Quaestiones 1-2

QUAESTIO I. Utrum de Deo dicatur aliqua relatio ex tempore?

Circa distinctionem trigesimam quaero duo. Primo quaero: Utrum de Deo dicatur aliqua relatio ex tempore. Quod non, quia quidquid. de Deo dicitur, est Deus; igitur. est eternum, non igitur novum, nec per consequens ex tempore.

Praeterea, nihil aeternum dicitur de temporali; ergo nec e converso.

Praeterea, factio non videtur esse sine mutatione; ergo Deus, qui est immutabilis, non fit aliquid, sed si aliqua relatio nova diceretur de eo, posset dici fieri secundum istam relationem.

Oppositum patet per Augustinum 9. de Trinit. cap. ultimo, et per rationem, quia relativa sunt simul natura, ergo relationibus in creaturis ex tempore ad Deum correspondent relationes in Deo ex tempore.

QUAESTIO II. Utrum Dei ad creaturam possit esse aliqua relatio realis?

Alensis 1. part. quacst. 93. memb. ^4. art. 2, D. Thom. 4. part. quast. 43. art. 7. ubi ejus expos. D. Bonavent. hic quast. 2. et 3. Richard. quaest. 3. et 4. Henric. quodl. 7. quaest. 1. et quodl. 9. quaest. 4. et quodl. 3. quaest. 4. Durandus Aiec quest. 3. Suarez 1. part. tract. 1. lib. 1. c. 9. Vide Scot. 5. Met. quaest. 11. et 8. Phys qusst. 3. con. 3. 4. ubi agit an actio nova possit advenire Deo in tempore. Mayr. hic. Bacon dist. 29. quist. 4.

Secundo quaero: Utrum Dei ad creaturam possit esse aliqua relatio realis? Quod. sic, quia Deus ex natura rei absque consideratione intellectus est. omnipotens et omnisciens; ista enim ponuntur in Deo sicut altributa dicentia in Deo perfectionem simpliciter, et omne tale est ibi secundum naturam rei, secundum Anselmum JMonolog. cap. 15. ista autem dicunt. respectum potentiaee et seibilitatis ad. creaturam possibilem et scibilem; ergo, etc.

Praeterea, Deus ab aeterno voluit omne creandum esse pro eo tempore, pro quo postea creavit, et istud velle creaturam, includit relationem, et. tamen non rationis. Probo, quia prius potuit velle ereaturam quam intelligere se velle eam. Non enim quia scivit. creaturam, ideo voluit eam, sed quia voluit eam, ideo scivit eam se velle; igitur ista relatio c:eterna voluntatis Dei ad creaturam, est realis, quia non est in voluntate per actum alicujus intellectus comparantis eam ad aliquid.

Praeterea, relationes fundatae super quantitatem sunt - relationes reales. ex 5. Metaph. igitur inae- qualitas Dei ad creaturam. fundata super quantitatem virtutis in Deo, scilicet. super infinitatem. magnitudinis ejus, et super magnitudinem virtulis in. creatura, scilicet. magnitudinem finitam creaturae, erit relatio realis.

Confirmatur ratio, quia magnitudo in Deo est fundamentum aequalitalis, quae est realis relatio ad intra. Magnitudo etiam creature est. fundamentum relationis realis in. creatura; ergo comparando hanc maenitudinem ad illam, videtur quod habitudo fundata super ista sit realis.

Praeterea, relationes secundi modi relativorum, qua scilicet fundantur super actionem et passionem, sunt relationes reales; sed tales sunt relationes Dei ad creaturam inquantum causa et effectus, igitur.

Si dicas, non est verum nisi in agentibus naturalibus. Contra, igitur voluntas creata non habebit habitudinem realem ad suum effectur.

Praeterea, sicut forma est in. aliquo, ita denominat illud; ergo si non est aliqua relatio in Deo ad creaturam realiter, Deus non est realiter creator creaturcee, quod videtur absurdum.

Contra, relatio realis est ad terminum secundum esse ejus reale, sed terminus necessario exigitur ad relationem realem; ergo si Deus referatur realiter ad creaturam, creatura secundum esse reale fuisset aeterna.

SCHOLIUM.

Ponit responsionem Henrici ad utramque quaestionem. Ad primam dicit quod in Deo in tempore non est nova relatio, sed eadem quae ab aeterno, cum nova tamen denominatione. Ad secundam respondet negative, quia Deus esset, dependens et limitatum si referretur realiter ad. creaturam. Refutat Scotus primum. Primo, quia sic creatura non diceret novam relationem, sed ipsam antiquam potentialem ad Deum, imo non esset creatura a Deo. Secundo, extrema non sunt eadem ab «terno et nunc; ergo nec relatio. Tertio, potentiale non est actuale, ergo nec relatio ad illud est relatio ad hoc. Quarto, si est nova denominatio, ergo nova forma; convenit tamen cum Henrico in conclusione. Secundum dictum refutat quoad ejus rationem, primo quia personae non dependent, tamen referuntur realiter, et si duo alba essent intensissima referrentur sine dependentia. Secundo, agens qua perfectum agit, et qua agens refertur realiter. Tertio, relativa mutua dependerent a se invicem, et daretur circulus in dependentia essential.

Ad primam questionem (a) dicitur, quod nulla est in Deo nova relatio, quia sicut. actio est. eadem, licet diversimode considerata, ut in apütudine, ut in potentia, ut. prae sens, ut praeterita, ut. futura, ita relatio fundata super actionem sic. et sic cousideratam, est eadem relatio. Ita. quod dicit. alibi, quod sunt eadem relatio secundum rationem differentes secundum aliam et aliam denominationem, quae est differentia minor, et hujusmodi denominalio alia est. propter novam passionem in creatura; eamdem igitur relationem dicit in Deo ipsum esse creativum et creantem. Sed aeternaliter fuit creativus; ergo cum dicitur creans, non est in eo relatio nova, sed nova appellatio relativa.

