria, quia species in intelligentia praecedit. actum intelligendi. Vel secundum aliquos, est aliquid per actum intelligendi formatum. Vel secundum alios, ipsamet intellectio, ut passio quasi causala a se, ut actio; et secundum hac quinque possunt esse quinque opiniones de verbo.

Non est autem (m) verbum. spe- cies in. intelligentia prior actu intelligendi, quia talem. speciem superfluum est ponere. lpsa enim non repraesentat perfectius. objectum quam species in. memoria, et sufficit habere unum perfecte repraesentans objectum ante actum intelligendi. Quod. autem. non perfectius, probatur per Augustinum 15. de Trinit. c. 13. nihil plus in prole quam in parente. Tunc etiam. duce essent species (n) ejusdem rationis in eadem potentia, quia iste. duce species sunt ejusdem rationis, et ipse intellectus ut. memoria et ut intelligentia, est una potentia, quia idem est actus. primus, et quo habens operatur, sive quo habens actum primum, est in actu secundo. Tunc etiam habitus (0) non esset! immediatum principium. actus, nec, habens habitum (p) esset in poten-- tia accidentali ad agendum secundum illum habitum, quia requireretur forma prior ipsa operatione alia ab habitu. Nec ista species (q) in intelligentia posset poni gigni naturaliter, si nunquam posset esse sine actuali intellectione, quia actualis intellectio subest imperio voluntatis. Nec etiam posset dici gieni libere, vel ejus gignitionem subesse imperio voluntatis, ut videtur, si ponatur forma prior ipsa operatione, quia videtur quod primum pertinens ad intellectum quod est in potestate nostra, est actualis intellectio.

Nec ipsum objectum (r) potest poni verbum, sicut dicit alia opinio, quia objectum secundum se non est aliquid. productum virtute memorie sive alicujus in mente, quale est verbum, nec ipsum objectum, ut in memoria producitur virtute memorie, ut patet; ipsum autem objeetum, ut in intelligentia non gignitur, nisi quia aliquid prius gignitur in quo objectum habel esse. Quia sicut. dictum est. dist. 3. istaoe actiones et. passiones intentionales non conveniunt objecto, nisi per aliquam actionem. vel. passionem realem, qua convenit ei in quo objectum habet esse intentionale. Nec etiam est (s) terminus aliquis productus per intellectionem, quia intellectio non est actio produetiva alicujus termini. Tunc enim impossibile esset eam intelligere et non esset termini, sicut. impossibile est intelligere calefaetionem: esse, et non esse calorem ad quem sit calefactio; non est autem impossibile intelligere intellectionem in se, non intelligendo quod sit alicujus termini ut produeli per ipsam.

Confirmatur etiam, quia operationes tales dicuntur esse actus ultimi, ex 4. hic. et 9. Metaph. de hae materia dictum est supra dist. 3. qualiter est queedam actio de genere Actionis, et. alia qua est qualitatis ejusmodi est intellectio.

Improbatur etiam haec. via (t) et sequens de intellectione passione per idem. medium, quia tunc intelligentia gigneret. verbum, et non memoria, quod est contra Augustinum. Intelligentia enim. produceret illum terminum actionis inteiligendi si quis esset, et intelligentia produceret intellectionem — passionem, si qua esset.

Ista etiam via intellectione. actioue et passione non videtur rationabilis, quia intellectio est forma una, quae licet posset comparari ad agens a quo est, et ad subjectum in. quo recipitur; tamen ipsa ex hoc non habet talem disünelionem, ut possit esse quasi causa sul, vel esse terminus actionis secundum hoc, et non secundum illud, quia si est terminus actionis, hoc. est secundum se, nec secundum istum respectum, nec secundum illum, sed eam- concomitantur isti respectus.