Quod confirmatur per Augustinum 3. de Trinit. cap. ult. ubi potius videtur novam appellationem dicere quam relationem.

Ad secundam questionem (b) dicitur, quod illud quod realiter. est relatum, est realiter ordinatum, sicut albedo, quia est ratio. referendi realiter ad aliam albedinem, est naturaliter ordinata. ad. illam, pro eo quod aliquam perfectionem habet ista ab illa, inquantum in eis est natura perfectior simul quam in altera earum. Omne autem naturaliter ordinatum, dependetab illo ad quod naturaliter ordinatur, pro quanto scilicet expectat. illud, ut in ipso fundetur relatio ad illud; et si dependet, igitur est mutabile, quia dependentia non est sine potentialilate ad acetum; et si mutabile, igitur imperfectum, quia carens illa perfectione ad quam mutatur; et si imperfectum, igitur limitatum; ergo de primo ad ultimum, si realiter relatum, ergo limitatum. Et quia posset instari, quod tunc non esset relatio realis in. divinis, ideo videtur exponenda illa positio de relato ad aliud in natura. 5i enim realiter referatur ad aliquid, quod est idem realiter ei in natura, non oportet quod dependeat, quia non expectat aliquid. aliud a se in natura, ut in eo fundetur relatio. Tunc ad propositum, cum Deus non sit ens imperfectum, nec mutabile et dependens, et eccetera; ergo non est relatum ad aliquid aliud a se, igitur non relatum ad creaturam.

Contra Istam opinionem (c) quantum ad illud quod dicit ad primam questionem, si relatio actualis et aptitudinalis sint eadem, et propter hoc non sit aliqua relatio nova. actualis Dei ad creaturam; ergo pari ratione non est aliqua relatio nova creaturae ad Deum, quia aptitudinali in Deo correspondebat aptitudinalis in. creatura, sicut actuali actualis; et tunc si erant eadem in Deo aptitudinalis et. actualis, pari ratione aptitudinalis illa in creatura erit eadem cum actuali, et. ita nulla | nova in uno extremo, sicut nec in. alio. Consequens videtur absurdum ? secundum veritatem, quia nunc nulla essentia esset nova, nec aliquid absolutum novum; impossibile est enim fundamentum esse novum, et relationem esse aeternam, secundum illud fundamentum. Et etiam sequitur impossibile secundum eos, quia tunc cum omnia sint illud quod sunt per respectum ad Deum, ut ad causam exemplarem vel ut ad causam efficientem, sequitur quod omnia sunt aeterna et nihil. novum, quia si. non respectus, nec absolutum, quia nullus respectus potest. esse aeternus sine aeternitate fundamenti, nec novus sine novitate fundamenti.

Specialiter etiam (d) videtur consequens inconveniens secundum 1slos, qui dicunt esse existentice dicere respectum ad causam efficientem ul. efficiens est, et illud esse vel respectus erit novum, vel nihil erit novum per creationem, et tamen ile respectus in creatura, est in comparatione ad. Deum; ergo non obstante relatione aptitudinali praecedente (ut aptitudinalis est), potest actualis esse nova tanquam alia ab illa aptitudinali.

(e) Praeterea, non potest esse eadem relatio, nisi sit inter eadem extrema. Nunc autem. intellectus divinus non tantum ab aeterno inlellexit animam. Antichristi, ut. possibilem pro tanto tempore antequam crearetur, sed intellexit esse, ut act existentem pro illo instanti creatio- nis pro quo existel. Istud autem intelligibile videtur esse distinctum ab isto intelligibili in ratione intelligibilis, quia videtur aliud intelligibile esse potentiale et actuale anima, quia possunt esse duo actus intelligendi circa illa, quia utrumque potest intelligi cum opposito alterius; ergo respectu intellectus divini, sunt duo intelligibilia secundumm duos actus secundum rationem. Igitur intellectio. divina, quae est unica, potest habere ista pro objeetis distinctis unici. actus. secundum rem, distincti secundum rationem, sicut possunt esse objecta distineta duorum actuum intellectus nostri, et per consequens divinus intellectus comparans se ad primum extremum ut creativum ad creabile, et ad aliud extremum ut. creans ad creatum, videtur in essentia sua quasi producere duas velationes rationis ad distincta extrema; et ita relatio creativi et creantis non est una relatio rationis, sicut nec extrema, ad qua comparatur, sunt ibidem.

Confirmatur ista ratio, in quocumque genere illud quod est in potentia tale, non est nisi secundum quid tale; ergo non est. simpliciter ei idem illud quod est actu tale, et per consequens si intelligatur hoc ut in potentia, et illud ut in actu, erit aliud extremum intelligibile simpliciter.

Praeterea, quod dicitur de nova appellatione videtur irrationabile, quia in quocumque eadem forma habet idem esse, videtur eodem modo posse appellari ab illa. Quia enim forma talis est, et in tali, ideo tale appellatur ab ipsa, et non e converso; ergo si relatio erit eadem, et uniformiter. ad creaturam. ex parte Dei, non videtur quare non posset Deus semper uniformiter ab ea appellari.

Quod enim forma sit in aliquo, et tamen quod non possit denominari ab ea, ut dicatur habens formam, contradielio est, quia non differunt. concretum et abstractum forme, nisi in sola denominatione subjecli;ergo quod creatio actio sit in Deo, et tamen quod non possit denominari ab. ea, contradictio est.

Contra illud, (f) quod dicitur ad secundam — quaestionem, — videtur quod illa, quae ponuntur ibi connexa, non sunt connexa. Primo quidem, s! ponantur duo albissima, ila erunt perfecte similia. Quod declaratur, quia modo perfecta similitudo et aequalitas est in perso-. nis divinis, non enim tollitur perfectio. similitudinis propter infinitatem fundamenti, sed magis ponitur. Et si per impossibile essent ibi duo fundamenta, esset similitudo realis, quia modo non ponitur esse rationis, nisi propter intellectum comparantem illam magnitudinem unam; igitur ibi esset perfectissima similitudo, et tamen neutrum ordinaretur ad alterum, ut a quo haberet. perfectionem. Si dicas, quod natura specifica est perfectior in ambobus quam in uno, hoc non est unum ordinari ad alterum, quia unum illorum nullam perfectionem dicit, vel habet per hoc quod ad alterum est, sive natura sit perfectius in. ambobus simul quam in altero, sive non. Nec sequitur (g), ad invicem ordinantur, ergo dependent ad invicem.

Praeterea, agens creatum naturale non agit inquantum est. imperfectum, quia agere sibi competit inquautum est in actu, et agere summe compelüt Deo, et tamen agens tale inquantum sic agens, ponitur habere relationem realem ad creaturam; ergo non est necesse realiter omne relatum inquantum tale dependere ad aliud. Licet enim. agens creatum ad aliquid dependeat, non tamen videtur dependere ad aliquid quod causat, nec inquantum potentiale et. mutabile et imperfectum, causat illud, sed inquantum est in actu. Tunc sic, agens agit inquantum perfectum, sed inquantum est agens refertur realiter; ergo non omne relatum inquantum realiter relatum, est imperlectum. Praeterea, si Á inquantum refertur ad Z2, rea. liter dependet ad ipsum, pari ratione si relationes multu sint, 7 dependet ab A inquantum refertur ad. A, et ita. erit dependentia. circularis A ad P, et e converso, quod videtur impossibile, quia in nullo ordine essentiali est circulus.

SCHOLIUM.

Secunda sententia dicit ad. primam quaestionem, Deum referri ad creaturas in. tempore, sed relatione existente in creaturis, sicut agens denominatur actione, quia est in passo. Ad secundam questionem negat, quia in Deo non est ordo ad creaturam. Hoc est D. Thom. supra. Primum rejicit Scotus, primo quia fundamenLum relationis creandi non est in creatura. Secundo, est in ea relatio causati, ergo non causae respectu Dei, Secundum etiam rejicit. Tum, quia principium, cum constet Deum multipliciter esse priorem creatura, ex d. 2.q 1. Tum, quia peccat ratio fallaci:e. consequentis, a minus communi ad magis commune, negative

Aliter dicitur ad primam (h) quaestionem, quod in Deo non est aliqua relatio ex tempore ad creaturam; sed in sola creatura est relatio. ex tempore ad Deum, et sic illa relatio, qua Deus dicitur. ad. creaturam; non est in Deo, nisi secundum quod est in creatura, quod videtur accipi ab Augustino cap. prcealleg. et a Magistro in littera.

Confirmatur, actio est in patiente, ex J. Phys. ettamen non denominat patiens, sed agens; sic. Deus denominatur a relatione illa, quae est in creatura. a;

Ad secundam (h) quaestionem. di. citur, quod nulla relatio talis potest esse realis, quia relatio realis non est sine ordine. Deus autem non habet ordinem realem ad creaturam, quia est supra ordinem.

(j) Contra primum, quia tunc relatio esset in eo, in quo non est fundamentum; fundamentum enim relationis, qua Deus dicitur ad erealuram, si dicatur ad eam, non est in creatura, quia potentia, quae fundat relationem, non est in creatura, sed in Deo; ergo relatio illa non erit in creatura.

(k) Praeterea. opposite. relationes cause et causati, non possunt esse i! eodem, quia magis repugnant, quam. relatio producentis et producti, quae .tamen non possunt esse in eodem supposito, licet sint. in eadem natura. Etsi dicatur, quod hic sunt relationes opposite in. eodem supposito, non tamen denominant ipsum, hoc videtur omnino irrationabile, quod aliqua forma sit. in aliquo subjecto, et tamen subjectum non posset dici tale, quale natum est constitur per illam formam. Ratio, quae ponitur (1) ad secundam questionem, videtur pelere principium, et peccare secundum consequens. Probatio primi, quia cum Deus sit prior creatura multipliei primitate, videtur habere ordinem ad ipsam. extendendo nomen ordinis non tantum, quod dicatur posterius ordinatum ad prius, sed etiam prius ad posterius, licet alio modo oporteret etiam probare, quod ista prioriiÓas, qua potest dici ordo, non sit relatio realis in. Deo. Hioc ergo petitur: non sequitur ex isto noto, quod Deus sil supra ordinem, accipiendo ordinem, prout est posteriorum ordinatorum ad prius; ex hoc enim non sequitur, nisi quod non sil posterius, et ex hoc non sequitur, quod non habeat (m) ordinem, generaliter accipiendo ordinem. Quod autem ratio peccet secundum consequens, probatur, quia ordo est quaedam relatio; non autem. omnis relatio est ordo, quia non relatio communis fundata super w2um, ut relationes acquiparantiae, sed sole relationes disquiparantiae — dicunt ordinem. Arguendo igitur a negalione ordinis ad negationem relationis, est arguere, ac si primo negaretur antecedens, et postea consequens.