Sequitur Igitur per viam divisionis, quod verbum est aciualis intellectio, et hoc confirmatur per Aueusünum 15. de Trimit. cap. 45. Cogitatio quippe nostra perveniens ad illud quod scimus, atque inde formata. verbum nostrum est. idem etiam habetur ab eodem 15. de Trinit. cap. 10. formata quippe cogitatio, etc. verbum est, sicut. supra dictum est. Et confirmatur istud per simile de verbo vocali et imaginabili. Formatur enim verbum vocale ad significandum et declarandum illud. quod intelligitur, sed quod vox non statum. formatur ab intelligente inquantum intelligens, sed per aliquam potentiam mediam, puta motivam, hoc est imperfectionis in. intellectu. 58i igitur. statim eigneretur vel formaretur, ut expressivum illius, quod latet in intellectu, et hoc virtute intellectus intelligentis, non minus esset verbum; objectum autem habitualiter cognitum latet in memoria. Si igitur virtute ejus statim causaretur aliqua intellectio actualis, quae genita exprimat et declaret illud objectum ibi latens, vere est ibi verbum, quia expressivum latentis, et genitum virtute ejus ad exprimendum 1ipsum.

Sed restat dubitatio (u) ulterius, utrum quaelibet intellectio. actualis sit. verbum. Ad hoc dicitur quod non, sed oportet addere quasi differentiam specificam, qua est declarativa.

Contra hoc arguitur. (x), quia in Patre est notitia declarativa formaliter, nam intellectio, qua est Patris inquantum est intelligentia, est declarativa Patris inquantum est memoria ita perfecte, sicut actualis intellectio, ut in Filio, declarat habitualem, ut in memoria Filii; in Patre tamen non est verbum formaliter, sicut. dicetur in. solutione questionis.

Similiter verbum (y) declarat se secundum Augustinum 71. de Trinit. c. 9. Si, inquit, hoc verbum, quod nos proferimus temporale, et seipsum ostendit, et ipsum de quo loquimur, quanto magis verbum Dei, per quod facta sunt omnia ? etc. (supple seipsum ostendit.) Declarare igitur non dicit relationem realem, nec per consequens relationem geniti; verbum autem non est nisi intellectio genita, alioquin posset poni in Patre formaliter.

SCHOLIUM.

Ponit quorumdam sententiam dicentiuiu verbum esse notitiam actualem, quae sit terminus inquisitivie notitiz, ita quod ponenda sit primo notitia confusa objecti; deinde inquisitio per divisionem et argumentationem; tertio perfecta notitia per hanc inquisitionem genita. Hanc refutat Scotus quatuor argumentis.

Aliter dicitur (a), quantum ad istum articulum, quod verbum est notitia actualis, quia est. terminus inquisitionis, quod ostenditur per Augustinum 9. de Trin. c. ult. ubi dicitur :. quod. Verbum est partum sive proles. Est autem partum, quia est repertum, non est autem repertum nisi quia inquisitum; unde vult, quod partum istum — mentis preecedit appetitus impellens intellectum ad inquirendum. Idem videtur velle 15. de Trin. cap. 13. Tunc fil verum verbum, quando illud, quod nos di.rcimus volubili motione jactare ad illud quod scimus, pervenit, atque inde formatur, ejus omnimodam similitudinem capiens, ut quomodo res. queeque scitur, sic. etiam cogitetur. Ista autem. volubilis cogitatio est inquisitio, qualis non erit in patria, sicut innuit. c. 16. Fortassis etiam non erunt ibi volubiles cogitationes nostro, etc. Ponitur tunc, quod post notitiam confusam sequitur inquisitio per. divisionem et areumentationem; et ultimo devenitur ad perfectam notitiam, quae quasi gignitur ipsa inquisitione, et illa perfecta notitia quae est terminus inquisitionis, est verbum.

Contra istud (b) arguitur sic: Si de ratione verbi sit sic. gigni inquisitive, igitur. Deus non habet verbum. Secundo, igitur Angelus non habet verbum de naturaliter sibi cogenitis. Tertio, igitur beatus non habet verbum. de essentia divina, nec de aliquo perfecto eognito sine in quisitione. Quarto, igitur habens perfectum. scientiae. habitum. statim operans per illum habitum non potest habere verbum, qua omnia videntur absurda.

SCHOLIUM.

Declarando opinionem propriam dicit primo non omnem actualem notitiam esse verbum, quia essentialis notitia in Deo non est verbum. Secundo, omnem notitiam genitam verbum esse; sl est perfecta notitia, erit perfectum verbum; si imperfecta, imperfectum. Ad perfectam notitiam qua est definitiva in nobis, secundum Philosophum, requiritur inquisitio, et consequenter ad perfectum verbum nostrum, illa tamen inquisitio non est verbi generatio, sed pravia ejus dispositio; et ponit ordinem inLellectionum praecedentium verbum perfectum, de quo supra d. 3. q. 1. 2. 6. et 7. dictum est late. Deinde docet voluntatem concurrere ad verbum nostrum perfectum, quatenus applicat intellectum ad. inquirendum, et continet in actuali intellectione, non divertendo ab ea, de quo supra d. 3. q. 6. 7. 8. et sic solvit primam quaestionem, et consequenter ejus argumenta diluit.