SCHOLIUM.

Resolvit Doctor quoad primam quaestionem propter terminationem relationum creature ad Deum, nullam relationem ponendam in Deo, quia relationes creaturae ad Deum sunt tertii modi, et sic non petunt relationem in eo ad quod referunt. Item, quia omnis relatio terminatur ad absolutum in creatis, quod fuse probat. Tertio, licet per negotiationem intellectus nostri ponatur in Deo relatio rationis, illa non terminat dependentiam creaturae. Explicat ulterius duo. Primum, quomodo nulla relatio ra - tionis in tempore potest esse in Deo per intellectum suum, quia mutaretur. Secundum, quomodo sit Dominus in tempore, et respondet ad argumenta prima quaestionis posita, num. 1.

Respondeo (a) igitur ad primam quaestionem, quod relationes creaturarum ad Deum sunt novae, et ex tempore; nec propter istas relationes inquantum sunt ad. eum, ut ad terminum, necesse est ponere aliquas relationes in Deo ex tempore terminantes istas. Quod probo, quia secundum Philosophum 5. Metaph. cap. de ad Aliquid :: Tertio modo dicuntur relativa, quae dicuntur ad aliquid, quia alia sunt eorum, Wa quod hiec. est per se. differentia duorum primorum modorum a tertio, quia in primis. duobus modis est relatio mutua; in lertio autem non est relatio mutua, sed alterum preise refertur ad. reliquum, sed. reliquum non refertur, sed tantum aliquid. est ejus. Omnes autem relationes cerealurce ad Deum pertinent ad. tertium modum relativorum; igitur qualeseumque sint ille, quae sunt in uno extremo, non oportet alterum extremum secundum aliquam relationem in eo terminare illas relationes, sed potest terminare. praecise sub ratione absoluti. Et istud. etiam probatur (b) ex intentione Philosophi 9. Metaph. cap. 1i. ubi probat. quod actus est prior potentia definitione, quia potentia definitur per actum. Si autem actus refertur ad potentiam, tunc etiam e converso actus definiretur per potentiam, sicut dicit Porphyrius cap. de Specie, quod in relationibus mutuis, necesse est in utrorumque definitionibus utrisque uti.

Tunc arguitur sic: actus definit potentiam, ut terminat relationem ejus; aut ergo terminat relationem ejus ut absolutum, et habetur propositum; aut ut. correlativum, et sic potentia definit. actum; igitur. ut actus est prior definitione, est etiam posterior definitione; ergo vel de- finit actus potentiam. sicut e converso, vel ita definit. actus. potentiam, quod e converso non definitur. per ipsam, et per consequens actus non refertur ad potentiam, sed. est mere absolutum, et hoc sub ea ratione sub qua definit potentiam. Definit autem potentiam. inquantum potentia est ad ipsum, ut relatio ad terminum; ergo actus secundum quod mere absolutus, est terminus hujus relaLonis, qualiscumque sit illa. relatio, sive simpliciter sive secundum quid.

Hoc etiam. probatur generalius (c) per omnia relativa, quia nullum relativum primo refertur ad. correlativum, ut ad terminum in. cereaturis. Probo, relativum inquantum relativum, primo definitur per terminum ad quem refertur; ergo terminus ut terminus, prior est definilone relativo, ut. relativum. Consequentia patet, 7. Metaph. ubi comparat accidens ad substantiam, et per Philosophum 9. Metaph. ubi comparat potentiam ad actum. Si e converso, terminus inquantum terminus, refertur ad relatum 1inquantum fuit relatum; ergo inquantum terminus habet illud, quod fuit relatum ad ipsum pro definiente, et per consequens pro priore, secundum definitionem; ergo Pater esset. prior Filio secundum definilionem, et e converso. Impossibile est autem circulum esse in priorilate essential! quacumque; ergo impossibile est Patrem primo referri ad Filium, inquantum Filius primo refertur ad Patrem; ergo refertur primo ad illud absolutum, quod esi proximum fundamentum relationis, et illud absolutum est prius Patre ut Pater est. Et e converso, Filius ut Filius refertur ad. absolutum, quod est proximum fundamenlum paternitatis, et illud absolutum prius est filiatione, et Filio inquantum Filius, nec secundum hoc est circulus aliquis, scilicet quod Patre inquantum Pater prius sit 4A, quod est absolutum et proximum fundamentum filiationis, et quod filiatione inquantum filiatio est prius sit. Z, quod est fundamentum proximum relationis paternitatis. Non enim ex hoc sequitur, nisi quod ista duo absoluta sunt priora istis duabus relationibus, et hoc verum est, imo ambo absoluta sunt priora utraque relatione, quia quaelibet relatio non tantum. praeexigit. fundamentum, sed etiam terminum ut terminus est. Sr igitur quando sunt relationes mutua, termini mutuo referuntur, accidit, quod ibi terminus, inquantum terminus est, ut e contra referatur. Possibile est igitur aliquid referri ad absolutum, et ita videtur hoc rationabile ponere in. Deo, qui maxime habet rationem absoluti, ut creaturcee sunt ad eum.

Praeterea (d), licet intellectus possit negotiari circa terminum alicujus relationis tertii modi, et in illo tertio causare relationem rationis, tamen illa non est ratio terminandi. Licet enim intellectus aliquis conferat quadraturam circuli ad scientiam, ut quoddain scibile, causando in isto absoluto relationem rationis, quae est scibilitas, tamen ista non est ratio terminandi relationem scientiae ad ipsum. Ista enim relatio rationis non est in. hoc absoluto, nisi dum actu consideratur ab intellectu; scientia autem realiter refertur ad scibile, non tantum ut consideratur ab intellectu; ergo illa relatio rationis in scibili, non fuit ratio terminandi relationem scientiae.