Ideo istis (c) opinionibus omissis, quoad istum articulum dico quod non quaelibet intellectio actualis est. verbum, sicut probatur contra istam viam, quae ponit declarativum esse proprium verbi, sed tantum notitia genita, ideo in Patre non est verbum formaliter. Quaelibet autem notitia genita, quam Augustinus vocat prolem, est verbum, non tamen eo modo quo Augustinus ponit verbum perfectum, quod scilicet. repraesentet verbum divinum.

Primum istorum declaro, quia quilibet intellectio actualis gignitur de memoria, imperfecta autem de imperfecta, sicut perfecta de perfecta; igitur quaelibet notitia est proles et expressiva parentis, et genita ad exprimendum parentem. Et istud confirmatur per Augustinum 9. de Trinit. cap. 10. Omne quod notum est, verbum dicitur, animo impressum, quamdiu de memoria definiri et proferri potest. Mtem. 15. de Trin. cap. 12. Zgitur nec interest. quando illud didicerit, qui quod scit loquitur; aliquando enim statim ut discit, hoc dicit. Et breviter (d), quaecumque differentia inveniatur inter notitiam primam genitam imperfectam et illam qua sequitur inquisitionem, non est differentia formalis propter quam hee possit dici verbum, et ista non, ut videtur.

Secundum declaro sic, scilicet quod intellectus noster non statim habet perfectam. notitiam objecti. Quia secundum Philosophum i. Physicorum, innata est nobis via procedendi a confuso ad distinctum; et ideo prius ordine originis imprimitur nobis notitia objecti. confusa quam distincta; et ideo necessaria est inquisitio ad hoc ut intellectus noster venial ad distinctam notitiam; et ideo necessaria est inquisilio previa verbo perfecto, quia non est verbum perfectum, nisi sit. notitia actualis perfecta. Sic jgitur. intelligendum est quod cognito aliquo objecto confuse, sequitur inquisitio per viam divisionis differentiarum convenienLum illi. Et inventis omnibus illis differenti, cognitio definitiva illius objecti, est actualis cognitio perfecta, et perfecte declarativa illius habiQualis notitiae, qua: primo erat in memoria, et ista distincta notitia perfecte declarativa est. perfectum verbum. Hoc dicit Augustinus 9. de Trin. cap. 10. .Vam placet mihi quod novi, et. definitio quid. sit intemperantia, et hoc est verbum ejus. ELibidem. praemisit in. eodem capite Augustinus quod Jam. superius positum est, quamdiu de memoria proferri et definiri potest, id. est, distincte et definite. actualiter cogenosci virlute ejus, quod est in memoria.

Non igitur de ratione. verbi. est gigni post inquisitionem, sed necessarium. est. intellectui. imperfecto, quia non potest statim habere notitiam definitivam. objecti; habet enim notitiam talem post inquisitionem, etideo verbum perfectum non est in nobis sine inquisitione. Et tamen quando verbum perfectum sequitur falem — inquisitionem, — illa inquisitio non est. generatio. 1psius verbi formaliter, sed. quasi. praevia ad hoc ut generetur. verbum, quod bene innuit. Augustinus in. auctoritate praeallegata lib. 15. de Trin. c. 15. Hac atque illac volubili quadam motione jactamus, cum a nobis nunc hoc, nunc illud, sicut inventum fuerit vel occurrerit, cogitatur, et tunc fit verum. verbum quando ad illud quod scimus, pervenit, atque inde formatur verbum ejus, etc. innuens quod illa jactatio, id est, inquisitio non est eignilio verbi formaliter, sed eam sequitur gignilio verbi de eo quod scimus, id est, de objecto in memoria habitualiter cognito.

Et tunc si objiciatur, (e) ad quid (une inquisitio esset necessaria ? Posset dici ad istud, quod motus est necessarius ad hoc ut inducatur forma perfecta, quae non posset slalim in principio motus induci; vel inductio multarum formarum ordinatarum. ad inductionem — ultimae forma, et absque illo ordine formarum non posset ultima forma induci statim, etsic secundum hoc ponitur iste ordo, ita quod primo est habitualis notitia confusa. Secundo, actualis intellectio confusa. Tertio, inquisitio, et in. inquisitione multa verba de multis notitiis habitualibus virtualiter. contentis in. memorias; quam inquisitionem sequitur distincta et actualis notitia primi. objecti, cujus cognitio inquiritur; quae notilia actualis distincta imprimit habilualem in memoria perfecta, et tune est primo memoria perfecta et assimilatur memorie in. Patre. Ultimo, ex memoria perfecta gignitur verbum perfectum sine inquisilione mediante inter ipsam et verbum, et illa gignitio assimilatur gignitioni verbi divini perfecti ex memoria palerna perfecta. Nullum igitur verbum est perfecte repraesentans Verbum divinum, quod potissime investigat Augustinus, nisi illud quod gignitur de memoria. perfecta sine inquisitione media inter talem memoriam et tale verbum, licet nec illa memoria possit haberi in nobis propter imperfectionem intellectus nostri, nisi priecedat inquisitio.

Ultimum dubium istius (f) quaeslionis est: Utrum ad rationem verbiconeurrat voluntas, puta utrum de ratione ejus sit, quod sit. notitia voluntate genita, vel voluntate agente, vel coputante eam memoria, secundum Augustinum in multis locis. Istam. quaestionem movet Aueustinus 9. de Trinit. cap. 10. Zlecte ergo, inquit, queeritur, utrum omnis notitia sil verbum, an tantum amata notitia. Novimus enim et ea quee odimus, sed non concepta, nec parta dicenda: sunt animo. Et respondet (g), non omnid, quae quoquo modo tangunt, concipiuntur, sed aliqua, ut tantum nota sint, non tamen verba dicantur, sicut illa de quibus nunc agimus. Aliter enim dicuntur verba, quc spatia temporum syllabis tenent, aliter omne quod notum est verbum dicitur, quamdiu de memoria proferri vel definiri potest, quamvis res ipsa displiceat; et subdit. postea: Verumtamen. cum illa (h) quae odimus recte displicent recteque. improbantur, approbatur corum improbatio, et placet, et verbum est, et neque vitiorum notitia nobis displicet, sed ipsa vitia. lta quod de ratione verbi non est gigni amore objecti cogniti, sed nec etiam eigni amore notitice quae est verbum, tamen concomitatur perfectum verbum duplex actus voluntatis; unus pravvius, quo imperatur actus ille et inquisitio previa sine qua non perveniretur ad verbum perfectum, sicut patet 9. de Trinit. cap. wlt. et alius quo intellectus quiescit in intellectuali notitia jam habita, sine quo non: permaneret intellectus in notitia Jam habita. Non. igitur actus voluntatis est de essentia verbi nec formaliter nec ut causa, sed concoimitatur necessario ad. generationem ejus in nobis propter inquisitionem ejus praeviam et ad continuationem ejus similiter, propter hoc. quod si intellectio voluntati non complaceret in Isla notitia, intellectus non permaneret in ea, et ita ista notitia non haberet rationem. verbi permanenlis; ista tamen permanentia non est de ratione perfecti verbi intensive, quia non minus perfecta est albedo unius dici quam unius anni. Voluntas autem respiciens objectum cujus est verbum non pertinet ad rationem verbi, nisi stricte sumendo verbum, quo modo Augustinus pertractat capite praeallegato: /Vemo potest dicere Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto. Hoc dicere includit acceptationem objecti dieti, et addit aliquid ultra rationem verbi absolute.

Ad argumenta (1) hujus questionis. Ad primum patet, quod illa auctoritas indiget expositione, dicit enim ibi: Ipsa phantasia ejus, scilicet Carthaginis, in memoria mea, verbum est. Patet autem. secundum ipsum, 15. de Trin. c. 15. quod verbum non est formaliter in memoria, ergo oportet quod intelligatur causaliter, non formaliter.