Hoc etiam potest declarari in proposito de Deo, quia essentia divina licet possit comparari ad creaturam, et hoc tam per actum intellectus creati, quam incrati, et sic in ea causare relationem rationis, tamen ista relatio non est ratio terminandi relatonem creaturae ad ipsum. Non quidem illa, quae causatur peractum intellectus creati, probo, quia tunc nullo intellectu creato considerante, comparando Deum ad lapidem, si Deus produceret lapidem, non esset in lapide relatio realiter ad ipsum, quod est falsum. Nec etiam illa, quam causat intellectus divinus in essentia sua, probo, quia si per impossibile Deus non esset natura intellectualis, (sicut aliqui posuerunt Solem esse primum principium,) et produceret lapidem, lapis referretur realiter ad eum, et tamen tunc non esset relatio rationis ad ipsum.

Absolute igitur dico (c), quod propter terminationem relationum creaturarum ex tempore ad Deum, non oportet ponere aliquam relationem in Deo, nec novam nec anliquam, qui sit ratio. terminandi relationem creature. Potest tamen in Deo poni aliqua relatio rationis, nova quidem, sicut illa, quae causatur in eo per actum intellectus noslri considerantis ipsum, sed non nova aliqua per actum intellectus sui, quod probo, quia nunquam est transitus a contradictorio ad contradictorium sine mutatione; patet ex definitione mutationis. Si enim nulla mutatio esset in aliquo, non esset ratio quare magis unum. contradictoriorum posset modo esse verum quam reliquum, nec quare magis unum falsum quam aliud, et ita. vel ambo simul falsa vel ambo simul vera. Sed. si in Deo posset esse nova relatio per actum intellectus. sui, tunc alicujus contradictionis alterum extremum modo esset verum de aliquo, quod prius non erat verum, quia modo consideratur sub aliqua ratione, sub qua prius non considerabatur ab intellectu divino; igitur aliqua. mutatio in aliquo. est, non in essentia divina ut cognita, nec in objecto considerato, quia nondum est, nec in aliquo, ad quod comparatur per intellectum suum, nisi ponatur mutatio in ipso intelleetu comparante. Quia sicut. objeetum comparatum, et illud. ad quod comparatur, inquantum talia, non habent esse nisi in. Znfelligi, ila non possunt habere aliud esse nec aliter esse, nisi sit aliud zmfellig? vel aliter. Intelligi eorum. Sed aliter intelligi eorum non potest esse sine aliqua mutatione intellectus divini; igitur nulla relatio nova potest esse in Deo per actum intellectus sui, comparando essentiam suam ad aliquod. temporale. Sed istud non est propter noc, quod relatio actualis et potentialis sunt. una, sicut dicil prima opinio improbata, sed propter hoc quod intellectus divinus ad quodcumque comparat essentiam suam, in cternitate comparat, licet non pro aeternitate. Unde sicut in eternitate comparat — voluntatem suam ut creativam, ad animam Antichristi ut. possibilem pro aliquo tempore. ita comparat in aeterni- tate voluntatem suam ut creantem ad animam Antichristi, ut actualiter existentem. pro. illo 2:446, pro quo vult ereare illam. animam: et. iste quidem sunt duce relationes rationis, sicut duo extrema, sed utraque aeterna, licet non pro aeterno.

Et ex hoc apparet responsio. ad istam objectionem, si nulla. potest esse relatio nova in Deo per actum intellectus sut, igitur si intellectus nullus creatus esset possibilis, et Deus posset creare lapidem, non posset intelligere se creantem ] lapidem, sicut intellectus — creatus potest intelligere ipsum creantem lapidem, quando ipsum creat. Consequens videtur inconveniens, quia quidquid est cognoscibile a nobis, multo magis et ab ipso.

Respondeo, Deus posset se cognoscere creantem lapidem pro 4, sed non posset noviter cognoscere se creantem lapidem, sed in aeternitale cognoscit se pro A creantem lapidem, sicut in aeternitate cognoscit se pro aliquo tempore creaturum lapidem. Hoc est dictu, in eceternitate cognoscit. relationem actualem ejus ad illud quod pro A instanti. erit, et. cognoscit. relationem sui quasi potentialem, rationis tamen, pro aliquo tempore. Breviter ergo palet, quod nulla est relatio nova in. Deo per se terminans novam relationem creature; est tamen aliqua nova per actum intellectus creati, nulla autem nova per actum intellectus sui.

Sed contra istud membrum primum videtur dubium quomodo ponatur Deus esse Dominus, secundum Augustinum 5. de Trinit. cap. ultim.

Respondeo, sola relatione nova, qui est in creatura ad ipsum, ipse denominatur Dominus, non quidem quod in creaturis sint duce relationes oppositae, quarum altera ipse denominetur, sed una tantum qua est ad ipsum ut ad absolutum. Et propler hoc, quod sic absolutum est lerminus illius. relationis, denomuinatur quasi esse in eo nova relatio correspondens, quemadmodum opus factum ab homine dicitur humanum; non propter aliquid humanitatis quod sit formaliter in. opere, sed propter humanitatem, quae est. formaliter in. homine, ad quem opus habet habitudinem. Et heee. videtur intentio Magistri expresse in littera concludentis ex verbis Augustini, ait enim sic: "Appellatio, qua creatura relative ad creatorem dicitur, relativa est, et relationem notat, quae est in ipsa creatura. Appellatio autem ista qua creator dicitur ad creaturam, relativa quidem est, sed nullam relationem connotat, quae sit in creatore". Et hoc idem videtur Augustinus dicere, 5. de Trin. cap. 16. secundum quod Magister adducit eum, "quod temporaliter incipit dici Dominus, quod antea non dicebatur, manifestum est relative dici, non (amen secundum accidens Dei, quod ei aliquid acciderit, sed plane secundum accidens ejus ad. quod incipit dici Dominus relative".