Ad secundum (j), licet magna al- terrcatio fiat de voce, utrum sit signum rei vel conceptus, tamen breviter concedendo quod illud quod significatur per vocem proprie est res, sunt. tamen signa multa ordinata ejusdem — significati, fera, vox et conceptus, sicut sunt. multi effecius ordinati ejusdem cause, quorum nullus est causa alterius, ut patet de Sole illuminante plures partes medii. Et ubi est talis ordo causatorum, absque hoc quod unum sit causa allerius, ibi est immediatio cujustibet respectu ejusdem causae, quorum nullus est causa alterius, excludendo aliud in ratione. causcj, non. autem excludendo aliud in ratione effectus immediatioris. Et tunc posset concedi aliquo modo effectum propinquiorem esse causam respectu effectus remotioris, non proprie, sed propter priorilatem illam, quia est inter tales effectus ad causam. Ita potest concedi de multis signis ejusdem significati ordinatis, quod unum aliquo modo est signum alterius, quia dat intelligere Ipsum, quia remotius non significaret nisi prius aliquo modo immediattus significaret, et tamen propter hoc unum proprie non est signum alterius, sicut ex alia parte de causa et causatis.

Ad tertium concedo, quod notitia (k) est proles et vere genita,sed productio illa non est actualis. intellecLo, quia (ut dictum est. supra). actlualis intellectio non. est. actio. de genere Actionis, sed est. qualitas nala terminare talem actionem, qua significatur per hoc quod est dicere, vel in communi per hoc quod est elicere. Non igitur verbum est aliquid productum actione, quae est intellectio, quia ipsa intellectio non est productiva alicujus, sed ipsa est producta actione, quae est de genere Actionis, sicut dictum est supra.

SCHOLIUM.

Ad secundam quaestionem respondet, Verbum divinum in concreto (ejus abstractum est verbatio) significare expressionem passivam alicujus de intellectu, quatenus denominat suppositum. Unde sicut filius connotat naturam viventem, in qua est talis relatio, ita verbum connotat notitiam genitam, in qua est talis relatio expressionis passivae, et es proprietas Filii, contra Durandum supra solvit argumenta allata supra n. 2.

Ad secundam quaestionem dico (l), quod idem per se significat abstractum et concretum, licet alio modo significandi, sicut. Zus et filiatio, quia sicut. filiatio significat relationem de genere Relationis, ita et Filius. Per modum tamen denominantis suppositum relativum, etsi accipiatur substantive, idem significal cum tali. subsistente; ita igitur idem. significat. verbum: et abstracium ejus. Abstractum autem ejus si essel. nominatum, esset cverbatio, quie notat. relationem. formaliter; idem enim significat, quod expressio passiva alicuius de intellectu. Sed sicut. illius connotat naturam viventem, in qua est talis relatio, ita verbum connotat actualem notitiam, cujus est talis expressio. Igitur cum in divinis intellectualiter exprimi sit proprietas secunde. personce, sequitur quod verbum sit ibi mere personale, et significet proprietatem personalem. Patet etiam, quod ratio eignendi verbum non est Pater ut actu intelligens, sed Pater ut memoria perfecta, scilicet ut. intellectus habens objectum actu intelligibile sibi praesens, sicut. declaratum est supra dist. 2. quaest. de productionibus. Patet etiam, quod verbum non potest habere aliquid. de quo producatur, ex dist. 5. quia si principium productivum habeat virtutem sufficientem ad producendum per se subsistens, producit tale, et maxime si tale non sit natum alicui inherere, notitia autem Isla expressa non est nata alicui inhcerere; igitur est nata per se subsistere, et principium productivum ejus est suificientis virtutis, quia est infinitum; igitur, etc.

Ad argumenta, cum primo (m) arguitur secundum Augustinum de Trinitate 15. Verbum est cum amore notitia, dico quod per hoc quod dicit cum. amore, circumloquitur in nobis notitiam genitam, quia amor non habet causalitatem respectu verbi, nisi ut imperat intellectui gignitionem ipsius, sicut dictum est quaestione praecedenti... In. divinis autem verbum est notitia naturaliter expressa, quia quod voluntas in nobis habeat causalitatem — respectu verbi gignendi per imperium ejus, hoc est, imperfectionis in intellectu, quia non statim habet. verbum per- fectum, et de hoc quomodo differenter voluntas se habeat in. Deo et in nobis, dictum est dist. 6.

Ad aliud. 15. de Trin. (n) concedo in Patre intelligentiam formaliter, sed nego istam, quod omnis actus inlelligenti:e— formaliter est verbum, quia hoc non est verum nisi de intelligentia illa, quae potest habere aliquem actum genitum vel notitiam genitam; talem actum non potest intelligentia habere ut Patris esl, quia Pater est a se, et nihil habet per generationem; tamen potest concedi quod intellectio actualis Patris est quasi. genita virtute memorice ut in Patre, sed non vere genita, quia non distincta.

Ad tertium dico, quod non sunt duo propria, sed idem, quia eamdem relationem per se significant Filius et verbum, licet alia connotent, quia Filius naturam. viventem in communi, et verbum notitiara intellectualem actualiter expressam. Ista connotata non semper sunt eadem, sed relatio passiva significata semper est eadem.

SCHOLIUM.

Ad tertiam quaestionem, sententia Henrici est, Verbum dicere respectum proprium ad creaturas, et simul respectum appropriatum. Hanc refutat Scotus, quia nulla persona divina habet respectum proprium ad creaturas, quia ad extra omnis respectus est. communis tribus (de quo supra d. 18. de dono, qualiter conveniat Spiritui sancto.) Appropriatur tamen Verbo respectus ad creaturas, qui est declarantis ad declarata q uüccumque, et convenit Verbo respectu sui, ex Augustino, quem Doctor citat, et respondet ad argumenta posita num. 3. Vide Scotum late de hoc quodl. 8. maxime art. 3 et in Report. hic q. 6.

Ad tertiam (0) questionem dicitur, quod sic propter auctoritatem Augustini 83. q. 63. Ibi enim loquens de principio Evangelii Joannis ail, quod Grece Jeyes. dicitur, Latine et verbum et rationem significat. Sed hoc loco melius verbum interpretatur, ut significetur non solum ad Patrem respectus, sed ad illa etiam, quie. per Verbum facta sunt operativa potentia. Additur etiam, quod Verbum dicit proprium respectum ad creaturas, quia Verbum ex ratione sui, est notitia declarativa; ergo competit sibi ex ratione sui declarare. Appropriatur etiam Filio relatio ad creaturas; appropriatio autem non fit nisi propter convenientiam talis appropriaü ad proprietatem personae, cui illud appropriatur; et declaratur (p) istud. per simile de doz0, et simili modo ponitur sicut ibi quod donum, ut connolat. relationem aptitudinalem, pertinet ad proprietatem Spiritus sancti; ila./— Verbum, ut. dicit. relationem aptitudinalem non actualem nec. ha- bitualem, pertinet ad secundam personam.

Contra istud potest argui (q), sicut supra argutum est de dono, quia nullus respectus ad creaturam est proprietas personce divinae, nec per se intrinsece includitur in. aliqua proprietate persone divine, sicut probatur ibi, ita potest hic probari, quod concedo. Tunc non est vis, nec contentio de re, nec de aliquo intrinseco persone divine, sed solum de hoc nomine verbum; formaliter enim — respectus — notitie expresse ad exprimentem, alius est arespeciu illius ad creaturam declaratam, quia ad alium terminum, et non solum hoc, sed etiam respectus verbi expressi ad. exprimentem, et respectus ejusdem ut declarantis ad eumdem ut declaratum sunt duo respectus, quia primus realis et secundus rationis. Isti autem duo non faciunt aliquid. unum per se, quia res vera et ens rationis. nihil unum per se constituunt, ideo si ambo isti respectus uno nomine significentur, non propter hoc faciunt unum per se conceptum; sed alter eorum precise est proprietas secunde personee, scilicet expressio illa passiva, quae est respectus realis; alter autem, scilicet. respectus declarativi, est respectus rationis tantum, sive sitad Patrem declaratum sive ad creaturam declaratam, quod aliqualiter tactum est supra per auctoritatem Aug. 1. de Trin. cap. 3. ubi vult quod verbum declarat se; et idem 15. de Trin. c. 14. Pronde, inquit, /anquam seipsum dicens, Pafer, etc. hoc est, seipsum perfectissime declarans, etc. Ex quibus duabus auctoritatibus patet quod idem po- test ad se referri, ut declarans ad declaratum, et per consequens non est relatio realis.

Sed posito hoc de istis respectibus in se quod alter sit proprietas et alter non, quid dicetur de hoc nomine verbum, numquid. significat utrumque vel alterum ?