Ad argumenta primi questionis. Ad primum, concedo quod quidquid est in Deo, est aeternum per identitatem. Sed non oportet. quod quidquid priedieatur de eo, per hoc quod aliud habet habitudinem ad ipsum, sil celernum formaliter, quia nihil aliud habet habitudinem aeternam ad ipsum, sicut si Deus sit aeternus, et diligitur temporaliter a voluntate creata, dicitur quidem dilectus a nobis, sed non dilectus aeternaliter.

Ad secundum, consequentia non tenet, quando extrema sunt alterius rationis, propter hoc enim quod unum excedit alterum, non oportet similem esse coexigentiam unius ad alterum, et e converso; sicut. non sequitur, quodcumque aeternum est cum toto tempore, ergo omne teniporale est cum tota aeternitate. Prima vera est ratione. immensitatis eternitatis, et illud deficit in altero extremo, et ideo non oportet esse concomitantiam e converso, qualis est hic. Ita hoc aeternum potest esse terminus nove —habitudinis ad ipsum, quia aeternaliter existens potest aliquid de novo producere, et potest de eo aliqua appellatio dici ex tempore, sed temporale non potest ita habere habitudinem — alicujus eterni ad ipsum.

Vel potest concedi, quod temporale etiam potest denominari ab habitudine aeterni ad ipsum, sicut lapis (non tantum ut ideatum, sed ut existens) est aeternaliter scitus a Deo.

Ad tertium, fieri non. determina-- tum per aliquid, puta quando prae-- dicatur secundum adjacens, notat factionem simpliciter ejus, de quo. dicitur, ut si dicatur, homo fit, denotatur factio simpliciter inesse. homini. Si autem praedicatur tertium adjacens, sicut homo fit albus, non notat fieri, nisi secundum quid ejus, scilicet quod specificat ipsum, et ita concederet forte aliquis de Deo quod Deussit Dominus, notando factionem secundum quid, puta factionem secundum. aliquam relationem rationis, vel secundum terminationem alicujus relationis; magis tamen concederetur quod incipit. esse. Dominus, quia hoc non significat imperfectionem sicut fier?z, nullo modo tamen conceditur nec fieri nec. incipere absolute.

SCHOLIUM.

Ad secundam quaestionem supponendo, Deum esse summe simplicem ex d. 5. q. 2. et ex d. 8. q. 1. et 4. respondet ideo non dicere relationem realem ad creaturas, quia quidquid in eo est, est idem ipsi, et non potest dependere ab aliquo non summe necessario, alias non esset summe necesse esse, ex d. 8. q. 5. et relatio realis ad creaturam dependet ab ea essentialiter, eaque pereunte perit; contra hoc adducit quatuor instantias, easque solvit. In solutione quarti argumenti principalis refutat modum dicendi quorumdam dicentium, relationem fundatam super actionem esse realem in ereatis, quia agens inclinatur naturaliter ad effectum, et optime declarat quare agentis increati, non sit relatio realis ad effectum.

Ad secundam (f) questionem respondeo, quod in Deo non est aliqua relatio realis ad creaturam, cujus radio accipitur ex. perfecta simplicitate et ex perfecta necessitate Dei, quia enim Deus perfecte simplex est, nihil est in eo quod non est ipsum, secundum Augustinum 11. de Civ. Deic. 10. Deus simplex est, quia hoc est quod habet. Perfecta ejus necessitas est etiam ex se esse tale, quod non variabitur ejus esse, quaque hypothesi posita, sive possibili sive impossibili circa. aliud a. se, quia alia non sunt necessaria, nisi secundario. Ex his sequitur, quod nulla est in eo realitas, quae necessario coexigat aliud a se. Tale enim necessario coexigens aliud a Deo non esset, illo coexacto non existente, et per consequens aliquid quod perfecte esset. idem Deo, non esset, aliquo alio, quod non est necessarium ex se, non existente. Relatio autem realis de necessitate coexigit ad suum esse, terminum illius relalionis; ergo in. Deo non est relatio realis ad aliud a se.

Contra istam rationem instatur. (g) primo, quia licet creatura non sit necessaria in esse actuali, tamen videtur quod aliquid aliud a. Deo sil necessarium in esse possibili, quia ipsum possibile esse est necessarium. Quod probatur ex hoc, quia prius videtur aliquid. possibile possibilitate ejus in se quam sit relatio Dei ad ipsum, nam non est potentia in aliquo nisi respectu possibilis in se, quia ad impossibile non est potentia; ergo relatio Dei ad. ereaturam inquantum — possibilis non coexigil aliquid, quod non sit sub illa ratione. necessarium. sub. qua terminat. Relatio autem. in. Deo ad creaturam ut possibilem, videtur esse eadem cum relatione ejus ad creaturam ut actualem, per illam deductionem positam pro prima opinione ad primam questionem; ergo aliqua: relatio potest esse in Deo stante necessitate ejus simpliciter ad creaturam ut. possibilem, et eadem etiam est cum illa, qua est ad creaturam ut actualem.

Item, si creatura habet esse. quidditativum. inquantum — habet. esse exemplatum secundum unam positionem, istud esse creature est necessarium; Igitur respectus ad islud ut sic, videtur posse esse absque possibilitate cum eo in quo est talis respectus.

Item, si Philosophi ponerent aliqua alia a Deo producta esse formaliter necessaria, sicut dictum est. de opinione Aristotelis et Avicennae dist. 8. tunc respectus ad illa. posset esse in Deo, et tamen staret necessitas entitatis divine, quia terminus illius relationis secundum illam posilionem esset necessarius; ergo tenendo positionem Philosophorum, qui tamen negabant in Deo relationem realem, ista ratio jam. posita ex simplicitate et. necessitate Dei non videtur sufficiens.

Item quarto, tunc in nulla creatura magis necessaria deberet poni respectus realis ad minus necessarium, et ita in corporibus coelestibus non esset respectus realis ad eenerabilia et corruptibilia.

Ad ista, quamvis ad duo prima possit responderi quasi uno. modo. Ad primum per hoc, quod esse possibile non est nisi esse secundum quid, quia hoc esse non est simpliciter esse creaturae, sicut nec. esse hominem mortuum est esse hominis, nec plus ponit ista possibilitas in. re quam cecitas in oculo, et ideo ad ipsum non est aliqua relatio simpliciter, sed secundum quid.

Ad secundum simili modo, quod esse exemplatum non est esse nisi secundum quid, et ideo habitudo ad talem terminum non esset realis, sicut et terminus non est realis. Tamen potest dici una responsione generali ad omnes istas instantias, quod necessarium ex se, ut dictum est, non mutabitur, secundum aliquid perfecte idem sibi, quacumque positione possibili vel. impossibili faeta circa aliud a se; quidquid au. lem est in perfecte simplici, est idem sibi perfecte; ergo necessarium ex se; igitur nihil in. eo. potest mutari quocumque posito circa. aliud. Nihil autem aliud a Deo est ita. formaliter necessarium, sicut Deus, secundum quamcumque positionem, quia Si poneretur aliquid formaliter necessarium, non tamen sine omni dependentia ad primum necessarium, et ideo non esset ex se necessarium; igitur nulla realitas in primo mutabitur propter positionem quamcumque circa. aliquid tale, quod non est ex se formaliter necessarium. Fieret autem mutatio in aliqua realitate in primo propter mutationem in alio a se, si aliqua realitas in ipso necessario exigeret aliquid aliud a se.

Et tunc ad duas instantias de possibili et esse quidditativo secundum aliquos respondeo. Primo, non est illud possibile ex se necessarium in tali esse, etiam necessarium formaliler in esse. possibili, sicut est. Deus ex se aci(us necessarius. Secundo, nec illae quidditates sunt ex. se necessarie in ilo esse quidditativo, sed per participationem sunt sic necessarice entes. Nec tertio, creature, si essent necessarie secundum Philosophum, essent ita necessariae sicut primum, sed haberent necessitatem tantum participatam. Et ideo ponere ista non esse, non esset ita impossibile, sicut aliquam realitatem in primo non esse, quia nullum istorum est ita necessarium, sicut quaecumque realitas in primo est necessaria, et tunc ex hac positione minus impossibili videretur sequi impossibilius; non igitur aliquod. istorum, licet aliquo modo necessarium, non tamen ex se necessarium, posset esse aliqua realitas in necessario ex se necessario.

Ad quartum dico, quod si aliquid magls necessarium, esset etiam summe simplex, hoc est non compositum nec componibile cum aliqua realitate non necessaria, magis necessarium non haberet relationem ex se ad minus necessarium. Sed istud suppositum est falsum, quia licet aliquod corpus eceleste ponereturin se esse necessarium, non tamen est summe simplex, quin possit recipere aliquam realitatem non necessariam aliam a se. Deus autem sicut non potest esse illud quod est in ordine ad aliquid non ex se necessarium, ita non potest habere aliquam realitatem in ordine ad aliquid tale, quia illa realitas esset ipsum.

Ad argumenta secunde quaestionis.

Ad illa de omnipotentia, et omniscientia, et voluntate futurorum, dicetur in quaestionibus. specialibus de eis.

Ad aliud de actione (h) et passione, Philosophus non dicit. quod illae relationes sunt reales, sed dicit quod sunt mutuce, etin hoc. praecise. distinguuntur primus et secundus modus relationis a tertio modo relationis. Sed quidquid sit de. dicto Philosophi, propositio non est universaliter vera vel de se vera, quando agens est ex se. necessarium et perfecte simplex, sicut. dictum fuit in solvendo.

Sed qucres, quare igitur sunt relationes reales quia fundantur super actionem et. passionem in creaturis. Quamvis ad hoc non oporteat dicere propter solutionem argumenti, tamen dicitur quod hoc est verum de agente naturali, quia ipsum ex forma quam habet qua est activum, naturaliter inclinatur ad. effectum producendum. Agens autem liberum non inclinatur naturaliter. ex forma quam habet ad effectum, et tunc cum Deus sit agens libere, sequitur ut super actionem ejus non fundetur relatio realis.

Contra, Philosophi concedentes Deum naturali necessitate producere res, negaverunt relationem realem ejus ad istas; igitur ista non est praecise ratio. Similiter voluntas creata videtur habere relationem. realem ad suum effectum, licet sit libera.

Praeterea, effectus ex sua. entitate absoluta non necessario requirit causam proximam. Posset enim ea- dem entitas absoluta esse a causa prima, et tamen quando producitur a causa proxima, habet relationem realem ad eam; igitur non requiritur ad relationem realem, quod nalura illa absoluta in. qua. fundatur, necessario inclinetur ex se ad alterum exlremum.