Videtur quidem, quod. verbum sienificet per se respectum istum realem, et primo, quia ejus abstraetum, ut dictum est prius, significat eumdem; sed quia connotat notiliam perfectam, quo notitia habet respectum rationis ad cognita per eam, ideo etiam connotat quasi adhue remotius rationem declarativi. Et ita. Verbum significabit. proprielatem secunde persone, licet. connotet aliquid absolutum in illa. persona, quod est quasi terminus formalis productionis illius persone, et mediante illo quasi remotius connotat respectum ad omne illud ad quod illud absolutum potest habere respectum — rationis, scilicet ad omnia declarata.

Ad Augustinum 6. de Trin. concedo quod Filius est ars. Ita etiam dicitur sapientia Patris et. virtus, et tamen sicut. Pater. formaliter est sapientia et virtus, ita etiam formaliter est ars. 81 autem Pater formaliter creat, et hoc ut artifex, creativa rao formaliter est in. Patre |; et ita ile respectus artis ad creaturas ut ad artificiata, est communis tribus, licet. approprietur Filio, sicut. sibi appropriatur sapientia propter convenientiam cum productione sua.

Ad illud (r) pro opinione de 83. q. q. 63. potest dici quod melius interpretatur Aoyeg Grece per illud quod est verbum Latine, «quam per illud quod est. 7af/o, quia ratio non ila significat respectum ad Patrem sicut verbum, nec etiam ita. connotat respectum ad declarata sicut verbum. Non autem vult Augustinus dicere quod Verbum dicat essentialiter relationem. ad. creaturam sub ratione declarativi, quia dicit, ut significetur non solum ad Patrem respectus, sed ad illa. etiam, quee per Verbum facta. sunt. operativa potentia. Verbum autem non dicitur operativa potentia Patris, nisi sicut dicitur sapientia. Patris. et ars Patris, quae non sunt ejus, nisi secundum appropriationem. Aut si aliter (s) intendat quod hoc nomen verbum utrumque respectum significet, tunc non significat praecise proprietatem secunda» — person, sed cum hoc alium respectum appropriatum, et tunc congrua est inlerpretatio 2eyoe in verbum et non in rationem, quia ratio nec respectum proprium nec appropriatum ita sienificat. Vera est quidem interpretatio in verbum, propterea quod plus dicit quam proprietatem personi, nec. Augustinus dicit interpretationem esse in aliquid, quod significat. proprietatem persona secundas.

Cum additur postea, quod Verbum dicit respectum ad creaturas proprium sibi, hoc videtur multo falsius quam conclusio opposita ei quam teneo, quia non tantum ad creaturam relatio non includitur in ratione essentiali alicujus persona, sed nec aliquo modo potest pertinere ad aliquam, quin uniformiter pertineat ad totam Trinitatem, quia tota Trinitas uniformiter se habet ad omne aliud a se secundum quod- cumque esse, sive secundum esse in re, sive secundum esse intelligibile. Et cum probatur per declarativum, dico quod intellectio actualis Patris est declarativa; nec. declarativum est propria ratio verbi, sed notitiam expressam concomitatur declarativum, quia illa expressio est notitiae actualis vel in. notitia. actuali, et ideo sibi appropriatur declarativum, licet non sit proprium ejus.

Cum additur postea, quod appropriatio non sit nisi propter convenientiam cum proprio, non sequitur ex hoc quod appropriatum sit pro-! prium, sed oppositum, et concedo; quod proprium Fili, quod est exprimi, habet convenientiam. eum sapientia et declarativo et cum arte, pro eo quod ista expressio es alicujus per modum intellectus et virtute intellectus, et talis expressio est noüitie. actualis, eujus est declarare notitiam habitualem, de qua. exprimitur.

Sed tamen hoc est difficultas melior quam sit ista de ratione declarativi, scilicet utrum verbum exprimatur virtute intellectus paterni, non tantum de essentia divina, quasi objecto praesente intellectui Patris, sed de alus intelligibilibus, ut sic habeat. respectum ad creaturas non ut in se sunt, sed ut habent esse m intellectu paterno, prius origiue, ut videtur, quam verbum exprimatur, et tunc haberet ad illam relationem ' expressi; esset enim tunc verbum expressum non tantum de essentia, ut objecta intellectui Patris, sed etiam de aliis. intellieibilibus. Et de hac difficultate alias in quaestione de uniformi habitudine Trinitatis ad. alia a se.