Item, similitudo est. relatio in duobus albis, et tamen unum album praecise. consideratum inquantum est fundamentum relationis, non videtur inclinari ex entitale. sua, quae est fundamentum ad alterum extremum, maxime summa albedo si ponatur ad aliain albedinem summam, sicut argutum fuit contra primam opinionem ad istam quaestionem.

Item, si ante relationem realem semper oporteret ponere in fundamento inclinationem naturalem ad lerminum; ergo ante relationem realem, semper esset relatio realis, quia illa inclinatio ad alterum est relatio realis.

Ideo breviter, non videtur necessarium ad relationem realem, quod illud absolutum, quod est fundamentum unius relationis ex se, in-- clinetur ad reliquum, sed quod ipsum sit tale, quod posito termino ad ipsum et ad terminum, sequatur talis habitudo ex natura. extremorum, ita quod quacumque relatio, consequitur ad extrema ex natura rei sine consideratione intellectus, est realis.

Et tunc dico quod omne agens creatum tale est, quod posito aliquo effectu per ipsum ad ipsum ut ad fundamentum, et ad. productum ut ad terminum, consequitur - habitudo eorum ratio autem quare relatio realis actualiter consequitur, non est nisi quia hoc est hoc, et illud est illud, sicut ratio. quare albedine et albedine positis, sequitur relatio realis actualis ul. similitudo, non est nisi hiec albedo et illa albedo, et. binarium et ternarium posita in esse; quare sequitur, majoritas et minoritas realis. non est alia ratio nisi quod hic est binarius, et ille ternarius.

Sed tamen ratio potentialitatis in fundamento et termino, quare scilicet possit sequi habitudo realis, posset assignari generalis. Quccumque enim possunt esse partes alicujus totius, sunt possibilia ad formam illius totius, et sicut etiam s1 possunt esse partes alicujus totius unius per se, possunt esse possibilia ad formam illam, qua illud est per se unum, sicut patet de partibus corporis organici respectu anime intellectivae. Et etiamsi possunt esse partes alicujus unius unitate ordinis, possunt esse possibilia. ad. formam illius, a qua illud totum est unum secundum ordinem. Et generaliter patet propositio de potentialitate partium secundum Philosophum 5. Metaphys. ubi vult quod partes sunt sicut materia respectu totius. Omnia autem creata, quia limitata, nata sunt esse partes totius universi, quod est unum unitate ordinis, sicut patet 12. Metaphys. et ideo quodlibet illorum est potentiale ad istam formam, qui est ordo, ut scilicet habeat ordinem ad aliam partem; et hoc vel secundum eminentiam, qua est in naturis diversis in universo, vel secundum «qualitatem, quia ordo est parium dispariumque rerum dispositio, secundum Aueus- ünum de Civ. Dei; vel secundum. actionem et passionem sive secun-. dum causalitatem. Et ideo quod-: cumque agens creatum producens ' effectum, ita potentiale est, quia ad ipsum et ad effectum productum, potest consequi ordo inter ea, non sic inter agens illimitatum et ejus effectum, quia illud agens non est potentiale, nec ad. formam absolutam, nec ad relationem propter ejus infinitatem.

Per idem potest responderi ad argumentum de quantitate, quia omne creatum quantum sive mole sive virtute ad aliud. quantum creatum, etsi ponatur posse habere relationem realem, propter hoc quod ordo a quo est unitas universi, potest attendi inter talia quanta, tamen quanti infiniti nulla potest esse habitudo realis ad. quantum finitum. Et cum confirmatur ratio per e: equalitatem, quae est respectus realis in divinis et in. creaturis, respondeo, quod in divinis est realis, quia est habitudo ex natura rei, et stat cum simplicitate et necessitate relati in se, quia non refertur ad aliud. quod est minus necessarium formaliter quam ipsum relatum. In creaturis est relatio realis propter ipsam potentialitatem quantorum relatorum. Comparando autem illam quantitalem infinitam ad istam finitam, utraque ratio destruitur, quia jam tollitur simplicitas et necessitas in uno extremo, et tollitur potentialitas et imitatio in altero.

Ad aliud dico, quod realitas aliquando determinat compositionem, et tunc nihil aliud est quam illud quod vere est, sicut ista propositio est realiter falsa, hoc est, vere est falsa. Si autem realitas. accipiatur prout determinat. praedicatum, hoc est: Deus est Dominus realiter, licet possit negari ista, tamen potest concedi secundum quod. Dominus non nolat relationem aliquam in Deo, sed quia Deus terminat relationem realem creaturee, ut dictum est in quaestione praecedenti.

Utrum relatio nova creaturce ad Deum necessario coexigat relationem novam Dei ad creaturam ? Quod sic. 15. de Trin. c. 19. sicut non potest esse servus quin habeat dominum, sic nec dominus quin habeat servuin. Zfem correlativa sunt simul natura. Item ibid. 21. 8 minimus potest nulla mutatione tolies dici tale, quanto facilius de illa substantia.

Contra sunt. argumenta pro. improbatione hujus opinionis, tenentis quod solummodo secundum respectus distinguuntur ista tria in Deo, et sunt respectus secundum rationem differentes — solummodo nomine, creativus, creaturus, creans. Creatio illa l(erminans. convenit. ei ex tempore, quia creatura refertur ad ipsum, (amen creans aclive potius est ratio creari passive quam e converso, scilicet. principaliter prius. Felationes autem quas consueverunt dicere de Deo ex tempore, non sunt proprie relationes, sed nomigenes aeternarum relationum.